doradca Aktywacja skuteczności ochrona i nawożenie malin herbicydy temat numeru Podpowiadamy, jak poprawić efektywność ochrony i nawożenia porady

Transkrypt

1 s a d o w n i c z y porady ochrona i nawożenie malin Nr 1 (9) 2015 cena: 5 zł (w tym 23% Vat) Wskazówki i zalecenia dla plantatorów ochrona herbicydy Czym chronić sady przed zachwaszczeniem? temat numeru Podpowiadamy, jak poprawić efektywność ochrony i nawożenia Aktywacja skuteczności

2 1 spis treści edytorial 18 Temat numeru Aktywacja skuteczności 2 AKTUALNOŚCI Najważniejsze wydarzenia 32 OCHRONA Odporność na fungicydy Drodzy Czytelnicy Na wstępie chciałbym bardzo podziękować za liczne ankiety odesłane do naszej redakcji. Pytaliśmy w nich, jakie tematy i zagadnienia interesują Państwa najbardziej. W tym i w kolejnych wydaniach będziemy się starali odpowiedzieć na wszystkie prośby. Tematem przewodnim tego Doradcy Sadowniczego, powracającym z pewnością w kolejnych numerach, jest poprawa efektywności zabiegu poprzez stosowanie adiuwantów oraz specjalistycznych nawozów. Warto się zapoznać z dostępnymi środkami, które niewielkim kosztem pozwalają na znaczną poprawę skuteczności. Zachęcam Państwa także do odwiedzenia stoiska firmy Agrosimex na Targach Sadownictwa i Warzywnictwa, które już w lutym odbędą się w Warszawie. W tym roku organizatorzy przygotowali wyjątkowo bogatą ofertę wykładów. Foto na okładce: Shutterstock.com; Foto: Archiwum Agrosimex 6 na półce Nowości na rynku 12 POD LUPĄ Regulatory wzrostu 14 DORADZTWO Info-karta. Podsumowanie sezonu i zapowiedzi nowości TEMAT NUMERU Aktywacja skuteczności 22 TEMAT NUMERU PH i twardość wody 24 ZA PŁOTEM Program ratunkowo-naprawczy 26 ochrona armicarb i Atilla. Co je łączy, a co różni? 30 ZA PŁOTEM armicarb SP. Mój wybór 36 NAWOŻENIE ASX. Szybkie i skuteczne nawozy dolistne 38 OCHRONA herbicydy sadownicze. Zmiany w asortymencie 42 porady Łączne stosowanie agrochemikaliów 44 OCHRONA Asahi SL w ochronie przed skutkami wiosennych przymrozków 48 ZAGROŻENIA zwalczanie szkodników w sadach ziarnkowych wczesną wiosną 56 NAWOŻENIE Nawożenie borem 60 porady Ochrona malin 64 NAWOŻENIE Nawożenie plantacji malin Piotr Barański redaktor naczelny 70 z branży Makhteshim-Agan Poland ma teraz nową nazwę: ADAMA Polska 72 TECHNOLOGIA Sekatory Original Löwe z powłoką antykorozyjną 74 PRAWO Zatrudnianie cudzoziemców 75 TECHNOLOGIA Wózki widłowe Nissan Forklift by UniCarriers w produkcji i logistyce 76 PRZEPIS Chutney jabłkowy 76 PRenumerata Wydawca: Agrosimex Sp. z o.o., Goliany 43, Błędów, kontakt: tel /481, faks , info@agrosimex.com.pl; Zarząd: Leszek Barański, Wiesława Barańska; Redaktor naczelny: Piotr Barański. Projekt, redakcja, opracowanie graficzne: Concept Publishing Polska Sp. z o.o., ul. Nowogrodzka 42, Warszawa, tel , faks , biuro@cppolska.com.pl, Zarząd: Rafał Plewiński, Łukasz Skalski; Obsługa klienta: Mariusz Duliński; Redakcja: Redaktor prowadząca: Agnieszka Szymkowska; Dyrektor wydawnicza: Anna Kowalczyk; Korekta: Ewa Nowacka, Sylwia Wodzisławska; Opracowanie graficzne: Olga Baranowska, Łukasz Jurzysta; Fotoedycja: Robert Gołaszewski; DTP: Concept Publishing Polska. Informacje zawarte w niniejszej publikacji nie stanowią oferty w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Agrosimex Sp. z o.o. nie odpowiada za ewentualne błędy lub nieaktualności informacji. Za treść reklam i ogłoszeń redakcja nie odpowiada. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Uwaga! Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Produktu biobójczego należy używać z zachowaniem szczególnych środków ostrożności. Przed użyciem należy przeczytać etykietę i ulotkę informacyjną.

3 2 aktualności 3 aktualności KONFERENCJA TRUSKAWKOWA Zgodnie z tradycją organizacji spotkań o tematyce uprawy truskawki przez firmę Agrosimex 24 stycznia 2015 roku w Jasieńcu odbędzie się kolejna konferencja z tego cyklu. Będą na niej poruszane zagadnienia z dziedziny agrotechniki, nawadniania, nawożenia oraz ochrony truskawek. Prelekcje poprowadzą m.in. doradcy z firmy Agrosimex i naukowcy z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. Aktualne kalendarium spotkań i konferencji sadowniczych znajdą Państwo na stronie TOPSIN M 500 SC Uniwersalny i wszechstronny Tiofanat metylowy, substancja aktywna Topsin M 500 SC, jest bardzo skutecznym rozwiązaniem wobec wielu chorób grzybowych, przyczyniających się do znaczących strat w produkcji rolnej i ogrodniczej. Po rozszerzeniu rejestracji produktu jest on dopuszczony do ponad 130 przeznaczeń. W uprawach sadowniczych znajduje zastosowanie w ochronie przed m.in.: brunatną zgnilizną drzew pestkowych*, mączniakiem prawdziwym brzoskwini*, leukostomozą drzew pestkowych*, chorobami kory i drewna, zgorzelami kory, gorzką zgnilizną na jabłoni, a także szarą pleśnią* i mączniakiem prawdziwym winorośli*. * Na zasadach stosowania w uprawach małoobszarowych. WIELKA LOTERIA JUBILEUSZOWA MERPAN 80 WG Z okazji 50-lecia obecności substancji kaptan na polskim rynku trwa loteria związana z preparatem Merpan 80 WG. Do wygrania są aż dwa ciągniki Kubota (B2230, L5040) oraz Kubota RTV500 funkcjonalny pojazd przydatny w każdym gospodarstwie. Aby wziąć udział w losowaniu, wystarczy do 19 lutego 2015 roku zakupić minimum 40 kg preparatu Merpan 80 WG w dowolnym sklepie i przekazać kupon konkursowy organizatorom. Losowanie nagród odbędzie się 19 lutego 2015 roku podczas Targów Sadownictwa i Warzywnictwa Szczegóły na stronie PYRUS 400 SC NOWY FUNGICYD NA PARCHA i szarą pleśń Preparat o zawartości 400 g pirymetanilu w 1 litrze hamuje syntezę metioniny, co ogranicza wydzielanie enzymów niezbędnych do infekcji i penetracji grzybni patogenów w komórkach roślinnych. Fungicyd w roślinie działa kontaktowo i wgłębnie, blokując rozwój szarej pleśni na winorośli, truskawce, jeżynie i malinie oraz rozwój parcha na jabłoni i gruszy. Warto podkreślić, że preparat działa nawet przy niskich temperaturach. MOSPILAN 20 SP PONAD 250 ZASTOSOWAŃ W ETYKIECIE KENDO 50 EW TERAZ RÓWNIEŻ DO STOSOWANIA W UPRAWACH SADOWNICZYCH W październiku 2014 roku preparat Kendo 50 EW został pozytywnie zaopiniowany przez MRiRW, w efekcie czego uzyskał rozszerzenie rejestracji o zastosowanie na plantacjach kolejnych gatunków roślin uprawnych. Od teraz Kendo 50 EW może być stosowany do ochrony przed mączniakiem prawdziwym takich upraw, jak: pszenica ozima i jara, jęczmień jary, jabłoń, grusza*, winorośl* oraz uprawianych w szklarni roślin ozdobnych*. Oprócz rejestracji środka z przeznaczeniem dla użytkowników profesjonalnych fungicyd uzyskał zezwolenie na stosowanie przez użytkowników nieprofesjonalnych. Kendo 50 EW, zawierający nową substancję aktywną cyflufenamid to jeden z najbardziej zaawansowanych środków mączniakobójczych dostępnych na rynku. * W uprawach małoobszarowych. Preparat Mospilan 20 SP, którego substancją aktywną jest acetamipryd, uzyskał rozszerzenie rejestracji o zastosowanie w większości tradycyjnych, a także uprawianych na niewielką skalę gatunków roślin rolniczych, ogrodniczych i leśnych. Zakresem objął zwalczanie większości szkodników zagrażających tym uprawom, m.in. pryszczarka jabłoniaka, ogrodnicy niszczylistki. W jabłoni Mospilan 20 SP zastosowany łącznie z adiuwantem Slippa zwalcza bawełnicę korówkę. Łączna liczba zastosowań na określony w nowej etykiecie rodzaj rośliny uprawnej i szkodnika przekracza 250, co czyni preparat insektycydem o najszerszym zakresie etykiety spośród produktów zarejestrowanych na polskim rynku.

4 4 aktualności TARGI TSW 2015 NOWA REJESTRACJA! PONAD 250 ZASTOSOWAŃ! Insektycyd o najszerszym zakresie stosowania! Więcej na To już 5. edycja TSW, czyli największa impreza dla producentów owoców i warzyw w kraju. Zapraszamy do udziału w 5. Targach Sadownictwa i Warzywnictwa TSW 2015, które odbędą się w dniach lutego 2015 roku (czwartek i piątek) na terenie centrum targowego Expo XXI przy ulicy I. Prądzyńskiego 12/14 w Warszawie. TSW to rekordowa liczba wystawców (prawie 200 firm) oraz odwiedzających je osób (6500). Targi są znane z bardzo bogatej oferty maszynowej, szerokiej oferty nawozów i środków ochrony roślin. Swoje produkty i usługi prezentują czołowe polskie i zagraniczne firmy z branży. Na odwiedzających czekają liczne konferencje branżowe: sadownicza, truskawkowa, warzywnicza (warzywa polowe i pod osłonami) oraz po raz pierwszy o technice ogrodniczej, a także ponad 50 wykładów, konferencje naukowe oraz prezentacje firm. Podczas uroczystego otwarcia TSW 2015 już po raz drugi zostaną przyznane nagrody im. prof. Stefana Pieniążka dla innowacyjnych produktów dla ogrodnictwa. Pierwszego dnia targów odbędzie się m.in. 58. Ogólnopolska Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych oraz Forum Grup. Natomiast 20 lutego zapraszamy na Sadownicze Forum Ekonomiczne (SFE). Będzie to kluczowe spotkanie ekspertów z branży produkcji i sprzedaży jabłek. Wezmą w nim udział krajowi i zagraniczni specjaliści, którzy przybliżą takie tematy, jak: zapasy jabłek w Europie, aktualna sytuacja w międzynarodowym handlu jabłkami, nowe rynki dla polskich jabłek (otwarcie granic i możliwości sprzedaży, wspólny handel jabłkami w Polsce, marka jabłek). Więcej informacji na: lub pod adresem: z.kludka@oikos.net.pl. ŚRODEK OWADOBÓJCZY Chroni sad od razu, zabija szkodniki po kilku godzinach CHROŃ PSZCZOŁY* * Zgodnie z zaleceniami dobrej praktyki ochrony roślin, w przypadku stosowania środka w trakcie kwitnienia upraw, w celu ochrony pszczół i innych owadów zapylających środek zaleca się stosować poza okresem ich aktywności na plantacji. Foto: Archiwum Agrosimex Czy wiesz, że Shinigami (jap. 死 神 ) to personifikacja Śmierci w kulturze japońskiej. SUMI AGRO POLAND SP. Z O.O. ul. Bonifraterska Warszawa tel.: Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.

5 6 na półce WOSK DECCO Wosk firmy Decco to preparat zabezpieczający jabłka przed utratą wody, czego konsekwencją jest utrata masy owoców. Wosk nadaje trwały połysk, poprawia naturalny kolor oraz zachowuje świeżość i zapach owoców, co wpływa na poprawę wyglądu jabłek, a przez to zwiększenie ich wartości rynkowej. Głównym składnikiem preparatu jest naturalnie pozyskiwany z liści palmy wosk Carnauba, który jest najtwardszym ze znanych obecnie wosków naturalnych, niewpływającym na smak owoców. BASFOLIAR AKTIV sl Basfoliar Aktiv to płynny nawóz organiczno- -mineralny. Jego głównym składnikiem jest fosforyn potasu, znany ze wspomagania rośliny w obronie przed chorobami grzybowymi. Kolejnym ważnym składnikiem jest wyciąg z alg morskich Ecklonia maxima, który jest bogaty w fitohormony (głównie auksyny), jak również aminokwasy i witaminy. Basfoliar Aktiv SL może być stosowany dolistnie oraz przez fertygację. Produkt ma bardzo szerokie zastosowanie w wielu uprawach, m.in.: sadownictwie, warzywnictwie, rolnictwie, w uprawach owocowych oraz w szkółkarstwie. VAXIPLANT SL Środek ochrony roślin, po zastosowaniu którego roślina skutecznie broni się sama przed atakiem patogenów. Warunkiem jest zastosowanie preparatu przed infekcją. Zarejestrowany jest w uprawie truskawki i pomidora (trwają badania nad rejestracją w uprawie jabłoni, gruszy, borówki, maliny). LUNA SENSATION 500 SC NOWOŚĆ W OCHRONIE TRUSKAWEK Luna Sensation 500 SC jest przedstawicielem najnowszej grupy fungicydów występujących pod wspólną marką Luna. W ochronie truskawek dzięki nowoczesnej formulacji produktu potwierdzono wysoką skuteczność zwalczania najgroźniejszych chorób owoców oraz liści, do których należą: szara pleśń, antraknoza, skórzasta zgnilizna, mączniak prawdziwy, biała plamistość liści. Zalety: wyższa skuteczność zwalczania najważniejszych chorób; dłuższe przechowywanie po zbiorze; lepsza jakość owoców; lepsza zdrowotność roślin; karencja 3 dni. Producenci truskawek otrzymują nowoczesny fungicyd, przewyższający efektywnością dotychczasowe standardy w zakresie skuteczności zwalczania najgroźniejszych chorób i wpływu na jakość owoców po zbiorze. Vaxiplant SL to: brak karencji można stosować w trakcie zbiorów; zmniejszenie poziomu pozostałości środków ochrony roślin w plonie; obniżenie ryzyka powstania ras odpornych patogenów. KAŻDY RODZAJ PIĘKNA WYMAGA SZCZEGÓLNEJ OPIEKI Fontelis 200 SC to nowy i nowoczesny fungicyd o działaniu kontaktowym, wgłębnym i lokalnie systemicznym do zwalczania parcha jabłoni i mączniaka prawdziwego jabłoni. Ty produkujesz my chronimy DuPont TM Fontelis fungicyd Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. Opróżnione opakowania przepłukać trzykrotnie wodą, a popłuczyny wlać do zbiornika opryskiwacza z cieczą użytkową. Opróżnione opakowania po środku zwrócić do sprzedawcy, u którego środek został zakupiony. Fontelis, DuPont TM, The miracles of science TM znaki handlowe zarejestrowane przez E.I. Du Pont de Nemours & Co. (Inc.).

6 8 na półce KOROMITE Z BELCHIM JUŻ W CAŁEJ EUROPIE Belchim Crop Protection nabył prawa do dystrybucji akarycydu Koromite na rynku europejskim, w tym w Polsce, już od początku 2015 roku. Koromite jest postrzegany jako jeden z najlepszych akarycydów o szerokim spektrum działania na różne gatunki przędziorków. Produkt jest skuteczny we wszystkich stadiach rozwoju (jaja, larwy, nimfy i pokolenie dorosłe). Preparat wpisuje się doskonale w programy Integrowanej Ochrony Roślin dla warzyw, owoców i roślin ozdobnych. Firma Belchim Crop Protection będzie dążyć do rozszerzenia jego stosowania w innych uprawach, w tym w truskawkach. PŁYNNE KWASY HUMUSOWE Nawóz Liqhumus 18 dzięki zawartości kwasów humusowych (18%), potasu (2,5%) oraz żelaza (0,2%) poprawia żyzność gleb, stymuluje wzrost oraz odporność roślin. Liqhumus 18 jest nawozem w formie zawiesiny, bardzo łatwo rozpuszczalnym w wodzie, co stwarza możliwości zastosowania w formie aplikacji dolistnej, doglebowej oraz za pomocą fertygacji. OPTYSIL KRZEMOWY ANTYSTRESANT Optysil, produkcji Intermag, to antystresant zawierający aktywny krzem o wysokiej trwałości formy płynnej oraz dużych możliwościach mieszania zbiornikowego z większością stosowanych agrochemikaliów. Optysil zawiera 200 g SiO 2 w 1 litrze. Preparat podwyższa tolerancję roślin na niekorzystne warunki wzrostu. Redukuje transpirację w czasie suszy. Stymuluje rozwój systemu korzeniowego oraz pobieranie i lepsze wykorzystanie fosforu. Wzmacnia ściany komórkowe, zwiększa odporność na patogeny grzybowe. Zabiegi Optysil można wykonywać w tych samych terminach co zabiegi fungicydowe. To środek bezpieczny zarówno dla stosującego, jak i dla środowiska naturalnego, a dowodem na to jest uzyskanie certyfikatu do stosowania w rolnictwie ekologicznym. FRUCTUS TRUSKAWKA I INNE OWOCE MIĘKKIE Fructus Truskawka jest bezchlorkowym nawozem mineralnym przeznaczonym do nawożenia truskawek w uprawie gruntowej, a także malin, porzeczek, poziomek, agrestu i innych owoców miękkich. Właściwy dobór makro- i mikroskładników oraz odpowiednie ich proporcje gwarantują uzyskanie wysokich plonów uprawianych roślin oraz ich dobrą jakość (owoce o odpowiedniej wielkości, zdrowotności, a także wspaniałych walorach odżywczych i smakowych). Nawóz stosowany w odpowiednich terminach (najpóźniej do końca sierpnia) i dawkach zwiększa zimotrwałość uprawianych roślin. Dolomit zawarty w nawozie wpływa korzystnie na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, co sprzyja właściwemu wzrostowi i rozwojowi roślin. Więcej na: ZAPRASZAMY NA XI MIĘDZYNARODOWE TARGI AGROTECHNIKI SADOWNICZEJ STYCZNIA 2015 Warszawskie Centrum EXPO XXI ul. I. Prądzyńskiego 12/14, Warszawa PROGRAM 15 stycznia 2015 (czwartek 9:00-17:30) l Kierunki zmian na rynku jabłek w obliczu kryzysu rosyjskiego,, prof. dr hab. Eberhard Makosz l Rynek jabłek w obliczu rosyjskiego embarga,, Prezes Związku Sadowników RP Mirosław Maliszewski l Znaczenie nawożenia pozakorzeniowego w uprawie drzew owocowych, dr hab. Paweł Wójcik l Możliwości towarowej produkcji owoców aktinidii MiniKiwi,, dr hab. Piotr Latocha l Warunki efektywnej produkcji owoców truskawki, maliny i jeżyny pod osłonami, dr Agnieszka Orzeł l Uprawa borówki wysokiej pod osłonami główne problemy agrotechniczne, dr Kazimierz Ścibisz l Patogeny borówki wysokiej diagnostyka, monitoring i zapobieganie, dr hab. Beata Meszka l Nowoczesne metody uprawy gruszy, Jos de Wit (Holandia) 16 stycznia 2015 (piątek 9:00-17:30) l Porównanie systemów diagnostyki parcha, Sylwester Masny l Nowości w ochronie jabłoni przed parchem, Sebastian Hauptmann (Niemcy) l Odmiany jabłek i gruszek do produkcji cydru i perry, prof. dr hab. Andrzej Przybyła l Produkcja cydru w Polsce na uproszczonych zasadach w świetle obowiązujących przepisów, Tomasz Porowski l Europejski rynek jabłek w przyszłości, dr Helwig Schwartau (Niemcy) l Nowe sporty Gali zalecane do produkcji, dr Gerhard Baab (Niemcy) l Innowacyjne technologie przechowalnicze i ich wpływ na jakość jabłek, dr Krzysztof Rutkowski l Sposoby poprawy jakości jabłek, prof. dr hab. Kazimierz Tomala l Warunki uzyskania wysokiej jakości jabłek odmian czerwonoowocowych, Jos de Wit (Holandia) Organizatorzy: GPS: N E F r u i t P R O Patronat medialny:

7 10 na półce 11 na półce ESTA KIESERIT I EPSO TOP SIARCZAN MAGNEZU Z KIZERYTU W dzisiejszym rolnictwie ESTA Kieserit (25% MgO, 50% SO 3 ) i EPSO Top (16% MgO, 32,5% SO 3 ) to najwyższej jakości nawozy z minerału kizeryt w nowoczesnym odżywianiu magnezem i siarką. Ze względu na ściśle określone standardy chemiczne i fizyczne, takie jak gwarantowana granulacja, całkowita rozpuszczalność w wodzie magnezu i siarki oraz brak metali ciężkich, produkty te są integralną częścią dobrej praktyki rolniczej. Dzięki tym zaletom ESTA Kieserit i EPSO Top są przede wszystkim stosowane jako dobrej jakości nawozy doglebowe, dolistne oraz przeznaczone do fertygacji. Produkty mają bardzo szerokie zastosowanie: rolnictwo, sadownictwo, ogrodnictwo, szkółkarstwo. Ze względu na naturalne pochodzenie zostały również dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym. ROUNDUP MAX 2 MAGNEZ PLUS NOWY NAWÓZ Z GAMY ASX Nawozy ASX, dzięki wysokiej zawartości makroi mikroelementów mogą służyć do kompleksowego nawożenia upraw. W uprawach roślin warzywnych oraz sadowniczych pierwiastkiem, którego niedobór przyczynia się do występowania wielu chorób fizjologicznych i w konsekwencji obniżenia jakości plonu, jest magnez. W związku z tym rodzina nawozów ASX poszerzyła się o ASX Magnez plus, zawierający aż 10% Mg, a wraz z nim 8% N, 1% B, Zn, Cu i Fe, 2% Mn oraz 0,1 Mo, który skutecznie niweluje niedobory magnezu, jednocześnie dokarmiając rośliny mikroelementami. Mn, Fe i Zn to mikroelementy, które są dodatkowo schelatyzowane przez EDTA, dzięki czemu zmniejszone jest ich wiązanie w glebie i wymywanie. Captan 80 WG To skuteczny poparty wieloletnią praktyką sadowniczą fungicyd. Wykazuje bardzo dobre właściwości pokrywające liść, zapewniając ochronę po opadach deszczu (10 15 mm). Doskonała formacja przekłada się na szerokie możliwości mieszania ze ś.o.r. Captan bezpośrednio wsypany do zbiornika opryskiwacza szybko się rozpuszcza, nie pieni się. Może być stosowany zapobiegawczo, interwencyjnie lub jako oprysk STOP SPRAY. IZOLACJE PLUIMERS Od ponad 20 lat Pluimers w Polsce zajmuje się izolacjami termicznymi metodą natryskową przede wszystkim w sektorze rolniczo-sadowniczym. Bezspoinowe izolacje piankowe wyróżniają się bardzo dobrymi właściwościami termicznymi (Lambda λd=0,021 piana zamkniętokomórkowa), a ponadto bardzo wysoką wytrzymałością mechaniczną na ściskanie i rozciąganie. Przekonaj się, że Pluimers działa zgodnie z własnym mottem Eksperci w izolacjach. Izolacja termiczna wykonywana przez firmę Pluimers jest objęta pełną 10-letnią gwarancją! To najbardziej skoncentrowany herbicyd nieselektywny (680 g glifosatu) w portfolio firmy Monsanto i jedyny w formie granul rozpuszczalnych w wodzie. Dzięki technologii Transorb substancja aktywna szybko jest pobierana i przemieszczana do korzeni wystarczy 1 godzina bez deszczu po zabiegu, aby preparat został pobrany przez roślinę. Skuteczny w walce z trudnymi chwastami, m.in. mleczem, szczawiem, ostrożniem. NOWOŚĆ! Zakłady Chemiczne Siarkopol Tarnobrzeg Sp. z o.o. oferują kolejną grupę nawozów ogrodniczych OGRÓD 2001 w opakowaniach ze struną. Nowoczesne i funkcjonalne opakowania (5 kg) są dostępne już przy zatowarowaniu przedsezonowym na rok Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą nawozów do sadu i ogrodu na stronie: Targi Owocnych Spotkań reklama Targi Sadownictwa i Warzywnictwa TSW 2015 Konferencje branżowe: sadownicza, truskawkowa, o warzywach polowych i pod osłonami oraz o technicze ogrodniczej. Sadownicze Forum Ekonomiczne. Największa wystawa maszyn i urządzeń dla ogrodnictwa. Najszerszy w kraju przegląd nawozów i środków ochrony roślin. Wręczenie nagród im. prof. Pieniążka za innowacyjne produkty dla ogrodnictwa. Loteria z cennymi nagrodami. Patron honorowy Patron merytoryczny Patroni branżowi Patroni targów Patroni medialni lutego 2015 Centrum Expo XXI ul. Prądzyńskiego 12/14, Warszawa W trakcie trwania targów 19 lutego 2015 r. odbędzie się 58. Ogólnopolska Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych Ochrona roślin sadowniczych w świetle potrzeb rynku krajowego oraz możliwości eksportu 5 TRSK KZGPOiW Organizator: Oficyna Wydawnicza Oikos Sp. z o.o. ul. Kaliska 1 m.7, Warszawa, tsw@tsw.targi.pl, tel

8 12 pod lupą REGULATORY WZROSTU Nowe preparaty poprawiają coraz więcej pożądanych cech owoców i potrafią efektywnie wpłynąć na wzrost i procesy w nich zachodzące. Dowiedz się, jak działają najpopularniejsze regulatory wzrostu. GLOBARYLL 100 SL Regulator wzrostu na bazie benzyloadeniny, który jest stosowany do przerzedzania zawiązków jabłek i gruszek powyżej 10 mm. Zwiększa twardość, wielkość i jakość owoców. Globaryll należy stosować przy temperaturze przekraczającej 18 o C oraz wilgotności powyżej 70%. Preparat może być mieszany z fungicydami kontaktowymi. GIBB PLUS 11 SL Popularny regulator wzrostu i rozwoju roślin zawierający gibereliny. Poprawia jakość skórki i redukuje ordzawienie jabłek. Zaleca się stosowanie preparatu do 4 razy w sezonie. Liczba zabiegów jest uzależniona od odmiany. Pierwszy zabieg należy wykonać po opadnięciu płatków kwiatowych, a kolejne w odstępach 10 dni. TOPPER 10 ST Popularny środek hamujący opadanie jabłek i gruszek przed zbiorami. Dodatkowo poprawia wybarwienie oraz zwiększa wielkość owoców bez wpływu na szybkość dojrzewania i spadek ich jędrności. Substancją aktywną preparatu Topper 10 ST jest syntetyczna auksyna trichlopyr. Produkt ma postać tabletek, które są rozpuszczalne w wodzie. Topper 10 ST należy zastosować jednorazowo na 3 4 tygodnie przed zbiorem. Po użyciu preparatu nie występują pozostałości substancji czynnej w owocach. FLORDIMEX 480 SL Środek z grupy regulatorów wzrostu zawierający etefon. Ułatwia zbiór mechaniczny wiśni i poprawia ich wybarwienie, ułatwia też zbiór jabłek. Preparat wnika do tkanki roślinnej, ulega rozpadowi i uwalnia etylen przyspieszający proces oddychania i dojrzewania owoców. Flordimex 480 SL należy stosować minimum 10 dni przed zbiorem owoców. Produkt jest bezpieczny dla pszczół i owadów pożytecznych.

9 14 doradztwo doradztwo 15 info-karta podsumowanie sezonu I ZAPOWIEDZI NOWOŚCI 2015 To już dziesiąty sezon funkcjonowania systemu monitoringu i sygnalizacji Info-Karta. W tym okresie wiele się zmieniło i system został mocno rozbudowany. Zasięgiem obejmuje cały kraj, a grono użytkowników wciąż wzrasta. Robert Binkiewicz Stacja imetos. UUżyteczność tej formy monitoringu, sygnalizacji i doradztwa potwierdza kilkutysięczna grupa sadowników. System spełnia wysokie oczekiwania samych użytkowników oraz jest zgodny z podstawą prawną, czyli bazą do podjęcia decyzji o wykonaniu zabiegu. Okazuje się, że obecnie bez fachowego wsparcia w postaci doradztwa trudno sprostać wymaganiom rynku. Ochrona staje się coraz droższa i bardziej skomplikowana. Odbiorcy z kolei oczekują produktu wysokiej jakości, ale bezpiecznego, bez pozostałości pestycydów. To wprowadza wielu producentów w zakłopotanie. Dzięki takim projektom jak Info-Karta produkcja na najwyższym poziomie jest możliwa i łatwiejsza. Wystarczy tylko czerpać wiedzę z dostępnych źródeł i odpowiednio ją wykorzystywać w swoim gospodarstwie. Foto: Archiwum Agrosimex Ochrona w sezonie 2014 Miniony sezon odznaczał się silną presją ze strony patogenów i jednocześnie intensywną ochroną. Łagodna zima 2013/2014 sprzyjała rozwojowi parcha, a mokra wiosna była dogodna dla wielu okresów krytycznych z wysiewami zarodników i infekcjami. Odnotowaliśmy tydzień, w którym należało wykonać 3 zabiegi przeciwko parchowi, aby uniknąć zakażenia. Zapewniło to z kolei skuteczną ochronę i sad wolny od parcha do końca sezonu. Dla tej choroby charakterystyczne jest to, że wciąż zaskakuje nawet doświadczonych sadowników. Zazwyczaj jest to wynik braku konsekwencji lub rutyna w ochronie. Tak było również w minionym sezonie. Spośród kilku okresów krytycznych wyróżniał się ten w długi weekend majowy, kiedy po dziennych intensywnych opadach deszczu na Mazowszu nad ranem wystąpił przymrozek. Model chorobowy parcha naliczył jednak słabą infekcję, co było sygnalizowane w komunikatach, jednak towarzyszył jej najsilniejszy wysiew zarodników w tym sezonie potwierdzony obserwacją sporetrapów. Ten, kto zbagatelizował tę sytuację, miał później problemy. Precyzyjna sygnalizacja zagrożenia ze strony parcha jabłoni w ramach Info-Karty opiera się na następujących narzędziach i działaniach: systematycznych mikroskopowych obserwacjach rozwoju parcha na starych liściach; monitoringu i sygnalizacji infekcji (stacje imetos); monitoringu wysiewów zarodników workowych (sporetrapy Lanzoni); regularnych lustracjach w sadach i obserwacjach tempa rozwoju poszczególnych faz roślin. Od 2 3 sezonów obserwujemy coraz większą presję ze strony chorób bakteryjnych zarazy ogniowej i raka bakteryjnego. Potwierdził to miniony sezon i w wielu sadach stwierdzono porażenie przez owe groźne patogeny. Na taką sytuację składa się kilka czynników, m.in. sprzyjający przebieg pogody w okolicach kwitnienia podstawowych gatunków sadowniczych jabłoni i grusz. Kolejne przyczyny to późne kwitnienie późno sadzonych drzewek z chłodni oraz w przypadku bakterii Pseudomonas stres wywołany przymrozkami podczas kwitnienia. Niestety, producenci wciąż zapominają i bagatelizują ten problem, zajęci intensywną ochroną przed parchem w tym okresie. W praktyce, na podstawie doświadczeń wielu gospodarstw, skuteczna ochrona reklama EPSO Top to szybkie rozwiązanie na niedobory magnezu. Dzięki pełnej rozpuszczalności w wodzie składniki z nawozu (16 % MgO, 32,5 % SO3 ) optymalnie odżywiają rośliny magnezem i siarką polepszając wzrost i zdrowy, zielony kolor roślin. Więcej informacji dostępnych jest na stronie K+S Polska sp. z o.o. telefon info.kali@ks-polska.com Spółka należąca do Grupy K+S przed bakteriami jest możliwa dzięki profilaktyce w postaci usuwania kwiatów z późno kwitnących drzew oraz intensywnej ochronie zapobiegawczej opartej na standardowych preparatach miedziowych, jak również na nawozach stymulujących naturalne mechanizmy obronne roślin, np. fosforyny w nawozie Fosfiron oraz nanomiedź w nawozie Viflo Cu. Poza chorobami przebieg pogody w sezonie (ciepło i wilgotno) sprzyjał intensywnemu rozwojowi wielu pokoleń mszyc, włącznie z bawełnicą korówką. O ile pozostałe gatunki mszyc są stosunkowo łatwe do zwalczenia, o tyle z bawełnicą nie mogą sobie poradzić nawet najlepsi producenci. Szkodnik ten jest trudny do pokonania głównie ze względów technicznych, konieczny jest więc precyzyjny zabieg przy minimalnej miąższości drzew. Również zagrożenie przekroczenia pozostałości substancji w owocach nie ułatwia ochrony. W minionym sezonie skuteczny okazał się dwuetapowy program ochrony Wszyyystko będzie zielone!

10 16 doradztwo doradztwo 17 Info-Karta funkcjonuje już od 10 lat. Aplikacja Agro-Alarm. wiele korzyści w minionym sezonie w postaci precyzyjnego i ogólnie dostępnego monitoringu motyli. Pułapki wyposażone w standardowe feromony, odpowiednie dla danego gatunku, oraz kamery cyklicznie wykonują zdjęcia podłogi lepowej wraz z zawartością tego, co się odłowiło. Użytkownik po zalogowaniu się na platformie może na bieżąco śledzić dynamikę lotu motyli 3 wymienionych gatunków w 13 lokalizacjach w Polsce. W kluczowych momentach przy każdej lokalizacji zamieszczany jest komunikat wraz z zaleceniami. Serwis jest bardzo przydatny zarówno dla indywidualnych producentów, którzy nie prowadzą własnego monitoringu lub prowadzą, ale potrzebują dodatkowego wsparcia, jak i dla doradców sadowniczych, którzy mają sprawny i szybki dostęp do danych z wielu lokalizacji. Nośniki informacji Info-Karta to nie tylko komunikaty SMS-owe i owe dotyczące ochrony przed chorobami i szkodnikami. System w ciągu ostatnich lat rozwinął się o kolejne formy przekazu informacji. Są to m.in. kwartalnik Doradca Sadowniczy, portal internetowy oraz aplikacja na telefony komórkowe Agro-Alarm. Każda z tych form przekazu zapewnia łatwy i bezpośredni dostęp do informacji niezbędnych na czas w trakcie sezonu. Poza komunikatami ochroniarskimi Info-Karta zapewnia bieżące informacje i zalecenia z dziedziny nawożenia roślin sadowniczych. Na podstawie wyników z przeprowadzanych badań gleby, liści, roztworu glebowego, monitoringu przebiegu pogody są opracowywane i wysyłane do abonentów informacje na temat nawożenia doglebowego, dolistnego oraz fertygacji. Przyszłość Info-Karta nie starzeje się, a wręcz przeciwnie wciąż się rozwija i dopasowuje do potrzeb użytkowników. W kolejnym sezonie planowany jest dalszy rozwój sieci stacji pogodowych imetos oraz sieci pułapek itrap. Opracowywane są coraz nowsze metody przekazu informacji, aby były one wygodne i łatwo dostępne dla producentów. reklama Pułapka itrap. Aby uzyskać dostęp do informacji z pułapek, wystarczy się bezpłatnie zarejestrować na stronie przed tą mszycą. Pierwszy zabieg należy wykonać tuż po kwitnieniu preparatem o działaniu gazowym lub systemicznym. Kolejne zabiegi zwalczające podstawowe gatunki mszyc również ograniczają bawełnicę i to powinno zabezpieczyć sad do zbiorów. Drugim terminem jest zabieg po zbiorach, gdy jest już możliwość dokładnego dopryskania drzew, a jednocześnie są warunki pogodowe do wykonania zabiegu. Od pewnego czasu ochrona przed szkodliwymi motylami (owocówki, zwójkówki) dla większości sadowników nie stanowi już większego problemu. A to dzięki dobrym narzędziom odpowiednim preparatom oraz dokładnemu monitoringowi i sygnalizacji. itrap Polska od sezonu 2014 itrap Polska jest siecią nowoczesnych, zdalnych pułapek feromonowych rejestrujących przebieg lotów motyli podstawowych gatunków (owocówka jabłkóweczka i zwójkówki). Projekt zainicjowany przez firmę Agrosimex, przy współpracy partnera (koncernu Syngenta), przyniósł Foto: Archiwum Agrosimex Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. TOPOWY FUNGICYD szeroki wachlarz możliwości! Szeroki wachlarz możliwości grzybobójczych: skutecznie zwalcza patogeny w uprawach sadowniczych, warzywach oraz w uprawie roślin ozdobnych Działa zapobiegawczo i leczniczo, niezależnie od temperatury Zastosowany po wiosennym formowaniu koron lub po gradobiciu, doskonale zabezpiecza uprawy sadownicze przed chorobami kory i drewna Pozwala na optymalizację kosztów ochrony Zarejestrowany do stosowania w uprawach brzoskwini, czereśni, gruszy, jabłoni, moreli, śliwy, winorośli, wiśni Czy wiesz, że... Sensu (jap. 扇 子 ) to tradycyjny japoński wachlarz składany, którego istnienie zostało udokumentowane już w VIII w., kiedy to zaczął być popularny na dworze cesarskim. NOWA REJESTRACJA! Teraz ponad 130 zastosowań w etykiecie! SUMI AGRO POLAND SP. Z O.O. ul. Bonifraterska Warszawa tel.:

11 18 temat numeru 19 temat numeru AKTYWACJA SKUTECZNOŚCI Aby osiągnąć maksymalną skuteczność wykonanego zabiegu ochrony, należy niejednokrotnie pokonać wiele przeszkód, takich jak zła jakość wody, niedostateczne pokrycie roślin cieczą roboczą, niesprzyjające warunki pogodowe, trudne do zwalczenia patogeny itd. Na szczęście pojawia się coraz więcej sposobów na podniesienie skuteczności zabiegów w postaci nowoczesnych adiuwantów oraz nawozów wspomagających odporność roślin. Piotr Barański W W krajach takich jak Francja czy Wielka Brytania wydatki na adiuwanty sięgają 5% wartości przeznaczanej na zakup środków ochrony roślin. W Polsce tego typu produkty nadal są znacznie rzadziej wykorzystywane. Dlatego warto poznać, jakie korzyści niosą nowoczesne środki wspomagające. Adiuwanty Adiuwanty są to preparaty zmieniające właściwości fizyczne cieczy roboczej. Silwet Gold Slippa Slipper Substancje w nich zawarte same nie zwalczają patogenów, a jedynie wspomagają substancje aktywne ś.o.r. Pierwszym rodzajem adiuwantów, na który szczególnie warto zwrócić uwagę, są tzw. superzwilżacze. Do tej grupy możemy zaliczyć m.in. preparaty Silwet Gold, Slippa, Slipper wszystkie zawierają trójsiloksan. Ich główną funkcją jest radykalne, nawet kilkudziesięciokrotne obniżenie napięcia powierzchniowego cieczy, a w rezultacie rozpłynięcie się kropli oprysku na znacznie większej powierzchni. Dzięki temu ciecz robocza dociera w miejsca nieopryskane bezpośrednio, np. spodnie strony liści, zwinięte liście, miejsca osłonięte oprzędem. Dodatkowo dochodzi także do wnikania cieczy w aparaty szparkowe. Kolejnym efektem uzyskiwanym przez dodatek adiuwantów jest możliwość Adiuwanty To substancje, które stosuje się łącznie ze środkami ochrony roślin lub nawozami w celu poprawienia jakości zabiegu. Adiuwanty same w sobie nie zwalczają patogenów ani nie odżywiają roślin. Powodują natomiast zmianę właściwości fizycznych cieczy roboczej. zmniejszenia ilości cieczy roboczej na hektar. Niekiedy jest to nawet niezbędne, ponieważ ściekanie cieczy z rośliny powoduje, że mniej substancji aktywnej pozostaje na jej powierzchni. Adiuwanty można stosować z herbicydami, fungicydami, regulatorami wzrostu, nawozami, jednak największy wzrost skuteczności odnotowywany jest przy ich stosowaniu łącznie z insektycydami i akarycydami. Jak dowodzą liczne badania, dodanie superzwilżacza do zabiegu przeciwko przędziorkom może podnieść skuteczność zabiegu nawet o 100%. Następną grupę adiuwantów stanowią tzw. stickery, czyli środki poprawiające przyczepność cieczy do powierzchni ,8 70,8 Teppeki Teppeki + Prolonger 73,0 Teppeki + Slipper Zwalczanie mszycy jabłoniowej (skuteczność %) , ,5 Acaramik Acaramik + Prolonger 50,7 Acaramik + Slipper Zwalczanie miodówki gruszowej (skuteczność %). Zastosowanie środka Delan 700 WG w znacznie obniżonej dawce wraz z adiuwantem Prolonger pozwala na uzyskanie skuteczności na poziomie podobnym jak przy użyciu pełnej dawki , ,5 Delan 0,55 kg/ha Delan 0,55 kg/ha + 88,3 Delan 0,75 kg/ha Prolonger 0,35 Wpływ obniżenia dawki fungicydu oraz stosowania adiuwantów na skuteczność zwalczania parcha jabłoni (skuteczność %). Prolonger Activ 5 Należy do nich Prolonger, który oprócz poprawy przyczepności zapewnia także lepsze zwilżenie i zabezpieczenie cieczy roboczej przed zmywaniem przez deszcz. Zawiera on naturalne związki występujące w cytrusach i drewnie sosnowym, m.in. limoneny i terpinoleny. Związki te wiążą substancje aktywne występujące w środkach ochrony na chronionej powierzchni rośliny w specyficznej błonie, zapewniając ich powolne i systematyczne uwalnianie. Warstwa utworzona przez adiuwant rozciąga się wraz ze wzrostem rośliny oraz nie blokuje wymiany gazowej. Dzięki takiemu działaniu ś.o.r. przez dłuższy czas oddziałują na roślinę i patogeny oraz w większym stopniu zostają wchłonięte substancje odżywcze. Prolonger jest szczególnie polecany do stosowania z fungicydami, insektycydami oraz nawozami. W doświadczeniu przeprowadzonym przez UP we Wrocławiu, gdzie badano zawartość wapnia w jabłkach po 4 zabiegach saletrą wapniową (5 kg/ha) wraz z różnymi adiuwantami, wykazano, że stosowanie Prolongera podnosi zawartość wapnia w owocach o 42% w stosunku do kontroli. Częstą przyczyną niskiej skuteczności oprysków jest zła jakość wody. Chodzi tu zarówno o jej niewłaściwe ph, jak i o twardość. Dla większości ś.o.r. optymalne ph mieści się w przedziale 5,5 6,5. Niewłaściwy odczyn może prowadzić do rozpadu lub dezaktywacji

12 20 temat numeru temat numeru ,0 392,5 345,5 297,5 250,0 zawartość wapnia w jabłkach odmiany Gala (mg Ca/kg s.m.) saletra wapniowa saletra wapniowa + Activ 5 saletra wapniowa + Slipper saletra wapniowa + Prolonger Zastosowanie adiuwantów wraz z nawozami wapniowymi wpływa na zwiększenie zawartości wapnia w owocach w stosunku do nawożenia bez dodatku adiuwantów. 4,3% 13,9% Korektor wody Emulgator + surfaktant P 2 O 5 N 27% 44,5% Nowoczesne adiuwanty oferują wiele unikalnych funkcji, do których należą: Poprawa zwilżenia opryskiwanej powierzchni. Rozciągnięcie kropli oprysku na powierzchni liścia. Lepsze zatrzymanie substancji na powierzchni liścia. Zwiększenie penetracji miejsc trudno dostępnych. Wyrównanie wielkości kropli zapobieganie znoszeniu przez wiatr. Ograniczenie zmywania przez deszcz. Korygowanie odczynu bądź twardości wody. Zapobieganie pienieniu się. substancji aktywnej. Podobnie wygląda sytuacja z twardą wodą, gdzie jony Ca + zawarte w wodzie wchodzą w reakcje z substancją aktywną, blokując jej działanie. Rozwiązaniem tego problemu jest Activ 5 formalnie jest to nawóz, jednak aż 71% jego składu to korektory jakości wody, emulgatory i surfaktanty. Activ 5 ma właściwości zakwaszające. Posiada kolorymetryczny wskaźnik ph ciecz zmienia barwę w zależności od odczynu, co bardzo ułatwia stosowanie preparatu. Sekwestruje jony Ca + i Mg + zawarte w wodzie, przez co obniża jej twardość, zabezpieczając substancje aktywne przed dezaktywacją. Posiada także właściwości zwilżające i emulgujące, dzięki czemu ciecz staje się bardziej jednorodna. Częstą przyczyną niskiej skuteczności oprysków jest zła jakość wody. Chodzi tu zarówno o jej niewłaściwe ph, jak i o twardość. Stosując ten preparat, należy zachować odpowiednią kolejność mieszania. Najpierw wlewamy do zbiornika wodę, a następnie Activ 5, aby zmienić ph i zneutralizować jony odpowiedzial- ne za jej twardość. Dopiero na końcu dodajemy ś.o.r. Na niewłaściwy odczyn i twardość wody szczególnie wrażliwe są takie herbicydy, jak np. glifosat, kletodym, MCPA, 2,4-D, dikamba. Poprawa jakości cieczy użytkowej oprysków wraz ze zmianą ph zmienia się kolor cieczy Woda ph 7,1 Woda ph 6,3 Dawka preparatu (ml/l) 0,5 Źródło: Badania wykonane w Instytucie Ogrodnictwa przez prof. W. Tredera. Woda ph 6 Dawka preparatu (ml/l) 1 Woda ph 4,9 Dawka preparatu (ml/l) 2 Woda ph 2,7 Dawka preparatu (ml/l) 3 71% składu Activ 5 to substancje kondycjonujące wodę i adiuwanty. Pomocne nawozy Wspomaganie skuteczności ś.o.r. jest możliwe nie tylko dzięki poprawie właściwości fizycznych cieczy roboczej. Także niektóre nawozy dostarczają roślinom substancji w takiej formie, która mobilizuje je do silniejszej reakcji na patogeny. Do takich nawozów należą Fosfiron Cu i Fosfiron Mg. Zawarty w nich fosfor występuje w formie, która jest bardzo łatwo transportowana w roślinie i hamuje rozwój grzybów oraz stymuluje reakcje odpornościowe. Fosfiro- Nawozy Fosfiron Cu i Fosfiron Mg zastosowane w mieszanym programie od fazy różowego pąka w dawkach 2,5 l/ha każdy wykazały bardzo dobrą skuteczność we wspomaganiu zwalczania parcha jabłoni. Dodanie do każdego zabiegu z Fosfironem Cu lub Mg fungicydu Captan 80 WG zwiększyło skuteczność zastosowanych programów wyniosła ona zarówno w ochronie liści, jak i owoców ponad 97%. Skuteczność takiego programu była istotnie wyższa od efektywności zastosowanych środków standardowych Captan 80 WG i Score 250 EC. Ponieważ wyniki przeprowadzonego doświadczenia są bardzo obiecujące, planowana jest kontynuacja badania w kolejnych sezonach. Fosfiron Cu ny wpływają na przemianę materii w komórkach grzybów patogenicznych, wywołując powstawanie tzw. metabolitów stresu. Te z kolei są rozpoznawane przez komórki roślinne, co wywołuje silną reakcję obronną, m.in. wzmocnienie ścian i błon komórkowych. Ponadto dochodzi do apoptozy, czyli samobójczego zamierania komórek zakażonych chorobą. Fungicyd Fosfiron Mg Dawka preparatu w kg/l na 1 ha Porażenie owoców Skuteczność % Captan 80 WG 1,9 74,5 Score 250 EC 0,2 75,4 Fosfiron Cu Fosfiron Mg Fosfiron Cu Fosfiron Mg Fosfiron Cu Fosfiron Mg Fosfiron Cu Fosfiron Mg + Captan 80 WG do każdego zabiegu Źródło: Instytut Ogrodnictwa, Grzymkowice ,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 1,9 84,3 100,0

13 22 temat numeru I TWARDOŚĆ temat numeru 23 PHWODY Środki ochrony roślin są stosowane na uprawach warzywniczych w postaci roztworów wodnych. Jak wiadomo, jakość wody używanej do sporządzenia cieczy roboczej jest zróżnicowana w związku z pozyskiwaniem jej z różnych ujęć. O komentarz w tej sprawie poprosiliśmy Janusza Mazurka z firmy Agrosimex, doktora nauk rolniczych specjalizującego się w ochronie roślin. Co właściciel gospodarstwa powinien kontrolować i korygować w celu zapewnienia skuteczności zabiegów? W pierwszej kolejności każdy gospodarz powinien wykonać analizę chemiczną wody używanej do opryskiwania ze szczególnym uwzględnieniem jej odczynu oraz twardości. W szczególności dotyczy to twardości węglanowej. Odczyn wody ma ścisły związek z ilością kwaśnych węglanów (HCO₃ - ). Wraz ze wzrostem wartości odczynu (ph) wzrasta ich zawartość. W zakresie ph 5,5 7,0 zależność ta ma charakter zbliżony do prostoliniowego. Twardość wody najlepiej obrazuje proces pienienia się mydła. Mydło pieni się bowiem tylko w wodzie miękkiej. W wodzie twardej natomiast tworzą się kłaczkowate sole wapnia i magnezu, które są w niej nierozpuszczalne. Tymczasem tworzenie się piany gwarantuje usuwanie brudu. W twardej wodzie do osiągnięcia tego samego efektu niezbędne jest użycie większej ilości detergentów. Podobnie jest ze środkami ochrony roślin część z nich w twardej wodzie działa gorzej. Idąc dalej tym tropem, należy wspomnieć, że w wodach o charakterze naturalnym dominują przede wszystkim sole wapnia i magnezu, a więc twardość ogólna wody zależy głównie od obecności kationów Ca 2+ i Mg 2+. Twardość wywoływaną przez wodorowęglany, węglany i wodorotlenki wapnia i magnezu nazywamy twardością węglanową, natomiast tę wywoływaną przez inne związki (siarczany, chlorki, krzemiany) niewęglanową. Obydwie stanowią razem twardość ogólną wody. W Polsce stopień jej twardości określa się w stopniach niemieckich º (dgh) lub w mg na 1 l wody. Obecność CaCO 3 jest rodzajem równoważnika i wskazuje na sumaryczną zawartość zarówno jonów magnezowych, jak i wapniowych. Według tych norm przez wodę bardzo miękką rozumiemy taką, która mieści się w skali 0 5 według stopni niemieckich bądź taką, która w 1 l zawiera 0 85 mg CaCO 3. Przeciwnie woda bardzo twarda zawiera w 1 l ponad 510 mg CaCO 3, co w skali niemieckiej daje ponad 30 º (dgh). Istnieją również proste metody oznaczania twardości oraz ph wody w postaci specjalnych pasków kolorymetrycznych. Twardość węglanowa, jak już na początku zostało zaznaczone, Activ 5 jest tą najważniejszą, jednak na skuteczność zabiegów może również wpływać twardość niewęglanowa. Generalnie można przyjąć, że sumaryczna zawartość jonów wapnia, magnezu i sodu poniżej 200 mg/l, a żelaza poniżej 1 mg/l nie powinna wpływać na obniżenie skuteczności zabiegu opryskiwania. Aby się o tym przekonać, należy jednak przeprowadzić dokładną analizę wody. W jaki sposób ph i twardość wody mogą wpłynąć na działanie preparatów stosowanych w uprawach warzywniczych lub sadowniczych? Liczne badania wykazują, że wysoka twardość wody ogranicza skuteczne działanie środków, a w szczególności herbicydów. Przede wszystkim dotyczy to tych preparatów, które formułowane są w postaci soli. Prawie wszystkie rozpuszczalne w wodzie sole ulegają zjawisku dysocjacji. Jest to proces, który polega na rozpadzie cząsteczek danego związku na cząsteczki prostsze, czyli jony, do których zaliczamy dodatnie kationy i ujemne aniony. Te prostsze jony mogą wiązać się ze związkami mineralnymi znajdującymi się w wodzie, prowadząc do wytworzenia substancji o słabszej aktywności bądź całkowicie są jej pozbawione. Im większa twardość wody, tym prawdopodobieństwo takich negatywnych reakcji również wzrasta. Także wysoka zawartość samego węglanu wapnia jest czynnikiem ograniczającym skuteczność działania wielu preparatów, szczególnie tych, których zadaniem jest wnikanie do wnętrza tkanek roślin. Podczas wysychania cieczy roboczej węglan wapnia wytrąca się w postaci drobnoziarnistych osadów. Mogą one skutecznie ograniczać wnikanie substancji chemicznych. Bardzo dobrze znają to zjawisko ci producenci, którzy stosują deszczowanie różnych upraw ogrodniczych. Czasami powstały osad jest tak dobrze widoczny, że sprawia wrażenie, jakby rośliny były zaatakowane przez chorobę grzybową. A jak wygląda sprawa ph wody? Czy jej odczyn również może mieć znaczenie? Jak najbardziej. Wysokie ph wody może znacznie przyspieszać rozkład niektórych substancji aktywnych. Utrudnione jest wnikanie do chwastów herbicydów, szczególnie tych z grupy fenoksykwasów. Podwyższony odczyn wpływa również na dezaktywację substancji chemicznych fungicydów i insektycydów. Wśród insektycydów szczególnie wrażliwe są preparaty fosforoorganiczne, a spośród fungicydów niektóre środki kontaktowe. Do takich nietrwałych substancji należą mankozeb i kaptan, a tiuram może przechodzić w środowisku silnie alkalicznym do słabo aktywnych soli. Czy właściciele gospodarstw ogrodniczych są w stanie trwale zmienić właściwości wody tak, aby preparaty stosowane podczas różnorodnych zabiegów działały możliwie najskuteczniej? Możliwości trwałego zmniejszenia twardości wody oczywiście istnieją, jednak z reguły wiąże się to z zakupem stosunkowo drogich urządzeń. Mogą one działać na zasadzie tzw. złóż jonowymiennych, która polega na przejmowaniu przez złoże czynników powodujących twardość wody, a w szczególności wapnia i magnezu. Kolejnym sposobem zmiękczania wody jest zjawisko odwróconej osmozy, gdzie z kolei wykorzystuje się półprzepuszczalną membranę, która przepuszcza czyste cząsteczki wody, zatrzymując zanieczyszczenia zbyt duże, aby przedostały się przez mikropory osmotycznej membrany. Pewnym sposobem na ograniczenie negatywnego wpływu twardej wody jest również ograniczanie jej ilości. W takiej sytuacji obniżamy też ilość kationów odpowiedzialnych za jej twardość. Nie zawsze jest to jednak możliwe i nie wolno przekraczać pewnych granic. Zawsze ograniczenie ilości wody przy zachowaniu właściwej dawki skutkuje wzrostem stężenia, co także może być niekorzystne i powodować zjawisko fitotoksyczności. Oczywiście zawsze istnieje możliwość skorzystania z wody deszczowej, która w naturalny sposób charakteryzuje się dużą miękkością, ale w tym przypadku trudno zdać się wyłącznie na kaprysy pogody. Wysoka twardość wody ogranicza skuteczne działanie środków, a w szczególności herbicydów. Jak najszybciej pozbyć się problemów z nieodpowiednią jakością wody? Czy można zniwelować ten problem w momencie przygotowywania cieczy roboczej? Oczywiście! Jednym ze znanych sposobów ograniczających negatywny wpływ twardej wody, np. na stosowanie glifosatu, jest dodawanie do roztworu siarczanu amonu. W twardej wodzie jony siarczanowe łączą się z kationami wapnia, tworząc słabo rozpuszczalny siarczan wapniowy. Na powierzchni roślin związek ten wytrąca się w postaci stosunkowo dużych kryształów, które nie blokują przedostawania się glifosatu do wnętrza tkanek. Jest to jednak działanie ograniczające przede wszystkim twardość węglanową. Siarczan amonowy nie ma też większego wpływu na skuteczne obniżenie ph wody. Jak więc widać, postępowanie ze zbyt twardą wodą może wymagać zastosowania nieco bardziej wyrafinowanych metod sięgnięcia po specjalne kondycjonery wody. Do takich substancji należy chociażby preparat Activ 5. Dzięki zastosowaniu właściwie dobranych komponentów środek ten może służyć zarówno do zakwaszania wody, jak i do niwelowania skutków jej twardości. Zostało tu zastosowane zjawisko sekwestracji, które w uproszczeniu polega na wiązaniu antagonistycznych kationów wapnia, magnezu, sodu i żelaza w nieaktywne kompleksy. Ponadto do środka został dodany specjalny barwnik odczytu umożliwiający w bardzo prosty sposób doprowadzenie ph wody do właściwego odczynu. Czy działanie kondycjonerów wody ogranicza się tylko do poprawy właściwości wody? Czy mają one wpływ również na zatrzymanie cieczy roboczej na roślinach? Activ 5 to nie tylko preparat służący do niwelowania skutków twardej wody. Jest to również klasyczny adiuwant, który dzięki zastosowaniu czynników homogenizujących ułatwia stabilizację roztworu poprzez poprawę mieszalności agrochemikaliów. Przyczynia się do zmniejszenia napięcia powierzchniowego, ułatwiając zatrzymywanie cieczy roboczej na roślinach. Przedłuża też okres utrzymywania się środków na powierzchni tkanek. Można więc śmiało powiedzieć, że jest to wszechstronny kondycjoner, łączący w sobie cechy wielu innych znanych na rynku adiuwantów. Rozmawiała Beata Konewka

14 24 za płotem za płotem 25 PROGRAM RATUNKOWO-NAPRAWCZY Tadeusz Lesiak wraz z rodziną prowadzi gospodarstwo sadownicze w gminie Błędów. Na powierzchni około 5 ha uprawia truskawkę deserową głównie z przeznaczeniem na eksport i rynek świeży. Jak uprawiać i chronić truskawki z sukcesem? To oraz inne pytania zadaliśmy Panu Tadeuszowi, który ma długoletnie doświadczenie w produkcji tego owocu. Czy w tym sezonie wegetacyjnym wystąpiły jakieś problemy na Pana plantacji? Niestety, tak. Już od samego początku obserwowałem znacznie wolniejszy wzrost roślin w wyniku przemrożenia. Ich wygląd nie był zadowalający pomimo zastosowania nawożenia startowego wczesną wiosną. Liście były bladozielone, a pojedyncze rośliny małe i niewyrośnięte. W trakcie sezonu wegetacyjnego wystąpiły również problemy z ochroną roślin. Na plantacji odnotowałem wystąpienie zarówno chorób bakteryjnych, jak i grzybowych. Szczególnie duży problem miałem ze zwalczaniem szarej pleśni, dodatkowo pojawił się też kłopot związany z nieodpowiednim dokarmianiem roślin. Czy mógłby Pan przybliżyć naszym czytelnikom swoją strategię dokarmiania dolistnego w minionym sezonie? W związku z obserwacją plantacji od samego początku, a także po licznych konsultacjach podjąłem dosyć intensywne nawożenie specjalistycznymi nawozami dolistnymi. Prowadzone dokarmianie dolistne było oparte na nawozach o działaniu biostymulującym. Po wykonywanych zabiegach nawożeniowych zaobserwowałem intensywny wzrost wegetatywny oraz przyrost części zielonych. Nie zauważyłem natomiast wzrostu generatywnego, wykształcone pędy owoconośne nie rosły, owoce były drobne i nie przyrastały na swojej masie. Po zastosowaniu takiego programu nawożenia rośliny intensywnie się krzewiły, co wpłynęło na ich zwiększoną wrażliwość i podatność na patogeny chorobotwórcze. Mimo prowadzenia intensywnej ochrony chemicznej zalecanymi fungicydami nie zaobserwowałem oczekiwanych rezultatów zwalczania szarej pleśni. Dużym Viflo CAL S uchybieniem w prowadzonej ochronie było ukierunkowanie zabiegów tylko w zwalczaniu chorób grzybowych, podczas gdy problemem okazały się patogeniczne bakterie. Dlatego postanowiłem włączyć do programu nawożenia również nawozy, które wykazały działanie indukujące odporność, czyli swego rodzaju ochronę przed grzybami i bakteriami głównymi sprawcami chorób na mojej plantacji, a także stymulowały odżywianie. W tym przypadku mam na myśli nawozy z serii Viflo, głównie Viflo Cal S oraz Fosfiron Mg. Czy może Pan opowiedzieć naszym czytelnikom parę szczegółów dotyczących efektu zastosowania tych nawozów w uprawie truskawki? Już w pierwszych dniach od zastosowania programu ratunkowo-naprawczego zauważyłem zdecydowaną poprawę wzrostu roślin oraz ich lepszą kondycję w kolejnych fazach rozwoju. Viflo Cal S wpłynął na poprawę wzrostu generatywnego roślin. Owoce rosły, wybarwiały się prawidłowo, a kwiaty zawiązywały kolejne owoce. Zaobserwowałem, że presja chorób po wdrożonym programie nawożenia istotnie się zmniejszyła. Nawet wcześniej obserwowana grzybnia szarej pleśni została przysuszona, a jagody dalej się rozwijały. Ten sam efekt zauważyłem w przypadku pędów liści oraz szyjki korzeniowej. Dodatkowo zwiększyła się liczba kwiatów w kwiatostanach o żywym i zdrowym zabar- Fosfiron Mg wieniu. Jakość owoców była zadowalająca, ponieważ były jędrne i twarde, a przede wszystkim smaczne. Rośliny pozostawały w dobrej kondycji. Czym się Pan kierował podczas podejmowania decyzji dotyczącej zastosowania nawozów w związku z obniżoną odpornością roślin i ich podatnością na porażenie przez choroby bakteryjne i grzybowe? Tak duże straty obserwowane w wyniku wystąpienia chorób grzybowych i bakteryjnych, a także potknięcia przy pierwszej ścieżce prowadzonego nawożenia skłoniły mnie do szybkiego działania oraz szukania pomocy. Przy podejmowaniu prób w ratowaniu swojej plantacji liczyłem na zwrot poniesionych kosztów oraz zebranie plonu, który mógłby być uratowany. Dlatego też program ratunkowo-naprawczy, w skład którego wchodziły nawozy Viflo Cal S i Fosfiron Mg, był moją ostatnią deską ratunku. I jak się okazało, bardzo skuteczną. Wybrane nawozy zastosowane w dawce odpowiedniej do fazy wzrostu roślin sprawiły, że odnotowałem przełom na plantacji. Ustąpiło masowe gnicie owoców, nie obserwowano nowych infekcji na wytworzonych owocach. Nastąpiła zdecydowana wizualna poprawa plantacji, nawet porażone owoce zaczęły się regenerować. Foto: Archiwum Agrosimex Mogę powiedzieć, że presja patogenów odnotowanych na plantacji zmniejszyła się istotnie. Ośmielam się twierdzić, że nastąpiło totalne zatrzymanie choroby, z którą nie dawały sobie rady standardowe fungicydy. Czy mógłby Pan wyrazić swoją opinię dotyczącą stosowanego programu nawożenia oraz nawozów, które zastosował Pan na swojej plantacji? Efekt działania nawozów obserwowałem po każdym wykonanym zabiegu. Rośliny zmieniały się w oczach w swoim wzroście wegetatywnym i generatywnym. Dzięki tym nawozom mogłem uzyskać plon porównywalny z plantacjami, w których te problemy nie zostały odnotowane. Owoce odmiany Marmolada zbierałem do połowy lipca, podczas gdy większość plantatorów już dawno zakończyła zbiór. Owoce były dobrze wybarwione, twarde i jędrne, co potwierdzało ich dobre odżywienie. Rozmawiały Karolina Felczak, Beata Konewka Owoce truskawki przed. reklama Łodygi przed. Wysoka skuteczność w każdych warunkach atmosferycznych Mszycom wstęp wzbroniony Długi czas działania - do 3 tygodni Działanie systemiczne i translaminarne Nieszkodliwy dla organizmów pożytecznych Owoce truskawki po. Łodygi po. Produkt zalecany do Integrowanej Produkcji Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informa acje dotyczące produktu. Opró różnione opakowania o środku przepłukać trzykrotnie ą wodą, a popłuczyny wlać p y do zbiornika p opryskiwacza z cieczą ą użytkową. Opróżnione opakowania po środku należy zwrócić do sprzedawcy, u którego ą środek został zakupiony. - tel. (22)

15 26 ochrona 27 ochrona ARMICARB I ATILLA CO JE ŁĄCZY, A CO RÓŻNI? W Polsce Armicarb SP jest zarejestrowany od 2013 roku do ochrony przed parchem jabłoni. z siarką koloidalną, np. Microthiol 3 kg/ha, co daje dodatkową ochronę przed mączniakiem. Obecnie produkcja roślinna jest bardzo intensywna. Wciąż zwiększa się wydajność i jakość plonów. Szczególnie gatunki sadownicze wymagają niezwykle precyzyjnej i bezpiecznej ochrony. Ze względu na coraz większą presję patogenów, a także wyższe wymagania sieci handlowych pod kątem pozostałości pestycydów w owocach poszukuje się nowych, selektywnych i bezpiecznych rozwiązań w ochronie roślin. Jednym z takich popularnych związków jest wodorowęglan potasu. Robert Binkiewicz, Agrosimex O Od niedawna polscy producenci stosują fungicyd Armicarb SP, a od sezonu 2015 dostępny będzie insektycyd Atilla SP. Jakie cechy wspólne mają te dwa produkty i co je odróżnia? Armicarb SP fungicyd Armicarb to zoptymalizowana formulacja dwuwęglanu potasu do stosowania przeciw chorobom występującym w rolnictwie i ogrodnictwie. Jest skuteczny przeciw szerokiemu spektrum chorób w uprawie jabłoni, owoców pestkowych, owoców miękkich, winogron, chmielu, warzyw oraz roślin ozdobnych. Nie podlega regulacjom Unii Europejskiej dotyczącym pozostałości ś.o.r. w plonie i jest dopuszczony do stosowania w produkcji organicznej przez Komisję Europejską. Dzięki temu Armicarb może być stosowany w progra- Jak działa Armicarb SP? Ma wielostronny sposób działania, poprzez kombinację ciśnienia osmotycznego, ph i specyficznych reakcji jonów dwuwęglanowych i węglanowych. Armicarb działa bardzo szybko, powodując odwodnienie i całkowity rozpad zarodników oraz grzybni podatnych grzybów. Zarodniki mączniaka prawdziwego pod mikroskopem. Grzybnia mączniaka prawdziwego pod mikroskopem elektronowym. Zarodniki mączniaka prawdziwego 1 minutę po zabiegu Armicarbem. Grzybnia mączniaka prawdziwego 1 minutę po zabiegu Armicarbem. mach ochrony, zarówno z konwencjonalnymi fungicydami, jak i w produkcji organicznej. W Polsce Armicarb SP jest zarejestrowany od 2013 roku do ochrony przed parchem jabłoni. Preparat ma postać proszku rozpuszczalnego w wodzie, zawierającego 85% dwuwęglanu potasu. Formulacja high-tech Zastrzeżony system zwilżania zastosowany w produkcie Armicarb zapewnia całkowite i dokładne pokrycie powierzchni rośliny, jednocześnie ograniczając zmywanie przez deszcz rozpuszczalnej w wodzie substancji aktywnej. SPREADER Jednorodne pokrycie powierzchni rośliny. Lepszy kontakt z patogenem. Dwuwęglan potasu (o wysokiej czystości) + 15% co-formulanty Zastosowania Armicarbu Preparat jest rozwijany w Europie przez firmę Agronaturalis oraz dystrybutorów środków ochrony roślin. Armicarb zapewnia dobry poziom zwalczania wielu istotnych ekonomicznie chorób grzybowych, włączając parcha jabłoni, Botrytis cinerea, mączniaka prawdziwego na winogronach, owocach miękkich i warzywach. W sadach jabłoniowych poleca się zastosowanie 2 3 zabiegów zapobiegawczych w okresie początkowego wzrostu zawiązków. Zalecana dawka to 5 kg/ha. Armicarb polecany jest w mieszaninie STICKER Utrzymuje przyczepność na powierzchni aplikacji. Większa odporność na deszcz i długotrwałe działanie. Atilla SP insektycyd Produkt został zarejestrowany jako insektycyd do zwalczania miodówki gruszowej. Opracowano specjalną formulację, która zapewnia skuteczne zwalczanie osobników miodówki w różnych stadiach rozwojowych. W pierwszej fazie działa jako repelent, powodując, że osobniki dorosłe niechętnie składają jaja na opryskiwane pędy. Dodatkowo Atilla SP wykazuje owadobójcze (wysuszające) działanie w stosunku do najmłodszych larw, redukując aktualną populację. Ostatecznie preparat ogranicza powstawanie spadzi. Aby uzyskać najlepsze rezultaty, bardzo ważne jest zastosowanie bloku 4 zabiegów. Skuteczność z pewnością nie będzie zauważalna po jednym zabiegu. Wodorowęglan potasu jest związkiem bezpiecznym, niezalegającym w owocach, stąd nie ma ustanowionego dla niego maksymalnego poziomu pozostałości (MRL). Atilla SP nie wpływa również niekorzystnie na rozwój drapieżców, takich jak Anthocoris lub Typhlodromus, dzięki czemu jest polecana w programach integrowanej ochrony. Zalecenia stosowania Wiosną, kiedy rozwój populacji miodówek jest dynamiczny, a ochrona trudna, zalecana jest ochrona oparta na standardowych produktach. Latem oraz po zbiorach Atilla SP jest doskonałym uzupełnieniem programu

16 28 ochrona Olej parafinowy Glinka kaolinowa Tradycyjne produkty Atilla + organizmy pożyteczne Atilla + tradycyjne preparaty Zimujące osobniki dorosłe 1 pokolenie 2 pokolenie 3 4 pokolenie Ostatnie pokolenie Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień osobniki dorosłe jaja larwy ochrony przed miodówką, gdy wykona się zgodnie z zaleceniami blok 4 zabiegów. Zaletą preparatu jest jego selektywność w stosunku do naturalnych wrogów miodówki, co powoduje, że razem tworzą zrównoważony program ochrony. Co bardzo istotne, Atilla SP nie wykazuje pozostałości w owocach, dzięki czemu można wykonywać zabiegi tuż przed zbiorami, które można również potraktować jako dokarmianie potasem. Atilla SP jest środkiem kontaktowym, dlatego pierwszy zabieg zaleca się wykonać wówczas, gdy wzrost wegetatywny pędów jest zakończony. Polecana jednorazowa dawka to 7 kg/ha. Jeśli jednak planujemy blok 4 zabiegów, skuteczna jest dawka 5 kg/ha na każdy zabieg. Ze względu na działanie kontaktowe i wysuszające larwy, zaleca się stosowanie małej ilości cieczy roboczej l/ha oraz wykonanie zabiegu przy niskiej wilgotności powietrza. Atilla SP nie jest odporna na zmycie przez deszcz, dlatego ważne jest śledzenie prognozy pogody i wykonanie zabiegu po opadach. Różnice i cechy wspólne Cecha Armicarb SP Atilla SP Klasyfikacja fungicyd insektycyd Zwalczany patogen parch jabłoni miodówka gruszowa Mechanizm działania odwodnienie zarodników repelent dla dorosłych, wysuszanie młodych larw Formulacja SP proszek rozpuszczalny w wodzie SP proszek rozpuszczalny w wodzie Odporność na zmycie duża niska Dawka 5 kg/ha lub 3 kg/ha + 2 kg/ha siarki 5 7 kg/ha

17 30 za płotem ARMICARB SP MÓJ WYBÓR Armicarb SP to fungicyd zarejestrowany w Polsce od 2013 roku. O to, jakie korzyści przynosi jego zastosowanie w polskim sadzie, zapytaliśmy Pana Sławomira Rzeźnickiego, właściciela gospodarstwa sadowniczego Eko-Sad w gminie Błędów. Karolina Felczak przechowalniczych. Jabłka odmiany Idared traktowane Armicarbem są przechowywane w warunkach kontrolowanej atmosfery. Po dwóch miesiącach przechowywania pobrałem próbę kontrolną, w której nie zaobserwowałem żadnych objawów chorobowych na owocach. Pomimo krótkiego odstępu zabiegu od ostatnich opadów deszczu preparat zadziałał prawidłowo. Czy jest Pan zadowolony ze skuteczności Armicarbu przeciwko chorobom grzybowym? Po zastosowaniu Armicarbu na rośliny w dużym stopniu porażone przez mączniaka rzekomego po około trzech tygodniach od zabiegu nastąpiło całkowite zatrzymanie objawów chorobowych. Dodatkowo nie wystąpiły nawroty choroby. Preparat zdecydowanie ograniczył również rozwój infekcji wtórnych parcha. W doświadczeniu wdrożeniowym na plantacji borówki po zastosowaniu Armicarbu nie pojawiły się objawy szarej pleśni, a te już obecne zostały skutecznie zahamowane. Owoce borówki, które zostały wyjęte z pomieszczenia chłodniczego, po kilku dniach od zbioru zachowywały bardzo dobrą jakość i trwałość. D Dlaczego zdecydował się Pan zastosować Armicarb SP? W ubiegłym roku dzięki firmie Agrosimex uczestniczyłem z doświadczeniu wdrożeniowym z zastosowaniem nowego fungicydu zawierającego dwuwęglan potasu. Dowiedziałem się, że preparat nie pozostawia resztek toksycznych substancji w owocach oraz jest bezpieczny dla pszczół, co wpłynęło na moją decyzję zastosowania środka w sadzie. Duży wpływ miał także krótki okres karencji, którym charakteryzuje się preparat, dzięki czemu może być użyty na krótko przed zbiorami w celu ochrony przed grzybowymi chorobami przechowalniczymi. Czy Armicarb SP stosował Pan solo czy w mieszaninie z innym produktem? Preparat zastosowałem bez mieszania z dodatkowymi środkami ochrony. W 2013 roku wykonałem zabieg zwalczający parcha i mączniaka rzekomego w sadzie jabłoniowym na odmianie Idared. Po zaobserwowaniu dość silnej presji ze strony tych chorób postanowiłem wykonać zabieg Armicarbem przy zalecanej dawce 5 kg/ha, ale przy podwojeniu ilości wody użytej do mieszaniny (1000 l zamiast zalecanych 500 l). Czy zaobserwował Pan jakieś dodatkowe działanie preparatu? Jest to jedyny środek na rynku o tak krótkim okresie karencji 1 dzień. W związku z tym postanowiłem wykorzystać go w drugiej połowie sezonu w celu zabezpieczenia przed rozwinięciem się również chorób Jakie korzyści dało Panu zastosowanie Armicarbu? Preparat stanowi dobrą alternatywę w ochronie przed parchem i mączniakiem prawdziwym jabłoni. Skutecznie zabezpiecza przed porażeniem przez choroby grzybowe oraz ogranicza ewentualne nawroty choroby. Wiele tradycyjnych preparatów stosowanych na parcha powoduje powstawanie ras odpornych patogenów. Armicarb SP może śmiało stanowić alternatywę dla fungicydów używanych dotychczas masowo. Czy będzie Pan stosował Armicarb SP w sezonie 2015? Tak. Jestem bardzo zadowolony z efektów hamowania mączniaka na jabłoni oraz szarej pleśni na borówce wysokiej. W 2015 roku planuję zastosować Armicarb SP w połączeniu ze środkiem przeciw parchowi jabłoni oraz w innych mieszankach zaproponowanych przez doradców firmy Agrosimex. Oczekuję rozszerzenia zastosowania preparatu o gatunki jagodowe. Rozmawiali Beata Konewka, Robert Binkiewicz Foto: Archiwum Agrosimex

18 32 ochrona 33 ochrona ODPORNOŚĆ na FUNGICYDY Program ochrony jabłoni przed parchem jabłoni opiera się jak np. w tym sezonie wegetacyjnym na wykonaniu średnio około 28 zabiegów. Przy wadliwym doborze środków może się to znacząco przyczynić do powstania zjawiska odporności. Karolina Felczak P Problem z odpornością na fungicydy szczególnie uwidacznia się w sezonie parchowym. Zwłaszcza w przypadku, gdy program ochrony jest oparty na jednym lub dwóch środkach oraz występuje często odnotowywany błąd, czyli stosowanie preparatów z tej samej grupy chemicznej. Definicja odporności Zjawisko odporności patogenów na stosowane fungicydy znane jest od kilkudziesięciu lat. Jak wynika z literatury naukowej, jej rozwój to naturalne zjawisko występujące w procesie ewolucyjnym. Odporność jest to zdolność organizmu do dostosowania się do warunków otoczenia, a stosowanie środków ochrony roślin jest jednym z takich właśnie warunków. Należy pamiętać, że w danej populacji niektóre osobniki będą potrafiły się rozwijać mimo działania ś.o.r., gdyż są one odporne. Aktualnie można wyróżnić kilka rodzajów odporności: metaboliczną, krzyżową, wielokrotną, behawioralną, penetracyjną oraz najistotniejsze w przypadku odporności powstałej na fungicydy ilościową i jakościową. Nie ulega wątpliwości, że każda z tych odporności może znacząco obniżyć skuteczność ś.o.r., a tym samym decydować o sukcesie prowadzonego programu ochrony. Jedną z głównych przyczyn powstawania odporności jest presja selekcyjna. Syllit 65 WP Zato Fungicydy strobilurynowe: Strobiluryny posiadają wysoce specyficzny mechanizm działania grzybobójczego. Zaliczane są do grupy związków o bardzo wysokim ryzyku powstawania odporności wśród grzybów patogenicznych. W polskich sadach jabłoniowych fungicydy te są stosowane do zwalczania parcha jabłoni od 1998 roku. Mechanizm odporności na tę grupę środków nie jest jeszcze do końca wyjaśniony. W ostatnich latach w niektórych sadach odnotowano obniżenie skuteczności tej grupy chemicznej. Czym jest presja selekcyjna? To wielokrotne i powtarzalne stwarzanie identycznych warunków środowiskowych dla danej populacji. Oznacza to stosowanie środków o takim samym mechanizmie działania i tej samej substancji aktywnej na identyczną populację, co doprowadza do usunięcia z niej osobników wrażliwych. Natomiast osobniki, które potrafią przetrwać w takich specyficznych warunkach, rozwijają się dalej i zaczynają dominować w tej grupie. Ryzyko odporności W przypadku częstych zabiegów przeciwko określonemu patogenowi z użyciem ś.o.r. z tej samej grupy chemicznej i takim samym mechanizmie działania może nastąpić selekcja naturalna w postaci zmian genetycznych, których skutkiem jest mniejsza wrażliwość. Taka odporność może doprowadzić do całkowitego braku skuteczności substancji aktywnych grup chemicznych fungicydów. Jak pokazują dane naukowe uzyskane z prowadzonych badań, zjawisko odporności V. inaequalis w Polsce oraz innych krajach Europy Zachodniej dotyczy większości grup fungicydów. Aktualnie stwierdzono występowanie odporności na benzimidazole, inhibitory biosyntezy ergosterolu, dodynę i strobiluryny. Czynniki decydujące o wystąpieniu odporności: Mechanizm działania grzybobójczego środka. Presja selekcyjna środka, jaką wywiera na populację grzyba. Mobilność mutacyjna i zdolność reprodukcyjna samego patogenu (grzyb Venturia inaequalis charakteryzuje się dużą zmiennością). Intensywność prowadzonej ochrony chemicznej. Monokulturowa forma uprawy jabłoni. Odporność aktualna sytuacja Występowanie form Venturia inaequalis, odpornych na fungicydy dodynowe i strobilurynowe, zostało stwierdzone podczas prowadzonych badań w ciągu ostatniego dziesięciolecia przez naukowców z ośrodków badawczych. Wtedy też odnotowano bardzo wysoki wskaźnik odporności grzyba w badanych sadach zlokalizowanych w centralnej Polsce. Aktualnie również w sadach jabłoniowych w krajach zachodniej Europy, np. Holandii, Francji, Belgii, reklama zjawisko odporności V. inaequalis dotyczy większości stosowanych grup chemicznych. Uważa się, że w Polsce problem ten tyczy się w szczególności fungicydów strobilurynowych i dodynowych. Odporność dynamicznie się zmniejsza Dotychczas stwierdzona odporność w sadach towarowych nie oznacza, że określony wskaźnik form odpornych utrzymuje się przez cały czas na tym samym poziomie. Tam, gdzie zaprzestano stosowania danej

19 34 ochrona 35 ochrona Fungicydy dodynowe: Dodyna w ochronie sadów była pierwszym lokalnie systemicznym środkiem działającym zapobiegawczo, interwencyjnie oraz wyniszczająco w zwalczaniu parcha jabłoni. Mechanizm działania środka polega na zakłóceniu funkcjonowania plazmalemmy, w wyniku czego zaburzona zostaje wymiana substancji między komórkami grzyba a otoczeniem. Stosowanie często w zaniżonych dawkach tego związku spowodowało pojawienie się form odpornych Venturia inaequalis na dodynę. W Polsce pojawienie się odporności na fungicydy dodynowe zanotowano pod koniec lat 80. ubiegłego stulecia. Ryzyko odporności jest tylko przy stosowaniu niezgodnym z zaleceniami zawartymi w etykiecie rejestracyjnej. substancji, nie dochodzi już do selekcji form odpornych, a pula genowa w populacji parcha w naturalny sposób powraca do stanu początkowego (wyjściowego bez odporności). W większości przypadków od dokonanej diagnozy minęło kilka lub kilkanaście lat. Od tamtej pory nastąpiły znaczące zmiany w przyjętych programach, dlatego też w sadach jabłoniowych, w których odporność stwierdzono kilka lat temu, należy te badania powtórzyć, by określić aktualny jej poziom. W związku z bardzo dużym zainteresowaniem sadowników tym tematem podjęto wstępne badania. Z przeprowadzonych doświadczeń w sezonie wegetacyjnym 2014, w którym warunki pogodowe były stosunkowo sprzyjające rozwojowi parcha jabłoni, można stwierdzić, że w analizowanych sadach wskaźnik odporności jest wysoki, ale są też takie sady, gdzie jest bardzo niski. Badania populacji V. inaequalis w monitorowanych sadach jabłoniowych wykazały, że udział form o obniżonej wrażliwości na krezoksym metylu jest znacznie wyższy niż w przypadku trifloksystrobiny. Analizując wskaźnik form odpornych V. inaequalis na krezoksym metylu w przeprowadzonych próbach, widać, że utrzymywał się on na poziomie wysokim i bardzo wysokim. Taki wynik wskazuje, że substancja aktywna zapewnia dość niską skuteczność w prowadzonej ochronie chemicznej. Natomiast w przypadku dodyny uzyskane wyniki wskazują na niski lub średni stopień odporności, co jest bardzo obiecujące w przygotowywaniu programu ochrony na przyszły sezon wegetacyjny. Wnioski i co dalej? Wykonane badania pilotażowe i analiza otrzymanych wyników pozwala na skonstruowanie następujących wniosków: Jedynie w przypadku preparatu zawierającego krezoksym metylu można stwierdzić, że poziom odporności jest wysoki. W analizowanych kombinacjach udział form o obniżonej wrażliwości na substancję czynną trifloksystrobinę oraz dodynę jest utrzymywany na niskim oraz średnim poziomie. Wykonane badania potwierdzają, że następuje wyraźna zmiana zmierzająca w kierunku powrotu populacji grzyba do jego form pierwotnych = wyjściowych, bez odporności. Jest to niewątpliwie bardzo obiecujące w podejmowaniu decyzji dotyczących ustalania programu ochrony na kolejne sezony. Wartość wskaźnika form odpornych wynikała przede wszystkim z prowadzonego programu ochrony chemicznej sadu i stosowania fungicydów z określonych grup chemicznych. W czasie prowadzonej obserwacji mikroskopowej zauważono, że naj- Zapobieganie powstawaniu form odpornych Stosowanie mieszanin fungicydu strobilurynowego i powierzchniowego znacznie wpływa na obniżenie strat powodowanych wystąpieniem form odpornych, nawet przy znacznym udziale tych form w populacji. W przypadku gdy w sadach towarowych występują formy odporne na wysokim i bardzo wysokim poziomie, należy ograniczyć stosowanie wybranej grupy fungicydów do 1 2 razy w sezonie lub całkowicie zaniechać ich używania. Z danej grupy chemicznej ś.o.r. należy wybierać substancje aktywne, które wykazują najlepszą i najwyższą skuteczność w stosunku do zwalczanego patogenu. Termin wykonania zabiegu należy dostosować i skorelować z momentem przekroczenia przez dany agrofag jego progu ekonomicznej szkodliwości. Do zabiegów fungicydowych należy dodawać adiuwanty, które niewątpliwie poprawią skuteczność wykonywanego zabiegu. Adiuwant zapewnia całkowite pokrycie blaszki liściowej oraz prawidłowe wnikanie i penetrację substancji aktywnej, a tym samym jej działanie. Należy bezwzględnie przestrzegać zalecanych dawek i stosować środki ochrony roślin zgodnie z ich etykietą instrukcją stosowania. Foto: Schutterstock.com skuteczniejszym środkiem hamującym kiełkowanie zarodników, ale także powodującym ich uszkodzenie, m.in. wysuszanie spór i zniszczenie ścian komórkowych, był preparat Zato, który zawiera trifloksystrobinę. Wartość wskaźnika form odpornych w przypadku dodyny była znacznie Odporność to zdolność organizmu do dostosowania się do warunków otoczenia. mniejsza w porównaniu z wartością wskaźnika form odpornych przebadanych populacji na strobiluryny. Skuteczność dodyny zawartej w preparacie Syllit potwierdziła doniesienia z literatury dotyczące jej działania wobec innych patogenów grzybowych, np. Alternaria alternata, Fusarium avenaceum oraz Botrytis cinerea, oraz działania bakteriostatycznego wobec bakterii patogenicznych z rodzaju m.in. Pseudomonas spp., Erwinia spp. Mówiąc o zjawisku odporności, nie można generalizować tylko jednej reklama grupy fungicydów oraz wniosków z badań wykonanych kilka lat temu. Obecnie prowadzone programy ochrony sadów jabłoniowych są na tyle zróżnicowane i zmodyfikowane, że nie przyczyniają się do powstawania zjawiska odporności populacji grzyba V. inaequalis. Nie ulega wątpliwości, że badania dotyczące odporności należy powtórzyć oraz cały czas prowadzić monitoring zarówno rozwoju form odpornych grzyba, jak i ryzyka wykształcenia odporności, a także stosować się do zaleceń ochrony przeciw V. inaequalis zgodnych z aktualnym stanem zagrożenia tym patogenem.

20 36 nawożenie ASX SZYBKIE I SKUTECZNE NAWOZY DOLISTNE Nawożenie dolistne jest bardzo popularną metodą aplikacji nawozów. W ten sposób możemy szybko i skutecznie uzupełnić niedobory składników pokarmowych w okresach intensywnego wzrostu i w sytuacjach stresowych (zimno, sucho lub nadmiar opadów), kiedy zablokowane jest pobieranie ich z gleby. Nawozy te od innych obecnych na rynku wyróżnia: Wysoka koncentracja makroskładników oraz bardzo wysoka koncentracja mikroskładników (2 6%) w 100% schelatowanych przez EDTA. Azot w nawozach występuje w formie amidowej, najszybciej pobieranej przez liście roślin uprawnych. A Aby nawożenie dolistne było skuteczne, powinniśmy pierwsze zabiegi wykonać na początku sytuacji stresowych preparatami, w których składniki pokarmowe są łatwo dostępne dla roślin, mają odpowiednio dobrane proporcje makro- i mikroskładników, a także dostarczyć je w odpowiednich ilościach. Można to uzyskać poprzez zmieszanie kilku nawozów, ale każde takie mieszanie wiąże się z ryzykiem wytrącenia osadów, zatkania dysz opryskiwacza lub nawet uszkodzeń liści. Doskonałym sposobem pozwalającym zastąpić mieszanie kilku nawozów i poprawiającym skuteczność nawożenia jest stosowanie nawozów z serii ASX. Zastosowanie ASX FOSFOR plus jest przeznaczony do nawożenia drzew i krzewów owocowych na początku wegetacji, przed kwitnieniem oraz w okresie wiosennych chłodów. ASX MAKRO plus najlepiej stosować w okresie intensywnego wzrostu roślin i owoców. ASX POTAS plus skutecznie likwiduje niedobory potasu i boru. Najlepiej stosować go na początku suszy oraz w okresie intensywnego wzrostu owoców. ASX MAGNEZ plus należy stosować w celu likwidacji niedoborów magnezu, w okresie wiosennych chłodów. Wysoka koncentracja żelaza zdecydowanie podnosi efektywność magnezu, syntezę chlorofilu i sprawność fotosyntezy. Zalecana dawka wszystkich nawozów ASX to 2 3 kg/ha. Niewątpliwym atutem tych nawozów jest bardzo dobra rozpuszczalność oraz wygoda stosowania jeden nawóz, bez konieczności mieszania kilku składników. Skład chemiczny nawozów ASX w % ASX FOSFOR plus ASX MAKRO plus ASX POTAS plus ASX MAGNEZ plus N P 2 O 5 K 2 O MgO SO 3 B Cu Fe Mn Mo Zn 10,0 30,0 10,0 2,0 0,3 0,3 0,2 0,8 0,02 2,0 16,0 18,0 18,0 2,0 0,1 0,6 0,2 0,8 0,01 0,3 10,0 15,0 22,0 2,0 2,0 0,1 0,4 1,0 0,02 0,3 8,0 10,0 20,0 1,0 1,0 1,0 2,0 0,1 1,0