TRENDY ROZWOJOWE SEKTORA MSP W OCENIE PRZEDSIĘBIORCÓW W DRUGIEJ POŁOWIE 2012 ROKU

Transkrypt

1 MINISTERSTWO GOSPODARKI TRENDY ROZWOJOWE SEKTORA MSP W OCENIE PRZEDSIĘBIORCÓW W DRUGIEJ POŁOWIE 2012 ROKU (NUMER 1/2013) DEPARTAMENT STRATEGII I ANALIZ Warszawa, marzec 2013 r.

2 Wstęp... 3 Synteza Badanie w formie elektronicznej a zmiany w strukturze respondentów Charakterystyka ankietowanych przedsiębiorstw Bariery rozwoju przedsiębiorczości Ocena otoczenia w jakim działają przedsiębiorcy Przychody, zysk Eksport i działalność firm za granicą Ceny Ocena przez przedsiębiorców skutków przyjęcia EURO Wynagrodzenia Zatrudnienie Inwestycje i ich finansowanie, kredyt bankowy Innowacyjność przedsiębiorstw Zużycie i oszczędzanie energii w przedsiębiorstwach Załącznik 1. Konstrukcja wskaźnika

3 Wstęp Badania ankietowe skierowane do przedsiębiorców prowadzone są zarówno przez instytucje centralne (GUS, MG, PARP, NBP), ośrodki naukowe, jak i organizacje pozarządowe czy firmy komercyjne. Pytania zawarte w rozsyłanych ankietach dotyczą zazwyczaj barier i najważniejszych problemów, z jakimi borykają się przedsiębiorcy, a także ocen stanu koniunktury i perspektyw rozwoju firm. Dzięki temu w oparciu o wyniki tych badań możliwe jest z jednej strony poznanie opinii przedsiębiorców o ich otoczeniu instytucjonalnym, z drugiej zaś skonfrontowanie ich oceny bieżącej sytuacji gospodarczej z opiniami analityków. Szczególnie interesujące wydają się badania przedsiębiorstw małych i średnich. O ile bowiem statystyki GUS zawierają dość dokładną informację o sytuacji przedsiębiorstw dużych, o tyle w przypadku MSP - ze względu na ich liczbę - badania ankietowe mogą być wartościowym źródłem informacji o ich sytuacji. Poznanie problemów i barier przed jakimi stoją firmy z sektora MSP jest szczególnie ważne ze względu na ich znaczenie dla gospodarki narodowej, a w szczególności na kluczową rolę w tworzeniu nowych miejsc pracy. Badanie ankietowe w tym zakresie, prowadzone jest w ramach Ministerstwa Gospodarki od 1998 roku (pierwotnie przez Departament Przedsiębiorczości, następnie Departament Analiz i Prognoz 1 ). Systematycznie, dwukrotnie w ciągu roku przeprowadzana jest wśród przedsiębiorców ankieta, której celem jest zbadanie zmian zachodzących w tym sektorze, zidentyfikowanie głównych problemów przed którymi stoją przedsiębiorstwa, a także ocena skuteczności prowadzonej polityki gospodarczej. Dotychczasowe badanie ankietowe małych i średnich przedsiębiorstw prowadzone przez Ministerstwo Gospodarki miało formę papierową do wylosowanej ze zbioru REGON grupy 6000 przedsiębiorstw została wysyłana pocztą ankieta, wraz prośbą o jej wypełnienie oraz odesłanie. Zwrotność odpowiedzi wahała się od niecałych 1 do około 15% (otrzymywano kilkaset odpowiedzi). Niniejsze opracowanie przedstawia wyniki ankiety przeprowadzonej na przełomie stycznia/lutego bieżącego roku. Obecna ankieta (podobnie jak ankieta poprzednia) została przeprowadzona w wersji elektronicznej operatem do losowania próby był w tym przypadku zbiór przedsiębiorców z rejestru REGON, posiadających adres poczty elektronicznej. Ponieważ zwrotność wypełnień w ankiecie elektronicznej jest dużo niższa niż w formie papierowej, liczba podmiotów którym wysłano ankietę wyniosła Odpowiedzi udzieliło niecałe 8%. Dominującą część respondentów stanowiły przedsiębiorstwa (w obecnej ankiecie było to 86% firm). Udział małych firm wyniósł 9%, zaś średnich 4%. 1 Od lutego 2012 roku Departament Strategii i Analiz. 3

4 Należy zaznaczyć, że choć próba w założeniu ma być reprezentatywna, to otrzymane ankiety nie mogą służyć do wyciągania wniosków na temat całego sektora MSP. Z pewnością częściej odpowiadają przedsiębiorstwa większe, z lepiej wykształconymi kadrami zarządzającymi, nowocześniejsze i o lepszej pozycji finansowej. Świadczy o tym zdecydowanie większy odsetek firm eksportujących czy dokonujących inwestycji w objętych badaniem ankietowym przedsiębiorstwach, niż szacowany dla całej populacji MSP. Niemniej jednak analizując zmiany w udzielanych przez ankietowanych przedsiębiorców odpowiedziach, można stwierdzić, że dobrze oddają one zmiany zachodzące w całym sektorze MSP. Pytania zawarte w ankiecie mają za zadanie skłonić przedsiębiorców do oceny stanu sektora MSP w mijającym półroczu oraz perspektyw rozwojowych w najbliższej przyszłości. Dlatego też część pytań ma charakter prognostyczny i dotyczy przewidywań przedsiębiorców w perspektywie kolejnego półrocza. Główna część ankiety pozostaje niezmieniona, co umożliwia zaprezentowanie kilkuletnich porównań. Jednocześnie zmiany jakie zachodzą w gospodarce mogą mieć odzwierciedlenie w kwestiach poruszanych w ankiecie. Większość pytań zawartych w ankiecie ma charakter jakościowy, np. pytania o przyczyny zmiany wyniku finansowego przedsiębiorstwa, ponadto dużo jest pytań o wzrost lub spadek badanej cechy (np. cen czy zatrudnienia). Dlatego też, ze względu na przejrzystość porównań odpowiedzi na to samo pytanie z różnych ankietyzacji, opracowana została metoda liczenia wskaźnika, który w założeniu ma przedstawiać syntetyczny obraz sytuacji sektora MSP w danej dziedzinie. W prezentowanym opracowaniu metoda liczenia wskaźnika została wykorzystana do stworzenia wskaźnika prognozy rozwoju sektora MSP, wskaźnika prognozy inwestycji, wskaźnika oceny polityki gospodarczej, a także wskaźnika akceptacji waluty EURO. Odpowiedzi na niektóre pytania wykazują zmiany sezonowe (generalnie rzecz biorąc przedsiębiorcy lepiej postrzegają drugie półrocze każdego roku), co może nieco zniekształcić zarysowujące się trendy rozwojowe. W tych przypadkach wyniki bieżącej ankiety porównywano z wynikami ankiety sprzed roku, a nie do poprzedniej. W celu dokonania możliwie jak najbardziej wszechstronnej analizy stanu sektora MSP, wyniki badań prezentowane są w kilku przekrojach: w podziale na rozmiar firmy (,, ), obszar geograficzny (aglomeracja, duże miasto, miasto, wieś) na jakim firma działa, prowadzoną działalność, czy też wiek osoby zarządzającej przedsiębiorstwem. Badanie zostało wykonane z pomocą portalu który jest bezpłatną platformą umożliwiającą zainteresowanym badaczom umieszczanie na nim ankiet. Niniejszym osoby przygotowujące publikację Trendy rozwojowe sektora MSP w drugiej połowie 2012 roku pragną podziękować twórcom portalu za pomoc przy przeprowadzeniu ankiety. 4

5 Synteza Pod koniec drugiej połowy 2012 roku, ocena przez przedsiębiorców perspektyw rozwojowych w nadchodzącym półroczu, kolejny raz uległa pogorszeniu w stosunku do okresu poprzedniego. Znalazło to odzwierciedlenie w malejącej wartości wskaźnika rozwoju sektora MSP. Od kilku ostatnich ankiet obserwuje się spadający udział przedsiębiorców, którzy zwiększyli ceny swoich wyrobów/usług. W drugiej połowie 2012 roku postąpił tak co trzeci ankietowany. Blisko połowa przedsiębiorców nie zmieniła cen, obniżka miała miejsce w co piątej firmie. W przeprowadzonym badaniu zaobserwowano nieco niższy niż w poprzednich okresach udział przedsiębiorstw, w których zwiększono zatrudnienie. W co dziesiątej firmie w drugiej połowie 2012 roku nastąpiła redukcja liczby pracujących. W drugiej połowie 2012 roku udział przedsiębiorstw, którzy ponieśli nakłady inwestycyjne był nieco wyższy niż w badaniach poprzednich. Przedsiębiorcy wydają jednak przeciętnie coraz mniejsze kwoty na inwestycje. Najważniejszą barierą rozwoju przedsiębiorczości pozostaje w opinii ankietowanych wysokość podatków i innych opłat przewidzianych prawem w drugiej połowie 2012 roku zaobserwowano wzrost wskazań na tę barierę. Wyniki ankiet wskazują, że jest ona szczególnie ważna dla przedsiębiorców. Właściciele firm małych oraz średnich często wskazywali również na inne bariery: obroty, czas oczekiwania na zapłatę od kontrahenta czy też konkurencję innych przedsiębiorstw. Nieznacznej poprawie w stosunku do półrocza poprzedniego uległa ocena przepisów prawa podatkowego a także dotyczących kontroli działalności gospodarczej. Gorsze były oceny przepisów w obszarach prawa pracy oraz rozliczeń z kontrahentami. 5

6 1. Badanie w formie elektronicznej a zmiany w strukturze respondentów. Jak wspomniano we wstępie, od początku rozpoczęcia badania pod koniec lat 90, aż do ankiety przeprowadzonej na początku poprzedniego roku, badanie ankietowe miało formę papierową. Natomiast ostatnie dwa badania - ankieta przeprowadzona obecnie, jak również ankieta z lipca/sierpnia poprzedniego roku - obie zostały zrealizowane w formie elektronicznej. Do wylosowanych do badania z rejestru REGON przedsiębiorstw, na ich adres mailowy wysłany został link do strony internetowej, na której mogli oni odpowiedzieć na zawarte w ankiecie pytania. Należy oczekiwać iż zmiana sposobu prowadzenia badania miała wpływ na strukturę odpowiadających ankietowanych, a tym samym na wyniki. Powodem tego jest fakt, iż podzbiór przedsiębiorców dysponujących adresami mailowymi może być inny niż cała populacja przedsiębiorców. Tym samym zwrotna próba z wypełnionymi ankietami jest też inna niż w badaniach w wersji papierowej. Na wykresach poniżej przedstawiono strukturę otrzymanych odpowiedzi w dwóch przekrojach wiek osoby zarządzającej firmą oraz obszar na którym firma funkcjonuje. Jak widać na wykresie obok, jedną z bardziej wyraźnych zmian w zbiorowości przedsiębiorców, którzy wypełnili ankietę, jest znacznie wyższy udział przedsiębiorców młodych w wieku do 40 lat. W ankietach prowadzonych w wersji papierowej udział ten wynosił średnio 28%. W pierwszym badaniu przeprowadzonych w formie elektronicznej w połowie ubiegłego roku wyniósł on 42%, zaś w badaniu z początku roku bieżącego było to 54%. Jednocześnie spadł udział ankietowanych przedsiębiorców w wieku lat w ankietach papierowych stanowili oni ponad połowę respondentów, obecnie zaś było to 4. Natomiast udział osób wieku ponad 60 lat wynosił mniej niż 1 - i było to kilka procent mniej niż średni udział tych osób w papierowej wersji ankiety Wykres 1. Struktura ankietowanych przedsiębiorstw według wieku osoby zarządzającej firmą. 20 do 40 lat od 40 do 60 lat powyżej 60 lat Słupki oznaczają odchylenie standardowe od j Wykres 2. Struktura ankietowanych przedsiębiorstw według głównego obszaru prowadzenia działalności gospodarczej. 20 aglomeracja duże miasto miasto obszar wiejski W wersji elektronicznej badania, nastąpiła także zmiana w strukturze respondentów w wymiarze obszaru, na którym prowadzą oni działalność. Wyższy był udział przedsiębiorców z aglomeracji (miast powyżej 500 tys. mieszkańców) oraz dużych miast (od 100 tys. do 500 tys. osób), niższy zaś z obszarów wiejskich

7 2. Charakterystyka ankietowanych przedsiębiorstw. Trzy czwarte ankietowanych przedsiębiorców prowadziło firmę jako osoby fizyczne, co dziesiąta firma była zarejestrowana jako spółka cywilna, zaś 9% jako spółka z.o.o. Co trzecia firma zajmowała się szeroko pojętą działalnością usługową, 29% za główny obszar działalności wskazało działalność handlową, 12% zaś działalność produkcyjną. Ponad połowa (57%) ankietowanych przedsiębiorców zadeklarowała posiadanie wykształcenia wyższego, na wskazał co trzeci przedsiębiorca zaś na inne (np. licencjat) 8%. O ile w poprzednich ankietach wykształcenie podstawowe deklarowało po kilka procent ankietowanych przedsiębiorców, to w obecnym badaniu praktycznie brak było takich odpowiedzi. Udział firm założonych przed 1990 rokiem stanowił 7% próby, co czwarta firma została zarejestrowana pomiędzy rokiem 1990 a 1999, 3 powstało w latach , natomiast 4 w ostatnich trzech latach. Wykres 3. Ankietowane firmy pod względem formy prawnej. 1 2% 9% 1% 3% przedsiębiorstwo osoby fizycznej Wykres 4. Ankietowane firmy pod względem prowadzonej działalności. działalność produkcyjna budownictwo handel hurtowy i detaliczny motele, hotele, bary, restauracje usługi przewozowe usługi pozostałe Największą część ankietowanej próby (co trzecia) stanowiły firmy działające na obszarze małych miast 29% (o liczbie mieszkańców poniżej 100 tysięcy). Nieco 7% więcej niż co czwarta działała w mieście liczącym od 3% 100 do 500 tys. mieszkańców, podobny był udział firm działających na obszarze aglomeracji (miasto powyżej 500 tys.). Na obszarze wiejskim funkcjonowało 13% badanych firm. Podobnie jak w ankietyzacjach poprzednich, kobiety zarządzały około 3 badanych firm. W hotelarstwie było to 4 firm, zaś w usługach pozostałych 36%. Niższy odsetek kobiet zarządzających przedsiębiorstwami wykazywały firmy budownictwie (9%) a także w działalności produkcyjnej (22%). Połowa ankietowanych przedsiębiorców miała nie więcej niż 40 lat, 41% było w wieku lat, zaś 9% miało ponad 60 lat. Podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadziło dwie trzecie firm, blisko co piąta księgi rachunkowe, kartę podatkową 8% natomiast ewidencję przychodów 6% firm. 75% inna 33% spółka cywilna spółka jawna spółka z.o.o. spółdzielnia pozostałe 5% 11% 12% 7

8 Zdecydowana większość firm (98%) zadeklarowała, że wykorzystuje Internet w działalności gospodarczej 2. Najczęściej firmy korzystały z poczty elektronicznej, co druga firma posiada własną stronę internetową. Do kontaktów z administracją publiczną Internet wykorzystywało 3 przedsiębiorców, zaś do realizacji handlu elektronicznego 25%. 3. Bariery rozwoju przedsiębiorczości. 5 Wykres 5. Wykorzystanie Internetu w przedsiębiorstwach. 26% 27% 24% 22% realizuje handel elektroniczny 45% 59% kontaktuje się z administracją publiczną Wykres 6. Bariery rozwoju przedsiębiorczości. Wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem Małe obroty 81% 85% 75% 73% korzysta z poczty elektronicznej Firma korzysta z Internetu w celu: Skomplikowanie przepisów prawnych 42% 93% firma posiada własną firmę internetową Na wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem jako na najważniejszą barierę rozwoju przedsiębiorczości wskazało 4 ankietowanych i było to wyraźnie więcej niż w półroczu poprzednim. Z kolei udział wskazań na obroty wyniósł 22% i był mniejszy niż w zeszłym badaniu. Skomplikowanie przepisów prawnych było barierą dla mniej niż 5% ankietowanych. Problem ten jeszcze kilka lat temu był trzecim najczęściej wskazywanym obecnie jednak wyprzedziły go inne bariery. Konkurencja małych przedsiębiorstw (7% wskazań) oraz dużych firm (6%) były barierami, na które wskazało po kilka procent ankietowanych. Choć udział wskazań na te bariery spadał w kilku ostatnich ankietach, pozostaje on wciąż wysoki. Na stabilnym poziomie kilku procent utrzymuje się odsetek wskazań na biurokrację % 1 8% 6% 4% 2% Wykres 7. Bariery rozwoju przedsiębiorczości cd. Konkurencja dużych przedsiębiorstw Konkurencja innych małych przedsiębiorstw Biurokracja W ankietach realizowanych w formie papierowej udział firm korzystających z Internetu wynosił około trzy czwarte. Na znacznie wyższy udział takich firm w bieżącej (oraz poprzedniej) ankiecie miała z pewnością wpływ zmiana formy badania z papierowej na elektroniczną. Firmy posiadające adres mailowy, niemalże z definicji wykorzystują Internet w działalności gospodarczej. 8

9 Z uwagi na obserwowane spowolnienie gospodarcze udział wskazań na koszty siły roboczej jak również odpowiednie kwalifikacje siły roboczej pozostaje niski i w drugiej połowie 2012 roku wynosił odpowiednio 2% i 1%. Natomiast na warunki lokalowe wskazało 3% przedsiębiorców było to nieznacznie więcej niż w badaniu poprzednim. 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% Wykres 8. Bariery rozwoju przedsiębiorczości cd. Koszt siły roboczej Odpowiednie kwalifikacje siły roboczej Warunki lokalowe 2% Przedsiębiorcy w zależności od 1% wieku wskazują na różne bariery prowadzenia działalności gospodarczej. Dla osób w wieku poniżej 40 lat najważniejszą barierą była wysokość podatków na którą wskazało aż 45% ankietowanych. W grupie osób w wieku lat na wysokość podatków wskazał co trzeci, na obroty zaś co piąty przedsiębiorca. Natomiast w grupie przedsiębiorców w wieku powyżej 60 lat, udział wskazań na wysokie podatki wyniósł tylko 13%. Najważniejszą barierą były zaś obroty, na które wskazało 3 badanych Wykres 9. Bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2012 roku. Firmy 2% 5% Wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem 4% Małe obroty 6% Brak odpowiednich kwalifikacji siły roboczej 5% 1% 6% 3% 4% 39% Koszt siły roboczej Skomplikowanie przepisów prawnych Biurokracja Konkurencja innych małych i średnich przedsiębiorstw Problem korupcji Konkurencja dużych przedsiębiorstw Czas oczekiwania na zapłatę od kontrahenta 2% Warunki lokalowe (wysokość czynszu, zakup lokalu) 1% 22% Trudno powiedzieć Inny (proszę określić) W grupie przedsiębiorstw, udział wskazań na wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem wyniósł w drugiej połowie 2012 roku 4. Drugą najważniejszą barierą są obroty, na którą to barierę wskazuje co piąty ankietowany. Natomiast pozostałe bariery są mniej ważne dla najmniejszych firm wskazuje na nie tylko po kilka procent ankietowanych. Dla właścicieli firm małych, udział wskazań na wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem jest zbliżony do udziału wskazań na obroty i wynosi po około 2. Bardzo ważną barierą dla tych przedsiębiorców jest również czas oczekiwania na zapłatę od kontrahenta, na co wskazało 17% ankietowanych. 19% 8% 2% Wykres 10. Bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2012 roku. Firmy 1% 7% 8% 6% 4% 4% 22% 19% Wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem Małe obroty Brak odpowiednich kwalifikacji siły roboczej Koszt siły roboczej Skomplikowanie przepisów prawnych Biurokracja Konkurencja innych małych i średnich przedsiębiorstw Konkurencja dużych przedsiębiorstw Czas oczekiwania na zapłatę od kontrahenta Trudno powiedzieć Inny (proszę określić) 9

10 1 1 5% 15% Wykres 11. Bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2012 roku. Firmy 1 5% 2% 7% 26% 1 Wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem Małe obroty Brak odpowiednich kwalifikacji siły roboczej Koszt siły roboczej Skomplikowanie przepisów prawnych Biurokracja Konkurencja innych małych i średnich przedsiębiorstw Konkurencja dużych przedsiębiorstw Czas oczekiwania na zapłatę od kontrahenta Trudno powiedzieć Inny (proszę określić) Z kolei dla właścicieli firm średnich oprócz wysokich podatków, ważnymi barierami są biurokracja (15% wskazań), a także konkurencja małych (1) oraz dużych (również 1 wskazań) przedsiębiorstw. Co dziesiąty ankietowany wskazał na obroty jako na najważniejszą barierę. 4. Ocena otoczenia w jakim działają przedsiębiorcy. Ocena polityki gospodarczej. Wykres 12. Ocena polityki gospodarczej władz. Co trzeci ankietowany przedsiębiorca ocenił prowadzoną przez rząd politykę gospodarczą bardzo źle, ocen złych było zaś 3. Nieco ponad 3 badanych oceniło politykę gospodarczą średnio, pozytywną opinię na ten temat miał zaś mniej niż co dziesiąty ankietowany. Podobnie (choć było nieco mniej negatywnych opinii) przedsiębiorcy ocenili politykę gospodarczą władz samorządowych. Wskaźnik oceny prowadzonej przez rząd polityki gospodarczej najwyższą wartość osiągnął w pierwszej połowie 2010 roku i od tego czasu systematycznie spada. Ocena obowiązujących przepisów w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Jak ocenia Pan/-i politykę gospodarczą: 1 2% bardzo źle 7% 28% źle 32% średnio 31% dobrze 35% bardzo dobrze 3 25% Ocena polityki gospodarczej: samorządu (pierścień zewnętrzny) rządu (pierścień wewnętrzny) -0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1,0 Wykres 13. Wskaźnik oceny polityki gospodarczej rządu. MIN -0,97 MAX -0, Ocena przez przedsiębiorców przepisów z zakresu prawa podatkowego w drugiej połowie 2012 roku była nieco lepsza niż w pierwszym półroczu (było mniej negatywnych opinii). Wciąż jednak źle lub bardzo źle ocenia te przepisy ponad połowa ankietowanych przedsiębiorców 3. 3 Należy z ostrożnością podchodzić do wyników. Jak pisano w rozdziale pierwszym zmiana sposobu prowadzenia badania z papierowej na elektroniczną która nastąpiła w pierwszym półroczu 2012 mogła mieć wpływ na strukturę otrzymywanych odpowiedzi. 10

11 Wykres 14. Jak Pan/i ocenia istniejące przepisy i procedury w zakresie prawa podatkowego? Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Doskonale Wykres 15. Jak Pan/i ocenia istniejące przepisy i procedury w zakresie prawa pracy? Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Doskonale Natomiast kolejny raz z rzędu pogorszeniu uległa ocena przepisów z zakresu prawa pracy. W efekcie udział negatywnych odpowiedzi był najwyższy w historii badania (wyniósł 37%). Ocen neutralnych była blisko połowa, pozytywnych zaś 15%. Struktura odpowiedzi na pytania o ocenę przepisów z zakresu sądownictwa gospodarczego była zbliżona do odpowiedzi udzielonych w poprzednim badaniu. Wykres 16. Jak Pan/i ocenia istniejące przepisy i procedury w zakresie sądownictwa gospodarczego? Wykres 17. Jak Pan/i ocenia istniejące przepisy i procedury w zakresie kontroli działalności gospodarczej? Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Doskonale Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Doskonale Nieco mniej niż w półroczu poprzednim zaobserwowano negatywnych ocen przepisów i procedur w zakresie kontroli działalności gospodarczej. Wciąż jednak co trzeci przedsiębiorca ocenił te przepisy negatywnie, pozytywnie zaś tylko co piąty. Wyższy niż przeciętnie (choć nieco niższy niż w ankiecie poprzedniej) był udział negatywnych ocen jakości przepisów i procedur w zakresie rozliczeń z kontrahentami. 11

12 Ocena przez ankietowanych przedsiębiorców jakości zmian przepisów, jakie miały miejsce w drugiej połowie 2012 roku pokazuje, że w większości przypadków nie odczuwają zmian przepisów. Ponadto często postrzegają zmiany jako zmiany na gorsze. Co czwarty przedsiębiorca ocenił, że w drugiej połowie 2012 roku pogorszyła się jakość przepisów z zakresu prawa podatkowego. Mniej więcej 15% ankietowanych wskazywało na pogorszenie jakości prawa w innych obszarach: prawie pracy, sądownictwie gospodarczym czy też rozliczeniach z kontrahentami Wykres 18. Jak Pan/i ocenia istniejące przepisy i procedury w zakresie rozliczeń z kontrahentami? 20 Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Doskonale Wykres 19. Ocena zmian w otoczeniu przedsiębiorstw. pogorszenie bez zmian poprawa 25% 5 75% 10 prawa podatkowego prawa pracy sądownictwa gospodarczego kontroli działalności gospodarczej Jak ocenia Pan/-i zmiany jakie zaszły w danym obszarze w drugiej połowie 2012 roku: rozliczeń z kontrahentami W drugiej połowie 2012 roku co drugi badany przedsiębiorca ocenił dobrze (lub bardzo dobrze) regulacje z zakresu zakładania i zamykania firm udział ten był najwyższy w historii badania. Jednocześnie negatywnych ocen było mniej niż 2. zakładania i zamykania firmy Całokształt prawa gospodarczego W grupie przedsiębiorców w wieku poniżej 40 lat, blisko 6 ankietowanych oceniła przepisy w zakresie zakładania i zamykania firm dobrze lub bardzo dobrze, ocen negatywnych było 15%. Natomiast wśród przedsiębiorców w wieku ponad 60 lat ocen pozytywnych było 4, negatywnych zaś 24% Wykres 20. Ocena regulacji dotyczących zakładania i zamykania firmy? dobrze bardzo dobrze Jak ocenia Pan/-i obowiązujące przepisy i procedury w zakresie zakładania i zamykania firmy? pogorszenie bez zmian poprawa Jak ocenia Pan/-i zmiany jakie zaszły w mijającym półroczu w zakresie zakładania i zamykania firmy? 12

13 5. Ocena perspektyw rozwojowych sektora MSP. W drugiej połowie 2012 roku wskaźniki rozwoju sektora MSP kolejny raz z rzędu uległy osłabieniu. O ile w większości badanych wcześniej okresów wartość wskaźnika dla firm średnich i małych była wyższa niż dla przedsiębiorstw (co oznaczało że bardziej optymistycznie oceniali oni nadchodzące półrocze), to w ostatnich badaniach obserwuje się zbliżanie się wartości tych wskaźników w poszczególnych grupach firm. 0,4 0,2 0,0-0,2 Wykres 21. Wskaźnik rozwoju sektora MSP. ogółem -0,4-0,6-0,8-1,0 Spośród tych ankietowanych, którzy uważają, że w pierwszej połowie 2013 roku i firmy nie rozwiną się, ponad połowa za przyczynę uznała zmianę sytuacji gospodarczej w kraju. Blisko co piąty wskazał na zmianę perspektyw sprzedaży, zaś co dziesiąty wymienił inny powód. Wykres 22. Przyczyna dla których firmy rozwiną/nie rozwiną się w pierwszej połowie 2013 roku. zmiana sytuacji gospodarczej w kraju zmiana perspektyw sprzedaży Dla przedsiębiorców oczekujących tego, iż firmy będą się rozwijać, dwoma najważniejszymi powodami były: zmiana sytuacji gospodarczej w kraju oraz zmiana perspektyw sprzedaży. inny trudno powiedzieć zmiana kosztów siły roboczej zmiana warunków prawnych prowadzenia działalności zmiana klimatu politycznego w kraju zmiana wysokości odsetek od kredytów lub pożyczek 6 5 nie rozwiną się rozwiną się

14 Ponad połowa przedsiębiorców stwierdziła, że w pierwszej połowie 2013 roku, warunki prowadzenia działalności gospodarczej będą gorsze niż w drugiej połowie 2012 roku. Coraz mniej przedsiębiorców oczekuje poprawy warunków, coraz mniej odpowiada również, że nie wie jak będą się one kształtować. 7 6 Wykres 23. W nadchodzącym półroczu w porównaniu do półrocza poprzedniego, warunki prowadzenia działalności gospodarczej będą: lepsze takie same gorsze trudno powiedzieć Przychody, zysk. Przychody. W drugiej połowie roku, połowa właścicieli 6 przedsiębiorstw 5 wskazała, iż przychody w 4 ich firmie były w tym 3 okresie podobne do 2 przychodów z półrocza 1 poprzedniego. Dla co czwartej firmy przychody były wyższe (bądź też znacznie wyższe), podobny odsetek wskazał na spadek przychodów. Wykres 24. W obecnym półroczu przychody firmy w porównaniu z poprzednim półroczem były: znacznie wyższe wyższe podobne niższe znacznie niższe W grupie małych firm nieco więcej wskazało na wzrost przychodów niż na ich spadek (odpowiednio 31% i 23% wskazań). W blisko co drugiej j firmie przychody były podobne jak w półroczu poprzednim znacznie wyższe wyższe podobne niższe znacznie niższe 14

15 Średnie firmy również częściej odnotowywały wzrost przychodów niż ich spadek (odpowiednio 37% i 27% wskazań). Natomiast dla 37% z nich przychody były podobne jak w półroczu poprzednim znacznie wyższe wyższe podobne niższe znacznie niższe Wykres 25. W nadchodzącym półroczu przychody firmy w porównaniu z obecnym półroczem będą: znacznie wyższe wyższe podobne niższe znacznie niższe trudno powiedzieć znacznie wyższe wyższe podobne niższe znacznie niższe trudno powiedzieć znacznie wyższe wyższe podobne niższe znacznie niższe trudno powiedzieć Udział najmniejszych przedsiębiorstw, które oczekiwały spadku przychodów w pierwszej połowie 2013 roku wyniósł 45% (z czego 16% oczekiwało znacznego spadku przychodów). Jedynie 12% ankietowanych oczekiwało wzrostu przychodów, 31% oczekiwało że nie ulegną one zmianie, zaś pozostałe 13% stwierdziło, że trudno im określić jak będą się one kształtowały w pierwszej połowie tego roku. Ponad połowa właścicieli małych firm oczekiwała spadku przychodów w pierwszej połowie 2013 roku, mniej niż co dziesiąty oczekiwał ich wzrostu, zaś nieco ponad co czwarty uważał, że nie ulegną one zmianie w porównaniu z drugą połową 2012 roku. Właściciele firm średnich odpowiadali podobnie jak mali przedsiębiorcy połowa oczekiwała spadku przychodów, co dziesiąty spodziewał się wzrostu, zaś co trzeci uważał, że przychody będą podobne. 15

16 Zysk W drugiej połowie 2012 roku, nieco więcej niż co druga firma osiągnęła zysk. Częściej zyskowne okazywały się firmy i (odpowiednio około 7 i 6 podmiotów) niż przedsiębiorstwa (51%). Wśród firm budowlanych, a także handlowych udział firm zyskownych był wyższy niż przeciętnie Wykres 26. Udział firm, które osiągnęły zysk Wykres 27. Udział firm, które poniosły stratę. Niższy niż w poprzednim badaniu był odsetek firm ponoszących stratę w drugiej połowie 2012 roku była to nieco mniej niż co czwarta firma. 2 Co czwarty ankietowany przedsiębiorca wskazał 1 natomiast, że druga połowa 2012 roku była okresem w którym przychody ich firmy były zbliżone do kosztów. Najczęściej odpowiadali tak właściciele firm najmniejszych (co czwarta firma). Rekordowo wysoki był udział takich wskazań w grupie Wykres 28. Udział firm, wyszły na "zero". firm średnich. Nieco więcej niż połowa ankietowanych przedsiębiorców stwierdziła, że wynik finansowy nie uległ zmianie w porównaniu z poprzednim półroczem. Dla 22% firm wynik poprawił się, zaś w co czwartym przypadku nastąpiło jego pogorszenie Nieco więcej niż co piąty ankietowany przedsiębiorca oczekiwał, że w pierwszej połowie 2013 roku wypracuje zysk zbliżony do tego z drugiej połowy 2012 roku. Co czwarty odpowiedział, że trudno przewidzieć jakim wynikiem zakończy się pierwsza połowa roku. Spadku zysku spodziewało się 17% ankietowanych, zaś jego wzrostu co dziesiąty badany. Łącznie około 2 przedsiębiorców odpowiedziało, że pierwsza połowa roku zakończy się stratą. 16

17 Tabela 1. Przewidywana przez przedsiębiorców zmiana wyniku finansowego (odsetek wskazań). W pierwszej połowie 2013 roku w Firmy: porównaniu z drugą połową 2012 roku firma: ogółem Tak, zwiększy zysk 1 6% 12% 1 Tak, przejdzie ze strat na zyski 5% 2% 5% Tak, zmniejszy straty 5% 5% 7% 5% Tak, zmniejszy zysk 15% 27% 2 17% Tak, przejdzie z zysków na straty 5% 11% 7% 6% Tak, zwiększy straty 5% 6% 5% 5% Zysk będzie podobny 23% 18% 2 22% Strata będzie podobna 6% 4% 1 6% Trudno powiedzieć 24% 21% 2 24% 7. Eksport i działalność firm za granicą. Udział przedsiębiorstw, które w drugiej połowie 2012 roku sprzedawały towary/usługi za granicę, był podobny jak w ankietach wcześniejszych i wyniósł 13% (w tym było to 1 przedsiębiorców, 29% firm małych i 44% firm średnich). Podobnie jak w ankietach poprzednich, blisko połowa eksporterów wysyłała za granicę towary/usługi o wartości mniejszej niż 2 ogółu produkcji. Jednocześnie wśród badanych firm eksporterów dla 16% udział ten był wyższy niż 8. Krajami wymienianymi najczęściej jako kierunek eksportu były: Niemcy, Czechy, Francja, Ukraina oraz Wielka Brytania. 1% Wykres 30. Działalność firm za granicą. Firma w drugim półroczu 2012 roku : realizowała bezpo inwestycje za granicą świadczyła usługi za granicą utrzymywała kontakty z partnerami zagranicznymi 6% 12% 2% 8% 2 5% 7% 29% 1% 6% 13% 86% Wykres 29. Działalność eksportowa MSP w drugiej połowie 2012 r. Eksporterzy: Udział wyeksportowanej produkcji (usług) w całości przychodów firmy netto (bez VAT). 14% Nie-eksporterzy poniżej %-6 61%-8 powyżej 8 16% 12% 46% 17% 1 Mniej niż co dziesiąty ankietowany eksporter spodziewał się wzrostu sprzedaży za granicę w pierwszej połowie 2013 roku, nieco więcej niż co trzeci oczekiwał że eksport będzie podobny, 38% spodziewało się natomiast spadku. Co czwartemu eksportującemu przedsiębiorcy trudno było określić, czy eksport wzrośnie czy spadnie. ogółem W drugiej połowie 2012 roku co piąta ankietowana firma prowadziła działalność za granicą (w tym było to 18% firm, 26% małych firm oraz 37% średnich). 17

18 8. Ceny. Słabnący popyt, na który wskazują przedsiębiorcy, przekłada się na ich decyzje dotyczące zmian cen produkowanych towarów/usług. O ile jeszcze rok temu połowa ankietowanych zwiększyła w badanym półroczu ceny swoich produktów, to obecnie zaś była to tylko co trzecia firma. Rośnie natomiast udział firm, które nie zmieniają poziomu cen, lub też je obniżają. Połowa firm zamierzała pozostawić w drugiej połowie 2012 roku wysokość cen na poziomie z pierwszego półrocza, mniej niż co piąta planowała wzrost cen, ich obniżenie zaś co dziesiąta. 7 6 Wykres 31. Jaka jest obecnie (pod koniec obecnego półrocza) przeciętna wysokość cen sprzedaży produktów (usług) w porównaniu z końcem ubiegłego półrocza? wyższa bez zmian niższa 7 6 Wykres 32. Czy w nadchodzącym półroczu firma zmieni wysokość cen swoich produktów (usług)? zwiększy zmniejszy nie zmieni trudno powiedzieć Sektorami w których przedsiębiorstwa najczęściej zwiększały ceny w pierwszej połowie 2012 roku były handel oraz hotelarstwo (ceny zwiększyło około 3 firm). Z drugiej strony mniej więcej po 43% firm działających w branży budowlanej a także świadczących usługi przewozowe zmniejszyło ceny swoich produktów. Wykres 33. Rozkład zmian cen w pierwszej połowie 2012 roku. działalność produkcyjna budownictwo handel hurtowy i detaliczny motele, hotele, bary, restauracje usługi przewozowe usługi pozostałe więcej niż 25% 16% - 25% 11%-15% 5%-1 mniej niż 5% bez zmian mniej niż 5% 5%-1 11%-15% spadek cen o: wzrost cen o: 16% - 25% więcej niż 25% 18

19 9. Ocena przez przedsiębiorców skutków przyjęcia EURO. W drugiej połowie 2012 roku co piąty ankietowany przedsiębiorca wykorzystywał walutę EURO w działalności gospodarczej. Wśród firm małych a także średnich udział ten był znacznie wyższy (wynosił odpowiednio 39% i 58%). Udział ankietowanych przedsiębiorców, którzy odpowiedzieli, że przyjęcie przez Polskę waluty EURO w ciągu kilku najbliższych lat będzie miało negatywne skutki dla funkcjonowania ich biznesów, był zbliżony do wyniku z pierwszej połowy roku i wyniósł blisko 4. Co piąty ankietowany stwierdził, że skutki byłyby pozytywne. Taka struktura odpowiedzi wynika z dominującej w próbie liczby przedsiębiorców, którzy są bardziej sceptycznie do wprowadzenia EURO niż właściciele firm małych i średnich. W grupie średnich firm, udział pozytywnych ocen dotyczących skutków wprowadzenia EURO wyniósł bowiem 29% i był dwa razy wyższy niż 0,7 udział ocen negatywnych. Jak widać na wykresie obok, w grupie przedsiębiorstw, wskaźnik akceptacji waluty EURO rośnie od drugiej połowy 2011 roku. 0,4 0,2-0,1-0,4-0, % 5 25% Wykres 34. Wykorzystywanie euro w działalności gospodarczej. Czy w drugim półorczu 2012 roku firma dokonywała rozliczeń transakcji w walucie euro? tak, rzadko tak, często nie ogółem Wykres 35. Wskaźnik akceptacji waluty euro

20 10. Wynagrodzenia Od kilku lat, w kolejnych ankietach coraz mniej przedsiębiorców deklaruje, że w mijającym półroczu zwiększyło wynagrodzenia swoim pracownikom. W obecnym badaniu był to zaledwie co dziesiąty przedsiębiorca zatrudniający pracowników. Najczęściej wynagrodzenia zwiększali właściciele firm zajmujących się handlem (14%), prowadzących działalność produkcyjną (13%), a także świadczących usługi pozostałe (11%). Zmniejszenie wynagrodzeń wystąpiło w 9% firm, w 8 przedsiębiorstw zaś nie uległy one zmianie. Plany zwiększenia wynagrodzenia w pierwszej połowie 2013 roku zadeklarowało 15% firm, blisko dwie trzecie nie zamierzało zmieniać pensji swoim pracownikom, zaś w co dziesiątej planowano zmniejszyć płace. Co dziesiąty przedsiębiorca nie wiedział, czy zmieni płace. 11. Zatrudnienie Wykres 36. Udział firm, w których w danym półroczu zwiększono wynagrodzenia Liczba zatrudnionych pracowników powyżej 100 W drugiej połowie 2012 roku udział przedsiębiorców, którzy zadeklarowali, że w tym okresie zwiększyli zatrudnienie w swoich firmach wyniósł 7% i był nieco niższy niż w poprzednim roku. W grupie firm średnich była to co czwarta firma, wśród małych blisko co piąta, zaś wśród najmniejszych zaledwie 5% firm. Najczęściej zwiększały zatrudnienie firmy prowadzące działalność produkcyjną oraz hotelarskie (odpowiednio 12% i 11% wskazań), najrzadziej natomiast firmy świadczące usługi pozostałe (4%). Udział firm, które nie zmieniły zatrudnienia wyniósł 8 (z czego w grupie firm małych oraz średnich była to blisko połowa podmiotów) Wykres 37. Udział firm, które zwiększyły zatrudnienie. ogółem Wykres 38. Udział firm, które nie zmieniły zatrudnienia. ogółem 20

21 Co dziesiąty przedsiębiorca zmniejszył zatrudnienie w drugiej połowie 2012 roku. Najczęściej poziom zatrudnienia redukowali właściciele firm małych (co trzeci), a także średnich (blisko 3) Wykres 39. Udział firm, które zmniejszyły zatrudnienie. ogółem Prowadzone kwalifikacyjne 4. postępowania W drugiej połowie 2012 roku nabór nowych pracowników przeprowadziło 31% ankietowanych firm zatrudniających pracowników. W odróżnieniu do wyników poprzedniej ankiety, w drugiej połowie ubiegłego roku przedsiębiorcy, którzy poszukiwali pracowników, często spotykali się z sytuacją, w której na jedno miejsce pracy zgłaszało się powyżej ośmiu pracowników. Taka sytuacja miała miejsce szczególnie w aglomeracjach. Spośród przedsiębiorstw, które w drugiej połowie 2012 roku prowadziły nabór nowych pracowników, w większości przypadków (75%) nie udało zapełnić się wszystkich wolnych stanowisk. Przedsiębiorcy jako przyczyny wskazywali brak wymaganych kwalifikacji oraz zbyt wysokie oczekiwania płacowe kandydatów. Zatrudnianie nowych pracowników i wolne miejsca pracy. 1 W grupie przedsiębiorstw zatrudniających pracowników, nieco więcej niż co dziesiąty przedsiębiorca planował zwiększenie zatrudnienia w pierwszej połowie 2013 roku. Blisko połowa ankietowanych zamierzała pozostawić je na poziomie z drugiej połowy 2012 roku, natomiast co piąty przedsiębiorca zamierzał zredukować liczbę etatów. Najczęściej wzrost zatrudnienia deklarowali przedsiębiorcy z branż usługi pozostałe (21%) oraz hotelarstwo (16%). Z drugiej strony najczęściej zmniejszyć zatrudnienie zamierzali właściciele firm budowlanych (25%), a także handlowych (24%). Wolne miejsca pracy występowały w 14% ankietowanych firm (w tym w 12% przedsiębiorstw, w 14% firm małych i w co czwartej j firmie) % 5 25% Wykres 40. Nabór nowych pracowników. Jeśli firma w drugiej połowie 2012 roku przeprowadziła nabór na wolne stanowiska pracy, to ilu pracowników ubiegało się o jedno stanowisko przeciętnie? aglomeracja żaden powyżej 8 4 Podane w tej części opracowania udziały odpowiedzi odnoszą się do podzbioru przedsiębiorstw, które zatrudniały pracowników. 21

22 Wykres 41. Czy w firmie występują obecnie wolne miejsca pracy których nie można zapełnić? tak, zarówno dla pracowników wykwalifikowanych jak i niewykwalifikowanych tak, dla pracowników niewykwalifikowanych tak, dla pracowników wykwalifikowanych 4 35% % 2 15% 1 5% 12. Inwestycje i ich finansowanie, kredyt bankowy. W drugiej połowie 2012 roku udział firm, które poniosły nakłady inwestycyjne wyniósł 72% i było to nieco więcej niż w poprzednich badaniach. Jednocześnie, jak widać na wykresie poniżej firmy przeciętnie przeznaczają mniejsze kwoty na odtworzenie majątku - w grupie przedsiębiorstw firmy najczęściej inwestowały mniej niż 5 tys. złotych. Wykres 42. Udział firm ponoszących nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach. powyżej 500 tys. zł zł zł poniżej zł firma nie inwestowała 10 75% ogółem 39% 4 37% 35% 35% 36% 3 18% 23% 11% 16% 22% 24% 18% 11% 22% 8% 13% 6% 14% 13% 35% 37% 31% 3 31% 33% 28% 5 25%

23 Wydatki na pojazdy poniosło 4 ankietowanych firm. Firmy najczęściej remontowały posiadane pojazdy, firmy dzierżawiły, zaś firmy równie często co remontu, dokonywały zakupu pojazdów Wykres 43. Formy wydatków inwestycyjnych na pojazdy. zakup dzierżawa (leasing) remont wydatki nie wystąpiły Blisko połowa firm dokonała wydatków na wyposażenie, meble, sprzęt. Najczęściej przedsiębiorcy dokonywali zakupu tego typu środków trwałych Wykres 44. Formy wydatków wydatków inwestycyjnych na wyposażenie, meble, sprzęt. 9 75% 6 45% 3 Wykres 45. Formy wydatków inwestycyjnych na budynki. 1 zakup dzierżawa (leasing) remont wydatki nie wystąpiły Udział firm ponoszących nakłady na budynki był podobny jak w półroczu poprzednim i w obecnej ankiecie wyniósł 18%. 15% Wykres 46. Wskaźnik prognozy inwestycji. zakup dzierżawa (leasing) remont wydatki nie wystąpiły 1,0 0,8 0,6 ogółem Wartości wskaźnika prognozy inwestycji mierzące plany inwestycyjne przedsiębiorców w nadchodzącym półroczu, nie uległy znaczącym zmianom w stosunku do poprzedniego półrocza jedynie w grupie firm średnich nastąpił nieco większy wzrost wartości wskaźnika. 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6 Głównym źródłem finansowania nakładów inwestycyjnych były najczęściej środki własne przedsiębiorstw (dwie trzecie przypadków). 18% ankietowanych finansowało inwestycje kredytem bankowym, 8% zaś wskazało na leasing. 23

24 Kredyt bankowy Podobnie jak w poprzednich badaniach, w drugim półroczu 2012 roku co trzecia ankietowana firma korzystała z kredytu (28% przedsiębiorstw, 64% małych oraz 68% średnich firm). Najczęściej przedsiębiorstwa korzystały z kredytu na rachunku bieżącym (22% firm), z kredytu obrotowego skorzystało 8% przedsiębiorstw, zaś z kredytu inwestycyjnego 6%. W drugiej połowie 2012 roku, podobnie jak w półroczu poprzednim 12% ankietowanych firm starało się o kredyt inwestycyjny lub obrotowy. Wśród firm najmniejszych o kredyt starała się co dziesiąta, wśród małych co czwarta firma, zaś w grupie średnich było to Wykres 47. Udział firm korzystających z różnych form kredytu w drugiej połowie 2012 roku. kredyt w rachunku bieżącym kredyt obrotowy kredyt inwestycyjny inny rodzaj kredytu 3 przedsiębiorstw. W dwóch trzecich przypadków wniosek kredytowy został rozpatrzony pozytywnie. Przeciętne oprocentowanie udzielonych kredytów wyniosło 9% i było mniej więcej tyle ile w dwóch poprzednich ankietach. Jak widać na wykresie poniżej, najbardziej spadło oprocentowanie w grupie firm średnich. Mikroprzedsiębiorstwa płacą przeciętnie kilka procent wyższe odsetki niż firmy i. 4% 2% 2% 6% 5% 18% 19% 21% 24% 27% 39% 46% 16% 14% 12% Wykres 48. Średnie oprocentowanie kredytów dla przedsiębiorstw. ogółem 12% 11% 1 Wykres 49. Minimalne, maksymalne oraz przeciętne oprocentowanie kredytów. max min średnia 1 9% 8% 8% 6% 7% 4% % 5% ogółem Z usług funduszy poręczeniowo-pożyczkowych korzystało jedynie 4% ankietowanych przedsiębiorstw (w tym 5% firm małych a także 7% firm średnich). 24

25 13. Innowacyjność przedsiębiorstw. W drugiej połowie 2012 roku prowadzenie działalności innowacyjnej zadeklarowało 28% ankietowanych przedsiębiorstw (w tym co czwarte przedsiębiorstwo, 4 firm małych oraz nieco ponad połowa średnich firm). Działami gospodarki, w których przedsiębiorcy najczęściej wprowadzają innowacje, są działalność produkcyjna, handlowa oraz hotelarstwo. Wykres 50. Innowacyjność przedsiębiorstw 35% 3 25% Innowacje nietechnologiczne Innowacje procesowe Innowacje produktowe 2 15% 1 5% Działalność produkcyjna Budownictwo Handel Hotelarstwo Usługi przewozowe Usługi pozostałe Aglomeracja Duże miasto Małe miasto Obszar wiejski Mikro Małe Średnie Najbardziej popularnym typem wprowadzanych innowacji były innowacje produktowe, które wprowadziło co piąte ankietowane przedsiębiorstwo. Innowacje nietechnologiczne wprowadziło 7% firm, zaś innowacje procesowe 6%. Jednocześnie kilka procent ankietowanych firm wprowadziło więcej niż jeden typ innowacji. Podobnie jak w badaniu poprzednim, najważniejszą barierą dla wprowadzania rozwiązań innowacyjnych pozostaje w opinii przedsiębiorców brak możliwości sfinansowania lub ich zbyt wysokie koszty - na co wskazała połowa ankietowanych przedsiębiorców. Co piąty ankietowany wskazał na zbyt duże ryzyko związane z wdrożeniem innowacji, zaś 19% na brak zainteresowania nowymi produktami/usługami ze strony klientów/odbiorców. Na inne przyczyny wskazał co dziesiąty ankietowany. W przeciągu całego 2012 roku, co piąte ankietowane przedsiębiorstwo współpracowało z innymi podmiotami w zakresie działalności innowacyjnej (w tym było to 16% przedsiębiorstw, 38% firm małych oraz 37% firm średnich). Najczęściej przedsiębiorstwa współpracowały z innymi firmami (co dziesiąta sytuacja), dużo rzadziej zaś z instytucjami i jednostkami z sektora nauki (3%) lub też z innymi podmiotami (8%). 25

26 14. Zużycie i oszczędzanie energii w przedsiębiorstwach. Podobnie jak we wcześniejszych ankietach, w drugiej połowie 2012 roku działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii podjęła co trzecia ankietowana firma. Najbardziej skłonne do tego typu działań są firmy z branży hotelarskiej oraz prowadzące działalność produkcyjną (odpowiednio 63% i 45% firm podjęło działania mające na celu oszczędzanie energii). Najrzadziej działania dotyczące oszczędzania energii podejmowały firmy budowlane. Wykres 51. Jeśli w drugim półroczu 2012 roku w firmie podjęto działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii, proszę wskazać jakie były to działania? wymiana maszyn/sprzętu na mniej energochłonny izolacja pomieszczeń działalność produkcyjna budownictwo handel i usługi hotelarstwo usługi transportowe analiza zużycia energii, optymalizacja procesów inne działania szkolenia pracowników w zakresie oszczędzania energii usługi pozostałe Najczęściej przedsiębiorcy dokonywali analizy zużycia energii, optymalizację procesów (16% firm) oraz przeprowadzali wymianę maszyn/sprzętu na mniej energochłonny (9%). W nieco ponad połowie przypadków prowadzone działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii prowadziły do zaoszczędzenia mniej niż 5% zużywanej energii. Najwięcej oszczędności w zużyciu energii przynosi termomodernizacja budynków oraz wymiana maszyn/sprzętu na mniej energochłonny. Wykres 52. Jeśli w firmie prowadzono działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii, jaki jest szacunek zaoszczędzanej miesięcznie energii? poniżej 5% od 5% do 1 pow. 1 do 2 powyżej 2 wymiana maszyn/sprzętu na mniej energochłonny termomodernizacja analiza zużycia energii, optymalizacja procesów inne działania szkolenia pracowników w zakresie oszczędzania energii 25% 5 75% 10 26

27 Struktura odpowiedzi na pytanie o podejście przedsiębiorców do oszczędzania energii, zbliżona do tej z półrocza poprzedniego. Blisko 6 ankietowanych zadeklarowało, że niezależnie od zmian cen energii w przyszłości nie są w stanie zmniejszyć jej zużycia. Co dziesiąta firma uzależniała podjęcie działań mających na celu zmniejszenie zużycia energii w zależności od kształtowania się cen energii w przyszłości, zaś co trzecia planowała podjęcie takich działań niezależnie od zmian cen % 5 25% Wykres 53. Proszę wskazać, która opinia najbardziej oddaje sytuację w firmie? niezależnie od zmian cen energii w przyszłości, firma z pewnością będzie prowadzić działania zmniejszające jej zużycie (wynika to z opłacalności tego typu inwestycji) w firmie istnieje potencjał do zmniejszenia zużycia energii, to czy zostanie wykorzystany zależy wielkości zmian cen energii w firmie zużycie energii jest optymalne, w sytuacji wzrostu cen energii firma nie jest w stanie zmniejszyć jej zużycia 27

28 Załącznik 1. Konstrukcja wskaźnika. Do 2004 roku w opracowaniach przygotowywanych przez Ministerstwo Gospodarki stosowany był następujący wskaźnik: + + P ( U U ) /( U + U ) gdzie, t = t t t t + U t - liczba udzielonych odpowiedzi na tak, U t - liczba udzielonych odpowiedzi na nie, Wskaźnik ten był więc liczony jako iloraz różnicy pomiędzy odpowiedziami udzielonymi na tak oraz na nie, oraz sumy tych dwóch odpowiedzi. Nie uwzględniał on respondentów, którzy nie mieli jednoznacznego stanowiska na dany temat i odpowiadali trudno powiedzieć. Aby uwzględnić odpowiedzi trudno powiedzieć, które też w pewien sposób świadczą o nastrojach przedsiębiorców, począwszy od ankiety za drugie półrocze 2004 roku, stosowany jest wskaźnik, którego konstrukcja przedstawia się następująco: S = ( P ( U + U ) + P U ) /( U + U + U t t t t 0 t 1 t t t t ) gdzie, 0 Ut - liczba udzielonych odpowiedzi trudno powiedzieć, P- dotychczasowy wskaźnik. t Wartości nowego wskaźnika, zgodnie z zasadami jego konstrukcji, nie reagują tak gwałtownie jak wskaźnika poprzedniego na zmiany nastrojów społecznych, zwłaszcza wtedy gdy w okresach przełomowych rośnie liczba osób niezdecydowanych. Natomiast w okresach gdy wspomniane nastroje są ustabilizowane lub zmieniają się powoli, a liczba osób niezdecydowanych jest również w miarę stabilna, wartości obu wskaźników (tzn. stosowanego dotychczas jak i nowego wskaźnika) są niemal jednakowe. 28