OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W SYSTEMIE RADY EUROPY

Transkrypt

1 OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W SYSTEMIE RADY EUROPY I. Cel powołania Rady Europy: Art. 1 a statutu: osiągnięcie większej jednomyślności między jej członkami dla ochrony i realizacji zasad, będących ich wspólnym dziedzictwem i ułatwiających ich postęp gospodarczy i społeczny. sposób realizacji celu: art. 1 b: ochrona i rozwijanie praw człowieka i podstawowych wolności - instrument ochrony konwencje Rady Europy II. Rola Rady Europy porządkowanie relacji jednostka państwo poprzez ustanawianie standardów ochrony zawartych w konwencjach Rada Europy jako promotor regionalny idei ochrony praw człowieka ustalanie poziomu standardów praw człowieka w ramach Rady Europy to coś więcej niż tylko potwierdzanie poziomu ochrony, który już istnieje wyznaczanie kierunków rozwoju 1

2 traktaty zawierają mechanizmy kontroli przestrzegania praw człowieka chodzi o rzeczywiste przestrzeganie praw przez odpowiednie organy wewnętrzne państw-stron III. Mechanizmy implementacji standardów praw człowieka 1/ mechanizmy kontroli prewencyjnej i następczej; 2/ obowiązkowe cykliczne sprawozdania, komitety monitorujące bądź nadzorujące wykonanie zobowiązań traktatowych; 3/ obowiązek wykonania wyroku ETPCz. IV. Formy ustanawiania standardów praw człowieka: 1/ konwencje i Karty Rady Europy; 2/ akty organów Rady Europy: zalecenia, rezolucje, decyzje i deklaracje Komitetu Ministrów; akty Zgromadzenia Parlamentarnego RE NAJWAŻNIEJSZE KONWENCJE: 1/ Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (podpisana 4 XI 1950 r.; weszła w życie 8 IX 1953 r.); najważniejsza: konstytucyjny akt porządkujący europejski porządek publiczny 2

3 2/ Europejska Konwencja Społeczna (18 X 1961 r.; 26 II 1965 r.) Zrewidowana EKS 1 VII 1999 r., Protokół z 9 XI 1995 r., - system skarg zbiorowych; 3/ Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu (26 XI 1987 r., 1 II 1989 r.) nieludzkie traktowanie to także dyskryminacja albo tolerowanie poniżających warunków życia w miejscach pozbawienia wolności; reżim utrzymywania osób izolowanych w warunkach sprzyjających depresji. PRAWO DO ŻYCIA Art.2 EKPCz: 1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. (Protokół Nr 6 z 1983 r., wszedł w życie 1985: zniesienie kary śmierci, dopuszczał jej utrzymanie wobec czynów popełnionych w czasie wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia wojną, brak ratyfikacji Rosja) Protokół Nr 13 z 2002 r, wejście w życie 2003, generalne i ostateczne zniesienie kary śmierci). 2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły: a/ w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą; b/ w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem; c/ w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania. 3

4 I. Szczególna ranga nakazu ochrony życia Art. 2 stanowi jedno z najbardziej podstawowych postanowień Konwencji i wraz z art. 3 uświęca jedną z fundamentalnych wartości społeczeństw demokratycznych tworzących Radę Europy wyrok ETPCz z 27 IX 1995 r. w sprawie McCann and Others p- Zjednoczonemu Królestwu. prawo każdego do życia jest podstawową wartością w społeczeństwie demokratycznym preambuła do Protokołu 13 prawo do życia ma charakter niederogowalny (art. 15 ust. 2 EKPCz) II. Zakres treściowy: obowiązek pozytywny: ogólny obowiązek państw do przyjęcia i stosowania regulacji prawnych, które służą ochronie prawa do życia obowiązek negatywny: zakaz pozbawiania życia przez państwo/jego funkcjonariuszy; enumeratywne wyliczenie wyjątków. III. Podmioty zobowiązane: państwa członkowskie odpowiadają za zaistniałe przypadki naruszenia prawa oraz za sytuacje potencjalne. IV. Dobro chronione życie. Art. 2 nie zastosowania do: naruszenia integralności cielesnej, jeżeli nie doszło do utraty życia; jakości życia: konsekwencji choroby, nędzy, bezrobocia, inne trudne sytuacje życiowe (wyrok ETPCz z 20 IV 1999 r. Wasilewski p. Polsce) V. Podmiot uprawniony: każdy człowiek brak wyraźnego stanowiska co do okresu prenatalnego i ochrony zarodka; określenie początku życia pozostaje do swobodnej oceny państwa członkowskiego (wyrok ETPCz z 8 VII 2004 r. w sprawie Vo p. Francji) aborcja jest rozpatrywana w kontekście art. 8; zapłodniony embrion pozostający poza łonem matki, nie jest podmiotem prawa do życia w rozumieniu art. 2 4

5 prawo do życia w rozumieniu pozytywnym, z art. 2 nie można wyprowadzać negatywnej wolności prawa do zakończenia swojego życia; nie kreuje on prawa do śmierci, ani prawa do autonomii decyzyjnej rozumianej jako przyznanie człowiekowi roszczenia do śmierci zamiast życia nie można z art. 2 wyprowadzać prawa do eutanazji, ani bezwzględnego zakazu eutanazji na życzenie; kwestie te pozostają w związku z autonomią/wolnością człowieka (art. 8 EKPCz). VI. Użycie siły przez służby publiczne: śmierć jest skutkiem ubocznym użycia siły; zakazane wszelkie przypadki celowego pozbawiania życia, masowe: - zarzut mordowania ludności cywilnej przez wojsko tureckie 1976; - mord ludności cywilnej w Groznym wyrok w sprawie Khashiyev and Akayeva) - śmiertelne pobicie uczestnika demonstracji przez wojsko wyrok z 24 VI 2008 r. w sprawie Isaak p. Turcji WYJĄTKI: 1/ obrona jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą; także sam funkcjonariusz siebie; użycie siły bezwzględnie konieczne; 2/ zatrzymanie lub uniemożliwienie ucieczki: legalność zatrzymania lub aresztowania; użycie broni musi być bezwzględnie konieczne; nawet jeżeli nie użyto broni, a śmierć wynikła z nadmiernego zastosowania siły fizycznej może to oznaczać naruszenie art. 2 wyrok z 20 XII 2007 r. w sprawie Nikolova nad Velichkova p. Bułgarii pobicie w trakcie zatrzymania) proporcjonalność dóbr: zakaz pozbawienia życia osoby, która nie jest podejrzewana o przestępstwa z użyciem przemocy i która bezpośrednio nie zagraża zdrowiu lub życiu. Mniejszym złem jest ucieczka przestępcy wyrok z 6 VII 2005 r. w sprawie Nachova and Others p. Bułgarii zastrzelenie uciekających rekrutów dezerterów; wyrok z 14 XI 2008 r. w sprawie Akhmadov and Others p. Rosja zastrzelenie uciekającego, nieuzbrojonego kierowcy) 5

6 > nie jest naruszeniem Konwencji śmierć, która ma związek ze szczególnym stanem zdrowia osoby zatrzymywanej i obezwładnianej, której funkcjonariusze nie mogli przewidzieć; 3/ tłumienie zamieszek lub powstania tłum około 150 osób atakuje kamieniami patrol wojskowy, kilka tysięcy osób rzuca kamieniami w siły porządkowe i niszczy budynki publiczne (wyrok z 27 VII 1998 r. w sprawie Gulec p. Turcji) 4/ legalność użycia broni: w zgodzie z regulacjami krajowymi, które powinny być zgodne ze standardami ochrony życia ludzkiego w prawie międzynarodowym: Zasady użycia siły oraz broni palnej 1990 ONZ 5/ bezwzględna konieczność użycia broni palnej. 6