Redaktor serii: Ks. Marek Starowieyski. staro ytnoœæ

Transkrypt

1

2 Redaktor serii: Ks. Marek Starowieyski staro ytnoœæ

3 ŒW. GRZEGORZ WIELKI DIALOGI Przek³ad: Wstêp: Komentarz i opracowanie:

4 < >! " # " $ % & ' $ % ) * +, -. /, 0 1 /, 0 - / : 9 1 ; $ ( = " >! > &? A B C 4 D E F * 5 E G H I + 3 J & ' K = K > L % & > " $ % K M N 4 N O 3 ) O 3 B 5 I P 3 Q A G N 6 O N R $ ' $ ' " & S G 3 I O T N U E B E C V P O V B W T X ; C D ; - Y Z, / [ V B 5 E I / C B ; 1 8 ;, ; \ A C 3 ] ^ N D N T 6 P 5 S ) U / N G 3 O O V B 5 E I P 5 _ ` a b c d e f e g f d g h i f j k l f h m n o p q r n s _ ` ` b k j g l f t d k k u * N G V 4 5 v + O w V [ x y z { * V C 3 T B 5 I O T N U E B E C V P O V B W T H } ; U E B E C V P O V 6 P 3 ~ 8 ~ 1 Q ~ 7 9 ^ 4 3 P W T O E } ; Y 9.,, 0 8 Q - ~ Q 7. O E } ; Z ƒ 3 Y 9.,, 0 8 Q - ~ Q 7, E Q ] 3 5 } T V C 3 T B 5 I O T N O V B 5 E I ; I N ] ; G } D 3 ] N T 5 E B 5 3 O V B 5 E I ; I N ] ; G } T T T ; O V B 5 E I ; I N ] ; G }

5 SPIS TREŚCI 5 SPIS TREŚCI SKRÓTY...13 WSTĘP...15 I. DIALOGI GRZEGORZA...15 Narodziny dzieła...15 Zwiastuny Dialogów w innych dziełach...17 Dialogi Grzegorza a dzieło Sulpicjusza Sewera...19 Struktura Dialogów...19 Układ dzieł Sulpicjusza Sewera...21 Od pism dotyczących Marcina do Dialogów Grzegorza: porównanie struktury...22 Dialogi jako historia duszy...23 Święci Italii współczesnej Grzegorzowi...25 II. ŻYCIE ZAKONNE W DIALOGACH...28 Życie Benedykta: próby z Subiaco...28 Promieniowanie z Monte Cassino...33 Obraz monastycznego życia Benedykta i jego bliskich...36 Mnisi z księgi pierwszej...39 Mnisi i mniszki w dwóch ostatnich księgach...41 III. OBRAZY ŚRODOWISKA KAPŁAŃSKIEGO...47 Duchowni w księdze I...47 Duchowni w Żywocie Benedykta...49 Biskupi i kapłani księgi III...50 Życie kapłańskie w księdze IV...52 IV. LUD CHRZEŚCIJAŃSKI...54 Postaci świeckich w księdze I...54 Świeccy w Historii Życia Benedykta...55 Świętość świeckich w księdze III...58 Świeccy w ostatniej księdze...60 V. KONKLUZJA: IDEAŁ MONASTYCZNY...63 PODSTAWOWA BIBLIOGRAFIA...67

6 6 SPIS TREŚCI KSIĘGA PIERWSZA (tł. Ewa Czerny)...85 [Prolog] O Honoracie, który był opatem w Fundis O Libertynie, przeorze klasztoru w Fundis O ogrodniku, mnichu w tym samym klasztorze O Ekwicjuszu, opacie w prowincji Walerii O Konstancjuszu, zakrystianie kościoła św. Stefana koło Ankony O Marcelinie, biskupie kościoła w Ankonie Nonnosus, przeor klasztoru na górze zwanej Soracte O Anastazym, opacie klasztoru zwanego Subpentoma O Bonifacym, biskupie miasta Ferentis O Fortunacie, biskupie miasta Todi O Martyriuszu, mnichu z prowincji Waleria O Sewerze, kapłanie z tej samej prowincji KSIĘGA DRUGA (tł. Ewa Czerny) Prolog O naprawie stłuczonego przetaka O pokonaniu pokusy cielesnej O szklanej czaszy, która pękła naznaczona znakiem krzyża O uleczeniu niestałego mnicha O wodzie, która wytrysnęła ze skały na szczycie góry O żelaznym ostrzu, które powróciło do swojej rękojeści O uczniu [Benedykta], który chodził po wodzie O zatrutym chlebie wyrzuconym daleko przez kruka O głazie ogromnym podniesionym siłą modlitwy [Benedykta] O rzekomym pożarze w kuchni O młodym słudze Bożym przygniecionym walącym się murem i uzdrowionym O Sługach Bożych, którzy jadali posiłki wbrew Regule O bracie mnicha Walentyniana, który postępował jak w poprzednim opowiadaniu O wykryciu podstępu króla Totili O przepowiedni udzielonej temuż królowi Totili Jak pewien duchowny został uwolniony od szatana O proroctwie zburzenia klasztoru O schowanej beczce wina O podarowanych chusteczkach

7 SPIS TREŚCI O pysznych myślach sługi, poznanych przez Benedykta O dwustu korcach mąki znalezionych w czasie głodu przed klasztorem Jak budowano klasztor w Terracina we śnie rozplanowany O służebnicach Bożych, które po śmierci dzięki mszy powróciły do wspólnoty O młodym mnichu, którego ziemia wyrzuciła z grobu Jak pewien mnich odchodząc z klasztoru spotkał po drodze smoka O uleczeniu trędowatego O cudownym spłaceniu długu O wyrzuconej flaszce szklanej, która nie rozbiła się na skałach O pustej beczce, która napełniła się oliwą O mnichu wyzwolonym od szatana Jak samym swoim spojrzeniem uwolnił z więzów wieśniaka O wskrzeszeniu zmarłego O cudzie Scholastyki, siostry Benedykta Jak Benedykt ujrzał duszę swojej siostry opuszczającą ciało Jak Benedykt zobaczył cały świat w jednym promieniu światła Jak [Benedykt] napisał Regułę dla mnichów Jak [Benedykt] zapowiedział swoją śmierć braciom O szalonej kobiecie uzdrowionej w świętej grocie KSIĘGA TRZECIA (tł. Ewa Czerny) Prolog O Paulinie, biskupie miasta Noli O papieżu Janie O papieżu Agapicie O Dacjuszu, biskupie miasta Mediolanu O Sabinusie, biskupie miasta Canosy O Kasjuszu, biskupie miasta Narni O Andrzeju, biskupie miasta Fundis O Konstancjuszu, biskupie miasta Akwinum O Frigidianie, biskupie miasta Lukki O Sabinusie, biskupie miasta Placencji O Cerboniuszu, biskupie miasta Populonium O Fulgencjuszu, biskupie miasta Utriculum

8 8 SPIS TREŚCI 13. O Herkulanusie, biskupie miasta Peruzji O słudze Bożym, Izaaku O sługach Bożych Eutycjuszu i Florencjuszu O Marcinie, mnichu z góry Marsicum O mnichu z góry Argentarium, który wskrzesił zmarłego O mnichu Benedykcie O kościele błogosławionego Zenona w mieście Weronie O Stefanie, kapłanie w prowincji Waleria O zakonnicy która jedynym rozkazem uwolniła człowieka od diabła O kapłanie z prowincji Waleria, który złodzieja zatrzymał przy swym grobie O opacie z góry Preneste i jego kapłanie O Teodorze, zakrystianie kościoła Piotra Apostoła w Rzymie O Akoncjuszu, zakrystianie tego samego kościoła O Menasie, samotnym mnichu O czterdziestu wieśniakach, zabitych przez Longobardów dlatego, że nie chcieli jeść mięsa ofiarowanego bożkom O grupie jeńców zabitych, dlatego że nie chcieli uczcić koziej głowy O biskupie ariańskim, który stracił wzrok O kościele ariańskim w Rzymie, który został konsekrowany w wierze katolickiej O królu Hermenegildzie, synu Leowigilda, króla Wizygotów, skazanym przez ojca na śmierć z powodu wiary katolickiej O biskupach afrykańskich, którym za obronę wiary katolickiej Wandalowie-arianie obcięli języki aż do korzenia, a którzy bez żadnej przeszkody mogli mówić jak dawniej O słudze Bożym, Eleuteriuszu Ile jest rodzajów skruchy O Amancjuszu, kapłanie z prowincji Etruria O Maksymianie, biskupie miasta Syrakuz O Sanktulusie, kapłanie w prowincji Nursji O widzeniu, jakie miał Redemptus, biskup miasta Ferentis

9 SPIS TREŚCI 9 KSIĘGA CZWARTA (tł. Anna Świderkówna) O tym, że ludzie cieleśni nie wierzą w sprawy wieczne i duchowe ponieważ nie znają z doświadczenia tego, co się im o nich mówi O tym, że nawet niewierzący nie może żyć bez pewnego rodzaju wiary O tym, że zostały stworzone trzy rodzaje żyjących duchów Rozprawa o zdaniu Salomona: Los synów ludzkich jest ten sam, co i los zwierząt O tym, że dusza wychodzi z ciała w sposób niewidzialny, czy więc istnieje, jeśli nie można jej zobaczyć? To, że dusza żyje w ciele, poznajemy po ruchach ciała; tak samo życie duszy po śmierci ciała powinniśmy u świętych poznać po mocy ich cudów O odejściu dusz O odejściu duszy Germana, biskupa Kapui O odejściu duszy mnicha Specjosusa O odejściu duszy pewnego pustelnika O odejściu duszy opata Spes O odejściu duszy kapłana z Nursji O duszy Probusa, biskupa miasta Rieti O zejściu Galli, służebnicy Bożej O zejściu paralityka Serwulusa O zejściu służebnicy Bożej, Romuli Śmierć świętej dziewicy Tarsilli O odejściu dziewczynki Muzy O tym, że niektórym dzieciom ich rodzice przez złe wychowanie zamykają dostęp do królestwa niebieskiego i o dziecku, które bluźniło O odejściu sługi Bożego, Stefana Czasem zasługi duszy nie ujawniają się przy jej odejściu, lecz ukazują się dopiero później O dwóch mnichach opata Walencjona O odejściu opata Soranusa O odejściu diakona kościoła Marsów O śmierci męża Bożego wysłanego do Bethel Czy przed zmartwychwstaniem ciał dusze sprawiedliwych mogą być przyjęte do nieba? W jaki sposób umierający przepowiadają oraz o śmierci adwokata Cumquodeusa. Objawienie mnichów Geroncjusza i Mellitusa i o różnorodności języków

10 10 SPIS TREŚCI 28. O śmierci komesa Teofanesa Trzeba wierzyć, że jak dusze doskonałych idą do nieba, tak dusze grzeszników idą do piekła, gdy tylko śmierć oddzieli je od ciała Jak można uwierzyć, że ogień materialny może zapanować nad duchami nie posiadającymi ciała? O śmierci króla Teodoryka, arianina Śmierć Reparata O śmierci członka kurii, którego grób został spalony Czy dobrzy w Królestwie niebieskim, a źli w swych mękach rozpoznają się wzajemnie O pewnym umierającym zakonniku, który ujrzał proroków Czasem dusze, które się nie znały, umierając rozpoznają się w chwili, gdy otrzymują karę za swe grzechy lub nagrodę za dobre czyny. O śmierci Jana i Ursusa Eumorfiusza i Stefana O tych, którzy są jakby przez pomyłkę wezwani do opuszczenia swego ciała. O wezwaniu i odesłaniu mnicha Piotra, śmierci i zmartwychwstaniu Stefana i o widzeniu, jakie miał pewien żołnierz O tym, że widziano dom dla Deusdedita budowany tylko w sobotę O karze Sodomitów O tym, że niektóre dusze, jeszcze przebywając w ciele, widzą w duchu coś z kar przyszłych. O chłopcu Teodorze i o śmierci Chrysauriusa i mnicha z Izaurii Czy po śmierci istnieje ogień oczyszczający O duszy diakona Paschazjusza Dlaczego w sprawach duszy tyle rzeczy dawniej ukrytych ujawnia się w czasach obecnych? Jak należy wierzyć, gdzie się znajduje piekło? Czy w Gehennie jest jeden ogień, czy też są tam różne ognie? Czy ci, którzy zostali wysłani w ogień Gehenny, płoną tam wiecznie? Jak można mówić, że dusza jest nieśmiertelna, jeśli wiadomo, że może być skazana na karę śmierci O pewnym świętym mężu, który przeląkł się w obliczu śmierci Niektórzy w chwili śmierci zostają wzmocnieni objawieniem, aby się nie bali i o mnichach Antonim, Merulusie i Janie

11 SPIS TREŚCI Czy należy zwracać uwagę na sny i jakie są rodzaje snów O pewnym człowieku, który we śnie miał przyrzeczone długie życie, a umarł bardzo szybko Czy dusza ma jakiś pożytek z tego, że ciało jej zostało pochowane w kościele? O pewnej zakonnicy pochowanej w kościele św. Wawrzyńca Męczennika, która ukazała się na pół spalona O grobie patrycjusza Waleriana Jak ciało zmarłego Walentyna zostało wyrzucone z kościoła O tym, jak ciało pewnego farbiarza zostało pochowane w kościele, po czym zniknęło Co po śmierci może pomóc duszy w uwolnieniu od grzechów? O kapłanie z Centumcellae, którego duch pewnego człowieka prosił, aby mu pomógł po śmierci, ofiarując za niego świętą Hostię i o duszy mnicha Justusa O życiu i śmierci biskupa Kasjusza O jeńcu wojennym, którego więzy rozrywały się w godzinie składania Ofiary, i o marynarzu imieniem Waraka, który w czasie rozbicia się okrętu został uratowany dzięki zbawczej Hostii O mocy i tajemnicy zbawczej Ofiary O konieczności upokorzenia serca w czasie świętych misteriów i czuwania nad swym umysłem po żalu za grzechy O odpuszczeniu win bliźnim, aby i nasze zostały wybaczone INDEKSY Odesłań i aluzji biblijnych Imion Nazw geograficznych

12

13 SKRÓTY 13 SKRÓTY Abol Analecta Bollandiana, Bruxelles BHG BHL Bibliotheca hagiographica Graeca, 13, Bruxelles i jej Auctaria (1969, 1984). Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 13, Bruxelles , 1911 (Suplementum 1986). BS Bibliotheca Sanctorum, Roma CCL Corpus Christianorum. Series Latina, Turnhout CPL DHGE Clavis patrum latinorum, wyd. E. DEKKERS, Steenbrugge Dictionnaire dhistoire et de géoraphie ecclésiastiques, red. A. BAUDRILLART i in., Paris DIP Dizionario degli Istituti di perfezione, Roma DPAC DSAM Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, A. DI BERARDINO (wyd.), Casale Monferrato Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique. Doctrine et histoire, éd. M. VILLER, Paris EK Encyklopedia Katolicka, KUL Lublin LCIk LThK Lexicon der christlichen Ikonographie I-VIII, red. Kirschbaum i in., Freiburg im Br Lexikon für Theologie und Kirche, red. J. HÖFER, K. RAHNER, Freiburg im Br PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, 1221, wyd. J.P. MIGNE, Paris PSP Pisma starochrześcijańskich pisarzy, Warszawa RAC Reallexicon für Antike und Christentum, red. T. KLAUSER i in., Stuttgart RBen Revue bénédictine, Maredsous RegBen Reguła św. Benedykta. RHE Revue dhistoire ecclésiastique, Louvain SCh Sources Chrétiennes, wyd. H. DE LUBAC, J. DANIELOU [i in.], Paris 1941.

14 14 SKRÓTY SA StPatr Studia anselmiana. Philosophica (et) theologica, Roma Studia Patristica, Berlin, Kalamazoo, Oxford, Leuven SWP Studia Warmińskie, Olsztyn TRE Theologische Realencyklopädie, Berlin. VoxP Vox Patrum, Lublin ZKTh Zeitschrift für Katholische Theologie, Innsbruck ŹrMon Źródła monastyczne, Kraków-Tyniec ŹrMon 8 ŹrMon 12 Sulpicjusz Sewer, Pisma o św. Marcinie z Tours. Żywot, Listy, Dialogi, przekład: P.J. NOWAK OFM; wstęp, komentarz i opracowanie: M. STAROWIEYSKI, posłowie: H. MALEWSKA, Kraków PALLADIUSZ, Opowiadania dla Lausosa (Historia Lausiaca), przekład: S. KALINKOWSKI, wstęp i opracowanie: M. STAROWIEYSKI, Kraków 1996.