Nauka w szkole przyjemnością. Jak pomóc dziecku poradzić sobie z wyzwaniami nowej roli roli ucznia?

Transkrypt

1 Nauka w szkole przyjemnością. Jak pomóc dziecku poradzić sobie z wyzwaniami nowej roli roli ucznia? dr Julia Kaleńska-Rodzaj Katedra Psychologii UP Krakowski Ośrodek Doradztwa dla Artystów KODA kalenska@up.krakow.pl

2 Specyfika okresu późnego dzieciństwa (6/7 10/12): rola ucznia pierwszy krok dziecka do życia w świecie dorosłych zdobywanie wiedzy i umiejętności w sposób systematyczny, celowy współdziałanie z rówieśnikami, działania wspólnotowe osiąganie samodzielności, względnej emocjonalnej niezależności nowe formy aktywności, nauki i pracy systematyczne ocenianie, porównywanie (się) z innymi formowanie się samooceny potrzeba bycia kompetentnym nadmiar obowiązków

3 Zagrożenia rozwoju w okresie późnego dzieciństwa brak samodzielności lęk szkolny, lęk przed oceną niepowodzenia w nauce czytania i pisania odrzucenie społeczne zaniżona/zawyżona samoocena problemy z koncentracją uwagi braki motywacyjne

4 Czynniki decydujące o zainteresowaniu dziecka szkołą wczesne doświadczenia wyniesione z przedszkola wpływ postaw rodziców wpływ postaw rodzeństwa wpływ postaw rówieśników zaakceptowanie przez grupę rówieśniczą sukcesy w nauce postawy wobec pracy postawy wobec nauczycieli klimat emocjonalny szkoły

5 Rady dla rodzica: Nie rozmawiajmy z innymi w obecności dziecka o trudnościach dziecka (chyba że robimy to celowo) wzmacniajmy samoocenę dziecka przekazując informacje o jego mocnych stronach, nie pozwólmy, by czuło się obgadywane o naszych obawach dotyczących pójścia dziecka do szkoły, wątpliwości co do działań nauczyciela nasze emocje udzielają się dziecku, formując postawy wobec szkoły, nauki, nauczyciela Pomóżmy dziecku oswoić się z nową sytuacją opowiadając w pozytywny sposób o szkole, uczeniu się (patrz slajd 14) Pamiętajmy, że samoocena dziecka kształtuje się na podstawie informacji przekazywanych (w sposób zamierzony i niezamierzony) przez osoby ważne rodziców, nauczyciela, rówieśników

6 Lęk szkolny szkoła nauczyciel rówieśnicy rodzice

7 Kompetencje społeczne: grupa Czy dziecko jest akceptowane? Czy ma zahamowania? Czy śmiało, aktywnie włącza się w działania grupy? Jakie przejawia zdolności i jakie braki? Czy potrzebuje pomocy? Jeśli tak, to, w jaki sposób można mu pomóc?

8 Rady dla rodzica: Rodzice muszą znać szersze środowisko, w jakim przebywa ich dziecko. Muszą utrzymywać kontakt ze szkołą, interesować się nie tylko wynikami w nauce, ale również tym, jak ich dziecko zachowuje się w grupie rówieśniczej. Muszą dyskretnie obserwować dziecko. Uważnie je słuchać i chcieć zrozumieć, co do nich mówi. Muszą nauczyć się z nim rozmawiać. Tylko oni mogą pomóc dziecku przełamać lęk przed szkołą, kolegami, nauczycielami. Dziecko otoczone właściwą opieką może odzyskać zaufanie we własne siły. Szybciej nawiąże kontakt z rówieśnikami, chętniej się uczy. Przestanie unikać szkoły. Nie będzie uciekać w chorobę, symulować bólu brzucha lub głowy, szukać pretekstu pozostania w domu.

9 Wspieranie rozwoju ujęcie kompleksowe Psychologiczne modele osiągnięć: Josef S. Renzulli (1978), Franz Mönks (1992) Strefa osiągnięć Szkoła Motywacja Inteligencja i zdolności specyficzne Zdolności twórcze Rodzina Rówieśnicy

10 Funkcje rodziny we wspieraniu rozwoju ucznia rodzina jako kontekst, rodzina jako partner - stwarza warunki stymulujące rozwój dziecka, rodzina jako przekaźnik - przekazuje wartości i postawy, rodzina jako łącznik - wspiera działania nauczyciela, rodzina jako bezpieczna baza - towarzyszy uczniowi w jego rozwoju, umożliwia eksperymentowanie rodzina jako przewodnik - dostarcza wiedzy o funkcjonowaniu świata, pomaga zorganizować czas, poznać nowe zawody, zaplanować przyszłość, wzmacnia poczucie własnej wartości, ukazuje różnorakie źródła i zastosowania wiedzy nierzadko kompensując zaniedbania nauczyciela.

11 Osiągnięcia: rola osób ważnych Myśli Emocje Zachowania ZACHOWANIE DZIECKA TWOJE MYŚLI TWOJE UCZUCIA TWOJE ZACHOWANIA Efekt oczekiwań społecznych: Efekt Pigmaliona (Rosenthal, 1973/1991) UCZUCIA DZIECKA REAKCJA/MYŚLI DZIECKA

12 Rady dla rodzica: Zastanów się, w jaki sposób interpretujesz zachowania dziecka? Jaki obraz dziecka za tym się kryje? Kogoś, kto przeszkadza w osiągnięciu świętego spokoju, czy kogoś, kto ma własne potrzeby, tylko nie umie jeszcze je wyrazić lub samodzielnie zaspokoić? Zauważ, że druga interpretacja otwiera drogę ku dialogowi, pierwsza wprowadza rodzinę na ścieżkę wojenną. Zmiana punktu widzenia zmienia nastawienie uczmy (się) empatii Jak za zwyczaj reagujesz na oznaki nieposłuszeństwa (emocje, zachowania)? Jak reaguje na Twóje zachowanie dziecko? Czego uczy się od Ciebie? Czego się dowiaduje o sobie? Żeby pomóc dziecku radzić sobie z własnymi emocjami musimy zacząć od siebie nie działamy odruchowo, postarajmy się zapanować nad złością, rozczarowaniem (np. zanim zareagujesz, weź 3 głębokie oddechy ).

13 Czynniki wpływające na motywację do nauki Model oczekiwania-wartości dotyczący wyborów w zakresie rożnych dziedzin osiągnięć (expectancy value model of achievement-related choices) - Eccles, 1983, 2007 Zaangażowanie dziecka w naukę zależy od tego, jak postrzega ono szansę na powodzenie w danym działaniu, oraz od tego, jaką wartość stanowi dla niego to działanie. Na ocenę szans oraz wartości mają wpływ przekonania dziecka na temat własnych zdolności i umiejętności oraz oczekiwania społeczne (patrz slajd 11)

14 Motywowanie: cztery źródła postrzeganej wartości działania oraz odpowiedź na potrzeby Wartość aktywności (Eccles i in., 1983) ważność dla Ja (identyfikacja) wewnętrzna wartość (przyjemność) wartość użytkowa (korzyści) koszty Odpowiedź na potrzeby wzorowanie się na osobach ważnych, osiągających sukcesy, podkreślanie wartości uczenia się, zdobywania nowej wiedzy i umiejętności, poprzez własne zachowania promowanie postawy rozwojowej (doskonalenia się) zainteresowania dziecka punktem wyjścia do nauki, nauczanie przez zabawę, łączenie zmysłów, ciekawa formuła zadania, elementy rywalizacji, umożliwienie eksperymentowania, różnorodne materiały ukazanie korzyści z uczenia się, pokazanie możliwości zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce, do rozwiązywania realnych problemów podkreślanie odrębności, opowiadanie o zawodach interesujących dziecko, sprawna organizacja pracy i wypoczynku

15 Podsumowanie Rodzice mogą kształtować postawy wobec nauki w szkole uwzględniając zainteresowania, potrzeby i marzenia dziecka. Rodzina często występuje w charakterze łącznika, mediatora w relacjach dziecko-nauczyciel, dziecko-rówieśnik. Przekonania rodziców wobec istoty dzieciństwa, roli dziecka, roli rodzica, etc. mają wpływ na stosowane metody wychowawcze i na jakość relacji rodzic-dziecko. By móc pomóc dziecku w radzeniu z emocjami, musimy sami nauczyć się radzić sobie z własnymi emocjami. Pomóż dziecku odnaleźć sens i radość ze zdobywania wiedzy, odrabiania lekcji. Niech uczenie się pozostanie przygodą, a nie stanie się udręką i karą. Warto inwestować w dialog zajmuje tyle samo czasu, co i kłótnia, daje o wiele więcej satysfakcji. Ta inwestycja w pełni opłaci się, gdy dziecko będzie nastolatkiem

16 Lektury Brzezińska, A. (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: GWP Schaffer, H. R. (2005). Psychologia dziecka. Warszawa: PWN.

17 dziękuję za uwagę! *Druga część spotkania poświęcona zostanie prezentacji ćwiczeń usprawniających komunikację w rodzinie dr Julia Kaleńska-Rodzaj Katedra Psychologii UP kalenska@up.krakow.pl