Odkrywam nieznane karty wojny rozmowa z pastorem Wawrzyńcem Markowskim

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Odkrywam nieznane karty wojny rozmowa z pastorem Wawrzyńcem Markowskim"

Transkrypt

1 Odkrywam nieznane karty wojny rozmowa z pastorem Wawrzyńcem Markowskim W niektórych kręgach znany jako ksiądz militarysta, sam twierdzi, że jest pacyfistą o wojskowych zainteresowaniach. Pastor Wawrzyniec Markowski to duchowny, który wyłamuje się ze schematów i nie poprzestaje na głoszeniu Dobrej Nowiny. Na koncie ma książki o fińskich pancernikach i japońskich czołgach, a teraz przyszedł czas na bitwę o Atlantyk. Zapraszamy do lektury rozmowy z drugim ze współautorów Burzy nad Atlantykiem. Tomasz Czapla: Z lektur wcześniejszych wywiadów wiem, że w kręgach znajomych jest ksiądz nazywany księdzem militarystą. Niecodziennie spotyka się duchownego interesującego się militariami, skąd u księdza takie zainteresowania? Wawrzyniec Markowski: Niektórzy mnie tak określają, ale traktuję to jako wyraz sympatii. Z przekonania jestem pacyfistą, a historia wojskowości to moje drugie powołanie (śmiech). Militariami zacząłem się pasjonować dzięki bratu. Był on zapalonym modelarzem, budował modele różnych samolotów i zbierał materiały na temat sprzętu wojskowego. Podpatrywałem go, dopytywałem o szczegóły i tak połknąłem bakcyla. Aktualnie nie mam czasu na modelarstwo, modele leżą w pudełkach, ale mam nadzieję, że kiedyś do tego wrócę. Morzem zainteresowałem się zaś dzięki głównemu autorowi Burzy, czyli panu Andrzejowi Perepeczce. Jako młody chłopak, w drugiej lub trzeciej klasie, przeczytałem jego Bój o Atlantyk. Choć nie wszystko rozumiałem, książka stała się impulsem do dalszych lektur. Zacząłem szukać publikacji beletrystycznych oraz popularnonaukowych, w których znalazłbym informacje na temat wojska, samolotów, okrętów wojennych. Pierwsze były książki z serii Typy broni i uzbrojenia, a także album Prezentuj broń, gdzie omawiano uzbrojenie polskiego wojska w międzywojniu i podczas II wojny światowej. Potem doszła nieśmiertelna seria Żółty tygrys opowiadania na temat wybranych epizodów z II wojny. Korzystałem także z fachowej literatury, pochłaniając takie czasopisma, jak Żołnierz Polski, Morze czy Skrzydlata Polska. Jak widać, to zainteresowanie przetrwało do dziś. Jakie są główne zainteresowania badawcze księdza? Specjalizuje się ksiądz w historii floty radzieckiej, ale jest również autorem m.in. książki poświęconej kamuflażowi czołgów japońskich podczas II wojny światowej. Podstawowym obszarem moich badań jest, jak Pan wspomniał, marynarka radziecka i o tym piszę pracę doktorską. Ten temat mnie zainteresował, ponieważ w Polsce jest dość słabo opisany. W pracach powstałych w PRL-u widać piętno propagandy i trudno znaleźć w nich rzetelne informacje. Niestety, nowych opracowań jest jak na lekarstwo, a starsze dominują w antykwariatach i internecie. Czytelnik po lekturze takich publikacji będzie niewiele mądrzejszy niż na początku, przyjmując perspektywę badawczą sprzed ćwierćwiecza. Jedynym, w miarę dobrze opracowanym tematem, gdzie można znaleźć wartościowe publikacje, są konwoje arktyczne. Dotyczą one głównie działań flot zachodnich aliantów, podczas gdy udział radzieckiej Floty Północnej w tych operacjach jest przedstawiony słabo (inna sprawa, że był on niewielki). Są one jednak omawiane, natomiast zmagania Floty Bałtyckiej to biała plama w polskiej

2 historiografii, którą staram się wypełnić. Na marginesie dodam, że ostatnio ukazała się książka mojego przyjaciela, dr. Michała Glocka, o Flocie Czarnomorskiej. Jest to ważny krok w przybliżaniu Polakom historii marynarki radzieckiej, zwłaszcza na bardziej odległych akwenach. Inne kierunki moich badań wynikają z różnych przyczyn. Czasami jestem proszony o napisanie jakiegoś tekstu i potem dany temat mnie wciąga. Zaczynam więc go zgłębiać, traktuję to jako swego rodzaju odskocznię od dziejów floty radzieckiej. Przeważnie staram się szukać tematów niewyeksploatowanych, takich, które czekają na swego badacza. W którymś momencie zainteresowałem się na przykład japońską bronią pancerną i postanowiłem ją odkryć. Tak powstała książka o kamuflażach japońskich czołgów z II wojny światowej. Przy jej pisaniu pomocna okazała się moja kolekcja posiadam blisko 400 zdjęć tamtejszej broni pancernej z lat 30. i 40. Jestem również autorem m.in. monografii amerykańskiego bombowca Boeing B-17 oraz pracy o fińskich pancernikach obrony wybrzeża. Są to tematy dość niszowe, ale dzięki temu mogę o nich pisać i tym samym je popularyzować. Przy badaniach nad flotą radziecką współpracował ksiądz z jednym z najwybitniejszych polskich sowietologów, profesorem Pawłem Wieczorkiewiczem. Czy moglibyśmy dowiedzieć się czegoś więcej o tej współpracy? Moja znajomość z profesorem Wieczorkiewiczem zaczęła się od zabawnego incydentu. Poznałem go podczas konferencji naukowej poświęconej Rosji, która odbywała się na Uniwersytecie Gdańskim. Jednym z prelegentów był pan profesor, który omawiał działania floty radzieckiej przeciw Polakom we wrześniu 1939 roku. Już wtedy interesowałem się marynarką ZSRR, choć nie przypuszczałem, że kiedyś będę pisał o tym pracę doktorską. Po wystąpieniu profesora przyszedł czas na pytania z sali i okazałem się jedynym dyskutantem, co wzbudziło wielkie zdziwienie obecnych, jako że byłem w stroju duchownego. Co więcej, zacząłem z nim polemizować i, o dziwo, bardzo mu się to spodobało. Był to człowiek, który chętnie wdawał się w dyskusję i nie miał w sobie zadęcia, które jest udziałem niektórych naukowców. Po jakimś czasie zaprosił mnie do siebie i zaczęliśmy współpracować. Wyznałem mu, że pracuję nad książką o losach marynarki sowieckiej podczas II wojny światowej i wówczas padło pytanie: a może ksiądz napisałby o tym pracę doktorską?. Po namyśle uznałem, że warto spróbować i tak rozpoczęła się moja przygoda z doktoratem. Profesor Wieczorkiewicz bardzo mi pomagał w pracy, udostępniając liczne książki ze swojej biblioteki. Niestety, ciężko zachorował i nie doczekał mojej obrony. Zostałem na jakiś czas naukową sierotą, na szczęście potem nawiązałem współpracę z profesorem Zbigniewem Karpusem z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od premiery pierwszej edycji Burzy nad Atlantykiem minęło 15 lat. Jakie zmiany niesie ze sobą wznowione wydanie? W ciągu tych 15 lat nasza wiedza o działaniach morskich podczas II wojny światowej znacząco się pogłębiła. Otwarte zostały archiwa, przede wszystkim poradzieckie, choć wiele dokumentów pozostaje tajnych. Dzięki temu uzyskaliśmy dostęp do nieznanych wcześniej materiałów, na przykład raportów o działaniach sowieckiej floty w wojnie zimowej. Należy podchodzić do nich krytycznie, ale jest to ważne źródło dla badaczy. Zaczęły powstawać na ten temat fachowe publikacje, najpierw po rosyjsku, potem po polsku. Wielokrotnie z nich

3 korzystałem, m.in. z fundamentalnej pracy Sowietsko-finlandskaja wojna , a także najnowszego opracowania dwójki badaczy, Morozowa i Kułagina Sowietskij podwodnyj flot W Polsce flotą radziecką zajmuję się w zasadzie tylko ja i wspomniany już dr Michał Glock, który swoją pracę magisterską poświęcił dziejom tamtejszej marynarki od 1918 roku do wybuchu wojny z III Rzeszą, a doktorską, jak już wspomniałem, działaniom radzieckiej Floty Czarnomorskiej podczas II wojny światowej. Dzięki uprzejmości pana Andrzeja Perepeczki, mogłem umieścić w nowym wydaniu Burzy cały rozdział poświęcony zmaganiom morskim podczas wojny zimowej. Do drugiej edycji wprowadzono wiele rozszerzeń i zaktualizowano niektóre fakty. Źródła, z których korzystał pan Andrzej, nie zawsze wytrzymują próbę czasu i tam, gdzie było to możliwe, skorygowaliśmy nieścisłości. Uzupełniliśmy także rozdział o walkach na polskim wybrzeżu podczas kampanii wrześniowej. Po 1989 roku zajmowało się tą problematyką wielu wybitnych badaczy, dzięki czemu udało się, przynajmniej częściowo, odkłamać historię przedwojennej marynarki. Wymienię tu chociażby prace profesora Bartelskiego, który wniósł dużo nowego do naszej wiedzy o walkach na Westerplatte, obronie Helu czy Kępy Oksywskiej. Korzystałem z jego dorobku, dzięki czemu Burza wzbogaciła się o nowe dane i fakty. Ponadto, rozszerzyliśmy rozdziały na temat działań U-bootów u wybrzeży Wielkiej Brytanii oraz wojny minowej. Myślę, że główny autor, czyli pan Andrzej, jest zadowolony z poprawek, o czym świadczy fakt, że zgodził się, aby moje nazwisko umieszczono na okładce. Jest to wielki zaszczyt, gdyż od wielu lat stanowi on dla mnie autorytet w dziedzinie historii II wojny światowej na morzu. Aktualizowanie i uzupełnianie faktów wymagało korzystania z wielu materiałów. Do jakich źródeł sięgał ksiądz najczęściej? Przeważnie korzystałem z artykułów zawartych w fachowych czasopismach. Traktowałem je jako przyczynek do rozwinięcia danego tematu w Burzy i zarysowania szerszego tła historycznego. Przy tym chcę uspokoić czytelników, że uzupełnienia to wątki poboczne - zasadnicza część książki nie uległa zmianie. Chcieliśmy wraz z panem Andrzejem wzbogacić ją o pewne szczegóły, które niejednokrotnie są zapomniane nawet wśród badaczy. Sięgnąłem także do własnych badań, zwłaszcza poświęconych radzieckiej flocie na Bałtyku. Przy rozdziale o wojnie zimowej korzystałem na przykład z artykułu Podwodna wojna zimowa, który napisałem wspólnie ze swoją żoną, Aurelią, i Michałem Glockiem. Ważnym źródłem był internet wiele pożytecznych informacji znalazłem na forach, gdzie konsultowałem się z historykami. Nie tylko polskimi, pomagali mi także badacze niemieccy oraz rosyjscy. Przez ostatnie ćwierć wieku, dzięki odtajnieniu dokumentów, stan naszej wiedzy o II wojnie światowej na morzach znacznie się poprawił. Był to jednak proces stopniowy i gdy pan Andrzej pracował nad pierwszym wydaniem Burzy, nie miał dostępu do wszystkich informacji. Efekt był taki, że na przykład przy opisie zatopionych jednostek często była podana ich wielkość (a konkretnie pojemność), ale brakowało nazwy. Autor nie miał wyjścia po prostu takich wiadomości nikt nie udzielał. W zdecydowanej większości takich przypadków udało mi się zidentyfikować brakujące nazwy okrętów i statków, dotarłem także do nazwisk ich dowódców. W ten sposób zyskaliśmy pełniejszy obraz konfliktu na Atlantyku. Myślę, że dla kogoś

4 zainteresowanego tematem takie detale są atrakcyjne i pozwalają na obalenie mitów, które narosły wokół tego wycinka historii II wojny światowej. Burza jest poświęcona bitwie o Atlantyk, ale walki toczyły się równolegle na drugim z wielkich oceanów Oceanie Spokojnym. Jaki jest stan badań polskiej historiografii, jeżeli chodzi o ten teatr wojny morskiej? Od wielu lat podstawową pracą na ten temat jest książka Zbigniewa Flisowskiego Burza nad Pacyfikiem. Nie jest to pozycja akademicka składają się na nią felietony historyczne, opisujące kolejne kampanie na Pacyfiku. Jest to najszersze opracowanie w Polsce, do tego możemy dodać artykuły i prace naukowe, które mają mniejszy zasięg. Prawdę mówiąc, Burza nad Pacyfikiem również wymagałaby pewnych uzupełnień. Autor wydał ją w latach 80., i podobnie, jak w przypadku naszej Burzy nad Atlantykiem, wiele zawartych tam informacji się zdezaktualizowało. Gdy chcemy zapoznać się z najnowszą wiedzą o wojnie na Pacyfiku, musimy więc sięgać po publikacje zagranicznych historyków. Inna sprawa, że działania na Oceanie Spokojnym mają tak wiele aspektów, że ich kompleksowe opisanie musiałoby obejmować nie kilka, ale kilkanaście tomów. Nowa Burza nad Atlantykiem również nie wyczerpuje tematu. Planowana jest sześciotomowa edycja, ale niektóre zagadnienia zostały i tak tylko zasygnalizowane. Poza bojem o Atlantyk, opisujemy zmagania na przyległych morzach i siłą rzeczy bitwy o mniejszym znaczeniu musiały zostać potraktowane jako wątki poboczne. W pierwszych miesiącach drugiej wojny światowej walki na morzu toczyły się między Kriegsmarine, a flotami brytyjską i francuską. Admiralicja niemiecka nie planowała walnej rozprawy z aliantami, postawiono na wojnę krążowniczą i działania podwodników. Dlaczego? Dzięki masowym zbrojeniom po dojściu do władzy nazistów, Niemcy skrócili dystans do marynarek alianckich. Ponadto, kolejne układy pozwalały im omijać ograniczenia nałożone przez traktat wersalski, np. zakaz budowy floty podwodnej. Wspomnę chociażby o porozumieniu brytyjsko-niemieckim z 1935 roku, które ustalało wzajemny stosunek sił marynarek obu krajów na 35:100. Zezwalało również na budowę przez III Rzeszę U-bootów, co zresztą trwało nieoficjalnie od kilku lat. Już trzy miesiące po zawarciu tego układu, Niemcy utworzyli dwie flotylle okrętów podwodnych, co najlepiej pokazuje, jak respektowali traktat wersalski. Hitler traktował wszelkie umowy instrumentalnie i wkrótce poinformował Brytyjczyków, że podjął decyzję o rozbudowie U-bootwaffe do 100% stanu brytyjskiej floty podwodnej. Rzesza szykowała się do wojny, ale paradoksalnie, nie była do niej przygotowana. Niemieckie plany zbrojeniowe miały zostać zrealizowane do połowy lat 40. i, gdyby Hitler wstrzymał się z rozpoczęciem działań, Kriegsmarine byłaby niemal równorzędnym przeciwnikiem dla Royal Navy. We wrześniu 1939 roku dysproporcja sił wciąż była znaczna i rozprawa z aliantami na wzór bitwy jutlandzkiej z 1916 roku nie wchodziła w grę. Dowództwo marynarki niemieckiej zdecydowało się więc na wojnę krążowniczą, prowadzoną przez tzw. rajdery i nieograniczoną wojnę podwodną. W pierwszym okresie wojny Kriegsmarine stanowiła poważne zagrożenie dla alianckiej floty, ale kampania norweska nadszarpnęła jej siły. Niemcy stracili wówczas m.in. trzy krążowniki, dziesięć niszczycieli i osiem u-bootów. Od tego

5 momentu niemiecka flota nawodna przestała się liczyć w wojnie morskiej, większe szkody wyrządzały aliantom tylko okręty korsarskie, jak słynny Admiral graf Spee czy przebudowane ze statków handlowych tzw. krążowniki pomocnicze. Podsumowując, wojna zaczęła się dla Niemców o 5-6 lat za wcześnie. Jaki rodzaj niemieckich okrętów był największym zagrożeniem dla marynarek alianckich w pierwszym roku wojny? Wspomniałem już, że bezpośrednia konfrontacja flot brytyjskiej i niemieckiej skończyłaby się dla III Rzeszy katastrofą. Najgroźniejszymi jednostkami Kriegsmarine były w przededniu wojny dwa pancerniki: Scharnhorst i Gneisenau, wyposażone w działa kalibru 280 milimetrów. Royal Navy posiadała zaś 12 pancerników i krążowników, z których każdy dysponował większą siłą ognia. W służbie niemieckiej były jeszcze trzy tzw. pancerniki kieszonkowe ( Admiral Graf Spee, Deutschland i Admiral Scheer przyp. red.), ale od początku przeznaczono je do prowadzenia wojny krążowniczej. Sprawdziły się zresztą jako korsarze wystarczy wspomnieć rajd Admiral Graf Spee, który w ciągu 3 miesięcy zdołał zatopić 9 brytyjskich statków handlowych. Największe szkody wyrządzały jednak Brytyjczykom U-booty, które do końca 1939 roku posłały na dno 79 statków Albionu. Nadzwyczaj efektywna okazała się stosowana przez nie taktyka wilczych stad, czyli skoordynowany atak kilku okrętów podwodnych na jednostki przeciwnika. Brytyjczycy przeciwstawiali się temu, dozbrajając flotę handlową i organizując konwoje, ale przez długi czas U-booty były największą zmorą Royal Navy. Zanim wojna ogarnęła Atlantyk, zmagania pod- i nawodne toczyły się na polskim wybrzeżu. Jakie zadania przewidziano dla naszej marynarki w kampanii wrześniowej? Przez całe dwudziestolecie międzywojenne polska flota szykowała się bardziej do konfrontacji ze Związkiem Radzieckim niż z Niemcami. Od pewnego momentu polskie dowództwo zaczęło zdawać sobie sprawę, że rośnie zagrożenie ze strony III Rzeszy. W marcu 1939 roku opracowano więc plan wojny z Niemcami, tzw. Plan Z, w którym znalazły się wytyczne głównie dla sił lądowych. Zadania dla marynarki wyznaczało Dowództwo Obrony Wybrzeża, które zalecało obronę punktów umocnionych na Helu i Oksywiu. Była to koncepcja defensywna, ale nie mogliśmy toczyć otwartej wojny na morzu. Dysproporcja sił była zbyt duża, a w dodatku na naszą flotę czyhało zagrożenie z dwóch stron. Mało kto dziś pamięta, że w momencie wybuchu wojny na Bałtyku stacjonowała radziecka marynarka, przestarzała, ale silnie uzbrojona. Sowieci posiadali m.in. dwa pancerniki a także lżejsze okręty i gdyby zdecydowali się wspomóc III Rzeszę, kampania wrześniowa na morzu skończyłaby się jeszcze szybciej. Bardziej zaawansowany był plan wojny z ZSRR. Zakładał on działania marynarki w obrębie Zatoki Fińskiej miały tam operować okręty podwodne i stawiacz min Gryf. Liczyliśmy też na wsparcie ze strony Estonii i Finlandii i w razie wojny istniałaby szansa na zamknięcie radzieckiej floty w Zatoce. W przypadku konfliktu z Niemcami takie założenia nie wchodziły w grę, polskie wybrzeże znajdowało się w kleszczach : z jednej strony ograniczone Pomorzem, z drugiej Prusami. W tej sytuacji rozsądnym wyjściem było odesłanie do Wielkiej Brytanii trzech najwartościowszych jednostek, czyli niszczycieli Błyskawica, Grom i

6 Burza. Mogły one dalej walczyć u boku aliantów, a pozostawione w Polsce podzieliłyby los Gryfa i Wichra, które po 3 dniach wojny zostały zatopione przez niemieckie samoloty. Jednym z najbardziej znanych epizodów kampanii wrześniowej jest historia ORP Orzeł i jego ucieczki z internowania w Estonii. Wielkie kontrowersje budziło zachowanie jego dowódcy, komandora Kłoczkowskiego, który wpłynął do Tallina. Oskarżano go o zdradę, został nawet skazany przez Morski Sąd Wojenny w Londynie. Jak po latach ocenia Pan jego postawę? To jest pytanie, które jeszcze długo będzie dzielić, a nawet konfliktować morskich historyków. Z jednej strony mamy opracowania Mariusza Borowiaka, który odsądza Kłoczkowskiego od czci i wiary. Z drugiej, pojawiają się publikacje, których autorzy spoglądają przychylniej na komandora, a nawet starają się go bronić. Być może nigdy się nie dowiemy, jaka była prawda. Jeżeli komandor Kłoczkowski był chory, to rozsądnym wyjściem było wpłynięcie do Helu lub neutralnego portu, wysadzenie go i zmiana dowódcy. Kłoczkowski otrzymał zresztą takie rozkazy; inna sprawa, że wybór Tallina na miejsce postoju był bardzo ryzykowny. Kiedy 14 września Orzeł wchodził na tamtejsze wody, Sowieci rozwijali kampanię propagandową przeciw Estonii. Wkrótce wystosowali ultimatum do Tallina, żądając udostępnienia baz wojskowych, a niecały rok później Estonia stała się radziecką republiką. Jedno jest pewne: gdyby nie odwaga kapitana Grudzińskiego i reszty załogi, Orzeł zostałby włączony do sowieckiej Floty Bałtyckiej. Z ucieczką Orła wiąże się jeszcze inna historia. 28 września 1939 roku gazeta Prawda, podała, że storpedował on radziecki statek, parowiec Mettalist. Jego dowódca, kapitan Osipow, przyznał potem, że żadnego ataku nie było, a Mettalist został zatopiony przez radziecki torpedowiec i okręt podwodny. W Burzy znajdziemy zaś informację, że cała ta historia była tylko faktem medialnym. Historia rzekomych ataków Orła wpisywała się w antyestońską propagandę Sowietów. Agencja TASS niemal natychmiast po ucieczce polskiego okrętu ogłosiła, że pomogła w tym estońska marynarka. Sowieci podali także informację, że Orzeł próbował zaatakować radziecki frachtowiec Pionier, a później wymyślili intrygę związaną z Mettalistem. Minister spraw zagranicznych ZSRR, Wiaczesław Mołotow, stwierdził nawet, że Orła wypuszczono celowo, aby zagrozić radzieckiej żegludze na Bałtyku. Oskarżanie polskiej jednostki i sugerowanie współpracy polsko-estońskiej służyło zwiększeniu presji na władze w Tallinie. W ten sposób Stalin zyskiwał pretekst, aby zmusić Estończyków do zawarcia paktu ze Związkiem i przekazania części swoich baz armii radzieckiej. Kapitan Osipow zeznał w fińskiej niewoli, że we wrześniu 1939 roku otrzymał rozkazy z Leningradu, aby wpłynąć do Zatoki Narva, tam zatopić Mettalista i zameldować, że storpedował go polski okręt podwodny. Przez długi czas sądzono, że w rzeczywistości radziecki parowiec posłały na dno torpedowiec Tucza i okręt podwodny typu Szczuka. W tę wersję wątpił jednak rosyjski badacz, Mirosław Morozow, i zwrócił się do mnie z prośbą o wyjaśnienie tej kwestii. Skontaktowałem się z estońskimi historykami i po jakimś czasie otrzymałem odpowiedź, że Mettalist nie mógł zatonąć we wrześniu 1939 roku. Z raportów nadbrzeżnych punktów obserwacyjnych wynikało, że w potencjalnym miejscu jego zatopienia rzeczywiście

7 pojawiły się wówczas obce jednostki. Były to torpedowiec, okręt podwodny i frachtowiec, ale po jakimś czasie wszystkie odpłynęły. Poza tym, Mettalist miał zostać zatopiony na płyciźnie, aby zdjęcia jego wraku obiegły zachodnie media. Problem w tym, że nie znalazłem takich zdjęć ani artykułów na ten temat. Na dzisiaj nie ma więc podstaw, aby przypuszczać, że Mettalist rzeczywiście został zatopiony w 1939 roku. Co więcej, podaje ksiądz, że ten statek pływał jeszcze przez dwa lata. Sprawa Mettalista budzi we mnie i inne wątpliwości. Można było przecież ogłosić, że statek zatopiono na pełnym morzu, a nie w zatoce. Wówczas nie byłoby potrzeby szukania wraku, a Sowieci mogli zainscenizować ratowanie rozbitków i ich zdjęcia posłać w świat. Wszystko wskazuje zaś na to, że Mettalist zatonął w okolicach półwyspu Hanko, który po wojnie zimowej przypadł Związkowi Radzieckiemu. Sowieci zorganizowali tam bazę morską, ale nie cieszyli się długo półwyspem. Wkrótce po ataku Rzeszy na ZSRR rozpoczęła się druga wojna sowiecko-fińska, tzw. wojna kontynuacyjna, w której celem Finów było odzyskanie utraconych rok wcześniej terenów. Jako jeden z pierwszych, udało się przejąć rejon Hanko i prawdopodobnie Mettalist poszedł na dno trafiony pociskami fińskiej artylerii. Oczywiście, ktoś może stwierdzić, że statek mógł być zatopiony na płytkiej wodzie, później podniesiony i wyremontowany. Informacje, do których dotarłem, nie potwierdzają jednak tego. Estonia była wówczas niepodległym państwem i nie widzę powodu, dla których można by podważać raporty tamtejszej Straży Wybrzeża. Zwłaszcza, że przeczą oficjalnej radzieckiej wersji. W walkach na wybrzeżu polską marynarkę wspierał Morski Dywizjon Lotniczy. W jego skład wchodziły m.in. wodnosamoloty, łódź latająca i amfibia. Jaką rolę odegrała ta jednostka w kampanii wrześniowej? Prawdę powiedziawszy, niewielką. Niemcy już 1 września, zaraz po ataku na Westerplatte, zbombardowali bazę lotniczą w Pucku. Meldowali, że zniszczyli kilkanaście wodnosamolotów, na szczęście uszkodzono tylko kasyno i pole wzlotów. Podczas nalotu zginął jednak dowódca dywizjonu, komandor Edward Szystkowski. Ocalone wodnosamoloty przeleciały na Hel i czekały na dalsze instrukcje. Niestety, kolejny nalot Luftwaffe okazał się tragiczny, niemieckim lotnikom udało się zniszczyć resztę maszyn. Na nawiązanie równorzędnej walki nie pozwalała różnica sił. Do wojny z Polską Niemcy przeznaczyli 10 eskadr lotnictwa morskiego, my dysponowaliśmy tylko dwiema eskadrami. Sztukasy i Junkersy wyrządziły ogromne szkody marynarce, udało im się m.in. zatopić Gryfa i Wichra, a nasze okręty podwodne wciąż były narażone na ataki z powietrza. Praktycznie nie podjęliśmy ofensywnych działań. Znany jest tylko jeden lot rozpoznawczy polskiego wodnosamolotu. Jego zadaniem było zbombardowanie pancernika Schleswig-Holstein, ostatecznie załoga zameldowała, że zrzuciła granaty na świętujących zdobycie Westerplatte Niemców. Dokumenty niemieckie tego nie potwierdzają i wiele wskazuje na to, że mamy do czynienia z kolejną legendą. Owszem, taki lot się odbył, ale załoga nie napotkała żadnego wroga i bezpiecznie wróciła do Juraty. Później podejmowano próby przelotu do Szwecji, ale zakończyły się one fiaskiem.

8 Po upadku Polski głównym teatrem wojny stał się Atlantyk i przyległe morza. Mówiliśmy już, że Niemcy postawili na działania krążownicze i podwodne. Najbardziej we znaki dał się aliantom pancernik Admiral Graf Spee, którego rajd przeszedł do legendy. Czy mógłby ksiądz powiedzieć coś więcej na ten temat? To kolejny epizod bitwy o Atlantyk, który w Burzy został zasygnalizowany, ale wciąż czeka na swego badacza. Admiral Graf Spee, krążąc między wybrzeżem Brazylii, a krajami afrykańskimi, sparaliżował brytyjskie szlaki handlowe na południowym Atlantyku. Reakcja aliantów była natychmiastowa powołano kilkanaście grup uderzeniowych, które miały go odnaleźć, ale o to chodziło Niemcom. Brytyjczycy osłabiali bowiem siły przeznaczone do ochrony konwojów na innych obszarach. W dodatku, wykrycie niemieckiego pancernika kieszonkowego utrudniały kwestie techniczne zasięg samolotów zwiadowczych był ograniczony, a brak radaru na okrętach pościgowych wykluczał poszukiwania nocne. W ciągu trzech miesięcy Admiral Graf Spee zatopił 9 brytyjskich statków handlowych, ale nie to było największym problemem aliantów. Wprawdzie przez długi czas pancernik wymykał się obławie, ale poszukującym go okrętom udało się zatopić kilka jednostek niemieckich. Groźniejsza była sama obecność rajdera, który często zmieniając rejon działania, dezorganizował żeglugę sprzymierzonych. Obawy Brytyjczyków były tym większe, że podczas swojego rajdu pancernik zmieniał nazwę (na Admiral Scheer przyp. red.) i nie mieli pewności, ile niemieckich kieszonkowców pływa na Atlantyku. Historia Admiral Graf Spee zakończyła się u ujścia rzeki La Plata, gdzie doszło do starcia z okrętami alianckimi krążownikami Achilles, Ajax i Exeter. Była to pierwsza bitwa ciężkich okrętów nawodnych w II wojnie światowej, która zakończyła się ucieczką Niemców na urugwajskie wody terytorialne. Wkrótce kapitan Langsdorff, dowódca pancernika, podjął decyzję o samozatopieniu okrętu, a załogę internowali Urugwajczycy. Sam Langsdorff, biorąc na siebie odpowiedzialność za utratę pancernika, popełnił samobójstwo. Poza działaniami rajderów i U-bootów, Niemcy prowadzili z aliantami wojnę minową. Czy mógłby ksiądz krótko scharakteryzować jej przebieg do czerwca 1940 roku? Wojna minowa miała wielostronny charakter. Walczące strony nie ograniczały się już do min stawianych przez tradycyjne stawiacze min, jak polski Gryf. Cały szereg jednostek był przystosowany do ich przenoszenia jako broni pomocniczej. U Niemców były to przede wszystkim niszczyciele, z uwagi na ich szybkość i możliwość zabrania większej ilości ładunków. Do lutego 1940 roku podjęły aż 11 operacji minowych u wybrzeży Wielkiej Brytanii, stawiając liczne blokady na podejściach do portów. Ich uzupełnieniem stały się miny zrzucane przez lotnictwo, zwłaszcza przez wodnosamoloty. Co ciekawe, Luftwaffe widziało w nich skuteczniejszą broń niż marynarka, i w momencie wybuchu wojny posiadało kilkaset min dennych oraz kotwicznych. Stanowiło to dodatkowe wyzwane dla aliantów, gdyż ładunki lotnicze zrzucano w miejscach niedostępnych dla innych nosicieli tej broni. II wojna światowa przyniosła znaczny postęp, jeśli chodzi o ten rodzaj broni. Na przełomie 1939 i 1940 roku pojawiły się masowo miny niekontaktowe, do których detonacji nie było potrzebne bezpośrednie zetknięcie z okrętem. Były to przede wszystkim miny magnetyczne i akustyczne, których produkcję rozwijały obie strony przez cały okres wojny. Ich przewaga

9 polegała na zwiększonym zasięgu działania i wykorzystaniu właściwości fizycznych okrętów przeciwnika. Na przykład miny akustyczne uaktywniały się, reagując na hałas pracy maszyn i okrętowych śrub napędowych. Wybuch następował podczas największego nasilenia szumów, czyli wtedy, gdy statek przepływał bezpośrednio nad miną. Wyrządziły one wiele szkód i minęło trochę czasu, zanim alianci zdołali im przeciwstawić skuteczny sprzęt trałowy. Wspomniał ksiądz, że największym zagrożeniem dla floty alianckiej były U-booty. Ich sukcesy byłyby jeszcze większe, gdyby nie zawodność niemieckich torped. Wspomnę tylko, że w kampanii norweskiej wszystkie 31 pocisków wystrzelonych przez Niemców okazało się niewypałami. Z czego wynikały te problemy? Nieskuteczność torped była największym zmartwieniem U-bootwaffe w pierwszym roku wojny. Problem był tym większy, że dotyczył zarówno torped magnetycznych, jak i tych z zapalnikiem uderzeniowym. Torpedy albo wybuchały przedwcześnie albo schodziły zbyt głęboko pod wodę i mijały swój cel. Po drobiazgowym śledztwie naukowcy ustalili, że szwankują zapalniki i mechanizmy zanurzenia, a szczyt kryzysu przypadł na walki w Norwegii. Gdyby torpedy działały, jak powinny, brytyjska marynarka straciłaby dodatkowo kilka cennych jednostek, w tym pancerniki. Mało też brakowało, aby nie powiódł się atak U-47 w sercu Royal Navy czyli bazie Scapa Flow. Pierwsza salwa w kierunku pancernika Royal Oak zakończyła się połowicznym sukcesem dwie z odpalonych torped nie wybuchły, a jedna trafiła w cel, ale jej detonacja była słaba. Brytyjczycy jednak nie zareagowali i dali Niemcom czas na wystrzelenie drugiej serii pocisków. Mimo tego sukcesu, dowództwo Kriegsmarine było niepocieszone, gdyż przebieg ataku potwierdzał zawodność torped. Na marginesie chciałbym zwrócić uwagę, że kryzys torpedowy nie dotyczył tylko Niemców. Podobne problemy przeżywali Amerykanie, gdy przystąpili do wojny z Japonią. Kluczowym momentem wojny morskiej do czerwca 1940 roku wydaje się inwazja III Rzeszy na Norwegię. Atak Hitlera służył głównie zabezpieczeniu transportów rudy żelaznej płynących ze Szwecji przez norweski Narwik. Jak był pomysł Niemców na przeprowadzenie tej kampanii? Skandynawskie dostawy miały strategiczne znaczenie dla Niemiec stamtąd pochodziła znaczna część przedwojennych transportów rudy. Gdyby aliantom udało się je zablokować, gospodarka Rzeszy zostałaby pozbawiona bezcennego surowca. Hitler o tym doskonale wiedział i już od grudnia 1939 roku planował zajęcie Norwegii i Danii. Alianci nie pozostali w tyle i chcąc uprzedzić Niemców, szykowali się do zaminowania norweskich wód terytorialnych. Poza tym, w rejonie Morza Północnego dysponowali silniejszą flotą i atakujących Niemców spotkałaby natychmiastowa kontrakcja. Ich jedyną szansą było działanie przez zaskoczenie. Niemcy postawili na jednoczesny desant wojsk inwazyjnych w kilkunastu punktach. Aby zneutralizować zagrożenie wynikające z odległości między najważniejszymi portami (Oslo i Narwik dzieliło ponad 2000 kilometrów przyp. red.), wykorzystano okręty wojenne jako transportowce. Decydowała ich szybkość gdyby do najbardziej wysuniętych na północ portów skierowano zwykłe jednostki, alianci z pewnością rozpoznaliby desant. Na pokładzie krążowników i niszczycieli znalazły się więc oddziały wyposażone w lekką broń, stanowiące pierwszy rzut Wehrmachtu. Plan zdał egzamin i Niemcy zdobyli Norwegię, ale w dłuższej

10 perspektywie było to pyrrusowe zwycięstwo. Z jednej strony, zyskali dogodną pozycję do wypadów U-bootów na Atlantyk i zabezpieczyli dostawy surowców. Z drugiej, norweską kampanię okupili jednak ogromnymi stratami, m.in. zatopieniem dziesięciu niszczycieli, które popłynęły do Narwiku. Strat poniesionych podczas walk o Norwegię Kriegsmarine nigdy nie zdołała odrobić. W Norwegii walczyły również polskie jednostki. Sobieski, Batory i Chrobry służyły jako transportowce, a Grom, Błyskawica i Burza patrolowały rejon Narwiku i Harstadt. Poza tym, jeszcze przed rozpoczęciem walk Orzeł zatopił niemiecki transportowiec Rio de Janeiro. Jakby ocenił ksiądz ich udział w tej kampanii? Zatopienie Rio de Janeiro mogło znacząco wpłynąć na losy wojny w Norwegii, ale zostało przez aliantów nieco zignorowane. Płynący ze Szczecina frachtowiec był przecież po brzegi załadowany wojskiem i sprzętem, a jego celem było Bergen. Wprawdzie Norwegowie przejęli rozbitków żołnierzy Wehrmachtu, ale nie zdawali sobie sprawy ze znaczenia jeńców. Alianci również zlekceważyli informacje przekazane przez polską załogę, a gdy zorientowali się, że Niemcy dokonują inwazji, było za późno. Udział innych naszych jednostek był adekwatny do ich liczby polscy marynarze wypełnili swoje zadania, ale nie mogli odwrócić przebiegu kampanii. Ponieśliśmy przy tym bolesne straty Chrobry i Grom zatonęły, zbombardowane przez niemieckie lotnictwo. Nie rozpatrywałbym tego w kategoriach sukcesu lub porażki, w ten sposób zaznaczyliśmy swoją obecność u boku Brytyjczyków i Francuzów. Polska flota pokazała, że wciąż istnieje i, mimo braku państwa, jest silnym punktem wśród marynarek alianckich. Na koniec chciałem zapytać o pracę nad kolejnymi częściami Burzy. Pierwszy tom to początek serii nowa edycja książki ma liczyć sześć tomów. Czy będzie ksiądz uczestniczył również w przygotowaniu następnych? Już uczestniczę, gdyż obecnie pracujemy nad drugim tomem, który powinien ukazać się w połowie tego roku. Mam nadzieję, że zarówno pan Andrzej, jak i Wydawca będą na tyle zadowoleni z mojej pracy, że będę współredagował kolejne części Burzy. Drugi tom rozpocznie opis ewakuacji aliantów z plaż Dunkierki. Jeszcze nie wiem, do jakiego etapu wojny w niej dojdziemy, ale prawdopodobnie będzie to rajd pancernika Bismarck. Chcieliśmy, aby wszystkie części obejmowały podobny przedział czasowy i dlatego każdy tom będzie dotyczył mniej więcej roku wojny. W związku z tym, w drugiej części opiszemy okres od czerwca 1940 roku do kwietnia, maja 1941, kiedy Bismarck wyszedł w morze. Dziękuję za rozmowę.

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni ORP "Błyskawica" - weteran wielkiej wojny (2015.00) ORP Błyskawica to prawdziwy zabytek klasy zerowej wśród okrętów uczestników wojen morskich. Jest najstarszym zachowanym

Bardziej szczegółowo

Bitwa o Anglię. 10 lipca października 1940

Bitwa o Anglię. 10 lipca października 1940 Bitwa o Anglię 10 lipca 1940 31 października 1940 Historia Bitwa o Anglię kampania powietrzna głównie nad południową i centralną Anglią, toczona między niemieckim lotnictwem Luftwaffe a brytyjskim RAF,

Bardziej szczegółowo

Londyn, Krążownik HMS Belfast - największy okręt muzeum w Europie.

Londyn, Krążownik HMS Belfast - największy okręt muzeum w Europie. A gdzież to człowieka poniesie czasem. Ano do Londynu na przykład. A Londyn ma do zaoferowania wiele, oj wiele... Z tego też powodu skłonny jestem założyć się, że odwiedzający to miasto turyści, albo nawet

Bardziej szczegółowo

Dr Ihar Melnikau: Władze bały się, że popsujemy im rocznicę 17 września

Dr Ihar Melnikau: Władze bały się, że popsujemy im rocznicę 17 września Dr Ihar Melnikau: Władze bały się, że popsujemy im rocznicę 17 września We wtorek straż pożarna zamknęła w Zasławiu wystawę poświęconą Białorusinom walczącym w szeregach polskiego wojska w kampanii wrześniowej.

Bardziej szczegółowo

korwetę zwalczania okrętów podwodnych

korwetę zwalczania okrętów podwodnych szkolenia Anna Niwczyk Marynarka Wojenna zorganizowała paradę okrętów i lotnictwa morskiego w Zatoce Gdańskiej 26 czerwca 2011 roku. Pierwszy raz od kilkunastu lat marynarka wojenna prezentowała swoją

Bardziej szczegółowo

ASY POLSKIEGO LOTNICTWA W BITWIE O ANGLIĘ

ASY POLSKIEGO LOTNICTWA W BITWIE O ANGLIĘ ASY POLSKIEGO LOTNICTWA W BITWIE O ANGLIĘ GRANICE II RZECZYPOSPOLITEJ WYBUCH II WOJNY ŚWIATOWEJ 1 WRZEŚNIA 1939 ATAK NIEMIEC 17 WRZEŚNIA ATAK ZWIĄZKU RADZIECKIEGO EWAKUACJA POLSKIEGO RZĄDU I CZĘŚCI ARMII

Bardziej szczegółowo

Nalot bombowy na Wieluń 1 września

Nalot bombowy na Wieluń 1 września Nr 7/2016 30 08 16 Nalot bombowy na Wieluń 1 września 1939 r. Autor: Bogumił Rudawski (IZ) We wczesnych godzinach porannych 1 września 1939 r. lotnictwo niemieckie przeprowadziło atak bombowy na Wieluń

Bardziej szczegółowo

Podniesienie bandery na ORP Kormoran przy nabrzeżu Pomorskim

Podniesienie bandery na ORP Kormoran przy nabrzeżu Pomorskim Podniesienie bandery na ORP Kormoran przy nabrzeżu Pomorskim Uroczyste podniesienie bandery na nowoczesnym niszczycielu min ORP Kormoran planowane jest na 28 listopada przy nabrzeżu Pomorskim. Ten dzień

Bardziej szczegółowo

ORP Pułaski z kolejną misją wraca do Sił Odpowiedzi NATO

ORP Pułaski z kolejną misją wraca do Sił Odpowiedzi NATO ORP Pułaski z kolejną misją wraca do Sił Odpowiedzi NATO ORP Gen. Kazimierz Pułaski opuścił we wtorek gdyński Port Wojenny i wypłynął na kolejną misję. Dołączy do Stałego Zespołu Okrętów NATO Grupa 1,

Bardziej szczegółowo

ORP Gen. K. Pułaski wrócił z arktycznych manewrów

ORP Gen. K. Pułaski wrócił z arktycznych manewrów ORP Gen. K. Pułaski wrócił z arktycznych manewrów Przez dwa tygodnie brał udział w jednych z najtrudniejszych ćwiczeń morskich. Jego zadaniem było m.in.: poszukiwanie okrętów podwodnych, obserwacja przestrzeni

Bardziej szczegółowo

Lotnictwo. Zmiana Program warty rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja

Lotnictwo. Zmiana Program warty rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja Lotnictwo W 1936 r. kończono realizację dotychczasowego 3-letniego programu rozbudowy lotnictwa. Złożony przez szefa Departamentu Aeronautyki MSWojsk. gen. bryg. Ludomiła Rayskiego latem 1936 r. nowy program

Bardziej szczegółowo

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską.

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Pobrany ze strony www.kalitero.pl. Masz pytania skontaktuj się ze mną. Dokument stanowi dzieło w rozumieniu polskich i przepisów prawa. u Zastanawiasz się JAK

Bardziej szczegółowo

BĄDŹ SOBĄ, SZUKAJ WŁASNEJ DROGI - JANUSZ KORCZAK

BĄDŹ SOBĄ, SZUKAJ WŁASNEJ DROGI - JANUSZ KORCZAK BĄDŹ SOBĄ, SZUKAJ WŁASNEJ DROGI - JANUSZ KORCZAK Opracowała Gimnazjum nr 2 im. Ireny Sendlerowej w Otwocku Strona 1 Młodzież XXI wieku problemy stare, czy nowe, a może stare po nowemu? Co jest największym

Bardziej szczegółowo

ORP Sokół kończy służbę

ORP Sokół kończy służbę ORP Sokół kończy służbę Dziś po raz ostatni opuszczono banderę na okręcie podwodnym ORP Sokół. To druga z czterech jednostek typu Kobben wycofywana ze służby w Marynarce Wojennej. Docelowo okręt ma pełnić

Bardziej szczegółowo

Profesorowie pytali mnie, jak mechanik staje się historykiem rozmowa z Andrzejem Perepeczko

Profesorowie pytali mnie, jak mechanik staje się historykiem rozmowa z Andrzejem Perepeczko Profesorowie pytali mnie, jak mechanik staje się historykiem rozmowa z Andrzejem Perepeczko Gdańszczanin z lwowskimi korzeniami, który swoje życie dzielił między ląd i morze to w największym skrócie Andrzej

Bardziej szczegółowo

kampanią wrześniową,

kampanią wrześniową, Rozpoczęta rankiem 1 września 1939 roku bohaterska polska wojna obronna, nazywana również kampanią wrześniową, była pierwszym frontem II wojny światowej Obfitowała w dramatyczne wydarzenia, niezwykłe akty

Bardziej szczegółowo

DESANT CZY DYWERSJA? NOWY SPOSÓB DZIAŁANIA FLOTY BAŁTYCKIEJ [ANALIZA]

DESANT CZY DYWERSJA? NOWY SPOSÓB DZIAŁANIA FLOTY BAŁTYCKIEJ [ANALIZA] aut. Maksymilian Dura 26.03.2019 DESANT CZY DYWERSJA? NOWY SPOSÓB DZIAŁANIA FLOTY BAŁTYCKIEJ [ANALIZA] Rosyjskie ministerstwo obrony poinformowało o przeprowadzeniu przez Flotę Bałtycką mini-operacji desantowej,

Bardziej szczegółowo

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni Sklep Nasza oferta: Kolory I wojny światowej na morzu Mikołaj Berczenko Kubek "I love ORP Błyskawica" 62,00 zł 22,00 zł Magnes ORP "Orzeł" 7,00 zł Magnes ORP "Błyskawica"

Bardziej szczegółowo

W MOJEJ RODZINIE WYWIAD Z OPĄ!!!

W MOJEJ RODZINIE WYWIAD Z OPĄ!!! W MOJEJ RODZINIE WYWIAD Z OPĄ!!! W dniu 30-04-2010 roku przeprowadziłem wywiad z moim opą -tak nazywam swojego holenderskiego dziadka, na bardzo polski temat-solidarność. Ten dzień jest może najlepszy

Bardziej szczegółowo

GRUPA A. a) odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. do wybuchu powstania warszawskiego.

GRUPA A. a) odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. do wybuchu powstania warszawskiego. Sprawdzian nr 6 Rozdział VI. II wojna światowa GRUPA A 1. Oblicz, ile lat minęło od: odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. do wybuchu powstania warszawskiego. 6 zakończenia I wojny światowej

Bardziej szczegółowo

Przykładowy rozdział książki: Burza nad Atlantykiem tom 1 Od autora... 11

Przykładowy rozdział książki: Burza nad Atlantykiem tom 1 Od autora... 11 Spis treści Od autora....................................................................................... 11 Wprowadzenie, czas klęsk i odwrotów od napaści na Polskę do ewakuacji aliantów z Norwegii.................................................

Bardziej szczegółowo

Agresja sowiecka na Polskę- IV rozbiór Polski

Agresja sowiecka na Polskę- IV rozbiór Polski Literka.pl Agresja sowiecka na Polskę IV rozbiór Polski Data dodania: 20110326 22:12:54 Autor: Monika Skiba Przedstawiam konspekt do lekcji na temat Agresji sowieckiej na Polskę dla klasy 3 gimnazjum.

Bardziej szczegółowo

innowacyjność i wynalazki

innowacyjność i wynalazki innowacyjność i wynalazki Z Monachium przez Metz do Paryża XIX wiek jest wiekiem postępu, odkryć, zmechanizowania i wynikających z tego zmian w życiu każdego człowieka. Jak w każdej sferze życia, również

Bardziej szczegółowo

Gdynia- śladami przemysłu stoczniowego

Gdynia- śladami przemysłu stoczniowego Mateusz Józefowski Natalia Gołąbek Julia Laśkiewicz Aleksandra Morka Michał Drozda Łukasz Chętko Tymczasowy port wojenny i schronisko dla rybaków Zostały uroczyście otwarte 29 kwietnia 1923 roku. Wydarzenie

Bardziej szczegółowo

19 stycznia PKW Enduring Freedom ( )

19 stycznia PKW Enduring Freedom ( ) 19 stycznia 2018 PKW Enduring Freedom (2002-2007) Ataki na World Trade Center i Pentagon przeprowadzone 11 września 2011 r. przez terrorystów z kierowanej przez Osamę bin Ladena organizacji terrorystycznej

Bardziej szczegółowo

Album żołnierza niemieckiego

Album żołnierza niemieckiego Nr 18/2017 15 09 17 Album żołnierza niemieckiego Autor: Bogumił Rudawski (IZ) Przechowywany w zbiorach Instytutu Zachodniego album nieznanego żołnierza Wehrmachtu zawiera 76 podpisanych czarno-białych

Bardziej szczegółowo

CIEZYLA-WEHRMACHT.html

CIEZYLA-WEHRMACHT.html Rosjanie uważają drugą wojnę za swój folwark. Przypominają, o tym, że związali walką większość Wehrmachtu, choć to nie oni wybierali, lecz Niemcy z kim walczyć. Około 4/5 niemieckich żołnierzy zabitych

Bardziej szczegółowo

Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą.

Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą. Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą. Element działań wojennych kampanii wrześniowej pierwszej kampanii

Bardziej szczegółowo

ORP Ślązak po pierwszych próbach

ORP Ślązak po pierwszych próbach ORP Ślązak po pierwszych próbach Pierwsze próby morskie okręt patrolowy ORP Ślązak ma już za sobą. W Stoczni Wojennej podsumowano postęp prac i najbliższe plany dotyczące okrętu, który już za kilka miesięcy

Bardziej szczegółowo

Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na

Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na MONTE CASSINO 1944 Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na którym wznosi się stare Opactwo Benedyktynów.

Bardziej szczegółowo

Organizacja informacji

Organizacja informacji Organizacja informacji 64 CZYTANIE ARTYKUŁU Z GAZETY To zadanie ma nauczyć jak: wybierać tematy i rozpoznawać słowa kluczowe; analizować tekst, aby go zrozumieć i pamiętać; przygotowywać sprawozdanie;

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Liczą się proste rozwiązania wizyta w warsztacie

Liczą się proste rozwiązania wizyta w warsztacie Liczą się proste rozwiązania wizyta w warsztacie Szybciej poznaję ceny. To wszystko upraszcza. Mistrz konstrukcji metalowych, Martin Elsässer, w rozmowie o czasie. Liczą się proste rozwiązania wizyta w

Bardziej szczegółowo

Okręty NATO do zwiedzenia w Gdyni!

Okręty NATO do zwiedzenia w Gdyni! Okręty NATO do zwiedzenia w Gdyni! Fani militariów i żeglugi mogą śmiało rezerwować czas w sobotę i niedzielę na wizytę w Gdyni do zwiedzania zostaną udostępnione trzy zagraniczne okręty wojskowe ze Stałego

Bardziej szczegółowo

II WOJNA ŚWIATOWA GRZEGORZ GRUŻEWSKI KLASA III G SZKOŁA PODSTAWOWA NR 19 GDAŃSK

II WOJNA ŚWIATOWA GRZEGORZ GRUŻEWSKI KLASA III G SZKOŁA PODSTAWOWA NR 19 GDAŃSK KLASA III G SZKOŁA PODSTAWOWA NR 19 GDAŃSK WYBUCH II WOJNY ŚWIATOWEJ PRZEBIEG WOJNY - NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA UDZIAŁ POLAKÓW W WOJNIE POWSTANIE WARSZAWSKIE KAPITULACJA NIEMIEC I JAPONII II Wojna Światowa

Bardziej szczegółowo

PREZENTACJA IRAŃSKIEGO POTENCJAŁU MILITARNEGO

PREZENTACJA IRAŃSKIEGO POTENCJAŁU MILITARNEGO 10.10.2015 PREZENTACJA IRAŃSKIEGO POTENCJAŁU MILITARNEGO Z okazji Tygodnia świętej obrony Iran zaprezentował swój obecny potencjał wojskowy oraz uzbrojenie, które stanowi efekt pracy inżynierów irańskiego

Bardziej szczegółowo

Spis tresci. Wykaz 11 Wstçp 13

Spis tresci. Wykaz 11 Wstçp 13 Spis tresci Wykaz 11 Wstçp 13 Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej 2. i teza pracy 16 3. uzytych w tytule i dalszych czesciach 17 4. Zastosowane metody badawcze 19 5. Struktura pracy 20 1. i dzialania

Bardziej szczegółowo

Historisch-technisches Informationszentrum.

Historisch-technisches Informationszentrum. 1 Historisch-technisches Informationszentrum. Wojskowy Ośrodek Badawczy w Peenemünde był w latach 1936-1945 jednym z najbardziej nowoczesnych ośrodków technologii na świecie. W październiku 1942 roku udało

Bardziej szczegółowo

Test mocny stron. 1. Lubię myśleć o tym, jak można coś zmienić, ulepszyć. Ani pasuje, ani nie pasuje

Test mocny stron. 1. Lubię myśleć o tym, jak można coś zmienić, ulepszyć. Ani pasuje, ani nie pasuje Test mocny stron Poniżej znajduje się lista 55 stwierdzeń. Prosimy, abyś na skali pod każdym z nich określił, jak bardzo ono do Ciebie. Są to określenia, które wiele osób uznaje za korzystne i atrakcyjne.

Bardziej szczegółowo

AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr )

AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr ) AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr 4-5 2009) Ten popularny aktor nie lubi udzielać wywiadów. Dla nas jednak zrobił wyjątek. Beata Rayzacher:

Bardziej szczegółowo

Polski Caravaning. Zapraszamy na Hel!

Polski Caravaning. Zapraszamy na Hel! Zapraszamy na Hel! Czy na Hel trzeba zapraszać? Zgodnie z zasadą cudze chwalicie, swego nie znacie jednak warto. Malownicza Mierzeja Helska jest jednym z najpiękniejszych miejsc w naszym kraju. Długość

Bardziej szczegółowo

Rok Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii.

Rok Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii. Rok 2017. Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii. Czego dowiemy się o podejrzanych? Jak potoczy się śledztwo? Czy przyznają się do winy? 1/5 Pierwszym oskarżonym będzie Profesor Tomasz

Bardziej szczegółowo

Powstanie Warszawskie. Anna Strus 6a

Powstanie Warszawskie. Anna Strus 6a Powstanie Warszawskie Anna Strus 6a Powstanie Warszawskie rozpoczęte 1 sierpnia 1944 roku wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach

Bardziej szczegółowo

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego WYŻSZA SZKOŁA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ŁODZI WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I DYPLOMACJI Michał Adamski Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego Praca doktorska napisana pod kierunkiem

Bardziej szczegółowo

2014 rok Rok Pamięci Narodowej

2014 rok Rok Pamięci Narodowej 2014 rok Rok Pamięci Narodowej I. 100 rocznica wybuchu I wojny światowej I wojna światowa konflikt zbrojny trwający od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą, tj. Wielką Brytania, Francją,

Bardziej szczegółowo

LEOPARDY NA STRONG EUROPE TANK CHALLENGE. DOBRE WYNIKI POLAKÓW

LEOPARDY NA STRONG EUROPE TANK CHALLENGE. DOBRE WYNIKI POLAKÓW 05.06.2018 LEOPARDY NA STRONG EUROPE TANK CHALLENGE. DOBRE WYNIKI POLAKÓW Polscy czołgiści z 34 Brygady Kawalerii Pancernej z Żagania zakończyli pierwszy dzień zawodów Strong Europe Tank Challenge z doskonałymi

Bardziej szczegółowo

Celem Alvias jest poprawa warunków pracy polskich Opiekunek. Osób Starszych w Niemczech oraz zwiększenie szans na dobrą i

Celem Alvias jest poprawa warunków pracy polskich Opiekunek. Osób Starszych w Niemczech oraz zwiększenie szans na dobrą i Wywiad z Dr. Iną Alber - socjologiem na Uniwersytecie w Getyndze / badającą stosunki polsko - niemieckie, m.in. pod kątem opieki nad osobami starszymi. Celem Alvias jest poprawa warunków pracy polskich

Bardziej szczegółowo

"MAMY ROZKAZ CIĘ UTRZYMAĆ...". HISTORIA POLSKIEJ FLOTY W MUZEUM MW [FOTO]

MAMY ROZKAZ CIĘ UTRZYMAĆ.... HISTORIA POLSKIEJ FLOTY W MUZEUM MW [FOTO] aut. Maksymilian Dura 29.11.2018 "MAMY ROZKAZ CIĘ UTRZYMAĆ...". HISTORIA POLSKIEJ FLOTY W MUZEUM MW [FOTO] W dniu 28 listopada 2018 r. Muzeum Marynarki Wojennej otworzyło po raz pierwszy ekspozycję stałą,

Bardziej szczegółowo

Koło historyczne 1abc

Koło historyczne 1abc Koło historyczne 1abc Autor: A.Snella 17.09.2015. Zmieniony 05.10.2016.,,Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości.'' JÓZEF

Bardziej szczegółowo

'Jedz../.4 /EMW/Tjn/42. Dnia Xf wrze śnia 1942r. 4,- >11. ą cl25- TAJNE 4 PAN NACZELNY WÓDZ i MINISTER SPRAW WOJSKOWY.Z w miejscu Melduję Panu Generał

'Jedz../.4 /EMW/Tjn/42. Dnia Xf wrze śnia 1942r. 4,- >11. ą cl25- TAJNE 4 PAN NACZELNY WÓDZ i MINISTER SPRAW WOJSKOWY.Z w miejscu Melduję Panu Generał A. )(11.114)3 'Jedz../.4 /EMW/Tjn/42. Dnia Xf wrze śnia 1942r. 4,- >11. ą cl25- TAJNE 4 PAN NACZELNY WÓDZ i MINISTER SPRAW WOJSKOWY.Z w miejscu Melduję Panu Generałowi,że w nocy z dnia 23/24 sierpnia br.ścigacz

Bardziej szczegółowo

Gra IPN 111 już w sprzedaży!

Gra IPN 111 już w sprzedaży! Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Źródło: http://pamiec.pl/pa/dzieje-sie/12748,gra-ipn-111-juz-w-sprzedazy.html Wygenerowano: Wtorek, 6 lutego 2018, 13:57 Gra IPN 111 już w sprzedaży! Minęła 74. rocznica

Bardziej szczegółowo

4 września 1939 (poniedziałe k)

4 września 1939 (poniedziałe k) Wojna obronna 1939 https://1wrzesnia39.pl/39p/kalendarium-1/8872,4-wrzesnia-1939-poniedzialek.html 2019-09-26, 13:11 4 września 1939 (poniedziałe k) Wydarzenia Mordy na ludności cywilnej Częstochowy i

Bardziej szczegółowo

Część 11. Rozwiązywanie problemów.

Część 11. Rozwiązywanie problemów. Część 11. Rozwiązywanie problemów. 3 Rozwiązywanie problemów. Czy jest jakiś problem, który trudno Ci rozwiązać? Jeżeli tak, napisz jaki to problem i czego próbowałeś, żeby go rozwiązać 4 Najlepsze metody

Bardziej szczegółowo

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A Polskie Państwo podziemne 1939-1945 Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A FLAGA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO Polskie Państwo Podziemne (w skrócie PPP) to tajne struktury Państwa Polskiego istniejące

Bardziej szczegółowo

Marynarka Wojenna RP patronem szkoły w Bergen

Marynarka Wojenna RP patronem szkoły w Bergen Marynarka Wojenna RP patronem szkoły w Bergen Polska Szkoła w Bergen prowadzona przez Stowarzyszenie Razem w Bergen - Forening Sammen i Bergen, jako pierwsza placówka edukacyjna poza granicami naszego

Bardziej szczegółowo

Sytuacja zawodowa pracujących osób niepełnosprawnych

Sytuacja zawodowa pracujących osób niepełnosprawnych Sytuacja zawodowa pracujących osób niepełnosprawnych dr Renata Maciejewska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie Struktura próby według miasta i płci Lublin Puławy Włodawa Ogółem

Bardziej szczegółowo

Arkady Fiedler DYWIZJON 303

Arkady Fiedler DYWIZJON 303 KARTA PRACY ZAPISKI Z LEKTURY Arkady Fiedler DYWIZJON 303 BITWA O BRYTANIĘ 1940 ROKU 1. Z jakich powodów wśród ludzi na całym świecie w lecie 1940 roku dominowały uczucia niepokoju, zwątpienia, a nawet

Bardziej szczegółowo

W ten dzień prowadziłem lekcję w dwóch klasach pierwszych.

W ten dzień prowadziłem lekcję w dwóch klasach pierwszych. 1.Przygotowanie Wybierając temat lekcji LDL kierowałem się moimi zainteresowaniami. Wybór nie mógł być inny niż sport. Znalazłem w Internecie nazwy różnych popularnych dyscyplin sportowych po polsku i

Bardziej szczegółowo

Na frontach Wielkiej Wojny

Na frontach Wielkiej Wojny Na frontach Wielkiej Wojny 1. Zamach w Sarajewie i wybuch wojny Od kiedy w 1908 r. Austria wcieliła Bośnię i Hercegowinę jest stałe napięcie między Austrią a Serbią, która też chce kawałek 1911 r. w Serbii

Bardziej szczegółowo

Trzebinia - Moja mała ojczyzna Szczepan Matan

Trzebinia - Moja mała ojczyzna Szczepan Matan Trzebinia - Moja mała ojczyzna Szczepan Matan Na świecie żyło wielu ludzi, których losy uznano za bardzo ciekawe i zamieszczono w pięknie wydanych książkach. Zdarzało się też to w gminie Trzebina, gdzie

Bardziej szczegółowo

RUSZYŁO NAJWIĘKSZE TEGOROCZNE ĆWICZENIE W ŚWINOUJŚCIU

RUSZYŁO NAJWIĘKSZE TEGOROCZNE ĆWICZENIE W ŚWINOUJŚCIU 02.10.2018 RUSZYŁO NAJWIĘKSZE TEGOROCZNE ĆWICZENIE W ŚWINOUJŚCIU Nie czekając na powrót nurków z odbywającego się u wybrzeży Islandii szkolenia minowego "Northern Challenge '18", 8. Flotylla Obrony Wybrzeża

Bardziej szczegółowo

Sprzęt radiotelegraficzny (radiowy) sił lądowych w okresie II Rzeczypospolitej

Sprzęt radiotelegraficzny (radiowy) sił lądowych w okresie II Rzeczypospolitej ppłk dr Mirosław Pakuła Sprzęt radiotelegraficzny (radiowy) sił lądowych w okresie II Rzeczypospolitej 1. Wstęp Po odzyskaniu niepodległości, organizująca się polska radiotelegrafia wojskowa otrzymała

Bardziej szczegółowo

Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Straży Granicznej w Lubaniu

Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Straży Granicznej w Lubaniu Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Straży Granicznej w Lubaniu Źródło: http://www.oss.strazgraniczna.pl/oss/aktualnosci/2417,niecodzienny-gosc-w-sali-tradycji.html Wygenerowano: Sobota, 18 lutego 2017,

Bardziej szczegółowo

Wizyta w Gazecie Krakowskiej

Wizyta w Gazecie Krakowskiej Wizyta w Gazecie Krakowskiej fotoreportaż 15.04.2013 byliśmy w Gazecie Krakowskiej w Nowym Sączu. Dowiedzieliśmy, się jak ciężka i wymagająca jest praca dziennikarza. Opowiedzieli nam o tym pan Paweł Szeliga

Bardziej szczegółowo

Wszystko to zostało razem zapakowane i przygotowane do wysłania.

Wszystko to zostało razem zapakowane i przygotowane do wysłania. Witajcie, Zastanawiałem się od czego zacząć, bo od mojej prośby do Was o wsparcie mnie w przygotowaniu pomocy dzieciom i młodzieży w mieście Embu w Kenii minęło już prawie trzy miesiące, a mnie się wydaje

Bardziej szczegółowo

RAKIETY PRZECIWOKRĘTOWE, BUDOWA W POLSCE. NORWESKA OFERTA DLA ORKI

RAKIETY PRZECIWOKRĘTOWE, BUDOWA W POLSCE. NORWESKA OFERTA DLA ORKI aut. Maksymilian Dura 02.03.2016 RAKIETY PRZECIWOKRĘTOWE, BUDOWA W POLSCE. NORWESKA OFERTA DLA ORKI Kongsberg przygotował propozycję realizacji programu okrętu podwodnego nowego typu Orka dla polskiej

Bardziej szczegółowo

Scenariusz nr 3. Autor scenariusza: Krystyna Jakubowska. Blok tematyczny: Wracamy do szkoły

Scenariusz nr 3. Autor scenariusza: Krystyna Jakubowska. Blok tematyczny: Wracamy do szkoły Autor scenariusza: Krystyna Jakubowska Blok tematyczny: Wracamy do szkoły Scenariusz nr 3 I. Tytuł scenariusza: Kartka z kalendarza - 1 września 1939 r. II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III.

Bardziej szczegółowo

Karta próby na stopień: samarytanki / ćwika

Karta próby na stopień: samarytanki / ćwika 1 Karta próby na stopień: samarytanki / ćwika Dane harcerki / harcerza: Imię i nazwisko: Adres: Adres e-mail: Telefon: Rok urodzenia: Drużyna: 40-ta Bydgoska Drużyna ZHP Synowie i Córki Wiatru Zastęp:

Bardziej szczegółowo

Metody wychowawcze Janusza Korczaka

Metody wychowawcze Janusza Korczaka Metody wychowawcze Janusza Korczaka Postać Janusza Korczaka w polskiej myśli pedagogicznej odegrała niepodważalną rolę od której każdy nauczyciel powinien uczyć się podejścia do dziecka i pochylenia się

Bardziej szczegółowo

MIASTO GARNIZONÓW

MIASTO GARNIZONÓW 1920 1939 MIASTO GARNIZONÓW 18. PUŁK UŁANÓW POMORSKICH 64 i 65 PUŁK PIECHOTY 16 PUŁK ARTYLERII LEKKIEJ, Do 1927 r. WYŻSZA SZKOŁA LOTNICZA (PRZENIESIONA POTEM DO DĘBLINA ] Od 1928 r. - LOTNICZA SZKOŁA STRZELANIA

Bardziej szczegółowo

Latające katamarany

Latające katamarany Latające katamarany 2015-01-23 Jedną z najdziwniejszych wojskowych konstrukcji lotniczych były samoloty dwukadłubowe. Od czasów I wojny światowej pojawiło się kilkadziesiąt tego typu projektów, ale tylko

Bardziej szczegółowo

FILM - W INFORMACJI TURYSTYCZNEJ (A2 / B1)

FILM - W INFORMACJI TURYSTYCZNEJ (A2 / B1) FILM - W INFORMACJI TURYSTYCZNEJ (A2 / B1) Turysta: Dzień dobry! Kobieta: Dzień dobry panu. Słucham? Turysta: Jestem pierwszy raz w Krakowie i nie mam noclegu. Czy mogłaby mi Pani polecić jakiś hotel?

Bardziej szczegółowo

Punkt 2: Stwórz listę Twoich celów finansowych na kolejne 12 miesięcy

Punkt 2: Stwórz listę Twoich celów finansowych na kolejne 12 miesięcy Miesiąc:. Punkt 1: Wyznacz Twoje 20 minut z finansami Moje 20 minut na finanse to: (np. Pn-Pt od 7:00 do 7:20, So-Ni od 8:00 do 8:20) Poniedziałki:.. Wtorki:... Środy:. Czwartki: Piątki:. Soboty:.. Niedziele:...

Bardziej szczegółowo

Chcesz pracować w wojsku?

Chcesz pracować w wojsku? Praca w wojsku Chcesz pracować w wojsku? Marzysz o pracy w służbie mundurowej, ale nie wiesz, jak się do niej dostać? Przeczytaj nasz poradnik! str. 1 Charakterystyka Sił Zbrojnych RP Siły Zbrojne Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

28.IX Morski,,parasol" ochronny

28.IX Morski,,parasol ochronny 28.IX.2014 "Anakonda-14" na lądzie, wodzie i w powietrzu Na poligonach w Drawsku Pomorskim, Nowej Dębie, Orzyszu i w Ustce oraz na poligonach morskich Marynarki Wojennej trwa "Anakonda-14", największe,

Bardziej szczegółowo

Szok i zaskoczenie oraz zaskoczenie i szok. Tak mógłbym skomentować to co się wydarzyło na rynku walutowym w poprzednim tygodniu. Nawet nie chodzi o

Szok i zaskoczenie oraz zaskoczenie i szok. Tak mógłbym skomentować to co się wydarzyło na rynku walutowym w poprzednim tygodniu. Nawet nie chodzi o Szok i zaskoczenie oraz zaskoczenie i szok. Tak mógłbym skomentować to co się wydarzyło na rynku walutowym w poprzednim tygodniu. Nawet nie chodzi o okres od poniedziałku do piątku ale dokładnie o jeden

Bardziej szczegółowo

TŁUMACZENIE Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać

TŁUMACZENIE Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać TŁUMACZENIE Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać - Jeśli chodzi o nasze bezpieczeństwo zewnętrzne, to najważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed Polską jest - do czego naszych sojuszników staramy

Bardziej szczegółowo

Co to jest niewiadoma? Co to są liczby ujemne?

Co to jest niewiadoma? Co to są liczby ujemne? Co to jest niewiadoma? Co to są liczby ujemne? Można to łatwo wyjaśnić przy pomocy Edukrążków! Witold Szwajkowski Copyright: Edutronika Sp. z o.o. www.edutronika.pl 1 Jak wyjaśnić, co to jest niewiadoma?

Bardziej szczegółowo

K. Klochowicz, Cztery niedotrzymane pakty, Londyn b.r.w., s. 125.

K. Klochowicz, Cztery niedotrzymane pakty, Londyn b.r.w., s. 125. 1. Operacja Peking Jeszcze w 1938 roku kontradmirałowie Jerzy Świrski, szef Kierownictwa Marynarki Wojennej (KMW), i Józef Unrug, dowódca Floty, doszli do porozumienia w kwestii ewentualnego odesłania

Bardziej szczegółowo

Niepodległa polska 100 lat

Niepodległa polska 100 lat Niepodległa polska 100 lat 1918-2018 UTRATA NIEPODLEGŁOŚCI Ostatni z trzech rozbiorów Polski przypieczętowała klęska powstania kościuszkowskiego w lipcu 1794 roku. W roku następnym 3 stycznia 1795 Rosja,

Bardziej szczegółowo

Pomagam mojemu dziecku wybrać szkołę i zawód

Pomagam mojemu dziecku wybrać szkołę i zawód Pomagam mojemu dziecku wybrać szkołę i zawód Kto i co wpływa na decyzje o wyborze szkoły przez nasze dzieci? Rodzicu czy zastanawiałeś się nad tym, kto ma największy wpływ na edukacyjne i zawodowe wybory

Bardziej szczegółowo

Szanowny Panie Przewodniczący, Szanowne Panie i Panowie Posłowie! W wystąpieniu skupię się na zagadnieniach przedstawionych na slajdzie: -

Szanowny Panie Przewodniczący, Szanowne Panie i Panowie Posłowie! W wystąpieniu skupię się na zagadnieniach przedstawionych na slajdzie: - 1 Szanowny Panie Przewodniczący, Szanowne Panie i Panowie Posłowie! W wystąpieniu skupię się na zagadnieniach przedstawionych na slajdzie: - wprowadzenie; - obecny stan ochrony granicy państwowej w przestrzeni

Bardziej szczegółowo

20 czerwca 2015 roku. Na czerwca zaplanowaliśmy rajd pieszy do Legionowa szlakiem Armii Krajowej.

20 czerwca 2015 roku. Na czerwca zaplanowaliśmy rajd pieszy do Legionowa szlakiem Armii Krajowej. 1 20 czerwca 2015 roku Na szlaku Polski Walczącej Na 19-20 czerwca zaplanowaliśmy rajd pieszy do Legionowa szlakiem Armii Krajowej. Biwakowaliśmy w Szkole Podstawowej im. AK w Jabłonnie, w której gościliśmy

Bardziej szczegółowo

Nieoficjalny poradnik GRY-OnLine do gry. Silent Hunter III. autor: Piotr Jagdtiger Staśkiewicz

Nieoficjalny poradnik GRY-OnLine do gry. Silent Hunter III. autor: Piotr Jagdtiger Staśkiewicz Nieoficjalny poradnik GRY-OnLine do gry Silent Hunter III autor: Piotr Jagdtiger Staśkiewicz Copyright wydawnictwo GRY-OnLine S.A. Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa do użytych w tej publikacji tytułów,

Bardziej szczegółowo

ANNA KOWALSKA KOSMICZNA PRZYGODA

ANNA KOWALSKA KOSMICZNA PRZYGODA ANNA KOWALSKA KOSMICZNA PRZYGODA Fotoreportaż z tygodniowego projektu pt. KOSMOS prowadzonego w Przedszkolu Miejskim Nr 97, w ramach innowacji pedagogicznej Portfolio, w dniach5-9 marzec 2012 Przedmiot

Bardziej szczegółowo

Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej

Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej Wicepremier Tomasz Siemoniak przekazał wczoraj, 19 października w Białymstoku informację, że w 2017 r. na bazie obecnego 18. pułku rozpoznawczego, w Białymstoku

Bardziej szczegółowo

JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI

JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI ŻEBY WYNIOSŁO Z NIEJ JAK NAJWIĘCEJ KORZYŚCI www.sportowywojownik.pl KORZYŚCI - DLA DZIECI: Korzyści, jakie książka Sportowy Wojownik zapewnia dzieciom, można zawrzeć

Bardziej szczegółowo

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego.

Bardziej szczegółowo

REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW

REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW Grzegorz Socik REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW Odradzające się Wojsko Polskie już od pierwszych chwil swego istnienia musiało toczyć walki w obronie państwa, które dopiero

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. NA PODSTAWIE UZYSKANYCH INFORMACJI PODCZAS ZWIEDZANIA EKSPOZYCJI I PRACY WŁASNEJ UDZIEL POPRAWNYCH ODPOWIEDZI.

Zadanie 1. NA PODSTAWIE UZYSKANYCH INFORMACJI PODCZAS ZWIEDZANIA EKSPOZYCJI I PRACY WŁASNEJ UDZIEL POPRAWNYCH ODPOWIEDZI. Zadanie 1. NA PODSTAWIE UZYSKANYCH INFORMACJI PODCZAS ZWIEDZANIA EKSPOZYCJI I PRACY WŁASNEJ UDZIEL POPRAWNYCH ODPOWIEDZI. 1. W którym roku rozegrana została Bitwa o Anglię: a) 1939 b) 1940 c) 1941 2. Wymień

Bardziej szczegółowo

KATARZYNA POPICIU WYDAWNICTWO WAM

KATARZYNA POPICIU WYDAWNICTWO WAM KATARZYNA ŻYCIEBOSOWSKA POPICIU WYDAWNICTWO WAM Zamiast wstępu Za każdym razem, kiedy zaczynasz pić, czuję się oszukana i porzucona. Na początku Twoich ciągów alkoholowych jestem na Ciebie wściekła o to,

Bardziej szczegółowo

PŁYWAJĄCA STACJA DEMAGNETYZACYJNA

PŁYWAJĄCA STACJA DEMAGNETYZACYJNA WSTĘP Remontowa Marine Design & Consulting (RMDC) pracuje nad nowymi projektami okrętów wojennych oraz okrętami wsparcia technicznego. Biorąc pod uwagę nowe wyzwania i wynikające z nich potrzeby Marynarki

Bardziej szczegółowo

Ewa Kurek: Gdyby to Żydzi mieli ratować Polaków, to nie ocalałby ani jeden Polak Paweł Kopeć

Ewa Kurek: Gdyby to Żydzi mieli ratować Polaków, to nie ocalałby ani jeden Polak Paweł Kopeć Żydzi Ewa Kurek: Gdyby to Żydzi mieli ratować Polaków, to nie ocalałby ani jeden Polak Paweł Kopeć Spotkanie z dr Ewą Kurek w Krakowie. (Paweł Kopeć) 1 ZDJĘCIE 36 - Od początku lat 90. Żydów w Polsce nosi

Bardziej szczegółowo

LEKCJA 1. Diagram 1. Diagram 3

LEKCJA 1. Diagram 1. Diagram 3 Diagram 1 LEKCJA 1 - zaawansowanie czarnych zdecydowanie lepsze, - szansa dojścia czarnych do damki, - przynajmniej jeden kamień białych ginie, ale od czego jest ostatnia deska ratunku - KOMBINACJA! Ale

Bardziej szczegółowo

Anselm Grün OSB i Piotr Marek Próba. Ćwiczenia do seminariów: Jak być szczęśliwym... Singlem, Świeckim, Zakonnikiem, Księdzem, Siostrą.

Anselm Grün OSB i Piotr Marek Próba. Ćwiczenia do seminariów: Jak być szczęśliwym... Singlem, Świeckim, Zakonnikiem, Księdzem, Siostrą. Anselm Grün OSB i Piotr Marek Próba Ćwiczenia do seminariów: Jak być szczęśliwym... Singlem, Świeckim, Zakonnikiem, Księdzem, Siostrą. Anselm Grün OSB & Piotr Marek Próba Ćwiczenia do seminariów: Jak być

Bardziej szczegółowo

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni - Zapraszamy na promocję! KUBRYK PIERWSZY LEWY 13 sierpnia wodowanie nowej książki marynistycznej Wydawnictwa Marpress, pod patronatem Muzeum Marynarki Wojennej, Uniwersytetu

Bardziej szczegółowo

Metoda 5-WHY. Metoda 5-WHY. Wydanie 1. Zbigniew Huber. Maj 2006. Artykuł dostępny na stronie autora: http://www.huber.pl.

Metoda 5-WHY. Metoda 5-WHY. Wydanie 1. Zbigniew Huber. Maj 2006. Artykuł dostępny na stronie autora: http://www.huber.pl. Metoda 5-WHY Wydanie 1 Zbigniew Huber Maj 2006 Artykuł dostępny na stronie autora: http://www.huber.pl Copyright by Zbigniew Huber Strona 1 z 6 Wstęp Rozwiązanie jakiegoś problemu i wprowadzenie skutecznego

Bardziej szczegółowo

04 marca Inna rzeczywistość

04 marca Inna rzeczywistość 04 marca 2016 Inna rzeczywistość Ile razy był Pan na misji? I jak to się stało, że Pan wyjechał?służąc w kraju podróżowałem po różnych częściach polski. Służyłem w różnych jednostkach. Byłem bardzo ambitny,

Bardziej szczegółowo