Systemy mobilne i techniki multimedialne Systemy Multimedialne

Transkrypt

1 Instrukcja jest dystrybuowana bezpłatnie Przemysław Sękalski Systemy mobilne i techniki multimedialne Systemy Multimedialne Obróbka dzwięku - wstęp do programu Audacity 1

2 Wstęp Program Audacity w wersji jest jednym z wielu programów do nagrywania i edycji dźwięku dla systemów Windows, Mac OS X, GNU/Linux i innych. Jest to zaawansowany i wielościeżkowy edytor plików dźwiękowych rozpowszechniany na licencji GNU GPL, dzięki czemu jest znaną i cenioną aplikacją. Ze względu na otwarty charakter programu możliwe jest rozbudowywanie jego funkcji o wtyczki. Program posiada polski system sterowania uzytkownjka, chociaż niektóre opcje są nie w pełni poprawnie przetłumaczone. Najczęściej program wykorzystywany jest do następujących czynności: Nagrywania audio, Konwersji kaset i nagrań do postaci cyfrowej lub na płyty CD, Edycji plików w formatach Ogg Vorbis, MP3 i WAV, Wycinania, kopiowania, sklejania i mieszania ze sobą dźwięków, Zmiany prędkości lub wysokości dźwięku nagrania. Po pierwszym uruchomieniu Aplikacja Audacity jest typu freeware, co oznacza, że można z niej korzystać za darmo, pod warunkiem, że nie będzie się czerpało korzyści materialnych i innych. Najnowsza wersja jest do pobrania m.in. z serwisu sourceforge.net. Sama instalacja jest w języku angielskim i składa się z podstawowych zapytań typu akceptacji licencji, wskazania ścieżki docelowej programu oraz przypisania plików muzycznych do programu (tzw. asocjacji plików). Po pierwszym uruchomieniu program zapyta się o język w jakim mają być wyświetlone elementy menu. Jedną z opcji jest język polski. Wersję jezykową można zmienić w dowolnej chwili wybierając okno Edycja Ustawienia (Edit, Preferences, skrót klawiszowy Ctrl+P), a następnie zakładkę Wygląd i opcję Język (Interfaces, Language). Po zatwierdzeniu należy uruchomić program ponownie, aby wybrana opcja językowa była aktywna. 2

3 Opis programu Główne okno Główne okno programu przedstawione jest na zdjęciu poniżej. Na górze znajduje się menu. Duże okrągłe ikony widoczne powyżej okna z wykresem przebiegu falowego służą do odtwarzania i nagrywania dźwięku. Suwaki po prawej stronie pozwalają ustalić głośność odtwarzania i nagrywania. Ikony znajdujących się poniżej suwaków służą do wycinania i wklejania fragmentów nagrania oraz zmiany wielkości wykresu falowego. Po lewej stronie od przycisków nagrywania znajduje się zestaw narzędzi opisany w podrozdziale Najprostsze operacje edycyjne. W centralnej części znajduje się przebieg ścieżek dźwiękowych wraz z informacją o poszczególnych kanałach. Otwieranie plików Główne okno programu Audacity Pierwszą czynnością po uruchomieniu programu powinno być zawsze otwarcie istniejącego pliku dźwiękowego, który poddać chcemy edycji lub też nagranie własnego pliku z wykorzystaniem mikrofonu lub wejścia liniowego (ew. innego źródła sygnału). W celu otworzenia istniejącego pliku z menu Plik wybieramy Otwórz i w oknie dialogowym zaznaczamy żądany zbiór w formacie WAVE, MP3, OGG, AIFF lub AU. W głównym oknie programu pojawi się wykres falowy wybranego pliku. W analogiczny sposób otworzyć możemy następne pliki dźwiękowe, które zostaną dodane jako kolejne ślady tworzonego projektu. Jeśli posiadamy nagrane oddzielnie ścieżki wokalne, basowe, perkusji i gitar, które chcemy połączyć w jedno dobrze brzmiące nagranie, to Audacity nam to umożliwi. W przypadku wybrania opcji Plik Nowy możliwe jest nagranie ścieżki dźwiękowej. W tym celu należy wybrać źródło korzystając z pola wyboru umieszczonego w prawym górnym rogu. Jeśli pole to jest niedostępne oznacza to, że wybrany domyślnie jest mikser. Aby sprawdzić jakie urządzenie wejścia/wyjścia jest obsługiwane domyślnie należy wybrać z menu opcję Edytuj Ustawienia a następnie wybrać zakładkę Audio I/O. Okno przedstawione jest na rysunku poniżej. W zakładce można wybrać dowolne urządzenie do nagrywania i odtwarzania dźwięków, które jest zainstalowane na danym komputerze. Można także wskazać liczbę obsługiwanych kanałów i/lub wybrać sposób odtwarzania nowych ścieżek. 3

4 Zapisywanie plików Okno właściwości, zakładka urządzenia wejścia/wyjścia (Audio I/O) Program Audacity umożliwia zapisywanie plików muzycznych w postaci WAVE, MP3, OGG oraz wewnętrznego projektu AUP. Do zapisywania w formatach wykonywalnych przez inne programy służą komendy znajdujące się w menu Plik: Eksportuj jako WAVE Eksportuj jako MP3 Eksportuj jako OGG W przypadku wybrania opcji zapisu w postaci pliku MP3, w przypadku pierwszego razu program zapyta się o kodek. Ze względu na fakt, że część kodeków MP3 jest płatna program proponuje wskazanie pliku lame_enc.dll. Można go pobrać za darmo z Internetu wyszukując go jedną z wyszukiwarek (np. Google). Należy zapisać go w dowolnej lokalizacji, a następnie wskazać tą lokalizację w programie Audacity. Wybór formatu pliku jest bardzo istotny ze względu na wielkość i jakość pliku. Pliki WAVE należą do grupy surowych formatów, tzn bez kompresji. Dane zapisane w ten sposób będą zajmowały najwięcej miejsca, przy czym scieżka dzwiękowa będzie zawierała wszystkie informacje. Format MP3 I OGG umożliwia kompresję plików Wave około 10 krotnie przy zachowaniu jakości odtwarzanego nagrania. Do zgrywania ścieżek dzwiękowych z płyt CD służą tzw. grabbery, które potrafią konwertować ścieżkę zapisaną jako CDA (CD audio) do postaci wave, MP3 lub innego. Przykładowym darmowym programem jest np. Audiograbber do pobrania w portalu dobreprogramy.pl. Najprostsze operacje edycyjne Na początku najłatwiej jest jednak edytować pojedynczy plik audio. Najbardziej podstawowa czynność to dostosowanie wykresu falowego do własnych potrzeb. Audacity potrafi dowolnie powiększać wykres (po kliknięciu ikony lupy z plusem, wybraniu opcji Widok->Powiększ z menu głównego, skrót klawiszowy Ctrl+!) aż do momentu, w którym widoczne są poszczególne próbki. Kolejnym ważnym elementem jest możliwość wycinania i wklejania fragmentów zapisu dźwiękowego. Wystarczy zaznaczyć żądany kawałek wykresu falowego (przed zaznaczeniem upewnij się, że w lewym górnym rogu okna Audacity wciśnięta jest ikona Zaznaczanie), a następnie z menu Edycja wybrać Wytnij lub Kopiuj. Funkcja ta przyda się w celu usunięcia niechcianych fragmentów nagrania bądź powielenia wybranych partii utworu. Ikony w lewym górnym narożu okna programu służą do manipulacji wykresem falowym pliku dźwiękowego. Narzędzie obwiedni pozwala zmieniać głośność dowolnie wybranych partii nagrania przez manipulację obwiednią 4

5 wykresu. Klikając wyświetloną falę dzielimy ją na fragmenty, których głośność można następnie płynnie regulować myszą. zaznaczanie lupa Narzędzie do przesuwania w czasie Narzędzie obwiedni Narzędzie rysowania Tryb multi-narzędzia Interfejs edytora Audacity. Widoczny stereofoniczny plik razem z obwiednią. Narzędzie rysowania pozwala edytować pojedyncze próbki (z ang. sample) - może się to przydać chociażby w celu ustawienia pierwszej i ostatniej próbki w pliku na wartość 0, co pozwoli uniknąć przykrych przesterowań. Narzędzie Lupa powiększa wybrane partie utworu, natomiast Przesunięcie w czasie pozwala ręcznie przenosić pliki na linii czasu - ta funkcja z pewnością przyda się w czasie miksowania większej ilości plików dźwiękowych. Poprawa jakości nagrania Jeśli otworzyliśmy już jakikolwiek plik dźwiękowy, to zapewne będziemy chcieli poprawić jego jakość i brzmienie. Załóżmy, że nagraliśmy z odtwarzacza kasetowego utwór, który chcemy przygotować do wypalenia na płycie CD. Samo nagrywanie z zewnętrznego źródła dźwięku (w tym przypadku Line In) można również wykonać z pomocą Audacity. Przed kliknięciem ikony Nagrywanie warto jeszcze sprawdzić w dowolnym programie typu mikser, czy ustawienia są odpowiednie, a także odpowiednio ustawić głośności na suwakach widocznych w oknie Audacity. Można też spróbować użyć innych programów (na przykład edytora Snd), które dają znacznie większą kontrolę nad procesem nagrywania. Jeśli posiadamy już gotowy plik, to posiada on zapewne "śmieci" na początku i końcu. Na razie ich nie usuwajmy, przydadzą się one podczas odszumiania utworu. Aby usunąć irytujący szum towarzyszący nagraniu należy: 1) zaznaczyć początkowy lub końcowy fragment pliku w miejscu, w którym nie ma właściwego nagrania 2) wybrać z menu Efekty funkcję Odszumiacz... 3) w otwartym oknie kliknąć Pobierz próbkę szumu 4) zamknąć okno i zaznaczyć całość nagrania (na przykład kombinacją klawiszy Ctrl+A). 5) ponownie otworzyć okno Odszumiacz i wybrać opcję Usuń szum. 5

6 Usuwanie szumu przy pomocy Audacity. Ważnym aspektem eliminacji szumu jest prawidłowy dobór fragmentu zaszumionego. Na jego podstawie tworzony jest wzorzec, który będzie usuwany z nagrania. Jeśli zaznaczymy np. rytm wybijany przez perkusję to z całego utworu zostanie wyeliminowana perkusja. Jeśli pomimo dobrania odpowiedniego znacznika szumu uzyskany efekt jest niezadowalający, należy zmienić ustawienie suwaka określającego jakość filtrowania szumu. Przesunięcie go w rejon wyższych wartości (ku prawej krawędzi okna) może jednak spowodować zniekształcenie brzmienia. Warto również pamiętać, że silnie zaszumione utwory należy nagrać powtórnie - głośny hałas w tle może być spowodowany złym podłączeniem sprzętu, fatalną jakością użytych kabli bądź przydźwiękiem elektrycznym. Podobnie rzecz ma się z przesterowaniami - nie należy ich w żadnym wypadku usuwać przy pomocy efektów specjalnych ani wycinać! Trzeba po prostu powtórzyć nagranie przy niższym poziomie głośności. Ciekawym rozwiązaniem stosowanym w programie Audacity jest możliwość dodanie wtyczek (Plug-in) zawierających dodatkowe funkcje. Przykładową wtyczkami są np. LAME (opisany powyżej kodek do mp3), VST lub LADSPA (do pobrania za darmo z Internetu). Dodatkowe funkcje pojawią się w menu Efekty. Ostatnia z wymienionych wtyczek posiada m.in. możliwość usuwania składowej stałej powstałej przez oddziaływanie napięcia elektrycznego. Wybierając DC Bias Removal można w łatwy sposób wyeliminować składową stałą. Podobny efekt można jednak uzyskać korzystając z filtru górnoprzepustowego z bardzo niską częstotliwością odcięcia (rzędu 50 Hz). Eliminacja składowej stałej jest realizowana także przez normalizację opisaną poniżej. Dzięki opisanym powyżej funkcjom można usunąć "śmieci" z początku i końca nagrania, zaznaczając je i wycinając. Warto jednak pamiętać by początkowe i końcowe fragmenty utworu po jego przycięciu ustawione były na wartości 0. Można je oczywiście ustawić w ten sposób ręcznie, ale aby uniknąć zniekształceń nagrania lepiej będzie dodać na początku i końcu pliku ciszę (Generowanie Tonu Cisza, Silence) lub zastosować zgłaśnianie i wyciszanie utworu (Efekty Wzmacniaj Fade-In oraz Efekt Wyciszaj Fade out, przy czym przed zastosowaniem tych funkcji należy zaznaczyć odpowiedni fragment wykresu falowego). Jeśli nagranie ma być wypalone na płycie CD, to warto jeszcze dodać 0,2 sekundy ciszy na jego początku i końcu, tak aby istniało zauważalne oddzielenie pomiędzy utworami. Bardzo ważną funkcją jest tak zwana normalizacja (Efekty Normalizuj...), która pozwola podnieść głośność nagrania bez pojawienia się przesterowań. Stosując ten efekt warto pozostawić zaznaczenie w polu Normalize maximum amplitude to -3 db. W oknie które się pojawi po wybraniu normalizacji można wybrać także eliminację składowej stałej DC. Oprócz wyżej wymienionych funkcji w menu Audacity znaleźć można szereg innych efektów, takich jak podbicie basów, kompresor, zmiana prędkości, bramki, tremolo i inne. Warto ponadto zwrócić uwagę na equalizer (Efekty 6

7 Korekcja graficzna...) pozwalający na selektywne podbicie i wiciszenie wybranych częstotliwości. W oknie tego efektu wybrać można predefiniowaną krzywą lub sporządzić własną, klikając myszką na wykresie i przeciągając poszczególne fragmenty w górę (podbicie) bądź w dół (wyciszenie). Miksowanie wielu ścieżek dźwiękowych Bardzo przydatną cechą programu Audacity jest możliwość miksowania wielu plików dźwiękowych. Wybierając polecenie Import Audio... z menu Project można otworzyć kolejne pliki dźwiękowe. Otwarte nagrania można wyrównywać (Projekt Wyrównaj ścieżki...), przesuwać ręcznie i edytować każdy z osobna. Ponadto możliwe jest dodanie pustych ścieżek i usunięcie istniejących (wszystkie polecenia dostępne w menu Projekt). Całą kompozycję można zapisać jako projekt programu Audacity (*.aup) lub - po odpowiednim przygotowaniu - jako plik WAVE, MP3 bądź OGG. By zapisać zbiór w formacie WAVE (stereo) trzeba odpowiednio przygotować wszystkie ścieżki. Przede wszystkim trzeba rozseparować oba kanały plików stereofonicznych (kliknij na nazwę pliku po lewej stronie wykresu falowego i z podręcznego menu wybierz Oddziel ścieżkę stereo). Następnie każdą ścieżkę przypisać należy do kanału lewego bądź prawego (przy użyciu tego samego menu podręcznego). Teraz można już zapisać plik WAVE, MP3 lub OGG (Plik Eksportuj jako WAV... i inne). Ustawienia programu Audacity jest programem konfigurowalnym, okno preferencji wywoływane jest kombinacją klawiszy Ctrl+P (Edycja Ustawienia). Można zmienić wygląd programu, zdefiniować własne skróty klawiszowe, a przede wszystkim wybrać urządzenie odtwarzające dźwięk, ustalić używane formaty plików i ich jakość. Skróty klawiszowe można edytować w zakładce Klawiatura, funkcje myszy można zdefiniować w zakładce Mysz. Docelowe, domyśle miejsce umieszczania plików można zdefiniować w zakładce Katalogi. Jakość i opcje poszczególnych plików muzycznych można określić w zakładce Jakość i Formaty Plików. Podsumowanie Niezmiernie ważną cechą Audacity jest możliwość uruchomienia programu na różnych platformach Windows, Linux, MAC OS. Użytkownicy systemu Windows mogą po ewentualnej "przeprowadzce" na Linuksa korzystać nadal z tego samego edytora audio. Trzeba jednak pamiętać, że Audacity nie obsługuje w systemie Linux wtyczek VST, zaś pluginy LADSPA nie dorównują jeszcze swoim komercyjnym odpowiednikom działającym pod kontrolą Windows. Ponieważ program jest oparty na licencji GNU, ciągle jest rozwijany i nowe funkcje dodawane są w ramach upływu czasu. Dla osób, które chcą eksperymentować z nowszą wersją programu dostępna jest wersja beta, która jednak może działać niepoprawnie w niektórych przypadkach. 7

8 Zadania do samodzielnego wykonania 1. Zapisanie własnego pliku muzycznego nagranego z mikrofonu o długości 10 sekund w postaci pliku WAVE, MP3 i OGG. Porównanie rozmiarów pliku 2. Wycięcie ostatnich 5 sekund z poprzedniego pliku i powtórzenie pierwszego sygnału 3. Eliminacja szumu z nagranej ścieżki za pomocą różnych narzędzi (Odszumiacz, normalizacja, korektor graficzny, ) 4. Nagranie dowolnego utworu/ścieżki dźwiękowej z serwisu YouTube. Usunięcie zbędnego sygnału z początku i końca ścieżki dźwiękowej (ewentualne wyciszenie oraz dodanie próbek zerowych) 5. Korekcja dźwięku zwiększenie basów i eliminacja wysokich tonów, przyspieszenie tempa utworu o 25% 6. Nałożenie dwóch dowolnie wybranych utworów na siebie wraz z wyrównaniem ścieżek 8