Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego. w Słowenii

Transkrypt

1 Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego w Słowenii

2 Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2

3 Spis treści Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie... 5 Wprowadzenie... 5 Organizacja ochrony socjalnej... 6 Finansowanie... 6 Rozdział II: Opieka zdrowotna... 7 Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej?... 7 Co obejmuje ubezpieczenie?... 7 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?... 7 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby... 9 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?... 9 Co obejmuje ubezpieczenie?... 9 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...10 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...11 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?..11 Co obejmuje ubezpieczenie?...11 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.13 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...14 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...14 Co obejmuje ubezpieczenie?...14 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...16 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...17 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...17 Co obejmuje ubezpieczenie?...17 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...18 Rozdział VII: Renty rodzinne...19 Kiedy osoba ma prawo do renty rodzinnej?...19 Co obejmuje ubezpieczenie?...20 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...21 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych...22 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...22 Co obejmuje ubezpieczenie?...22 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...23 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...24 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych?...24 Co obejmuje ubezpieczenie?...25 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...26 Rozdział X: Bezrobocie...27 Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...27 Co obejmuje ubezpieczenie?...27 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...28 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...29 Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...29 Co obejmuje ubezpieczenie?...29 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 30 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...31 Kiedy osoba uprawniona ma prawo do opieki długoterminowej?...31 Co obejmuje ubezpieczenie?...32 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...33 Lipiec 2012 r 3

4 Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...34 Lipiec 2012 r 4

5 Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie Wprowadzenie Słoweński system zabezpieczenia społecznego obejmuje ubezpieczenie społeczne, świadczenia rodzinne i system pomocy społecznej. Na systemy ubezpieczeń społecznych składa się obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i na wypadek inwalidztwa, obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie od utraty pracy oraz ubezpieczenie rodzicielskie. Powyższe ubezpieczenia są obowiązkowe dla wszystkich pracowników najemnych oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek. Ubezpieczenia są finansowane ze składek na zabezpieczenie społeczne opłacanych przez pracowników i pracodawców. Obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i na wypadek inwalidztwa Obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i na wypadek inwalidztwa obejmuje świadczenia z tytułu podeszłego wieku, inwalidztwa, zasiłek na pomoc i opiekę, świadczenia z tytułu ułomności fizycznej i śmierci. Jest ono obowiązkowe dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek, rolników oraz dla niektórych innych kategorii osób wykonujących określoną działalność. Ubezpieczeniem tym zarządza odrębna agencja, słoweński zakład ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek Inwalidztwa (Zavod za pokojninsko in invalidsko zavarovanje Slovenije), który działa poprzez centralne biuro w Lublanie, oddziały regionalne oraz oddziały lokalne. W skład rady urzędu wchodzą przedstawiciele rządu, związków zawodowych, stowarzyszeń pracodawców, emerytów, przedstawiciel inwalidów pracy oraz sami pracownicy urzędu. Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne Osoby objęte systemem obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych są uprawnione do rzeczowych świadczeń medycznych (opieki zdrowotnej) i świadczeń pieniężnych, w tym do świadczenia pieniężnego z tytułu choroby, zryczałtowanego świadczenia z tytułu śmierci, (częściowego) zwrotu kosztów pogrzebu oraz do zwrotu kosztów leczenia poza Słowenią. System obejmuje pracowników, osoby prowadzące działalność na własny rachunek, rolników, beneficjentów świadczeń zabezpieczenia społecznego (w tym emerytów i rencistów) oraz inne osoby zamieszkujące w Słowenii wraz z członkami ich rodzin. Słoweński zakład ubezpieczeń zdrowotnych (Zavod za zdravstveno zavarovanje Slovenijei) jest jedynym podmiotem świadczącym obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. Zakład działa poprzez oddziały regionalne i lokalne. W jego zarządzie zasiadają przedstawiciele ubezpieczonych i pracodawców. Możliwe jest wykupienie dobrowolnego uzupełniającego ubezpieczenia zdrowotnego (ubezpieczenie na potrzeby współpłatności) obejmujące świadczenia, których koszty nie są w całości pokrywane w ramach ubezpieczenia obowiązkowego. Ubezpieczenie od utraty pracy System ubezpieczeń od utraty pracy gwarantuje świadczenia z tytułu bezrobocia. Służby zatrudnienia Słowenii (Zavod Republike Slovenije za zaposlovanje) zarządzają siecią regionalnych oddziałów i urzędów pracy. W jego zarządzie zasiadają Lipiec 2012 r 5

6 przedstawiciele organizacji pracodawców, związków zawodowych, pracowników Urzędu pracy oraz rządu. Ubezpieczenie od utraty pracy obejmuje również zwrot kosztów transportu i przeprowadzki, a także zapewnia uprawnienia do opieki zdrowotnej oraz do ubezpieczenia emerytalnego i na wypadek inwalidztwa. Zastosowanie dwóch wymienionych powyżej praw ma miejsce na podstawie przepisów obowiązujących w tej dziedzinie. Ubezpieczenie rodzicielskie Ubezpieczenie rodzicielskie obejmuje urlopy rodzicielskie (macierzyński, wychowawczy, ojcowski i adopcyjny) oraz świadczenia rodzicielskie (świadczenia z tytułu macierzyństwa, opieki nad dzieckiem, ojcostwa i adopcji) dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek, rolników oraz niektórych innych kategorii osób w Słowenii. W ramach systemu funkcjonują 62 regionalne ośrodki ds. pracy społecznej (centri za socialno delo). Świadczenia rodzinne Świadczenia rodzinne mają postać świadczeń pieniężnych i obejmują: zasiłek rodzicielski, zasiłek porodowy, zasiłek na dzieci, zasiłek dla rodzin wielodzietnych, zasiłek na dzieci wymagające specjalnej opieki oraz częściowe wyrównanie z tytułu utraty dochodów. Pomoc społeczna W ramach słoweńskiego systemu zabezpieczenia społecznego, oprócz ogólnych świadczeń pomocy społecznej, zapewnia się szereg świadczeń pomocy społecznej przeznaczonych dla określonych kategorii osób. Organizacja ochrony socjalnej Ministerstwo pracy, rodziny i spraw społecznych sprawuje nadzór nad działalnością słoweńskiego zakładu ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek Inwalidztwa, służb zatrudnienia Słowenii oraz ośrodków ds. pracy społecznej. Świadczenia rodzinne, pomoc społeczną i usługi socjalne przyznają lokalne ośrodki ds. społecznych. Ministerstwo pracy, rodziny i spraw społecznych odpowiada za nadzór. Świadczeniami medycznymi dla ubezpieczonych zarządza ministerstwo zdrowia we współpracy ze słoweńskim zakładem ubezpieczeń zdrowotnych. Finansowanie Słoweńskie systemy ubezpieczeń społecznych są finansowane ze składek na zabezpieczenie społeczne opłacanych przez ubezpieczonych i pracodawców. Państwo podlega konstytucyjnemu obowiązkowi pokrywania możliwych strat systemów ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenie od utraty pracy i ubezpieczenie rodzicielskie są finansowane w przeważającej części z budżetu państwa. Świadczenia rodzinne i pomoc społeczną finansuje się w całości ze środków publicznych. Lipiec 2012 r 6

7 Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy osoba jest uprawniona do opieki zdrowotnej? Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe dla pracowników, osób prowadzących działalność na własny rachunek, rolników, beneficjentów świadczenia zabezpieczenia społecznego (emerytury, renty inwalidzkiej lub rodzinnej, świadczenia z tytułu bezrobocia, stałej pomocy społecznej) i osób zamieszkujących na stałe w Słowenii, które nie są objęte żadnym innym ubezpieczeniem. Ponadto członkowie rodziny pozostający na utrzymaniu, w tym współmałżonkowie lub konkubenci, dzieci i pasierbowie oraz niektóre inne osoby wymagające opieki, są również uprawnione do opieki zdrowotnej. W przypadku uprawnień do opieki zdrowotnej nie jest zasadniczo wymagany wcześniejszy okres ubezpieczenia. Niektóre wyjątki mogą obejmować wyposażenie ortopedyczne, okulary, aparaty słuchowe, protezy oraz inne środki pomocnicze. Co obejmuje ubezpieczenie? Powyższe ubezpieczenie zapewnia dostęp do lekarzy lub zakładów podstawowej opieki zdrowotnej posiadających kontrakt ze słoweńskim zakładem ubezpieczeń zdrowotnych. Osoby objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, które nie wykupiły ubezpieczenia uzupełniającego na potrzeby współpłatności, muszą pokryć część kosztów opieki zdrowotnej na poziomie od 10% do 90%. W przypadku niektórych świadczeń medycznych nie przewiduje się systemu współpłatności. Na przykład żadnych kosztów nie ponoszą osoby korzystające z profilaktycznej opieki zdrowotnej, leczenia i rehabilitacji dzieci (w tym z leków znajdujących się na liście pozytywnej i pośredniej), studenci, osoby korzystające z porad dotyczących planowania rodziny, antykoncepcji, ciąży i porodu, osoby chore na określone poważne choroby, korzystające z opieki zdrowotnej w nagłych przypadkach i niektórych innych świadczeń. Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne nie obejmuje opieki zdrowotnej, która nie jest wymagana do celów medycznych, np. usług chirurgii plastycznej, oraz leków nieznajdujących się na liście pozytywnej i pośredniej, a także alternatywnych form opieki zdrowotnej, takich jak leczenie homeopatyczne. W takim przypadku pacjenci muszą pokryć całość kosztów. Dana osoba może być uprawniona do zwrotu kosztów podróży, jeżeli na przykład musi udać się na wizytę do lekarza przyjmującego w innej miejscowości lub zostaje tam skierowana lub wezwana przez lekarza odpowiedzialnego za leczenie. Jeżeli podróż trwa ponad 12 godzin, mogą zostać również zwrócone w pewnym stopniu koszty zakwaterowania. W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Ubezpieczony może dowolnie wybrać lekarza prowadzącego, u którego będzie się leczyć, np. lekarza ogólnego, ginekologa, pediatrę i dentystę. Lekarze ci pełnią funkcję Lipiec 2012 r 7

8 tzw. strażników systemu (gatekeepers), tj. dostęp do opieki specjalistycznej można uzyskać tylko na podstawie wydanego przez nich skierowania. Po otrzymaniu skierowania pacjent może dowolnie wybrać leczenie, lekarza specjalistę, szpital publiczny lub szpital prywatny objęty kontraktem. Dane kontaktowe lekarzy państwowej służby zdrowia i prywatnych lekarzy kontraktowych, którzy świadczą opiekę zdrowotną, można znaleźć w wykazie słoweńskiego zakładu ubezpieczeń zdrowotnych: Izvajalci zdravstvenih storitev. Lipiec 2012 r 8

9 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy osoba ma prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Świadczenie pieniężne z tytułu choroby jest wypłacane z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, aby zapewnić dochody w okresie tymczasowej utraty zdolności do pracy ubezpieczonym aktywnym zawodowo. Świadczenie otrzymują pracownicy, osoby prowadzące działalność na własny rachunek, właściciele prywatnych przedsiębiorstw, zawodowi sportowcy i szachiści oraz rolnicy. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie pieniężne z tytułu choroby wypłaca zazwyczaj pracodawca za pierwsze 30 dni nieobecności w pracy. Wcześniejszy okres ubezpieczenia nie jest wymagany, a wysokość świadczenia zależy od przyczyny nieobecności. Od 31 dnia nieobecności świadczenie pieniężne z tytułu choroby wypłaca słoweński zakład ubezpieczeń zdrowotnych. W niektórych sytuacjach zakład odpowiada za wypłatę świadczenia już od pierwszego dnia nieobecności. Dotyczy to, między innymi, przypadków ofiarowania tkanek, organów lub krwi, niezdolności do pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad najbliższym członkiem rodziny, odosobnienia lub opieki/pomocy z zalecenia lekarza, choroby zawodowej lub wypadku przy pracy. Maksymalny okres wypłacania świadczenia pieniężnego z tytułu choroby wynosi zazwyczaj jeden rok. Wyjątkowo dopuszcza się przedłużenie uprawnień, jeżeli niemożliwe jest zakończenie leczenia w tym czasie. Świadczenie może być również wypłacane do 30 dni po rozwiązaniu umowy o pracę. Okres świadczenia może być ograniczony w przypadku sprawowania opieki nad najbliższym członkiem rodziny, np. dzieckiem lub współmałżonkiem. Zostaje on skrócony do siedmiu dni roboczych i 15 dni roboczych odpowiednio w przypadku dzieci poniżej siódmego roku życia i dzieci niepełnosprawnych. Przedłużenie powyższych okresów jest możliwe na przykład w najbardziej poważnych przypadkach, do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Świadczenie pieniężne z tytułu choroby oblicza się na podstawie średniego miesięcznego wynagrodzenia lub średniej podstawy wymiaru składek (np. w przypadku osób prowadzących działalność na własny rachunek) w roku kalendarzowym poprzedzającym rok, w którym wystąpiła niezdolność do pracy. Wysokość świadczenia pieniężnego z tytułu choroby wynosi od 70% do 100% podstawy wymiaru. Przykładowo świadczenie wynosi 70% w przypadku wypadku niezwiązanego z pracą przez pierwsze 90 dni, 80% w przypadku choroby niezwiązanej z pracą oraz 100% w przypadku choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, ofiarowania tkanek, organów lub krwi bądź odosobnienia zaleconego przez lekarza. Lipiec 2012 r 9

10 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Świadczenie pieniężne z tytułu choroby jest wypłacane przez pierwsze 30 dni na podstawie oceny niezdolności do pracy lub konieczności sprawowania opieki nad członkiem rodziny, którą przeprowadza lekarz prowadzący wybrany przez ubezpieczonego. W przypadku upłynięcia tego okresu, bądź w innych przypadkach, w których świadczenie pieniężne z tytułu choroby jest wypłacane z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od pierwszego dnia nieobecności w pracy, wymagana jest decyzja wyznaczonego lekarza. W takiej sytuacji możliwe jest złożenie odwołania do komisji zdrowotnej słoweńskiego zakładu ubezpieczeń zdrowotnych. Formalnie również pracodawca może wypłacać świadczenie pieniężne z tytułu choroby od 31 dnia nieobecności. Słoweński zakład ubezpieczeń zdrowotnych zwraca pracodawcy poniesione koszty, jeżeli przedstawi on ważne zaświadczenie o odpowiednim stopniu szczegółowości dotyczące utraty zdolności do pracy przez pracownika oraz sprawozdanie finansowe. Lipiec 2012 r 10

11 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Kobiety są uprawnione do opieki zdrowotnej przed porodem, w trakcie porodu i po porodzie z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Urlop rodzicielski i świadczenia pieniężne przysługują osobom objętym ubezpieczeniem rodzicielskim. Dana osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa, jeżeli jest ubezpieczona przed rozpoczęciem urlopu lub przez co najmniej 12 miesięcy w ciągu trzech lat poprzedzających urlop. O urlop macierzyński lub świadczenie macierzyńskie wnioskuje zwykle matka dziecka. Wyjątkowo wniosek może złożyć ojciec dziecka, inny ubezpieczony sprawujący opiekę nad dzieckiem lub rodzic adopcyjny wyłącznie w przypadku, w którym matka umarła, porzuciła dziecko lub nie może żyć i pracować w sposób niezależny od osób trzecich. Zasadniczo ojcowie lub rodzice adopcyjni są uprawnieni do specjalnych świadczeń. Jeżeli nie są spełnione warunki ubezpieczenia, dana osoba może mieć prawo do zasiłku rodzicielskiego w ramach systemu świadczeń rodzinnych. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia z ubezpieczenia rodzicielskiego obejmują urlop rodzicielski (macierzyński, ojcowski, adopcyjny i wychowawczy), świadczenia rodzinne (z tytułu macierzyństwa, ojcostwa, adopcji i opieki nad dzieckiem), a także prawo do zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy ze względu na obowiązki rodzicielskie. Urlop macierzyński Długość urlopu macierzyńskiego wynosi 105 dni kalendarzowych rozpoczyna się na 28 dni przed planowaną datą porodu i kończy po upływie 77 dni od tej daty. Urlop macierzyński jest obowiązkowy po porodzie, przy czym okres urlopu niewykorzystanego przed porodem nie może zostać dodany do okresu urlopu pozostałego po urodzeniu dziecka. Urlop ojcowski Ojcowie są uprawnieni do 90 dni urlopu ojcowskiego, z których 15 dni musi zostać wykorzystane w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Pozostałe 75 dni (opłacane wyłącznie składki) należy wykorzystać przed ukończeniem przez dziecko 3. roku życia. Urlop wychowawczy Po upłynięciu okresu urlopu macierzyńskiego jedno z rodziców może ubiegać się o urlop wychowawczy. Urlop ten wynosi 260 dni kalendarzowych i w niektórych przypadkach może zostać przedłużony. Na przykład może zostać przedłużony o 90 dni w przypadku porodów mnogich (na każde dodatkowe dziecko) lub jeżeli dziecko Lipiec 2012 r 11

12 wymaga specjalnej opieki. Przedłużenie jest możliwe również w przypadku, w którym rodzice mają już co najmniej dwoje dzieci w wieku poniżej 8 lat lub w przypadku przedwczesnego porodu. Urlop adopcyjny Urlop z tytułu adopcji przysługuje jednemu lub obu osobom adoptującym i ma na celu możliwość zacieśnienia stosunków z adoptowanym dzieckiem. Długość urlopu adopcyjnego wynosi 150 dni w przypadku dzieci od pierwszego do czwartego roku życia oraz 120 dni w przypadku dzieci od czwartego do dziesiątego roku życia. Jeżeli oboje rodziców adopcyjnych decyduje się na skorzystanie z urlopu adopcyjnego jednocześnie, łączny czas trwania urlopu wynosi odpowiednio 150 lub 120 dni. Świadczenie rodzicielskie (świadczenie z tytułu macierzyństwa, ojcostwa, opieki nad dzieckiem i adopcji) Świadczenie rodzicielskie jest wypłacane podczas urlopu rodzicielskiego. Wystarczy, że dana osoba spełni warunek ubezpieczenia w dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu rodzicielskiego, aby przysługiwały jej świadczenia rodzicielskie. Jeżeli dana osoba nie ma uprawnień do urlopu rodzicielskiego, może ubiegać się o świadczenie rodzicielskie w przypadku, w którym była ubezpieczona przez co najmniej 12 miesięcy w ciągu ostatnich trzech lat. Wysokość świadczenia z tytułu macierzyństwa wynosi 100% średniego wynagrodzenia (lub innej podstawy wymiaru) z 12 miesięcy poprzedzających datę złożenia pierwszego wniosku o urlop rodzicielski. Świadczenia z tytułu opieki nad dzieckiem, ojcostwa i adopcji wynoszą 90% wynagrodzenia lub innej indywidualnej podstawy z ostatnich 12 miesięcy (100%, jeśli podstawa nie przekracza 763,06 EUR). Jeżeli liczba miesięcy jest niewystarczająca, przyjmuje się 55% płacy minimalnej. Wysokość świadczenia rodzicielskiego podlega ograniczeniu, z wyjątkiem urlopu macierzyńskiego. Świadczenie rodzicielskie jest zwykle wypłacane podczas urlopu rodzicielskiego. Jedyny wyjątek dotyczy świadczenia z tytułu ojcostwa. Świadczenie to jest wypłacane jedynie przez pierwsze 15 dni. Przez pozostałe 75 dni na rzecz ojca dziecka opłacane są tylko składki na zabezpieczenie społeczne uzależnione od wynagrodzenia minimalnego. Jedno z rodziców ma prawo do zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy (wynoszącym nie mniej niż ½ pełnego wymiaru), do ukończenia przez dziecko 3. roku życia. Okres ten może zostać przedłużony do ukończenia szóstego roku życia przez najmłodsze dziecko, jeżeli w rodzinie jest dwoje lub troje dzieci. W przypadku co najmniej czworga dzieci jedno z rodziców może zrezygnować z pracy zawodowej. Jeżeli dziecko jest niepełnosprawne, okres, w którym przysługuje prawo do zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, może zostać przedłużony do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. We wszystkich powyższych przypadkach pracodawca gwarantuje wynagrodzenie za rzeczywiście wykonaną pracę, natomiast za pozostałą liczbę godzin w ramach ubezpieczenia rodzicielskiego opłacane są składki na zabezpieczenie społeczne, obliczane jak za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Lipiec 2012 r 12

13 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Wniosek o urlop rodzicielski lub świadczenie rodzicielskie składa się w regionalnym ośrodku ds. pracy społecznej, zwykle w miejscu stałego zamieszkania matki. Beneficjenci mają obowiązek poinformowania pracodawcy, zwykle na 30 dni przed planowanym urlopem rodzicielskim. Jeżeli nie jest to możliwe, pracodawca musi zostać powiadomiony w terminie 3 dni od daty porodu. Lipiec 2012 r 13

14 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Dana osoba może nabyć uprawnienia do renty i świadczeń z tytułu inwalidztwa w ramach ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa, jeżeli zostanie u niej stwierdzone inwalidztwo. Inwalidztwo stwierdza się w przypadku, w którym, z powodu zmiany stanu zdrowia (w następstwie wypadku lub choroby), którego nie można poprawić poprzez leczenie lub rehabilitację, zostaje zmniejszona lub utracona zdolność do pracy. Komisja ds. inwalidztwa słoweńskiego zakładu ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek Inwalidztwa ustala jedną z trzech kategorii inwalidztwa na podstawie pozostającej zdolności do pracy: kategoria I: ubezpieczony jest niezdolny do wykonywania zorganizowanej pracy produkcyjnej; kategoria II: ubezpieczony utracił co najmniej 50% zdolności do wykonywania swoich zwykłych czynności zawodowych; kategoria III: ubezpieczony nie jest zdolny do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, ale może wykonywać niektóre prace w niepełnym wymiarze czasu pracy, utracił mniej niż 50% zdolności do pracy w swoim zawodzie bądź może pracować w pełnym wymiarze czasu pracy w swoim zawodzie, ale nie jest zdolny do wykonywania określonych czynności, które zostały mu wcześniej przydzielone. Przewidziane są obowiązkowe badania lekarskie przeprowadzane co pięć lat w przypadku osób, które nabyły prawo do świadczenia z tytułu inwalidztwa przed ukończeniem 45. roku życia. Badania lekarskie mogą być także wymagane w przypadku osób, które osiągnęły powyższy wiek lub przed upłynięciem okresu pięciu lat, na podstawie okoliczności występujących w poszczególnych przypadkach. Możliwe jest również odstępstwo od wymogu przeprowadzania badań lekarskich, nawet w przypadku osób poniżej 45. roku życia. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta inwalidzka Renta inwalidzka przysługuje, jeżeli zostanie stwierdzone inwalidztwo kwalifikujące się do: kategorii I; kategorii II, przy czym dana osoba jest niezdolna do wykonywania innej odpowiedniej pracy bez rehabilitacji, której nie zapewnia się wyłącznie na podstawie kryterium ukończenia 50 lat; kategorii II i III, przy czym dana osoba nie może znaleźć odpowiedniej pracy lub zostać przeniesiona, ponieważ ukończyła 63. (mężczyźni) lub 61. (kobiety) rok życia. Jeżeli inwalidztwo wystąpiło w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, ubezpieczony ma prawo do renty inwalidzkiej bez konieczności spełnienia wymogu Lipiec 2012 r 14

15 wcześniejszego ubezpieczenia. W innym razie jest uprawniony do renty inwalidzkiej tylko wtedy, gdy może wykazać odpowiednią historię ubezpieczenia, zgodnie z poniższymi zasadami. Na przykład ubezpieczenie powinno obejmować co najmniej jedną trzecią okresu od ukończenia 20. roku życia (23. lub 26. roku życia po ukończeniu szkoły wyższej) do wystąpienia inwalidztwa. Jeżeli osoba niepełnosprawna ukończyła 21 lat, ale nie osiągnęła jeszcze wieku 30 lat, wymagana jest tylko jedna czwarta okresu od ukończenia 21. roku życia do wystąpienia inwalidztwa. Mniej rygorystyczne warunki mają zastosowanie, jeżeli inwalidztwo zakwalifikowane do kategorii I wystąpiło przed ukończeniem przez daną osobę 21. roku życia. W takim przypadku wymaga się ubezpieczenia w chwili wystąpienia inwalidztwa lub co najmniej trzech miesięcy ubezpieczenia. Wysokość renty inwalidzkiej ustala się przyjmując taką samą podstawę jak przy obliczaniu emerytur (średnie wynagrodzenie z 18 najlepszych kolejnych lat po 1970 r.). Procent wymiaru określa się uwzględniając rzeczywisty okres oczekiwania w odniesieniu do renty oraz dodany (fikcyjny) okres oczekiwania w przypadku ubezpieczonego, który nie osiągnął pełnego wieku emerytalnego (63 lata dla mężczyzn i 61 dla kobiet). Świadczenia w ramach ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa Świadczenie z tytułu inwalidztwa Świadczenie z tytułu inwalidztwa (nadomestilo za invalidnost) może być wypłacane ubezpieczonym, u których stwierdzono inwalidztwo kategorii II, powyżej 50. roku życia, lub inwalidztwo kategorii III. Częściowa renta inwalidzka ubezpieczonym, u których stwierdzono inwalidztwo kategorii III, przysługuje prawo do pracy w niepełnym wymiarze godzin i częściowej renty inwalidzkiej, jeśli nie mogą wykonywać pracy w pełnym wymiarze godzin lub nie mogą wykonywać pracy w pełnym wymiarze godzin bez rehabilitacji zawodowej. Wysokość częściowej renty inwalidzkiej jest dostosowywana do liczby godzin, jaką ubezpieczony nadal pracuje. Punktem odniesienia jest wysokość renty inwalidzkiej, jaka przysługiwałaby świadczeniobiorcy w dniu wystąpienia inwalidztwa. Innymi słowy, jeśli osoba pracuje 4 godziny dziennie, ma prawo do 50% renty inwalidzkiej, jeśli pracuje 5 godzin dziennie, ma prawo do 37,5% renty, jeśli pracuje 6 godzin dziennie, ma prawo do 25% renty, a jeśli pracuje 7 godzin dziennie, ma prawo do 12,5 % renty. Renta inwalidzka Zasiłek z tytułu niepełnosprawności (invalidnina) jest miesięcznym świadczeniem pieniężnym wypłacanym ubezpieczonemu, emerytowi lub renciście za ułomność fizyczną, która wystąpiła w okresie opłacania składek na ubezpieczenie lub pobierania emerytury lub renty. Ułomność nie musi prowadzić do inwalidztwa. Wysokość zasiłku z tytułu niepełnoprawności zależy do przyczyny wystąpienia ułomności fizycznej i jej stopnia (istnieje 8 stopni). Jeżeli ułomność wystąpiła w następstwie choroby lub wypadku niezwiązanych z pracą, jej poziom musi wynosić co najmniej 50%, aby dana osoba była uprawnione do zasiłku z tytułu Lipiec 2012 r 15

16 niepełnosprawności. Wymagany jest taki sam okres ubezpieczenia jak w przypadku renty inwalidzkiej. Rehabilitacja zawodowa Rehabilitację zawodową organizuje pracodawca we współpracy z słoweńskim zakładem ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek inwalidztwa, który odpowiada również za pokrycie kosztów. Świadczenie z tytułu rehabilitacji zawodowej (nadomestilo za čas poklicne rehabilitacije) jest wypłacane za okres od nabycia prawa do rehabilitacji zawodowej do zakończenia rehabilitacji. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? Utratę zdolności do pracy lub poziom pozostałej zdolności do pracy, stopień ułomności fizycznej i zapotrzebowanie na inne świadczenia z tytułu inwalidztwa oceniają lekarze orzecznicy lub, w pierwszym i drugim przypadku, komisje ds. inwalidztwa. Lekarze orzecznicy oraz komisje ds. inwalidztwa są organami eksperckimi słoweńskiego zakładu ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek inwalidztwa. Lipiec 2012 r 16

17 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Emerytura Uprawnienia do emerytury są uzależnione od wieku i płci danej osoby oraz rzeczywistego okresu ubezpieczenia osiągniętego z tytułu opłacania składek. Warunki kwalifikujące do nabycia uprawnień do emerytury są następujące: ukończony 58. rok życia przy 40-letnim (dla mężczyzn) lub 38-letnim (dla kobiet) okresie stażu zawodowego uprawniającego do emerytury. Stosowanie powyższych warunków minimalnych dla kobiet rozpocznie się po okresie przejściowym upływającym w 2014 r.; lub ukończony 63. rok życia (dla mężczyzn) lub 61. rok życia (dla kobiet) przy 20- letnim okresie stażu zawodowego uprawniającego do emerytury; lub ukończony 65. rok życia (dla mężczyzn) lub 63. rok życia (dla kobiet) przy co najmniej 15-letnim okresie ubezpieczenia. Okres oczekiwania uprawniający do emerytury obejmuje kredytowane okresy nieskładkowe, na przykład ukończone studia wyższe i podyplomowe, okres służby wojskowej, szkoleń dla pomocniczych jednostek policji lub godziny zarejestrowane w urzędzie pracy. Oprócz powyższych przypadków do okresu ubezpieczenia zalicza się tylko okresy, za które opłacono składki. Minimalny wiek emerytalny może zostać w niektórych przypadkach zostać obniżony, na przykład za pewien okres wychowywania dzieci lub w przypadku kobiet, które były zatrudnione między 15. i 18. rokiem życia. Dlatego też minimalny wiek emerytalny może wynosić 55 lat w przypadku kobiet i 58 lat w przypadku mężczyzn. Co obejmuje ubezpieczenie? Emerytura Wysokość emerytury oblicza się jako procent podstawy wymiaru emerytury. Podstawa wymiaru uwzględnia 18 kolejnych lat po 1970 r., w których dana osoba osiągała najwyższe wynagrodzenie. Ustala się zarówno minimalną, jak i maksymalną podstawę wymiaru emerytury. Procent zależy od płci (jest on nieznacznie wyższy dla kobiet w porównaniu z procentem dla mężczyzn) oraz od długości okresu ubezpieczenia. Na przykład w przypadku osób wykazujących 40-letni (dotyczy mężczyzn) lub 38-letni (dotyczy kobiet) okres oczekiwania emerytura wynosi 72,5% podstawy wymiaru emerytury. Nie określa się górnego pułapu procentu. W związku z tym zachęca się ubezpieczonych do przedłużania kariery zawodowej i późniejszego przechodzenia na emeryturę. Jeżeli ubezpieczony pracuje dłużej niż przez pełny staż pracy (40 lub 38 lat) bądź przechodzi na emeryturę później niż w momencie osiągnięcia pełnego wieku emerytalnego (63 Lipiec 2012 r 17

18 lata dla mężczyzn i 61 lat dla kobiet), przyznawana jest premia przy obliczaniu wysokości świadczenia (pewien dodatkowy procent). Zmniejszenie wymiaru emerytury (malus) jest również możliwe, jeżeli dana osoba przechodzi na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Częściowa emerytura Osoba, która nabyła już uprawnienia do emerytury, ma prawo do emerytury częściowej Osoba ta nie może być zatrudniona (lub prowadzić działalności na własny rachunek) przez ponad połowę pełnego okresu pracy. Niezależnie od redukcji, emerytura częściowa jest zawsze równa połowie emerytury, do której dana osoba byłaby uprawniona, gdyby przeszła na emeryturę spełniając wszystkie warunki. Dodatek roczny Emeryci są uprawnieni do zryczałtowanego dodatku rocznego (letni dodatek), który przyznaje się w dwóch różnych kwotach, w zależności od wysokości emerytury. Kwotę dodatku zwiększa się w nieznacznie w przypadku osób o nieco niższych emeryturach. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Wnioski należy składać w oddziale słoweńskiego zakładu ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek Inwalidztwa, właściwym dla miejsca, w którym dana osoba była ostatnio ubezpieczona. Lipiec 2012 r 18

19 Rozdział VII: Renty rodzinne Kiedy osoba ma prawo do renty rodzinnej? Obowiązują warunki ogólne i szczegółowe regulujące wypłacanie rent rodzinnych. Warunki ogólne mają zastosowanie do zmarłego ubezpieczonego, a warunki szczegółowe do wdowy, wdowca lub innych członków rodziny. Warunki ogólne dotyczące zmarłego Członkowie rodziny pozostali przy życiu mogą być uprawnienie do renty rodzinnej, jeżeli zmarły ubezpieczony: osiągnął co najmniej 5-letni okres ubezpieczenia lub co najmniej 10-letni okres oczekiwania uprawniający do emerytury lub renty (uwzględnia się kredytowane okresy nieskładkowe); spełnił warunki przyznania emerytury lub renty inwalidzkiej; bądź pobierał emeryturę, rentę inwalidzką lub inne świadczenia z tytułu inwalidztwa. Szczególny warunek dotyczący renty wdowiej Renta wdowia (vdovska pokojnina) może przysługiwać następującym członkom rodziny: współmałżonkowi pozostałemu przy życiu, konkubentowi (jeżeli konkubinat trwał co najmniej trzy lata lub co najmniej rok w przypadku wspólnego dziecka) oraz małżonkowi po rozwodzie pozostającemu na utrzymaniu. Osoby te są uprawnione do powyższego świadczenia, jeżeli: osiągnęły pewien wiek, na przykład ukończyły 53 lata. Jeżeli dana osoba ukończyła 48. rok życia, wypłatę odracza się do daty 53 urodzin (próg wiekowy zostaje obniżony, jeżeli wdowa lub wdowiec nie są objęci ubezpieczeniem w chwili śmierci ubezpieczonego); są całkowicie niezdolne do pracy lub straciły zdolność do pracy w okresie jednego roku od śmierci ubezpieczonego, niezależnie od wieku; lub pozostały z dzieckiem uprawnionym do renty rodzinnej (družinska pokojnina) i mają obowiązek jego utrzymywania lub jeżeli dziecko urodziło się w okresie 300 dni od śmierci ubezpieczonego. Szczególny warunek dotyczący renty rodzinnej Renta rodzinna (družinska pokojnina) z tytułu śmierci ubezpieczonego może przysługiwać następującym osobom: dzieciom zmarłego ubezpieczonego (urodzonym w związku małżeńskim, poza związkiem małżeńskim lub adoptowanym); pasierbom, wnukom lub dzieciom osieroconym, które pozostawały na utrzymaniu zmarłego ubezpieczonego; rodzicom (ojcu i matce, ojczymowi i macosze) i rodzicom adopcyjnym, jeżeli pozostawali na utrzymaniu ubezpieczonego w chwili jego śmierci; braciom i siostrom, którzy pozostawali na utrzymaniu zmarłego ubezpieczonego i nie mają własnych środków utrzymania. Lipiec 2012 r 19

20 Dzieci są uprawnione do renty rodzinnej do ukończenia 15. roku życia lub 18. roku życia (jeżeli są zarejestrowane jako bezrobotne) bądź do ukończenia nauki w trybie dziennym (którą muszą udokumentować), jednak nie dłużej niż do 26. roku życia. Dziecko, u którego wystąpi całkowita niezdolność do pracy, kiedy nadal przysługuje mu renta rodzinna, pozostaje uprawnione do tej renty przez cały okres niezdolności. Rodzice pozostający na utrzymaniu ubezpieczonego w chwili jego śmierci są uprawnieni do renty rodzinnej, jeżeli ukończyli 58. rok życia lub jeżeli są niepełnosprawni i nie mogą pracować. Bracia i siostry zmarłego ubezpieczonego, którzy pozostawali na jego utrzymaniu, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki przyznania świadczenia określone dla dzieci lub dla rodziców. Świadczenie z tytułu śmierci i zwrot kosztów pogrzebu Oba powyższe świadczenia przysługują w ramach obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego i są uzależnione od określonego wcześniejszego okresu ubezpieczenia. Należy się o nie ubiegać w terminie 6 miesięcy od daty śmierci ubezpieczonego. Świadczenie z tytułu śmierci (posmrtnina) jest zryczałtowanym jednorazowym świadczeniem wypłacanym członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego, którzy pozostawali na jego utrzymaniu. Zakłada się, że osoby te pozostawały na utrzymaniu zmarłego ubezpieczonego, jeżeli były objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym jako jego członkowie rodziny. Koszty pogrzebu (pogrebnina) są (częściowo) zwracane osobie, która poniosła wydatki związane z pogrzebem zmarłego ubezpieczonego. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta wdowia Renta wdowia wynosi 70% świadczenia emerytalnego lub rentowego, które pobierał zmarły ubezpieczony (emerytury lub renty inwalidzkiej) bądź świadczenia emerytalnego lub rentowego, do którego zmarły ubezpieczony byłby uprawniony w chwili śmierci. Wdowa lub wdowiec mają prawo do pobierania własnej emerytury lub renty oprócz 15% renty wdowiej, przy określonym maksymalnym limicie. Wysokość obu świadczeń nie może przekraczać wysokości emerytury obliczonej dla mężczyzny według najwyższego wymiaru za 40-letni okres oczekiwania. Jeżeli wdowa lub wdowiec są uprawnieni do jednego ze świadczeń emerytalnorentowych, mogą wybrać świadczenie, które jest najbardziej korzystne (tj. najwyższe). Taka sama zasada ma zastosowanie w przypadku małżonka po rozwodzie, który miał prawo do dożywotniego utrzymania przez zmarłego ubezpieczonego. Jeżeli zmarły ubezpieczony ponownie zawarł związek małżeński, ale nadal utrzymywał byłego współmałżonka, ostatni współmałżonek i wszystkie osoby, z którymi pozostawał wcześniej w związku małżeńskim, są traktowani jako współbeneficjenci. Lipiec 2012 r 20

21 Renta rodzinna Procent renty rodzinnej zależy od liczby osób uprawnionych: w przypadku jednego członka rodziny wynosi 70% emerytury lub renty zmarłego ubezpieczonego; w przypadku dwóch członków rodziny 80%; w przypadku trzech członków rodziny 90%; oraz w przypadku co najmniej czterech członków rodziny renta rodzinna wynosi 100% emerytury lub renty ubezpieczonego w chwili śmierci. Każde dziecko, które straciło oboje rodziców, jest uprawnione, oprócz renty rodzinnej po jednym z rodziców, do 30% podstawy wymiaru emerytury lub renty drugiego rodzica (przy określonym limicie górnym). Łączna wysokość dodatkowych świadczeń dla wszystkich dzieci nie może jednak przekraczać 100% podstawy wymiaru emerytury lub renty drugiego rodzica. Świadczenie wyrównawcze Wdowa lub wdowiec, którzy nie spełniają warunków przyznania renty wdowiej, nie są pracownikami najemnymi lub osobami prowadzącymi działalność na własny rachunek i w związku z tym nie są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem, mają prawo do świadczenia wyrównawczego (odpravnina) równego sześciu miesięcznym sumom odpowiadającym świadczeniu, jakie by otrzymali w przypadku spełnienia warunków kwalifikujących do pobierania renty wdowiej. Zasiłek na pokrycie kosztów utrzymania Po ustaniu prawa do świadczenia wyrównawczego można ubiegać się o zasiłek na pokrycie kosztów utrzymania (oskrbnina), aby uzyskać środki na minimalnym poziomie. W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej? Wnioski należy składać w oddziale słoweńskiego zakładu ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek Inwalidztwa, właściwym dla miejsca, w którym zmarły był ostatnio ubezpieczony. Wnioski o świadczenie z tytułu śmierci i zwrot kosztów pogrzebu kieruje się do lokalnego oddziału słoweńskiego zakład ubezpieczeń zdrowotnych. Wniosek o zwrot kosztów pogrzebu może złożyć również publiczna instytucja organizująca pogrzeb, jeżeli zawarła umowę ze słoweńskim zakładem ubezpieczeń zdrowotnych. Lipiec 2012 r 21

22 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Kiedy osoba jest uprawniona do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Nie funkcjonuje odrębny system ubezpieczeń społecznych obejmujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Działy te obejmuje obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne w przypadku krótkoterminowej niezdolności do pracy oraz obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i na wypadek inwalidztwa w przypadku inwalidztwa lub śmierci ubezpieczonego. Wypadki przy pracy określa się jako wypadki, które mają miejsce w następstwie wykonywanej pracy i w trakcie pracy, w tym na drodze do miejsca i z miejsca pracy. Dostępny jest wykaz chorób zawodowych jeżeli dana choroba się na nim nie znajduje, nie jest uznawana za chorobę zawodową. Co obejmuje ubezpieczenie? W razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wszystkie koszty krótkoterminowej hospitalizacji i rehabilitacji medycznej są pokrywane w ramach obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Nie jest wymagana współpłatność ubezpieczonego. Jeżeli krótkoterminowa niezdolność do pracy jest następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, świadczenie pieniężne z tytułu choroby wypłaca najpierw pracodawca, a następnie słoweński zakład ubezpieczeń zdrowotnych w wysokości 100% podstawy wymiaru. Ubezpieczony kontynuuje pobieranie świadczenia również po wygaśnięciu umowy o pracę, do czasu odzyskania zdolności do pracy. W przypadku inwalidztwa spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie jest wymagane wcześniejsze ubezpieczenie, aby uzyskać prawo do renty inwalidzkiej lub zasiłku z tytułu niepełnosprawności. Ponadto przy przyznawaniu zasiłku z tytułu niepełnosprawności dopuszcza się niższy poziom ułomności fizycznej (30%). Korzystny jest nie tylko dostęp do świadczeń, ale również ich zakres. Na przykład rentę inwalidzką oblicza się jak za pełny staż pracy (40 dla mężczyzn lub 38 lat dla kobiet), a zasiłek z tytułu niepełnosprawności jest wyższy. W przypadku śmierci z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej uprawnienie do renty sierocej nie podlega żadnemu okresowi oczekiwania, jaki w innym razie musiałby wykazać zmarły ubezpieczony. Lipiec 2012 r 22

23 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Opiekę zdrowotną świadczy wybrany lekarz prowadzący lub inny lekarz, jeżeli wymagane jest leczenie w nagłych przypadkach. Świadczenie pieniężne z tytułu choroby wypłaca pracodawca (w przypadku, w którym konieczne jest przedłużenie okresu świadczenia powyżej 30 dni jego koszt zwraca słoweński zakład ubezpieczeń zdrowotnych). Wnioski o świadczenia z tytułu inwalidztwa i śmierci ubezpieczonego należy składać w oddziale słoweńskiego zakładu ubezpieczeń emerytalnych i na wypadek Inwalidztwa, w którym dana osoba jest ubezpieczona lub była ubezpieczona bezpośrednio przed śmiercią. Stopień inwalidztwa lub ułomności ocenia właściwa komisja ds. inwalidztwa. Lipiec 2012 r 23

24 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne Kiedy osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych? Świadczenia rodzinne są świadczeniami pieniężnymi wypłacanymi z tytułu narodzin dziecka i jego wychowywania oraz obejmują specjalne świadczenia dla dzieci niepełnosprawnych. Zasiłek rodzicielski Zasiłek rodzicielski (starševski dodatek) stanowi pomoc finansową dla rodziców, którzy nie są uprawnienie do świadczeń rodzicielskich w ramach systemu ubezpieczeń rodzicielskich. Okres, w którym przysługuje zasiłek rodzicielski, wynosi jeden rok od narodzin dziecka. Zasadniczo matka jest uprawniona do zasiłku przez pierwsze 77 dni od daty porodu. W wyjątkowych przypadkach ojciec lub inna osoba może korzystać z zasiłku rodzicielskiego przez taki sam okres. Po upływie 77 dni zasiłek może pobierać jedno z rodziców, matka lub ojciec, na podstawie pisemnej umowy. Warunkiem przyznania świadczenia dotyczącym obu osób tj. wybranego rodzica (lub innej osoby utrzymującej dziecko) oraz dziecka jest posiadanie obywatelstwa UE i stałego miejsca zamieszkania w Słowenii. Powyższego zasiłku nie można pobierać z innymi świadczeniami. Dodatek porodowy Dodatek porodowy (pomoč ob rojstvu otroka) jest jednorazowym świadczeniem wypłacanym na zakup ubrań i innych niezbędnych produktów dla dziecka, którego ojciec lub matka zamieszkują na stałe w Słowenii. Zasiłki na dzieci Zasiłek na dzieci (otroški dodatek) stanowi pomoc dla rodziców, przeznaczoną na pokrycie kosztów utrzymania i kształcenia lub szkolenia dziecka. Zgodnie z warunkiem przyznania zasiłku dochód na członka rodziny musi wynosić mniej niż 64% średniego wynagrodzenia w Słowenii. Wymagane jest również, aby miejsce zamieszkania dziecka w Słowenii było zarejestrowane. Zasiłek na dzieci wypłaca się jednemu z rodziców na dzieci poniżej 18. roku życia. Zasiłek dla rodzin wielodzietnych Zasiłek dla rodzin wielodzietnych (dodatek za veliko družino) jest rocznym świadczeniem wypłacanym rodzinom z co najmniej trojgiem dzieci poniżej 18. roku życia (lub 26. roku życia, jeżeli uczą się lub szkolą w trybie dziennym), jeśli średni miesięczny dochód na osobę nie przekracza 64% średniego wynagrodzenia netto. Zasiłek dla rodzin wielodzietnych może być wypłacany jednemu z rodziców, o ile zamieszkuje z dziećmi. Lipiec 2012 r 24

25 Zasiłek na dzieci wymagające specjalnej opieki Zasiłek na dzieci wymagające specjalnej opieki (dodatek za nego otroka, ki potrebuje posebno nego in varstvo) jest zasiłkiem pieniężnym przeznaczonym na pokrycie części zwiększonych kosztów ponoszonych przez rodzinę z dzieckiem wymagającym specjalnej opieki. Zasiłek ten wypłaca się jednemu z rodziców, jeżeli dziecko posiada słoweńskie obywatelstwo (lub UE) oraz zamieszkuje na stałe w Słowenii. Zasiłek jest przyznawany na podstawie orzeczenia specjalnej komisji lekarskiej i wypłacany do ukończenia przez dziecko 18. roku życia bądź nauki lub szkolenia w trybie dziennym. W wyjątkowych przypadkach zasiłek wypłaca się na dzieci, które są objęte opieką innych osób, np. na dzieci przebywające w placówce oświatowej zapewniającej zakwaterowanie lub żyjące w rodzinie zastępczej. Częściowe wyrównanie z tytułu utraty dochodów Częściowe wyrównanie z tytułu utraty dochodów (delno plačilo za izgubljeni dohodek) wypłaca się rodzicowi, który zaprzestał wykonywania działalności zawodowej lub ograniczył wymiar czasu pracy, aby opiekować się dzieckiem z poważną niepełnosprawnością fizyczną lub intelektualną. Warunkiem przyznania powyższego świadczenia jest stałe miejsce zamieszkania w Słowenii oraz obywatelstwo UE dziecka i rodzica. Co obejmuje ubezpieczenie? Zasiłek rodzicielski jest wypłacany w postaci miesięcznej zryczałtowanej pomocy finansowej, która wynosi 55% płacy minimalnej (tj. 196,49 EUR). Dodatek porodowy wynosi 64% płacy minimalnej (tj. 280,75 EUR). Zamiast dodatku porodowego rodzice mogą wybrać wyprawkę dla noworodka (zestaw niezbędnych produktów) o takiej samej wartości. Wysokość zasiłku na dzieci jest uzależniona od dochodu rodziny (im niższy dochód, tym wyższy zasiłek) oraz od liczby dzieci w rodzinie. Wysokość zasiłku zwiększa się dodatkowo o 10% w przypadku osób samotnie wychowujących dzieci oraz o 20% w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym, które nie uczęszczają do żadnej placówki oświatowej. Zasiłek dla rodzin wielodzietnych wynosi 393,46 EUR dla rodziny z trojgiem dzieci. Zasiłek jest wyższy dla rodzin z co najmniej czworgiem dzieci (479,83 EUR). Zasiłek na dzieci wymagające specjalnej opieki wypłaca się co miesiąc (101,05 EUR). Kwota zasiłku jest podwajana (202,17 EUR) w przypadku dzieci z poważną niepełnosprawnością fizyczną lub intelektualną. Miesięczne częściowe wyrównanie z tytułu utraty dochodów jest równe krajowemu wynagrodzeniu minimalnemu (748,10 EUR lub 572,28 EUR po odliczeniu składek i podatków). Jeżeli rodzic podejmuje pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, świadczenie jest odpowiednio korygowane i wypłacane jako część wynagrodzenia minimalnego. Lipiec 2012 r 25

26 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych? Wnioski o świadczenia rodzinne należy składać w ośrodku ds. pracy społecznej. Konieczne jest złożenie wniosku o zasiłek rodzicielski w terminie 30 dni przed przewidywaną datą porodu oraz 30 dni od daty porodu. Wniosek o dodatek porodowy należy złożyć w terminie 60 dni od daty porodu w przeciwnym razie dana osoba traci uprawnienia do świadczenia. Dziecko może osobiście ubiegać się o zasiłek na dzieci, jeżeli ukończyło 18. rok życia. W tym przypadku kwota wypłacona pierwszemu dziecku nie zależy od rzeczywistej liczby dzieci w rodzinie. Uprawnienia przyznaje się na okres jednego roku, przy czym odpowiedni wniosek należy złożyć w terminie 90 dni od daty porodu. Po tym terminie uprawnienia mogą zostać przyznane dopiero od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono wniosek. Jeśli beneficjent chce pobierać świadczenie w nieprzerwany sposób, musi składać nowy wniosek w ostatnim miesiącu każdego okresu. Wniosek o zasiłek dla rodzin wielodzietnych należy składać nie później niż do 15 lipca każdego roku. Po tym terminie uprawnienia wygasają. Zasiłek może zostać przyznany z urzędu przez ośrodek ds. społecznych, jeśli rodzina jest uprawniona do zasiłku na dzieci. Wniosek o zasiłek na dzieci wymagające specjalnej opieki należy złożyć w terminie 90 dni od daty porodu. Po tym terminie zasiłek jest wypłacany począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono wniosek. Lipiec 2012 r 26

27 Rozdział X: Bezrobocie Kiedy osoba ma prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia? Świadczenie z tytułu bezrobocia (nadomestilo za primer brezposelnosti) może być wypłacane pracownikom najemnym oraz osobom prowadzącym działalność na własny rachunek obowiązkowo ubezpieczonym od utraty pracy. Bezrobocie nie może być dobrowolne, celowe lub wynikać z winy ubezpieczonego. Ubezpieczony musi spełnić dodatkowe warunki: być zatrudniony przez co najmniej 9 z ostatnich 24 miesięcy; przyjąć odpowiednie zatrudnienie (jeżeli dostępne jest odpowiednie miejsce pracy, nie wypłaca się świadczenia z tytułu bezrobocia). Po pewnym okresie wymagane jest przyjęcie również zatrudnienia na stanowisku o jeden szczebel edukacyjny niższym, oprócz zatrudnienia odpowiadającego kwalifikacjom danej osoby; zarejestrować się w się w urzędzie służb zatrudnienia Słowenii w okresie 30 dni od momentu ustania stosunku pracy; być zdolny do pracy; aktywnie poszukiwać zatrudnienia; należeć do grupy wiekowej obejmującej osoby od 15. do 65. roku życia. Co obejmuje ubezpieczenie? Wysokość świadczenia z tytułu bezrobocia obliczana jest w oparciu o średnie miesięczne wynagrodzenie (bez górnego limitu i z uwzględnieniem zasiłku zastępującego dochód) pobierane przez ostatnie 12 miesięcy poprzedzające rozwiązanie umowy o pracę. Przez pierwsze trzy miesiące wysokość świadczenia wynosi 80% podstawy wymiaru. Od czwartego a przed upływem dwunastego miesiąca świadczenie wynosi 60% podstawy wymiaru, a po upływie dwunastu miesięcy 50%. Wypłacane świadczenie nie może być niższe niż 350 EUR ani wyższe niż 892,50 EUR. Okres wypłacania świadczenia z tytułu bezrobocia zależy od wcześniejszego okresu ubezpieczenia. Świadczenie jest wypłacane przez okres: 3 miesięcy za okres ubezpieczenia od 9 miesięcy do 5 lat; 6 miesięcy za okres ubezpieczenia od 5 do 15 lat; 9 miesięcy za okres ubezpieczenia od 15 do 25 lat; 12 miesięcy za okres ubezpieczenia powyżej 25 lat; 19 miesięcy dla osób ubezpieczonych w wieku powyżej 50. roku życia i posiadających okres ubezpieczenia wynoszący więcej niż 25 lat; 25 miesięcy dla osób ubezpieczonych w wieku powyżej 55. roku życia i posiadających okres ubezpieczenia wynoszący więcej niż 25 lat. Ponadto służby zatrudnienia Słowenii opłacają składki na ubezpieczenie emerytalne i na wypadek inwalidztwa maksymalnie przez jeden rok do spełnienia warunków przejścia na emeryturę. Lipiec 2012 r 27