OCENA. rozprawy doktorskiej mgr farm. Leszka SPr

Transkrypt

1 "ł " ".,7.~_ ~ E WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA W SOSNO CU '1/., ~. '~~,'1 1" C; Znak : PW/ WSM/138/17 OCENA rozprawy doktorskiej mgr farm. Leszka SPr Sosnow'ec, dnia r. V J: PRO:!AN Wydzialll Nauk Zdr KatQ'Mcach ~~ 5)1.~ ąr hab. n. med. del /Cha/ Ho/eeki p.t.: "Wielochorobowość zaburzeń i wielolekowość jako czynniki ryzyka depresyjnych i bezsenności u pacje! tów geriatrycznych W wieku krajach europejskich, także w Polsce wydłuża si 1 czas trwania życia ludzi. Zwiększa się także w społeczeństwach tych krajów odsetek osób w wieku starszym, t.j. powyżej 65 roku życia. Koszt zapewnienia opieki zdrowotnej osobom w tym wieku jest czterokrotnie wyższy w porównaniu z koszter opieki zdrowotnej osób w wieku średnim. Większa liczba schorzeń występującyc 1 u osób w wieku pode szłym podwyższa koszt leczenia tej grupy chorych. Powyższe dane uzmysławiają problemy związane ze starzeniem się społeczeństw. Równocz~śnie różne aspekty geriatrii były badane w wielu ośrodkach naukowych. W okresie ostatnich 65 lat. W latach opublikowano prac i doniesień poświęconych farmakoterapii ludzi w wieku podeszłym. Powyższa liczba dowodzi, że wraz z postępem wiedzy, odkrywaniem i wprowadzaniem do lecznictwa nowych leków badano ich działanie u ludzi w wieku podeszłym zarówno korzystne jak i niepc:żądane ich działania uboczne. Jednak dotąd nie opublikowano pracy przedstawiającej wpływ wielochorobowości i wielolekowości na wystąpienie zab y rzeń depresyjnych i bezsenności u osób w wieku podeszłym (hasło : "effect of comorbiclity and of multidrug use on frequency of depressive symptoms and of sleep disorders in elderly patients"). Podjęcie i przeprowadzenie przez mgr farm. Leszka Spand!el badań opisanych w Jego rozprawie było celowe i potrzebne z następujących powodpw: przeprowadzone badania miały na celu określenie, który z ocenianych czynników prowadzi do wystąpienia stanu depresji i bezsenności u osób jl wieku podeszłym, a które z nich nie mają wpływu na wystąpienie tych zaburzeń psychicznych wyniki przeprowadzonych badań mogą mieć bezpośrednią wartość praktyczną, ponieważ w opiece i leczeniu chorych w wieku podeszłym można byłd by eliminować lub ograniczać wpływ czynników niekorzystnie wpływających na ich stan psychiczny nie przeprowadzono dotąd takich badań Przedstawiona do oceny rozprawa p.t.: "Wielochorobowość i wielolekowość jako czynniki ryzyka zaburzeń depresyjnych i bezsenności u pacjentól geriatrycznych" ma lei: (032) ; O fa x: (082) wew pl wsm.sosnol iec@op.pl

2 WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA W SOSNOWCU układ typowy. Składa się następujących głów nych części : Wstęp, Założenia i cele pracy, Materiał i metody, Wyniki, Dyskusja, Wnioski, Piśmiennictwo oraz Streszczenia pracy. Wstęp pracy jest obszerny, liczy 48 stron manuskryptu pracy. Autor przedstawił w nim w sposób jasny i wyczerpujący zjawisko starzenia sięl ludzi. Trzeba mieć świadomość, że starzeją się wszystkie żywe organizmy. W dużej części wstępu Autor opisał odrębności i zasady farmakoterapii pacjentów geriatrycznych Farmakoterapia jest ważną częścią geriatrii. Równolegle z zaawansowaniem wiekowym zwiększa się liczba schorzeń występujących u tych chorych. Większa liczba schorzeń stwarza konieczność stosowania większej liczby leków u tych chorych. Równoczesne stosowanie kilku leków u chorego niesie ryzyko wystąpienia interakcji tych leków zarówno u pacjentów w wieku średnim, jak i w większym stopniu u pacjentów w wieku podeszłym. Występujące interakcje leków mogą być korzystne dla pacjenta lub częściej niekorzystne, niepożądane, wywołujące zatrucie szczególnie u pacjentów w wieku podeszłym. Brak św i adomości zmian (pogorszenia) czynności narządów wewnętrznych osób w wieku podeszłym, zmian farmakokinetyki i farmakodynamiki stosowanych leków zwiększa ryzyko wystąpienia działania toksycznego. Opracowania kliniczne wskazują, że przyczyną około % wszystkich hospitalizacji osób w wijku powyżej 65 roku życia jest niepożądane działanie uboczne leków. Ponadto w tej CzęŚCi pracy Autor opisał zespoły depresji i zaburzeń snu często występujące u osób w wieku podeszłym. W części "Założenia i cele pracy" zostały przedstawione dwa główne cele pracy: 1-szy! ocena zależności pomiędzy wielochorobowością i wie l olekowośc i ą a objawami depresji i zaburzeniami snu, oraz 2 - gil ocena częstotliwości występowan i a w populacji badanych osób w wieku podeszłym zespołów depresji i zaburzeń snu. Obydwa cele pracy zostały zrealizowane. Przeprowadzenie badań ułatwiło sformuowanie sześciu s zczegółowych, praktycznych celów badań. Opis metodyki badań przedstawiony w rozdziale pracy zatytuowanym: " Materiał i metody" został jasno opisany. Badanie miało charakter ankietowy, zostało przeprowadzone u 206 pacjentów w wieku powyżej 65 roku życia leczonych w trzech oddziałach internistycznych szpitali w Rydułtowach i Wodzisławiu Śląskim. Badanie nie miało charakteru eksperymentu medycznego a więc nie wymagało zgody i opinii Komisji Bioetycznej. Autor ustalił prawidłowe kryteria doboru pacjentbw do badań : kryteria włączenia i wykluczenia. Liczba 206 pacjentów uczestniczących w badaniu jest wystarczająca dla stwierdzenia istnienia korelacji pomiędzy różnymi, badanymi parametrami ich stanu zdrowia Prawidłowo wybrano typowe, klasyczne testy oceniające stan badanych pacjentów a wyniki przeprowadzonych badań testowych przedstawiono w trzech kwestionariuszach: kwestionariuszu przesiewowym (screening'owym), kwestionariuszu pacjenta i kwestionariuszu badacza. Analizę statystyczną wyników badań ankietowych przeprowadzono za pomocą prawidłowo dobranych testów statystycznych. Umożliw i ła ona udowodnienie istnienia korelacji pomiędzy poszczególnymi wskaźnikami! parametrami stanu zdrowia badanych pacjentów geriatrycznych. tel: (032) ; O fax: (032) wew

3 ('ł),'i(lsmj" WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA W SOSNOWCU Wyniki przeprowadzonych badań zostały jasno przedstawione w formie tabel i rycin z równoczesnym słownym ich opisem. Ocena istnienia korelacji pomi ędzy ocenianymi wskaźnikami! parametrami stanu zdrowia pacjentów geriatrycznych, także pomiędzy nasileniem objawów depresji a zaburzeniami snu i innymi schorzeniami zostały udokumentowane za pomocą odpowiednich wykresów liniowych. Wśród udowodnionych korelacji na uwagę zasługuje stwierdzony związek pomiędzy dolegliwościami bólowymi odczuwanymi przez pacjentów geriatrycznych a wynikami oceny stopnia depresji, bezsenności i senności dziennej mierzonymi za pomocą odpowiednich testów/skal: GDS, AS, ESS a także odkrycie braku pozytywnej korelacji pomiędzy poziomem wykształcenia respondentów (pacjentów geriatrycznych) a stopniem nasilenia depresji, bezsenności i senności dziennej mierzonej za pomocą tych samych testów: GDS, AS i ESS. Ponadto związek pomiędzy wybranymi parametrami a wynikami badania pacjentów geriatrycznych za pomocą skal GDS, AS i ESS wykazano w modelu liniowej regresji wielorakiej. W sumie wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że odczuwane przez pacjentów geriatrycznych dolegliwości bólowe, zła sytuacja materialna, niedożywienie chorych, upośledzona ich sprawność funkcjonalna i cz ęsto związane z tym stanem ograniczone kontakty towarzyskie a także słabe wykształcenie sprzyjają wystąpieniu depresji i zaburzeń snu. Natomiast wiek pacjentów, ich stan cywilny, oraz miejsce zamieszkania nie mają wpływu na występowanie i głębokość stanu depresji i zaburzeń snu. W tabeli X przedstawiającej charakterystykę stanu zdrowia badanej grupy pacjentów geriatrycznych, w jej części "Przyczyny hospitalizacji" nie znalazłem pozycji zatrucie lub niepożądane działanie leków. Tymczasem w różnych opracowaniach klinicznych wykazano, że ta pozycja jest przyczyną hospitalizacji % chorych w wieku podeszłym. Uważam, że prawdopodobnie doktorant w klinicznej dokumentacji chorych nie znalazł takiej pozycji, a więc nie mógł jej umieścić w tabeli X. Przypuszczam, że przypadki pacjentów geriatrycznych z objawami niepożądanego działan i a leków zostały zakwalifikowane przez lekarza leczącego do innych wymienionych przyczyn hospitalizacji. Zatem istnieje potrzeba podwyższen i a świadomości lekarzy i personelu medycznego możliwości wystąpienia niepożądanych, niebezpiecznych działań ubocznych leków i stosowanych u pacjentów geriatrycznych. Wyniki przeprowadzonych badań zostały omówione w rozdziale zatytuowanym Dyskusja. W tej części pracy Autor omówił wyniki własnych badań porównując je z wynikami badań innych autorów. Wyniki jego badań są zgodne z wynikami badań innych autorów krajowych i zagranicznych i potwierdzają występowanie stanu depresji i zaburzeń snu u pacjentów w wieku podeszłym. Jednak częstotliwość ich występowania różniła w badaniach cytowanych autorów. Badania mgr Leszka Spandel potwierdziły istnienie korelacji pomiędzy wystąpieniem depresji i stopr iem jej nasilenia a wystąpieniem bezsenności i dziennej senności. Autor reprezentuje pogląd, że, cytuję : " depresja i zaburzenia snu nie są naturalnym procesem starzenia się organizmu" Zdaniem Autora obecność czynników ryzyka takich jak obecność przewlekłych schorzeń somatycznych, lub polifarmakoterapia jest przyczyną wystąpienia depresji u pacjentów tel: (032) ; O fax: (032) wew

4 WYŻSZA SZKOŁA M EDYCZNA W SOSNOr CU w wieku podeszłym. W tej części pracy Autor wyczerpująco omówił niekorzystge działania różnych leków na organizm człowieka w wieku podeszłym a szczególnie wielolekowości głównie w aspekcie ryzyka wystąpienia depresji. Autor ma jednak świadomość konieczności równoczesnego stosowania kilku leków u pacjenta w wieku podeszłym, w konkretnym jego stanie klinicz~ym. Autor sformuował 7 wniosków opartych na wynikach przeprowadzonych badań. Wnioski odpowiadają na obydwa główne oraz na wszystkie 4 szczegółowe cele badań. Zatem program badań został w pełni zrealizowany. Piśmiennictwo Wykaz prawidłowo cytowanych prac obejmuje 185 pozycji ułożonych według kolejności ich cytowania. Większość prac cytowanych prac została opublikowana w ostatnich 10 latach a 4 cytowane prace w roku ubiegłym. Zgodnie z wymogami manuskrypt rozprawy zawiera streszczenia pracy w języku polskim i angielskim. W podsumowaniu pracę do k torską mgr farm. Leszka Spandel oceniam pozytywnie. Stwierdzam, że spełnia ona wszystkie wymogi stawiane rozprawom na stopień doktora nauk o zdrowiu Zatem mam zaszczyt przedstawić Szanownej Radzie Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach wniosek o dopuszczenie mgr farm. Leszka Spandel do dalszych etapów przewodu doktorskiego równocześnie zgłaszam wniosek o wyróżnienie tej rozprawy z następujących powodów: praca ma wartość praktyczną ponieważ określa czynniki ryzyka wystąpienia depresji i zaburzeń snu u pacjentów geriatrycznych. Eliminacja czynników ryzyka poprawi jakość i długość życia pacjentów geriatrycznych w zadowalającym stanie zdrowia. narzędzia badawcze - testy oceny stanu zdrowia pacjentów geriatrycznych, wykorzystane w pracy są standardowo stosowane w badaniach naukowych w geriatrii. analiza statystyczna wyników badań została prawidłowo przeprowadzona, z wykorzystaniem testów statystycznych, które umożliwiły l ocenę wielostronnej korelacji pomiędzy różnymi wskaźnikami/ parametrami stanu zdrowia badanych pacjentów geriatrycznych. tel : (032) ; O fax: (032) wew

5 l WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA W SOSNOWCU zarówno we wstępie pracy jak i w dyskusji Autor wyczerpująco i krytycznie opisał problemy farmakoterapii pacjentów geriatrycznych. Farmakoterapia osób w wieku podeszłym jest konieczna ale obarczona ryzykiem zatrucia tych chorych lub wystąpienia u nich niepożądanego działania leków. praca została jasno napisana i starannie wydana. R.E:K.TOR. Wy;tszej Sz k oły M edycznej Prof. ZW.~.ej Plech tel : (032) ; O fax: (032) wew