Tomasz Schimanek. Mechanizmy finansowe dla ekonomii społecznej

Transkrypt

1 Tomasz Schimanek Mechanizmy finansowe dla ekonomii społecznej

2 Najważniejsze problemy deklarowane przez przedsiębiorstwa społeczne: problemy z finansowaniem prowadzonej działalności: brak kapitału własnego, ograniczone przychody, brak instrumentów wsparcia zwrotnego, z których mogłyby skorzystać przedsiębiorstwa społeczne, problemy z prowadzeniem działalności gospodarczej, wynikające z braku wiedzy i doświadczeń w tym zakresie, kłopoty z rejestracją (dotyczą one przede wszystkim spółdzielni socjalnych), 2

3 problemy z obsługą księgową i prawną, problemy we współpracy z powiatowymi urzędami pracy, brak współpracy z biznesem, generalny brak wiedzy na temat przedsiębiorstw społecznych i w związku z tym nieufność do tego typu podmiotów w ich otoczeniu. Na podstawie wyników badania przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego pod koniec 2008 roku w ramach projektu Przedsiębiorstwa społeczne mazowieckie modele działania, współfinansowanego z EFS w ramach PO KL, realizowanego przez WYG International. 3

4 Najczęściej wskazywane potrzeby przedsiębiorstw społecznych: dofinansowanie zakupu sprzętu, remontu, dofinansowanie bieżącej działalności, doradztwo finansowe, doradztwo strategiczne, szkolenia z działalności gospodarczej, szkolenia nt. rachunkowości, finansów, szkolenia prawne. Na podstawie wyników badania przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego pod koniec 2008 roku w ramach projektu Przedsiębiorstwa społeczne mazowieckie modele działania, współfinansowanego z EFS w ramach PO KL, realizowanego przez WYG International. 4

5 Słabości przedsiębiorstw społecznych z perspektywy instytucji finansowych: brak kapitału, który stanowić mógłby zabezpieczenie pożyczki, kredytu czy poręczenia, niewielkie doświadczenie i wiedza w zakresie prowadzenia działalności biznesowej, trudności w prowadzeniu działalności, niskie przychody, misja, którą nie jest maksymalizacja zysku, a realizacja celów społecznych, co zwiększa ryzyko kredytowe, 5

6 brak zainteresowania kredytami, pożyczkami czy poręczeniami ze strony przedsiębiorstw społecznych, niewielka aktywność informacyjno-promocyjna przedsiębiorstw społecznych skierowana do otoczenia, w tym instytucji finansowych. Na podstawie badania opinii przedstawicieli przedsiębiorstw społecznych i instytucji finansowych na temat instrumentów finansowych dla przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego w połowie 2008 roku w ramach projektu Wypracowanie instrumentów finansowych dla przedsięwzięć ekonomii społecznej realizowanego na zlecenie Funduszu Współpracy przez Nidzicką Fundację Rozwoju Nida, finansowanego w ramach projektu Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń IW EQUAL. 6

7 Podstawowe instrumenty wsparcia finansowego: wsparcie bezzwrotne działalności pożytku publicznego przedsiębiorstw społecznych, np. w ramach PO FIO oraz PO KL, a także w konkursach dotacyjnych samorządów lokalnych oraz przez prywatne źródła finansowania, wsparcie bezzwrotne rozwoju otoczenia, np. ośrodków wspierania spółdzielni socjalnych, ośrodków wsparcia ekonomii społecznej oraz centrów ekonomii społecznej w ramach rządowego programu Wspieranie rozwoju spółdzielczości socjalnej (?), PO FIO oraz PO KL, 7

8 wsparcie bezzwrotne partnerstw na rzecz ekonomii społecznej zapoczątkowane w ramach IW EQUAL, kontynuowane w ramach PO KL, wsparcie bezzwrotne dla osób tworzących spółdzielnie socjalne z FP, PO KL i programu Wspieranie rozwoju spółdzielczości socjalnej (?), wsparcie bezzwrotne działalności gospodarczej przedsiębiorstw społecznych: brak wydzielonej oferty, wsparcie na zasadach ogólnych, np. w ramach PO KL czy RPO (problem wkładu), wsparcie zwrotne działalności gospodarczej przedsiębiorstw społecznych brak wydzielonej oferty, pojedyncze przypadki wsparcia. 8

9 Bytomska Spółdzielnia Socjalna i firma Green Traveller - Turystyka Dziedzictwa Kulturowego jako jedne z pierwszych przedsiębiorstw społecznych sięgnęły po instrumenty wsparcia zwrotnego. W obu przypadkach pierwsze pozytywne doświadczenie skłoniło obie firmy do kolejnych, udanych zresztą, prób pozyskania wsparcia. W jednym przypadku pożyczki udzielił fundusz PAFPIO, a kredytu PKO BP, w drugim przypadku Ośrodek Wsparcia Spółdzielni Socjalnych w Rudzie Śląskiej (wspierany w ramach rządowego programu Wspieranie rozwoju spółdzielczości socjalnej realizowanego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej) udzielił poręczenia, a Bank Śląski kredytu. Na podstawie badania opinii przedstawicieli przedsiębiorstw społecznych i instytucji finansowych na temat instrumentów finansowych dla przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego w połowie 2008 roku w ramach projektu Wypracowanie instrumentów finansowych dla przedsięwzięć ekonomii społecznej realizowanego na zlecenie Funduszu Współpracy przez Nidzicką Fundację Rozwoju Nida, finansowanego w ramach projektu Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń IW EQUAL. 9

10 Wsparcie dla spółdzielni socjalnych oferowały: Stowarzyszenie Wspierania Małej Przedsiębiorczości z siedzibą w Dobiegniewie (mikropożyczki), Słupskie Stowarzyszenie Innowacji Gospodarczych i Przedsiębiorczości (pożyczki) oraz najbardziej doświadczona Działdowska Agencja Rozwoju S.A., która udzieliła już 12 poręczeń dla spółdzielni socjalnych. Pojedyncze przedsiębiorstwa społeczne wspierają także banki spółdzielcze. Na podstawie badania opinii przedstawicieli przedsiębiorstw społecznych i instytucji finansowych na temat instrumentów finansowych dla przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego w połowie 2008 roku w ramach projektu Wypracowanie instrumentów finansowych dla przedsięwzięć ekonomii społecznej realizowanego na zlecenie Funduszu Współpracy przez Nidzicką Fundację Rozwoju Nida, finansowanego w ramach projektu Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń IW EQUAL. 10

11 Przedsiębiorstwa społeczne przy pozyskiwaniu i korzystaniu ze wsparcia zwrotnego napotykają problemy czy też ograniczenia. Najczęstsze z nich to: ujemny bilans przedsiębiorstwa, który praktycznie uniemożliwia uzyskanie wsparcia, zbyt krótki okres prowadzonej działalności, brak poręczenia, zabezpieczenia, brak zaufania instytucji finansowych, niewystarczające wsparcie ze strony instytucji publicznych (np. w formie gwarancji, poręczeń, dotacji). Na podstawie badania opinii przedstawicieli przedsiębiorstw społecznych i instytucji finansowych na temat instrumentów finansowych dla przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego w połowie 2008 roku w ramach projektu Wypracowanie instrumentów finansowych dla przedsięwzięć ekonomii społecznej realizowanego na zlecenie Funduszu Współpracy przez Nidzicką Fundację Rozwoju Nida, finansowanego w ramach projektu Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń IW EQUAL.

12 kontraktowanie usług publicznych z wykorzystaniem trybu bezprzetargowego (do 14 tys. euro) lub klauzul społecznych: - zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50% zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne, - zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagania związane z realizacją zamówienia, dotyczące: 12

13 1) zatrudnienia osób: a) bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, b) niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, c) innych niż określone w lit. a lub b, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym - lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego; 2) utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym wpłaty pracodawców stanowić będą co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych przepisach; 3) zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, do wysokości określonej w pkt 2. 13

14 Jeżeli zamawiający przewiduje wymagania, o których mowa w art. 29 ust. 4, określenie w szczególności: a) liczby osób, o których mowa w art. 29 ust. 4 pkt 1, i okresu wymagane-go zatrudnienia tych osób, b) sposobu dokumentowania zatrudnienia osób, o których mowa w art. 29 ust. 4 pkt 1, lub utworzenia albo zwiększenia funduszu szkoleniowego, c) uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę wymagań, o których mowa w art. 29 ust. 4, oraz sankcji z tytułu niespełnienia tych wymagań. 14

15 Wyzwania: brak rozwiązań legislacyjnych, które definiowałyby i porządkowały sferę ekonomii społecznej, co uniemożliwia wkomponowanie ekonomii społecznej w porządek prawny na poziomie krajowym oraz unijnym; dotyczy to np. takich sfer działalności, jak pomoc publiczna, zamówienia publiczne czy też stosowanie innych instrumentów wsparcia ze strony sektora publicznego, zbyt słabe zakorzenienie przedsiębiorczości społecznej w świadomości społecznej; nadal wiele środowisk niewiele wie na jej temat albo ma fałszywy jej obraz, 15

16 słabość otoczenia ekonomii społecznej; pomimo tego, że powstają ośrodki wsparcia, to w ograniczonym zakresie oferują na razie usługi mogące zaspokajać potrzeby przedsiębiorstw społecznych, zwłaszcza w zakresie działalności gospodarczej, nie mają także stałych źródeł finansowania świadczonych usług, słabość potencjału fizycznego (kapitał, majątek) oraz ludzkiego działających przedsiębiorstw społecznych, brak spójnego systemu wsparcia ekonomii społecznej ze strony państwa, 16

17 brak powszechnych instrumentów finansowego wsparcia zwrotnego, adresowanych do przedsiębiorstw społecznych (kredyty, pożyczki, poręczenia), wciąż zbyt wąski rynek przedsiębiorstw społecznych, co powoduje, że w opinii prywatnych instytucji finansowych, uruchamianie wydzielonej oferty dla tego rynku jest nieopłacalne, brak mechanizmów upowszechnia dobrych praktyk, w szczególności w zakresie działalności gospodarczej oraz narzędzi służących ich identyfikacji i ocenie (metody oceny tak zwanej społecznej wartości dodanej), 17

18 brak oceny skuteczności i efektywności dotychczas stosowanych instrumentów wsparcia. 18

19 Szanse: prace Zespołu ds. rozwiązań systemowych w zakresie ekonomii społecznej: - długofalowa polityka państwa na rzecz ekonomii społecznej, - projekt ustawy o przedsiębiorczości społecznej, - strategia finansowego wsparcia przedsiębiorczości społecznej, - strategia edukacji o ekonomii społecznej, 19

20 stworzenie i wdrożenie systemu wsparcia dla przedsiębiorstw społecznych w ramach projektu Zintegrowany system wsparcia zatrudnienia socjalnego i ekonomii społecznej, Pakt na rzecz ekonomii społecznej, działania MRR w ramach sieci tematycznej Komisji Europejskiej NETWORK FOR BETTER FUTURE OF SOCIAL ECONOMY, projekty innowacyjne w ramach PO KL. 20

21 Pomysły dotyczące finansowania: system funduszy pożyczkowych i poręczeniowych, wykorzystujący istniejące instytucje finansowe (np. fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, BGK), tworzenie nowych funduszy pożyczkowych i poręczeniowych, stworzenie instytucji finansowej udzielającej pożyczek/kredytów przedsiębiorstwom społecznym, np. banku socjalnego, opracowanie odrębnych zasad pomocy dla podmiotów ekonomii społecznej dostosowanych do specyfiki programu rządowego w tym przedmiocie i wystąpienie do KE o notyfikację, 21

22 stworzenie sieci doradców opiekunów biznesowych dla przedsiębiorstw społecznych, system doradztwa prawnego, finansowego i biznesowego, najlepiej połączony z mechanizmem pożyczkowym, subsydiowanie części odsetek od kredytów bankowych ze środków publicznych, zwiększenie wartości poręczeń dla ps z jednoczesnym uruchomieniem systemu regwarancji, factoring, franczyza społeczna, 22

23 mechanizm zasilania przedsiębiorstw społecznych 1% od CIT, w tym także stworzenie specjalnego funduszu, który zasilany byłby wpłatami z CIT, uruchomienie pilotażowych pożyczek i poręczeń, uruchomienie pilotażowych grantów rozwojowych. 23

24 Co byłoby potrzebne, według działających instytucji finansowych, aby uruchomić ofertę pożyczek/poręczeń dla przedsiębiorstw społecznych: klarowne regulacje prawne dotyczące statusu PS, rozpoznanie zapotrzebowania na tego typu ofertę, dokapitalizowane tego typu oferty, w szczególności ze środków publicznych, zmodyfikowana ocena ryzyka uwzględniająca specyfikę PS, 24

25 współpraca sieci np. funduszy pożyczkowych, co pozwalałoby na rozłożenie ryzyka pomiędzy większa liczbę instytucji, gwarancje rządowe dla PS, indywidualne podejście do klienta. Na podstawie badania opinii przedstawicieli przedsiębiorstw społecznych i instytucji finansowych na temat instrumentów finansowych dla przedsiębiorstw społecznych przeprowadzonego w połowie 2008 roku w ramach projektu Wypracowanie instrumentów finansowych dla przedsięwzięć ekonomii społecznej realizowanego na zlecenie Funduszu Współpracy przez Nidzicką Fundację Rozwoju Nida, finansowanego w ramach projektu Upowszechnianie ekonomii społecznej w Polsce na podstawie doświadczeń IW EQUAL. 25

26 Dziękuję za uwagę 26