Katarzyna Pużyńska, Agnieszka Stokłosa, Ewa Stupnicka-Rodzynkiewicz

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2012 ROLNICTWO C NR 584 Katarzyna Pużyńska, Agnieszka Stokłosa, Ewa Stupnicka-Rodzynkiewicz WPŁYW WARUNKÓW EKOLOGICZNYCH NA WYSTĘPOWANIE SOLIDAGO SP. THE IMPACT OF ECOLOGICAL CONDITIONS ON SOLIDAGO SP. OCCURRENCE 1 Katedra Agrotechniki i Ekologii Rolniczej, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Department of Agrotechnology and Agricultural Ecology, University of Agriculture, Kraków Celem podjętych badań była charakterystyka warunków ekologicznych różnych siedlisk, w których stwierdzono występowanie Solidago sp. Badania przeprowadzono w różnych terminach sezonów wegetacyjnych lat , na wybranych stanowiskach badawczych województwa małopolskiego: Kopanka i Ochodza (k. Skawiny) oraz Mydlniki (k. Krakowa), na których stwierdzono występowanie Solidago sp. W 2009 r. w Kopance były wykonane zdjęcia fitosocjologiczne na odłogu i na polu z pszenicą ozimą, które wykorzystano do porównania składu zbiorowisk, w których występuje nawłoć. W ostatnim roku badań z 11 badanych stanowisk pobrano próbki z wierzchniej warstwy gleby lub nadkładu zrekultywowanego popielnika i poddano analizie zasobności w składniki pokarmowe. W całym okresie badań określano wybrane cechy spotykanych roślin nawłoci. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że inwazyjne gatunki nawłoci występują w siedliskach o zróżnicowanym sposobie użytkowania (odłogi, składowiska popiołów, użytki zielone, zaniedbane pola uprawne). Solidago sp. ma szeroki zakres tolerancji na właściwości chemiczne podłoża takie jak odczyn, zawartość składników mineralnych, materii organicznej i azotu ogólnego. Najliczniej nawłoć występuje i osiąga największe rozmiary na terenach nie uprawianych rolniczo, jak np. wieloletnie odłogi i popielniki, jednak pojedyncze nieprzerastające łanu rośliny spotykane są też na polach uprawnych niezbyt intensywnie pielęgnowanych, gdzie zanim zostaną zniszczone przez zabiegi uprawowe, mogą konkurować z rośliną uprawną. SŁOWA KLUCZOWE: nawłoć, warunki ekologiczne, odłogi, gatunki inwazyjne Do cytowania For citation: Pużyńska K., Stokłosa A., Stupnicka-Rodzynkiewicz E., Wpływ warunków ekologicznych na występowanie Solidago sp. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. C, 584:

2 90 katarzyna Pużyńska i wsp. WSTĘP Rodzaj Solidago L. ma zasięg euroazjatycko-północnoamerykański i obejmuje około 120 gatunków. Centrum jego występowania jest Ameryka Północna (Szymura, Wolski 2006). Od połowy XIX w. obserwuje się intensywne rozprzestrzenianie na terenie Europy Centralnej trzech gatunków z rodzaju Solidago: S. gigantea, S. canadensis i S. graminifolia, a szczególnie dwóch pierwszych. Na terenie Polski, według Rostańskiego (1971), rodzaj Solidago reprezentowany jest głównie przez cztery gatunki: Solidago canadensis, S. gigantea, S. graminifolia i S. virgaurea. Od wielu lat występują one jako rośliny ruderalne na obrzeżach lasów, zarośli, rowów, przydrożach, na rumowiskach i nieużytkach (Rola, Rola 2010). Zdaniem Webera (1998) obecny zasięg S. gigantea i S. canadensis ustalił się w połowie lat pięćdziesiątych XX w. Tokarska-Guzik (2005) zalicza Solidago sp. do gatunków polskich kenofitów jako przedstawiciela roślin inwazyjnych. Współczesne obserwacje nieużytków oraz pól objętych uprawą świadczą o dalszej ekspansji tych gatunków. Nawłocie zajmują przede wszystkim siedliska ruderalne, jednak rozległe kępy mogą też tworzyć się w dolinach rzecznych i na odłogach (Meiners i wsp. 2001). Celem podjętych badań jest charakterystyka warunków ekologicznych różnych siedlisk, w których stwierdzono występowanie Solidago sp. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w różnych terminach sezonów wegetacyjnych lat , na wybranych stanowiskach badawczych województwa małopolskiego, administracyjnie należących do trzech miejscowości: Kopanka i Ochodza (k. Skawiny) oraz Mydlniki (k. Krakowa), na których stwierdzono występowanie Solidago sp. W rejonie tym występują głównie drobne gospodarstwa indywidualne, charakteryzujące się niskim poziomem chemizacji, małą powierzchnią pól i niskim poziomem plonowania. Stanowiska badawcze wybrano pod względem zróżnicowania warunków siedliskowych, wynikających ze sposobu użytkowania terenu: obiekty w Kopance to nowe i zrekultywowane składowisko popiołów z elektrociepłowni w Skawinie oraz wieloletni odłóg, a także położone w pobliżu pola z pszenicą ozimą, owsem i mieszanką pszenicy ozimej z jęczmieniem ozimym; obiekt w sąsiadującej ze składowiskiem popiołów Ochodzy pole z jęczmieniem ozimym (pielęgnowane chemicznie w fazie strzelania w źdźbło); obiekty w Mydlnikach stanowiska (znajdujące się w niedalekiej odległości od odłogu) z uprawą orkiszu ozimego oraz mieszanki owsa z wyką siewną (w których nie stosuje się środków syntetyzowanych sztucznie), a także użytek zielony łąka kośna. W 2009 r. w Kopance były wykonane zdjęcia fitosocjologiczne przez Barabasz-Krasny na odłogu w fazie kwitnienia nawłoci i przez Trzcińską-Tacik na polu z pszenicą ozimą w fazie dojrzałości woskowej. Zdjęcia te wykorzystano do porównania składu zbiorowisk, w których występuje nawłoć. W ostatnim roku badań z 11 badanych stanowisk pobrano próbki z wierzchniej warstwy gleby lub nadkładu zrekultywowanego popielnika (z warstwy 0 20 cm) i poddano analizie zasobności w składniki pokarmowe.

3 Wpływ warunków ekologicznych W całym okresie badań określano wybrane cechy spotykanych roślin nawłoci (liczbę roślin na 1 m 2, wysokość i świeżą masę). Wyniki tych pomiarów opracowano statystycznie, wyliczając odchylenie standardowe od średnich z minimum 4 powtórzeń. Przynależność gatunkową osobników Solidago sp. ustalono według Rutkowskiego (2006). WYNIKI I OMÓWIENIE Rozpowszechnianie kenofitów w naturalnych i półnaturalnych zbiorowiskach roślinnych jest poważnym problemem zagrażającym gatunkom rodzimym i wpływającym na strukturę oraz dynamikę ekosystemów. Rośliny obcego pochodzenia silne konkurencyjnie, wnikając do zbiorowisk roślinnych, mogą wypierać gatunki rodzime, przez co stanowią zagrożenie różnorodności biologicznej w skali regionu. O ekspansji i przewadze biologicznej inwazyjnych gatunków nawłoci decydują wysoka zdolność konkurencyjna przewaga fizyczna i chemiczna, efektywność reprodukcji generatywnej oraz wiatrosiewność. Przy swym masowym występowaniu rośliny te są uważane za uciążliwe chwasty na pastwiskach, polach uprawnych (zwłaszcza w Kanadzie), nieużytkach i wzdłuż ciągów komunikacyjnych (Guzikowa, Maycock 1993). Jednym z mechanizmów tłumaczących sukces inwazyjny nawłoci jest produkcja i uwalnianie do środowiska glebowego substancji o właściwościach allelopatycznych, wywierających inhibicyjny wpływ na rodzimą roślinność (Sekutowski i wsp. 2011). W skali całego kraju najczęściej występującym taksonem z rodzaju Solidago, jak donosi Woźniak i wsp. (2005), jest S. canadensis. Natomiast obserwacje własne przeprowadzone łącznie na jedenastu siedliskach w różnych terminach w latach wskazują, że najczęściej spotykanym gatunkiem nawłoci była Solidago gigantea sp. serotina, rzadziej występowała S. canadensis oraz S. altissima. Wyniki badań własnych są zgodne z wynikami obserwacji prowadzonych w południowo-zachodniej Polsce (Szymura, Wolski 2006, Szymura 2012), gdzie większość stanowisk opanowała populacja S. gigantea. Natomiast S. canadensis występuje relatywnie rzadziej, jednak jej populacje zajmują duże powierzchnie i tworzą zwykle zwarte łany, wypierając inne gatunki roślin. Zdaniem ww. autorów liczba stwierdzonych populacji poszczególnych gatunków nawłoci ma także związek z zagospodarowaniem rolniczym danego regionu kraju i liczbą odłogów, gdyż S. canadensis najczęściej występuje na siedliskach antropogenicznych. Podczas obserwacji własnych prowadzonych wiosną 2009 r. stwierdzono liczne występowanie nawłoci na stanowiskach w Kopance k. Skawiny na odłogu (47 szt. m -2 ) i mniej liczne (13 szt. m -2 ) na popielnikach. Masa części podziemnych jednej rośliny w warstwie 0 30 cm wynosiła wtedy od 7 g na popielniku zrekultywowanym do 11,5 13,5 g na odłogu i popielniku nowym. W czerwcu 2009 r. stwierdzono występowanie nawłoci na polu uprawnym z pszenicą ozimą, położonym w pobliżu wcześniej znalezionych stanowisk (średnio 38 szt. m -2 ), ale rośliny te były niższe aniżeli występujące na popielnikach. Ponowne obserwacje w lipcu pozwoliły stwierdzić, że mimo iż na odłogu liczba roślin nawłoci na jednostce powierzchni była największa, to jednak różnice w wysokości roślin i ich masie nie były już tak duże (tab. 1). Zdjęcia fitosocjologiczne autorstwa Barabasz-Krasnej wykonane w 2009 r. na odłogu i Trzcińskiej-Tacik na polu uprawnym z pszenicą ozimą pozwoliły wyróżnić 10 gatunków wspólnych dla obu siedlisk, w tym Solidago gigantea sp. serotina, występującą na polu

4 92 katarzyna Pużyńska i wsp. z pszenicą w 3. stopniu w skali Braun-Blanqueta (tab. 2). Łączne pokrycie powierzchni przez chwasty na tym polu wynosiło 70%, a pokrycie powierzchni przez pszenicę 65%. Wyniki tych obserwacji świadczą o tym, że nawłoć, podobnie jak i inne gatunki typowe dla nieużytków, może przenosić się na pola uprawne i konkurować z rośliną uprawną, jeżeli nie stanowi ona zwartego łanu i nie jest intensywnie odchwaszczana. Po zbiorze pszenicy pole zaorano, a w 2010 r. zaniechano na nim uprawy. Obserwacje przeprowadzone w lecie wykazały, że na tym polu nadal występowała nawłoć, przy czym średnia liczba roślin na jednostce powierzchni była mniejsza niż na odłogu, ale ich wysokość nie różniła się znacznie (rys. 1). Obliczone odchylenia standardowe dla średniej wysokości i liczby roślin Solidago sp. na obiektach w Kopance świadczą o większym wyrównaniu pod względem badanych cech populacji nawłoci rosnącej na polu po pszenicy ozimej, w porównaniu z populacją na odłogu, jakkolwiek na odłogu była ona wyższa i liczniejsza (rys. 1). Tabela 1 Table 1 Charakterystyka nawłoci (Solidago sp.) w wybranych siedliskach i terminach badań Characteristic of goldenrods (Solidago sp.) collected from selected habitats in different terms Stanowisko badawcze Habitat Odłóg Kopanka Fallow Kopanka Popielnik zrekultywowany Reclamated ash dump Popielnik nowy New ash dump Pszenica ozima Kopanka Winter wheat Kopanka Popielnik zrekultywowany Reclamated ash dump Popielnik nowy New ash dump Odłóg Kopanka Fallow Kopanka Pszenica ozima Kopanka Winter wheat Kopanka Popielnik zrekultywowany Reclamated ash dump Popielnik nowy New ash dump Liczba roślin (szt. m 2 ) Mean number of plants (pcs.. m -2 ) Kwiecień April 2009 Wysokość roślin (cm) Height of the plants Świeża masa części nadziemnej lub kłącza jednej rośliny (g) Fresh weight of aboveground parts or rhizome per plant 47 11,5* 13 7* 13 13,5* Czerwiec June ,5 3, ,0 11, ,0 3,5 Lipiec July ,4 14, ,4 10, ,5 12, ,5 47,2

5 Wpływ warunków ekologicznych Lp. No. Tabela 2 Table 2 Flora występująca na odłogu i polu uprawnym z pszenicą ozimą w 2009 w Kopance Flora on fallow and winter wheat field in 2009 at Kopanka Gatunki Species Wspólne dla common for odłogu 1) fallow pola uprawnego 2) crop field Występujące tylko na polu uprawnym 2) Occuring just in the crop field 1. Solidago gigantea sp. serotina 4* 3 2. Tanacetum vulgare Cirsium arvense Agrostis capillaris Artemisia vulgaris Setaria glauca Elymus repens Achillea millefolium Euphorbia esula Oxalis stricta Avena fatua Polygonuum lapathifolium Tripleurospermum inodorum Fallopia convolvulus Stachys palustris Polygonum persicaria Chenopodium polyspermum Chenopodium album Galeopsis bifida Vicia hirsuta Myosotis arvensis Lapsana communis Spergula arvensis Anagallis arvensis + *Skala ilościowości wg Braun-Blanqueta. Nazwy łacińskie gatunków wg Mirka i wsp. (2002). Opracowano na podstawie zdjęć fitosocjologicznych, wykonanych przez Barabasz-Krasny 1) i Trzcińską-Tacik 2). Abundance scale according to Braun-Blanquet. Latin names of species taken from Mirek et al. (2002). Phytosociological relevès made by Barabasz-Krasny 1) or Trzcińska-Tacik 2). Rola, Rola (2010), biorąc pod uwagę przeprowadzone badania terenowe, stwierdzili, że powszechne występowanie Solidago sp. na odłogowanych polach gruntów porolnych nie stanowi zagrożenia przez ten gatunek dla sąsiednich plantacji roślin uprawnych intensywnie pielęgnowanych. Jednocześnie takson ten może być biowskaźnikiem obecności odłogów na danym terenie, niezależnie od rodzaju gleb. Na podstawie wyników badań własnych można stwierdzić, że na polach na których nie prowadzi się intensywnej gospodarki, nawłoć przenosi się z sąsiednich odłogów i w zbożach o niewystarczająco zwartych łanach występuje licznie (tab. 2).

6 94 katarzyna Pużyńska i wsp. 100 średnia wysokość roślin (cm) mean height of the plants (cm) średnia liczba roślin (szt. m -2 ) mean number of plants (pc. m -2 ) Odłóg Fallow Pole po pszenicy oz. Harvested winter wheat field Rys Średnia Średnia wysokość wysokość (cm) (cm) i liczba i liczba Solidago solidago sp. (szt. sp.. m -2 (szt. ) w m -2 ) r. w w 2010 Kopance. r. w Kopance. Wąsy na rys. Wąsy 1-4 oznaczają rys. 1 4 odchylenie oznaczają standardowe odchylenie standardowe Fig. Fig. 1. Mean 1. Mean height (cm) height and (cm) mean and number mean of Solidago number sp. of (pcs. solidago. m -2 ) in sp (pc. at. mkopanka. -2 ) in 2010 at Kopanka. Whiskers Whiskers on Fig. on Fig. 1-4 refer 1 4 refer to standard to standard deviation Czynnikami wpływającymi na sukces nawłoci w zasiedlaniu nowych terenów jest szeroki zakres tolerancji względem warunków środowiska (typu gleby, wilgotności, zasobności w mikro- i makroelementy oraz inne), a także brak naturalnych patogenów (chorób czy szkodników). W badaniach własnych stanowiska, na których występowała nawłoć, były bardzo zróżnicowane zarówno pod względem odczynu, jak i zawartości składników mineralnych, materii organicznej i azotu ogólnego (tab. 3). Solidago sp. występowała zarówno na stanowiskach kwaśnych (ph KCl = 4 5), jak i zasadowych (ph KCl ok. 8). Największą wysokość i masę osiągały rośliny nawłoci na odłogu w Kopance, gdzie gleba miała odczyn kwaśny i najwyższą wśród porównywanych zawartość potasu i magnezu. Podobnie duże rozmiary osiągała nawłoć na popielniku zrekultywowanym, gdzie podłoże miało odczyn zasadowy i najwyższą zawartość materii organicznej i azotu ogólnego (tab. 3 oraz rys. 2 i 3). Wyniki pomiarów wysokości i masy roślin nawłoci rosnących na obiektach w Kopance i Mydlnikach świadczą o znacznym zróżnicowaniu osobników pod względem tych cech (rys. 2 3). Największe wartości średniej wysokości roślin, średniej masy części nadziemnej i średniej liczebności osiągały rośliny rosnące na obiektach nie uprawianych mechanicznie (odłóg i popielnik zrekultywowany w Kopance) oraz na użytku zielonym w Mydlnikach. Stwierdzono również bujniejszy rozwój osobników badanego rodzaju w zbożach jarych niż w oziminach w obydwu miejscowościach. Z pomiarów średniej liczby roślin nawłoci na jednostce powierzchni przeprowadzonych w 2011 r. wynika, że istotnie mniej licznie występuje ona na polach uprawnych w stosunku do użytku zielonego, odłogu czy popielnika (rys. 4). Ponadto zaobserwowano, 9

7 Wpływ warunków ekologicznych że na paru stanowiskach (nie uwzględnionych na rys. 2 4), na których stwierdzono jej występowanie na wiosnę (np. pole z jęczmieniem ozimym w Ochodzy), przy kolejnej wizytacji w lipcu obecności nawłoci nie stwierdzono. Na polach tych były ślady stosowania herbicydów, z czego można wnioskować, że po ich zastosowaniu nawłoć została zniszczona. Zazwyczaj technologie stosowane przy uprawie roślin nie sprzyjają utrzymywaniu się nawłoci na polach przez dłuższy czas. Jednak w warunkach gospodarki ekstensywnej przy braku właściwej pielęgnacji pól występuje zagrożenie przenoszenia się Solidago sp. z terenów nie użytkowanych rolniczo na sąsiadujące pola uprawne. Tabela 3 Table 3 Skład chemiczny, odczyn i stosunek C:N wierzchniej warstwy gleb i podłoża na składowisku popiołów, gdzie występowała nawłoć (Solidago sp.) Chemical composition, ph and C:N ratio of top layer of soil or ground of ash dump Oznaczenie próbki Sites samples Jęczmień oz. + pszenica oz. Kopanka Field with winter barley + winter wheat Kopanka Odłóg Kopanka Fallow Kopanka Popielnik nowy New ash dump Popielnik zrekultywowany Reclamated ash dump Pole po pszenicy ozimej Kopanka Harvested winter wheat field Jęczmień oz. Ochodza Winter barley field Ochodza Orkisz oz. Mydlniki gl. kompl. 5 Winter spelt Mydlniki 5 Owies+wyka Mydlniki gl. kompl. 5 Oats+vetch Mydlniki 5 Owies+wyka Mydlniki gl. Kompl. 2 Oats+vetch Mydlniki 2 Orkisz oz. Mydlniki gl. Kompl. 2 Winter spelt Mydlniki 2 Użytek zielony Mydlniki Meadow Mydlniki ph KCl Zawartość (mg 100 g -1 ) Content P 2 O 5 K 2 O Mg Zawartość (%) Content Subst. org. Organic matter N-og Total N C:N 4,82 1,1 11,0 11,3 0,86 0,168 5:1 4,90 2,3 24,0 14,4 3,42 0,224 15:1 8,27 22,8 5,5 9,6 2,25 0,112 20:1 7,80 20,5 13,5 10,8 5,07 0,308 16:1 4,30 1,8 5,5 11,3 2,36 0,154 15:1 4,20 3,7 4,5 9,6 1,70 0,070 24:1 6,07 21,7 10,3 7,8 1,59 0,112 14:1 5,80 16,9 10,3 7,4 1,59 0,114 14:1 6,88 15,0 14,8 7,6 2,32 0,133 17:1 6,69 13,9 16,8 9,8 2,67 0,131 20:1 5,18 15,0 14,8 7,6 2,32 0,130 18:1 Liczby 2 i 5 oznaczają kompleksy przydatności rolniczej gleb: 2 kompleks pszenny dobry i 5 kompleks żytni słaby Numbers 2 and 5 mean agricultural complexes of soil: 2 wheat good complex and 5 rye poor complex

8 96 katarzyna Pużyńska i wsp. (cm) Stanowisko badawcze Habitat Rys. Ryc. 2. Średnia 2. Średnia wysokość Solidago solidago sp. sp. (cm) (cm) w w r. r. Objaśnienia do do rys. rys. 2 4: 2-4: 1. Odłóg 1. Kopanka, Odłóg 2. Kopanka, Popielnik 2. zrekultywowany, Popielnik zrekultywowany, 3. Jęczmień 3. oz. Jęczmień + pszenica oz. oz. + pszenica Kopanka, oz. 4. Owies Kopanka, 4. Owies-Kopanka, 5. Orkisz oz. Mydlniki 5. Orkisz oz. gl. kompl. Mydlniki 5, 6. Owies gl. kompl. + wyka 5, 6. Owies Mydlniki + wyka- gl. kompl. Mydlniki 5, 7. Orkisz gl.kompl. oz. Mydlniki 5, 7. Orkisz gl. kompl. oz. 2, Mydlniki 8. Owies + gl.kompl. wyka Mydlniki 2, 8. Owies gl. + kompl. wyka- Mydlniki gl.kompl. 2, 2, Użytek zielony Mydlniki. Fig. Fig Mean height of of Solidago solidago sp. sp. (cm) in in Descriptions of of fig. 2 4: 2-4: 1. Fallow 1. Fallow Kopanka, Kopanka, 2. Reclamated 2. Reclamated ash ash dump, dump, 3. Winter 3. Winter barley barley + Winter + Winter wheat wheat Kopanka, Kopanka, 4. Oats 4. Oats Kopanka, Kopanka, 5. Winter 5. Winter pelt pelt Mydlniki Mydlniki 5, 6. 5, Oats 6. Oats + vetch + vetch Mydlniki Mydlniki 5, 5, Winter Winter spelt spelt Mydlniki 2, 8. Oats + vetch Mydlniki 2, 9. Meadow Mydlniki. Mydlniki 2, 8. Oats + vetch Mydlniki 2, 9. Meadow Mydlniki (g m -2 ) Stanowisko badawcze Habitat Rys. 3. Średnia świeża masa części nadziemnej solidago sp. (g m -2 ) w 2011 r. Fig. 3. Mean fresh matter of aboveground parts of solidago sp. (g m -2 ) in 2011 Rys. 3. Średnia świeża masa części nadziemnej Solidago sp. (g m -2 ) w 2011 r. Fig. 3. Mean fresh matter of aboveground parts 10 of Solidago sp. (g m -2 ) in 2011

9 Wpływ warunków ekologicznych (szt. (szt. m -2-2 )) (pcs. (pc. m -2 m -2 ) ) Stanowisko badawcze Habitat Rys. 4. Średnia Rys. 4. liczba Średnia solidago liczba sp. Solidago (szt. m -2 sp. ) w (szt. m r. ) w 2011 r. Fig. 4. Mean Fig. number 4. Mean of number solidago of sp. Solidago (pc.. m -2 sp. ) in (pcs m -2 ) in 2011 WNIOSKI 1. Inwazyjne gatunki nawłoci występują w siedliskach o zróżnicowanym sposobie użytkowania (odłogi, składowiska popiołów, użytki zielone, sąsiadujące z odłogami pola uprawne niezbyt intensywnie pielęgnowane). 2. Solidago sp. ma szeroki zakres tolerancji na właściwości chemiczne podłoża takie jak odczyn, zawartość składników mineralnych, materii organicznej i azotu ogólnego. 3. Najliczniej nawłoć występuje i osiąga największe rozmiary na terenach nie uprawianych rolniczo, takich jak np. wieloletnie odłogi i popielniki, jednak spotykane na polach uprawnych, zazwyczaj niezbyt liczne rośliny Solidago sp., mimo że nie przerastają łanu, mogą, zanim nie zostaną zniszczone przez zabiegi uprawowe, konkurować z rośliną uprawną o wybrane czynniki środowiska. PIŚMIENNICTWO Guzikowa M., Maycock P.F., Badania porównawcze biologii i ekologii północnoamerykańskich ekspansywnych gatunków nawłoci (Solidago sp.). Wiad. Bot., 37(3/4): Meiners S.J., Pickett S.T.A., Cadenasso M.L., Effects of plant invasions on the species richness of abandoned agricultural land. Ecography, 24: Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., Flowering plants and pteridophytes of Poland, IB PAN, Kraków.

10 98 katarzyna Pużyńska i wsp. Rola J., Rola H., Solidago sp. biowskaźnikiem występowania odłogów na gruntach rolnych. Fragm. Agron., 27(3): Rostański K., Flora Polska. Rośliny Naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. PWN, Warszawa 12: Rutkowski L., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. PWN. Sekutowski T., Rola J., Rola H., Biologiczne uwarunkowania Solidago sp. do występowania na odłogach. Mat. konf. Biologia i występowanie Solidago sp. w zbiorowiskach roślinnych na odłogach , Wrocław Winna Góra: 11. Szymura M., Ocena zdolności do rozmnażania generatywnego i wegetatywnego nawłoci występujących w Polsce. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. (w druku). Szymura M., Wolski K., Zmiany krajobrazu pod wpływem ekspansywnych bylin północnoamerykańskich z rodzaju Solidago L. Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe Problemy Ekologii Krajobrazu, t. 16, Warszawa: Tokarska-Guzik B., The establishment and spread of alien plant species (Kenophytes) in the flora of Poland. Wyd. UŚ Katowice: Weber E., The dynamics of plant invasions: a case study of three exotic goldenrod species (Solidago L.) in Europe. J. Biogeogr., 25: Woźniak G., Cohn E., Sierka E., Biotic (floristic) and abiotic conditions associated with Solidago Canadensis occurrence on post-industrial sites (coal mine sedimentation pools) (Uper Silesia, Poland). Mat konf. "Ecology and Management of Alien Plants Invasion", , Katowice. THE IMPACT OF ECOLOGICAL CONDITIONS ON SOLIDAGO SP. OCCURRENCE Summary The study aimed at characteristic of ecological conditions of different habitats were Solidago sp. exists. The research was carried out in different periods of vegetation in years in the selected places of Małopolska province: Kopanka and Ochodza (near town Skawina) and Mydlniki (near city Krakow), where Solidago sp. has occurred. In 2009 in Kopanka on fallow and winter wheat field a phytosociological relevès were made, for comparison of plant composition. In the last year of research the samples of soil or ground of ash dump were taken from 11 studied sites for chemical analysis. In a whole research period traits of goldenrods, namely plant number per 1 m 2, their height and fresh mass, were assessed. The results show, that invasive species of goldenrod occur in habitats with different land use systems i.e. fallows, ash dumps, grasslands and neglected arable fields. Solidago sp. has wide range of toleration to chemical properties of soil i. e. soil ph, nutrients content, organic matter and total nitrogen. The most widely goldenrod occurs and reaches the largest plants size in not cultivated areas as fallows and ash dumps but single plants, non overgrowing crop canopy occurs also in not intensively treated arable fields, where until their control could be competitive for the crop. KEY WORDS: goldenrods, ecological conditions, fallow, invasive plants