WIODĄCE OŚRODKI BADAŃ I PROMOCJI ETYKI BIZNESU W POLSCE 1

Transkrypt

1 WIODĄCE OŚRODKI BADAŃ I PROMOCJI ETYKI BIZNESU W POLSCE 1 W Polsce działa kilka znaczących ośrodków naukowych, a także innego rodzaju organizacji, które dzięki swemu zaangażowaniu na rzecz rozwoju myśli etycznej nad problematyką ekonomiczną, nadają ton polskiej etyce biznesu. Trzeba tu jednak podkreślić fakt, iż za tymi środowiskami stoją konkretni ludzie. Wydaje się, iż ich doświadczenia i osiągnięcia warto zauważyć i pokazać, gdyż to przede wszystkim od nich zależy, jak prezentuje się stan badań w zakresie etyki biznesu w Polsce oraz na ile rozpowszechniona jest tego rodzaju wiedza pośród uczestników polskiego życia gospodarczego. To dzięki ich inicjatywom, popularyzującym problematykę etycznobiznesową, wzrasta znaczenie odpowiedzialnych zachowań w działalności gospodarczej. Do typowych ośrodków badań i promocji etyki biznesu w Polsce, cechujących się przede wszystkim etyczno-filozoficznym charakterem naukowej refleksji 2, należy zaliczyć m.in. następujące struktury organizacyjne: Zespół Etyki Życia Gospodarczego w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, który kierowany jest przez prof. Wojciecha Gasparskiego 3, przy aktywnym współudziale prof. Anny Lewickiej-Strzałeckiej 4. Ośrodek ten zorientowany jest na stosowanie prakseologicznego paradygmatu w etyce 1 Niniejszy artykuł opracowano na podstawie wybranych fragmentów rozprawy doktorskiej pt. Współczesne ujęcia etyki biznesu w Polsce. Próba oceny z perspektywy teologii moralnej, napisanej i obronionej przez autora tegoż przedłożenia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II na Wydziale Teologii. 2 Autor świadomie pomija tu ośrodki naukowe inspirowane nauką społeczną Kościoła, podejmujące problematykę gospodarczo-społeczną, gdyż uwzględnienie tego wątku znacznie poszerzyłoby objętość niniejszego opracowania. Niemniej jednak warto przynajmniej zaznaczyć tu, iż wykład katolickich etyków społecznych oraz teologów moralistów w rozwój etyki gospodarczej w Polsce jest znaczący i stanowi cenny materiał, który warto zaprezentować w odrębnym opracowaniu naukowym. 3 Prof. dr hab. WOJCIECH GASPARSKI pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, w którym przewodniczy Radzie Naukowej oraz kieruje Zespołem Etyki Życia Gospodarczego. Jest ponadto dyrektorem Centrum Etyki Biznesu prowadzonego wspólnie przez Instytut Filozofii i Socjologii PAN oraz Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego (WSPiZ) w Warszawie. Jest członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Academy of Management (USA), Internationale Society of Business, Economy and Ethics, Society of Business Ethics, a także przewodniczącym Rady Programowej Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu oraz honorowym prezesem Towarzystwa Naukowego Prakseologii. Por. Noty biograficzne. W: Etyka biznesu. Red. J. Dietl, W. Gasparski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2002 s ANNA LEWICKA-STRZAŁECKA jest profesorem doktorem habilitowanym; pracownikiem naukowym Zespołu Badawczego Etyki Życia Gospodarczego Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Jest autorką książek i artykułów z zakresu prakseologii, metodologii nauk praktycznych, naukoznawstwa i etyki biznesu. Uczestniczyła w realizacji projektu badawczego Etyka w polskiej gospodarce: percepcja, preferencje, normy. Rezultatem tego programu jest książka jej autorstwa pt. Etyczne standardy firm i pracowników. Jest inicjatorką i współorganizatorką ogólnopolskiego Seminarium Etyki w Biznesie, Organizacji i Zarządzaniu. Jest także członkiem założycielem i członkiem Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu (EBEN Polska). Por. Informacje o Autorach. Annales. Etyka w życiu gospodarczym tomów 8 i 9 oraz częściowo tomu 10. Łódź: Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania 2006 s. 8.

2 biznesu (można go uznać za swego rodzaju szkołę kultywującą myśl Tadeusza Kotarbińskiego). Zespół wydał ponad dwadzieścia Biuletynów Zespołu Etyki Biznesu, a jego pracownicy opublikowali szereg artykułów z zakresu etyki biznesu w kwartalniku Prakseologia. Jednocześnie ów organ można uznać za promotora integracji etyki biznesu w Polsce oraz inicjatora licznych kontaktów z zagranicą. Katedra Filozofii Akademii Ekonomicznej w Krakowie, którą kieruje prof. Adam Węgrzecki 5. Ponadto przynależą do niej następujący naukowcy, zajmujący się etyką biznesu: Czesław Porębski 6, Janina Filek 7 oraz Kazimierz Sosenko 8. Ośrodek ów preferuje aksjologiczne i humanistyczne uprawianie etyki biznesu jako aplikacji etyki odpowiedzialności. Zakład Etyki Gospodarczej w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, którym kieruje prof. Jacek Sójka 9. Moralność biznesu 5 Profesor Adam WĘGRZECKI jest kierownikiem Katedry Filozofii Akademii Ekonomicznej w Krakowie (por. Z zakresu etyki biznesu ukazały się następujące książki pod jego redakcją: Etyczny wymiar przekształceń gospodarczych w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej 1996; Etyczne fundamenty gospodarowania. Kraków: Akademia Ekonomiczna 1999; Etyczne aspekty bogacenia się i ubóstwa. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej Profesor Czesław PORĘBSKI pracuje przy Katedrze Filozofii Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie. Jest ponadto członkiem Zarządu Towarzystwa Edukacyjno-Naukowego Ośrodek Myśli Politycznej (por. W polskim środowisku etyczno-biznesowym znany jest przede wszystkim jako autor książki pt. Czy etyka się opłaca? Zagadnienia z etyki biznesu. Kraków: Antykwa JANINA FILEK jest ekonomistą, filozofem, etykiem; doktorem habilitowanym. Pracuje jako adiunkt w Katedrze Filozofii Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Studia ekonomiczne odbyła w AE w Krakowie; studia filozoficzne na UJ. Doktorat uzyskała z antropologii filozoficznej, natomiast habilitowała się z zakresu etyki biznesu. Główne obszary jej zainteresowań są następujące: w filozofii jest to spór racjonalizmu z irracjonalizmem i problem struktur myślenia ludzkiego, zaś w etyce biznesu są to etyczne aspekty zarządzania oraz wolność i odpowiedzialność w działalności gospodarczej. Jest autorką książek: Wprowadzenie do etyki biznesu. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej 2004 oraz O wolność i odpowiedzialność podmiotu gospodarczego. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej Publikowała m.in. w Kwartalniku Filozoficznym, Prakseologii, Etyce, Znaku i Annales. Etyka w życiu gospodarczym. Por. Informacje o Autorach s KAZIMIERZ SOSENKO jest doktorem nauk filozoficznych, absolwentem Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1973 roku zatrudniony jest w Katedrze Filozofii AE. W 1982 roku uzyskał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1999 roku na Wydziale Ekonomicznym AE w Krakowie stopień doktora habilitowanego na podstawie monografii Ekonomia w perspektywie aksjologicznej. Na początku tak dziewięćdziesiątych zainteresował się filozofią ekonomii i etyką gospodarczą, koncentrując się na takich zagadnieniach, jak: charakter ekonomii jako nauki, natura rzeczywistości gospodarczej, koncepcja gospodarującego człowieka i miejsce etyki gospodarczej w poznaniu ekonomicznym, którym poświęcił większość swoich artykułów, referatów i monografię. Wykłada filozofię i etykę biznesu. Jest prodziekanem AE w Krakowie. Por. Noty biograficzne. W: Etyka biznesu. Red. Dietl, Gasparski s JACEK SÓJKA jest doktorem habilitowanym filozofii; profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pełni funkcje dyrektora Instytutu Kulturoznawstwa oraz kierownika Zakładu Etyki Gospodarczej tegoż Instytutu. Jest członkiem Society for Business Ethics oraz European Business Ethics Network; stażystą Yale University, Harvard University oraz University of Cambridge. Jego zainteresowania 2

3 traktuje on jako jedną z dziedzin kultury 10. Trzeba też podkreślić, że kierowany przez niego ośrodek intensywnie współpracuje z zagranicą. Katedra Etyki Gospodarczej i Polityki Gospodarczej Instytutu Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie kierowana przez prof. Anielę Dylus 11. Badania prowadzone przez pracowników katedry oscylują wokół m.in. następujących zagadnień: problematyka globalizacji, gospodarcze funkcje państwa, przemiany organizacji czasu pracy i czasu wolnego, komercjalizacja obszarów pozarynkowych (w tym nauki), Kościół wobec globalizacji, kulturowe uwarunkowania życia gospodarczego oraz standardy etyczne w biznesie: w Polsce i w Unii Europejskiej 12. Poza wyżej wymienionymi strukturami organizacyjnymi, istnieją trzy znaczące ośrodki integrujące środowisko polskich etyków biznesu, wnoszące istotny wkład w rozwój etyki biznesu w Polsce. Zostaną one szerzej omówione poniżej w kolejnych trzech punktach niniejszego artykułu. 1. Centrum Etyki Biznesu Jednym z najważniejszych ośrodków polskiej myśli z zakresu etyki gospodarczej jest Centrum Etyki Biznesu 13 w Warszawie. Jego początek miał miejsce 28 października 1999 roku, kiedy to Rektor Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona naukowe koncentrują się na filozofii kultury, etyce gospodarczej, metodologii nauk społecznych oraz teorii zarządzania. Prowadzi zajęcia dydaktyczne z etyki biznesu, marketingu dóbr kultury, teorii zarządzania oraz seminaria magisterskie. Por Por. Etyka biznesu. Z klasyki współczesnej myśli amerykańskiej. Red. L. V. Ryan, J. Sójka. Tłum. J. Sójka. Poznań: W drodze Prof. dr hab. ANIELA DYLUS specjalizuje się w zakresie nauk humanistycznych, a zwłaszcza politologii i etyki gospodarczej. Głównym obszarem podejmowanych przez nią badań jest teoria i etyka życia gospodarczego. Spośród jej bogatego dorobku naukowego warto wymienić m. in. następujące publikacje: Moralność krańcowa jako problem dla katolickiej nauki społecznej. Warszawa: Pallottinum 1992; Gospodarka moralność chrześcijaństwo. Warszawa: KONTRAST Wydawnictwo Fundacji ATK 1994; Zmienność i ciągłość. Polskie transformacje ustrojowe w horyzoncie etycznym. Warszawa: Centrum Adama Smitha i Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej 1997; Globalizacja. Refleksje etyczne. Wrocław-Warszawa- Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Dylus jest członkiem Komitetu Etyki w Nauce przy Prezydium PAN (od 1999 roku) oraz wielu stowarzyszeń naukowych, tj. m. in.: Europejskiego Stowarzyszenia Etyków Societas Ethica, Europejskiego Stowarzyszenia Teologii Katolickiej; Görres- Gesellschaft, Stowarzyszenia Katolickiej Etyki Społecznej w Europie Środkowej, Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu EBEN Polska i Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Por. Informacje o Autorach Annales. Etyka w życiu gospodarczym Łódź: SWSEiZ 2007 s Por Informacje na temat Centrum Etyki Biznesu zaczerpnięto ze strony internetowej: 3

4 Koźmińskiego w Warszawie oraz Dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie podpisali porozumienie o utworzeniu wspólnego Centrum Etyki Biznesu (CEBI). Powstał w ten sposób ośrodek badań i studiów na rzecz rozwoju etyki biznesu w Polsce miejsce spotkania liderów biznesu i świata akademickiego, którym zależy na promowaniu etyki życia gospodarczego jako warunku uprawiania tyleż skutecznego, co społecznie odpowiedzialnego biznesu. Centrum Etyki Biznesu nawiązuje do najlepszych polskich tradycji naukowych i gospodarczych, korzysta z doświadczeń światowych liderów etyki i odpowiedzialności biznesu, współpracuje z instytucjami naukowymi i organizacjami gospodarczymi. Ośrodek ten integruje środowisko polskich etyków biznesu. Od 1994 roku prowadzi Seminarium etyki w biznesie, działalności gospodarczej i zarządzaniu, które stanowi forum prezentacji projektów badawczych, wyników badań oraz wymiany doświadczeń edukacyjnych w zakresie etyki biznesu. Szczególnie ważna wydaje się wymiana doświadczeń w kwestii nauczania etyki biznesu, ponieważ przedmiot ten jest w coraz szerszym zakresie wprowadzany do programów polskich uczelniach, głównie ekonomicznych i menedżerskich. Z tego względu istnieje niewątpliwie potrzeba wspierania i koordynacji wysiłków mających na celu opracowanie podstaw programowych i metodycznych z etyki biznesu. Ważnym celem seminarium jest wypracowanie takiej formuły nauczania etyki biznesu, w której doświadczenia zagraniczne zostaną zaadoptowane do polskich warunków. Seminarium pełni także funkcję integrującą interdyscyplinarne środowisko badaczy związanych z etyką biznesu, ponieważ zajmują się nią przedstawiciele takich dyscyplin jak: filozofia, prakseologia, etyka, ekonomia, socjologia, teoria organizacji i zarządzania itd. Tematyka podejmowana na seminariach ma charakter zarówno teoretyczny, jak i praktyczny, wykorzystywany jest zarówno oryginalny dorobek polskich uczonych, jak i prezentowane są osiągnięcia zagraniczne. Godny podkreślenia jest fakt, że seminarium jest forum ogólnopolskim, w którym uczestniczą reprezentanci następujących ośrodków akademickich: Warszawa, Katowice, Lublin, Kraków, Wrocław, Łódź, Szczecin, Poznań, Toruń, Rzeszów i wielu innych mniejszych ośrodków 14. Centrum Etyki Biznesu, począwszy od 2000 roku, organizuje coroczną, ogólnopolską konferencję. Pokłosiem tych spotkań są wydane książki: 14 Por. 4

5 Etyka biznesu jako przedmiot nauczania. Red. W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy, kodeksy. Red. W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski. Warszawa: Centrum Etyki Biznesu oraz Biuro Stałego Koordynatora Organizacji Narodów Zjednoczonych w Polsce Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu. Red. W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Uczciwość w świecie finansów. Red. W. Gasparski. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Kontrowersje wokół marketingu w Polsce tożsamość, etyka, przyszłość. Red. L. Garbarski. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Edukacja konsumencka. Cele, instrumenty, dobre praktyki. Red. A. Lewicka- Strzałecka. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Ponadto ośrodek opublikował następujące książki: W. Gasparski. Wykłady z etyki biznesu. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Więcej niż zysk, czyli odpowiedzialny biznes. Programy, strategie, standardy. Red. B. Rok. Warszawa: Forum Odpowiedzialnego Biznesu W. Gasparski. Decyzje i etyka w lobbingu i biznesie. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego Niezwykle ważnym wydarzeniem w życiu ośrodka było zorganizowanie w dniach 5 i 6 grudnia 2005 roku w Warszawie Czwartej Dorocznej Konferencji European Academy of Business in Society (EABIS), pod tytułem Odpowiedzialność biznesu i konkurencyjność: Rozwój kapitału ludzkiego dla zrównoważonego rozwoju. W konferencji tej wzięło udział 209 przedstawicieli nauki i biznesu z 27 krajów. W swoich działaniach ośrodek wychodzi również z konkretną ofertą do podmiotów życia gospodarczego. Proponuje im następujące rozwiązania: etyczna firma pakiet narzędziowy dla wdrożenia standardów etycznych w małej i średniej firmie; indeks 5

6 społecznej odpowiedzialności; programy etyczne; audyt etyczny; strategia i instrumenty zarządzania CSR. Pracownicy Centrum Etyki Biznesu, którymi są: prof. dr hab. Wojciech Gasparski, prof. dr hab. Anna Lewicka-Strzałecka, dr Dariusz Bąk 15, dr Bolesław Rok 16 oraz dr Grzegorz Szulczewski 17, świadczą usługi dla przedsiębiorstw w formie: doradztwa w zakresie etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu; szkoleń dla kadry zarządzającej; wykładów i prezentacji na spotkaniach firmowych oraz pomocy przy wdrożeniu etycznych instrumentów zarządzania. CEBI współpracuje z innymi organizacjami etycznobiznesowymi (także zagranicznymi) lub pośrednio wspierającymi działania na rzecz zmiany standardów etycznych i ekonomicznych w polskiej gospodarce, tj.: EBEN Polska-Polskie Stowarzyszenie Etyki 15 DARIUSZ BĄK jest doktorem filozofii. Ukończył studia magisterskie (specjalność - historia filozofii) i doktoranckie na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (temat rozprawy doktorskiej to Elementy filozofii społecznej Henri Bergsona). Jest członkiem Międzyuczelnianego Konwersatorium Etyki Medycyna na miarę człowieka ( ); redaktorem kilku publikacji, w tym m.in. Światło nadziei. Wybór tekstów. Red. D. Bąk, K. Szałata. Warszawa: Fundacja Polska Raoula Follereau 2000, będącej dokumentacją dorocznych sesji naukowych organizowanych w ramach Konwersatorium. Obecnie jest współpracownikiem Kolegium Nauk Społecznych i Administracji Politechniki Warszawskiej oraz wykładowcą filozofii w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego (por Doktor BOLESŁAW ROK pracuje w Centrum Etyki Biznesu Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego a także w Centrum Badań Ekorozwoju i Metod Zarządzania Wyższej Szkoły Menedżerskiej SIG. Jest członkiem grup eksperckich ds. zarządzania społeczną odpowiedzialnością przy Banku Światowym, Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz w Komisji Europejskiej. Jest założycielem i wiceprezesem Forum Odpowiedzialnego Biznesu i redaktorem naczelnym kwartalnika Magazyn Odpowiedzialnego Biznesu. Współpracował m.in. z Instytutem na rzecz Ekorozwoju, Chiltern Consultancy International, Instytutem Spraw Publicznych, Polskim Stowarzyszeniem Etyki Biznesu EBEN Polska, Programem Lider Zarządzania CXO, Instytutem Badań nad Gospodarką Rynkową, Fundacją Sztuka i Współczesność, Społecznym Instytutem Ekologicznym. Jest niezależnym doradcą zarządów firm działających w Polsce i konsultantem w zakresie systemów zarządzania odpowiedzialnością. Posiada uprawnienia audytora pomocniczego w zakresie certyfikacji systemów zarządzania społeczną odpowiedzialnością nadane przez Social Accountability International. Od wielu lat prowadzi też samodzielną działalność gospodarczą. Jest autorem licznych prac z zakresu zarządzania społeczną odpowiedzialnością, raportów na temat strategii odpowiedzialności dla przedsiębiorstw w Polsce oraz wystąpień na konferencjach krajowych i międzynarodowych (por GRZEGORZ SZULCZEWSKI jest doktorem filozofii i socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1999 roku jako jeden z pierwszych w Polsce opracował i wprowadził nauczanie etyki biznesu jako przedmiotu akademickiego (SGH semestr zimowy 1999/2000). Od tego czasu działa również na forum Zespołu do spraw reformy studiów ekonomicznych, stale propagując wprowadzenie etyki biznesu jako przedmiotu obligatoryjnego na studiach ekonomicznych. Prowadzi zajęcia z zakresu etyki biznesu oraz filozofii i etyki społecznej w WSPiZ im L. Koźmińskiego, w SGH i WSHiFM. Prowadził kursy MBA w WSHiFM oraz w Międzynarodowej Szkole Handlu. W latach prowadził seminarium magisterskie w Ośrodku Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego z zakresu Business Ethics. Od roku 2000 jest członkiem Centrum Etyki Biznesu oraz EBEN Polska. Jest również współorganizatorem corocznych konferencji CEBI. W ramach działalności CEBI prowadził w latach stronę internetową CEBI. W pracy badawczej koncentruje się na próbach adaptacji poglądów z zakresu historii etyki, jak również współczesnych teorii filozoficznych dla potrzeb etyki biznesu. Zajmuje się ponadto budową programów etycznych firm, w tym szkół wyższych. Jego zainteresowania koncentrują się również na badaniu związków pomiędzy etyką biznesu a Public Relations. Jest autorem licznych publikacji z zakresu etyki biznesu (por. 6

7 Biznesu; European Business Ethics Network; European Academy of Business In Society; International Society of Business, Ekonomics, and Ethics; Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce; Związek Banków Polskich; Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.; Krajowa Izba Gospodarcza; Lewiatan. Centrum Etyki Biznesu współpracuje ponadto z administracja publiczną, a zwłaszcza z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Ministerstwem Gospodarki, Ministerstwem Skarbu, Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej oraz z Enterprise and Industry, European Commission. 2. Polskie Stowarzyszenie Etyki Biznesu, EBEN Polska Kolejnym ważnym ośrodkiem, gdzie rozwijana jest rodzima refleksja nad etycznymi aspektami biznesu, jest Polskie Stowarzyszenie Etyki Biznesu, EBEN Polska 18, utworzone w 2000 roku. Jest to stowarzyszenie, które jako osoba prawna jest członkiem European Business Ethics Network (EBEN) z siedzibą w Brukseli, a jego członkowie zwyczajni są członkami EBEN. European Business Ethics Network (EBEN) jest organizacją non-profit założoną w listopadzie 1987 roku w Brukseli 19. Członkami sieci EBEN są ludzie biznesu, menadżerowie sektora publicznego oraz naukowcy. Statutowym celem organizacji jest promowanie zachowań i zarządzania etycznego we wszystkich sektorach działalności gospodarczej, społecznej i politycznej oraz pobudzanie do spotkań i dyskusji na temat wspólnych problemów i dylematów etycznych. EBEN jest jedyną międzynarodową siecią w całości poświęconą promowaniu etyki biznesu w europejskim sektorze prywatnym, publicznym, organizacjach wolontariackich i akademickich. Członkowie sieci są zainteresowani wspieraniem edukacji w dziedzinie etyki biznesu, jak również problemami normatywnymi. Na arenie międzynarodowej EBEN uznawany jest za przedstawiciela europejskiego punktu widzenia w sprawach etyki biznesu. Do 2000 roku sieć członków EBEN znacznie się rozszerzyła i obecnie zrzesza 33 kraje. Narodowe sieci EBEN działają m.in. w Niemczech, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Czechach i Polsce. Istnieją także aktywne grupy w innych krajach świata, wszędzie 18 Informacje na temat Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu, EBEN Polska oraz European Business Ethics Network (EBEN) zaczerpnięto ze strony internetowej: 19 Więcej na temat EBEN i jego historii można dowiedzieć się z artykułu zamieszczonego na stronie internetowej: 7

8 tam, gdzie istnieje możliwość utworzenia nowych sieci. Ten fakt, oznacza, że zagadnienia etyki biznesu stają się problemem globalnym. Właśnie w warunkach globalnej gospodarki zadaniem EBEN staje się rozpowszechnianie świadomości etycznej w podejmowaniu decyzji w biznesie. EBEN dokonuje tego dzięki rozszerzaniu informacji o inicjatywach, tzw. dobrej praktyce w biznesie, badaniach oraz szkoleniach. EBEN wspiera inicjatywy na poziomie całej Europy, poszczególnych krajów, a także w regionach. Znamienne jest to, że znaczna część członków EBEN (w tym również w Polsce) wywodzi się ze środowisk akademickich. Wnoszą oni cenny wkład do Sieci i jej działań. Stoją na czele najbardziej aktualnych badań naukowych (etyki normatywnej) w swoich krajach. EBEN wspiera akademicką społeczność biznesową poprzez organizowanie międzynarodowych konferencji etyki w biznesie oraz działalność wydawniczą w tym zakresie. Obecnie władze EBEN Polska tworzą: prof. Jacek Sójka (prezes); prof. Anna Lewicka-Strzałecka (vice-prezes); dr Andrzej Kociołek (vice-prezes); dr Przemysław Rotengruber (skarbnik); mgr Michał Macierzyński (sekretarz). Celem Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu zgodnie ze statutem jest promocja etyki biznesu oraz przyczynianie się do prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie ze standardami etycznymi, a także wspieranie badań nad moralnym wymiarem życia gospodarczego i upowszechnianie uzyskanych wyników, pobudzanie dyskusji nad tą kwestią oraz prowadzenie i wspieranie działań edukacyjnych w zakresie etyki życia gospodarczego 20. Z kolei działania, które EBEN Polska podejmuje i zamierza podejmować w ramach realizacji wyznaczonych sobie celów, są następujące: współpraca z European Business Ethics Network (EBEN) oraz Stowarzyszeniami Etyki Biznesu w innych krajach, a także organizowanie konferencji, seminariów i spotkań upowszechniających wiedzę o moralnych podstawach procesów gospodarczych; organizowanie wymiany poglądów między przedstawicielami różnych środowisk, w szczególności ludzi nauki oraz praktyków życia gospodarczego; upowszechnianie informacji na tematy istotne dla etycznego funkcjonowania życia gospodarczego oraz wspieranie przedsięwzięć wydawniczych w tym zakresie; inicjowanie i realizacja przedsięwzięć w zakresie badań naukowych i edukacji; świadczenie usług doradczych w zakresie etyki biznesu; wspieranie inicjatyw gospodarczych, społecznych i ustawodawczych podejmowanych przez inne organizacje i zbieżnych z celami

9 Stowarzyszenia; doskonalenie profesjonalne swoich członków; prowadzenie działalności gospodarczej Forum Odpowiedzialnego Biznesu Inną ważną inicjatywą w obszarze rozwoju etyki biznesu w Polsce było powołanie do istnienia Forum Odpowiedzialnego Biznesu 22. Powstało ono w 1999 roku w Warszawie. Jego założycielami są przedstawiciele środowisk gospodarczych, akademickich i pozarządowych, którzy dostrzegają potrzebę promocji podejścia uwzględniającego w myśleniu o gospodarce aspektów etycznych i ekologicznych. Należy podkreślić, iż Forum Odpowiedzialnego Biznesu jest jedną z pierwszych instytucji w Europie Środkowej i Wschodniej, która zajmuje się tematyką odpowiedzialnego biznesu w kompleksowy sposób. Od początku swej działalności, Forum prowadzi proces upowszechniania koncepcji odpowiedzialności w biznesie poprzez bezpośrednie kontakty z najważniejszymi instytucjami publicznymi, sektorem biznesu, organizacjami pozarządowymi i mediami. Jako pierwsza organizacja w Polsce nie tylko stworzyło możliwość wymiany doświadczeń pomiędzy menedżerami, administracją państwową i działaczami społecznymi, ale korzystając z najlepszych wzorców dostępnych na świecie zaczęło także aktywnie poszukiwać odpowiednich rozwiązań z zakresu strategii odpowiedzialności dla firm działających w Polsce, adekwatnych do potrzeb i możliwości. Forum Odpowiedzialnego Biznesu realizuje swoją misję, którą jest upowszechnianie wśród przedstawicieli środowisk gospodarczych, politycznych i obywatelskich idei odpowiedzialnego biznesu jako standardu obowiązującego w Polsce w celu zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw, zadowolenia społecznego i poprawy stanu środowiska naturalnego. Z kolei głównym celem Forum jest tworzenie platformy informacyjnej oraz wymiana doświadczeń pomiędzy przedsiębiorstwami, administracją wszystkich szczebli i organizacjami pozarządowymi w kwestii potrzeb i możliwości wdrażania rozwiązań oraz 21 Tamże, Wszystkie poniższe informacje na temat Forum Odpowiedzialnego Biznesu zaczerpnięto i opracowano na podstawie: Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2002 roku. Red. B. Rok, M. Greszta. Warszawa: Forum Odpowiedzialnego Biznesu 2003 s ; Raport odpowiedzialny biznes w Polsce Red. B. Rok, M. Greszta. Warszawa: Forum Odpowiedzialnego Biznesu 2004 s. 39; Raport odpowiedzialny biznes w Polsce Red. O. Krzyżowska, T. Potocki. Warszawa: Forum Odpowiedzialnego Biznesu 2005 s

10 procedur zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności w biznesie. Ponadto, celem jest również popularyzowanie wiedzy na temat odpowiedzialnego biznesu i promocja najlepszych przykładów realizowanych przez polskie firmy. Trzeba zauważyć, iż koncepcja odpowiedzialności w biznesie, promowana przez Forum, jest szczególnie ważna w aspekcie integracji naszego kraju ze strukturami europejskimi, a zwłaszcza w kontekście umacniania konkurencyjności sektora biznesu, współpracy międzysektorowej i budowy społeczeństwa obywatelskiego. Działania Forum Odpowiedzialnego Biznesu prowadzone są w czterech głównych obszarach. Pierwszy obszar stanowi promowanie odpowiedzialnego biznesu. Forum propaguje odpowiedzialny biznes jako sposób myślenia i standard działania biznesu na poziomie strategicznym i operacyjnym. Organizowane są doroczne spotkania promujące odpowiedzialny biznes. Warto tu wspomnieć m.in. następujące konferencje: Konferencja europejska Odpowiedzialny biznes wyzwania dla europejskiej gospodarki. Polska perspektywa (17 kwietnia 2002 roku). Konferencja ta poświęcona była idei odpowiedzialnego biznesu w Unii Europejskiej i perspektywom jej rozwoju w Polsce. Ukazano znaczenie odpowiedniej współpracy między biznesem i przedstawicielami rządu. Konferencja Odpowiedzialny biznes nowa strategia rozwoju (6-7 października 2003 rok) w ramach Europejskiej Kampanii na rzecz Odpowiedzialnego Biznesu. Było to pierwsza w Europie Środkowo-Wschodniej międzynarodowa konferencja poświęcona odpowiedzialnemu biznesowi. Spotkanie nastawione na wymianę doświadczeń zgromadziło wielu ekspertów i praktyków odpowiedzialnego biznesu z krajów Unii Europejskiej, krajów kandydackich a także instytucji polskich i zagranicznych. Zaprezentowano przykłady zarówno firm polskich, jak i pochodzących z regionu Europy Środkowo-Wschodniej, które w codziennej praktyce starają się wdrażać zasady odpowiedzialnego biznesu. Tego typu wydarzenia są doskonałą okazją do wymiany doświadczeń pomiędzy menedżerami, politykami i ekspertami oraz źródłem inspiracji dla firm, które pragną działać skutecznie i z poszanowaniem zasad odpowiedzialności wobec wszystkich grup interesariuszy. Poza tym, Forum prowadzi serwis internetowy który zawiera kompleksowe informacje na temat społecznej odpowiedzialności biznesu. Jest on ważnym punktem odniesienia zarówno dla tych, którzy poszukują praktycznych rozwiązań, 10

11 jak i tych, którzy interesują się odpowiedzialnym biznesem w kontekście teoretycznym. Użytkownicy wortalu mają dostęp do rzetelnej wiedzy merytorycznej i aktualności. Mają też możliwość podzielenia się swoimi komentarzami i opiniami z innymi użytkownikami. Forum wydaje również co dwa tygodnie newsletter zawierający najświeższe informacje ze świata odpowiedzialnego biznesu. Znaleźć tam można nie tylko aktualności, ale także dobre przykłady z Polski i świata oraz opinie i komentarze ekspertów. W newsletterze polecane są także publikacje warte uwagi, które związane są z tematyką społecznej odpowiedzialności biznesu. Drugi obszar działalności Forum Odpowiedzialnego Biznesu stanowi wspieranie firm we wdrażaniu zasad odpowiedzialnego biznesu. Chodzi tu o pomoc firmom we wprowadzaniu społecznej odpowiedzialności do codziennej praktyki biznesowej. W ramach tej działalności Forum realizuje następujące projekty: Klub Odpowiedzialnego Biznesu. W spotkaniach Klubu uczestniczą przedstawiciele biznesu, mediów, środowisk akademickich oraz instytucji międzynarodowych zainteresowanych pogłębianiem praktycznej wiedzy na temat odpowiedzialnego biznesu. ABC CSR. Są to cykliczne, zamknięte szkolenia dla firm, podczas których przekazywana jest podstawowa i zarazem kompleksowa wiedza na temat społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR jest skrótem angielskiego terminu Corporate Social Responsibility. Ów termin na język polski tłumaczy się jako Społeczna Odpowiedzialność Biznesu lub Społeczna Odpowiedzialność Przedsiębiorstwa ). Akademia Odpowiedzialnego Biznesu. Są to cykliczne warsztaty dla firm, które w pogłębiony sposób poruszają szczegółowe zagadnienia związane z poszczególnymi obszarami odpowiedzialnego biznesu. Podczas warsztatów uczestnicy zapoznają się z modelami i narzędziami oraz z dobrymi, praktycznymi przykładami stosowanymi przez firmy w Polsce i na świecie w zakresie wybranych obszarów tematycznych, takich jak np. rozwiązania HR, wolontariat pracowniczy czy inwestycje społeczne. Programy tematyczne. W ramach tej działalności gromadzona jest kompleksowa wiedza o działaniach w danym obszarze tematycznym (inwestycje społeczne, wolontariat pracowniczy, polityka HR, raportowanie, dialog z interesariuszami) w Polsce i w Europie. Powołane grupy robocze, składające się z przedstawicieli biznesu, tworzą modele i rozwiązania dla CSR dostosowane do polskiej rzeczywistości. W ramach programów tematycznych Forum wydaje publikacje o charakterze 11

12 edukacyjnym. Każda edycja poświęcona jest praktycznym aspektom odpowiedzialnego biznesu. Całość tworzy cykl wydawniczy ABC odpowiedzialnego biznesu. Trzecim obszarem działalności Forum jest wspólne działanie z biznesem na rzecz społeczeństwa. Prowadzone są (w koalicji z biznesem) następujące programy na rzecz rozwoju społeczeństwa: Liga Odpowiedzialnego Biznesu. W ramach Ligi powstaje ogólnopolska sieć organizacji studenckich zaangażowanych w popularyzowanie koncepcji odpowiedzialności społecznej biznesu. Studenci wraz z Forum organizują wspólne wydarzenia na rodzimych uczelniach. Są to głównie konferencje, konkursy, warsztaty, badania, a także wysoko cenione przez studentów spotkania z firmami realizującymi zasady CSR w swojej praktyce biznesowej. Deklaracja: Biznes dla społeczeństwa. Jest to koalicja firm partnerskich Forum Odpowiedzialnego Biznesu, której celem jest rozwijanie strategicznych programów w kluczowych dla Polski sferach: edukacji, rozwoju młodych ludzi, kreowania szans na rynku pracy i zwiększenia aktywności obywateli. Czwarty obszar działań podejmowanych przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu stanowi analizowanie i rozwijanie odpowiedzialnego biznesu. W obszarze tym chodzi o pokazywanie nowych trendów i budowanie sprzyjającego klimatu społecznego i politycznego dla rozwoju odpowiedzialnego biznesu. Konkretnym przejawem tego rodzaju działań są: Doroczne raporty Odpowiedzialny biznes w Polsce. Główną ideą raportu jest podsumowanie inicjatyw i działań podejmowanych na polu społecznej odpowiedzialności biznesu w danym roku kalendarzowym. Na każdą edycję raportu składają się dziesiątki informacji o istotnych konferencjach, badaniach, wyróżnieniach, akcjach podjętych przez biznes, organizacje pozarządowe i administrację publiczną. Ponadto w raporcie znajdują się pogłębione opisy najciekawszych programów z zakresu CSR realizowanych przez firmy, co stanowi cenną inspirację dla przedsiębiorstw, które pragną wejść na drogę społecznej odpowiedzialności. Projekty badawcze. Forum jest inicjatorem badań nad stanem i kierunkami rozwoju odpowiedzialnego biznesu w Polsce. Do tej pory zrealizowano badania nad rozumieniem idei odpowiedzialnego biznesu w Polsce ( Co Polacy myślą o odpowiedzialności biznesu? ) oraz nad postawami polskich menedżerów wobec tej 12

13 właśnie koncepcji ( Menedżerowie 500 i odpowiedzialny biznes wiedza, postawy, praktyka ). Warto zaznaczyć, iż Rzeczpospolita ( ) uznała to badanie za najważniejsze wydarzenie ekonomiczne w październiku 2003 roku. Oprócz czterech kluczowych obszarów, omówionych powyżej, Forum Odpowiedzialnego Biznesu zaprasza firmy do wsparcia idei CSR poprzez Program Partnerstwa Strategicznego. W ramach programu partnerzy strategiczni tworzą społeczność firm, które posiadają dorobek w zakresie odpowiedzialnego biznesu oraz chcą dzielić się swoimi doświadczeniami, a także deklarują chęć długofalowego wspierania rozwoju idei CSR w Polsce. We współpracy z partnerami strategicznymi Forum aktywnie poszukuje nowych rozwiązań z zakresu społecznej odpowiedzialności, które pozwalają im realizować nowe programy. * Głównym celem zaprezentowanego powyżej przedłożenia była próba przybliżenia specyfiki rodzimej etyki biznesu poprzez wskazanie i scharakteryzowanie głównych ośrodków jej promocji i rozwoju. Podsumowując, trzeba zauważyć, iż obraz, wyłaniający się z analizy naukowego dorobku ludzi i głównych środowisk zajmujących tą dyscyplinę naukową w Polsce, naznaczony jest różnorodnością ogólnych ujęć, jak również bogactwem poruszanych problemów szczegółowych. Wynika to z pewnością m.in. z faktu, iż każdy autor, zajmując się szeroko rozumianą etyką biznesu (najczęściej w rzeczywistości jest to filozof, teolog, socjolog czy ekonomista, piszący o etycznych aspektach poszczególnych zagadnień gospodarczych lub o naturze samej etyki biznesu), chcąc zaprezentować swoje poglądy lub ośrodka naukowego, który reprezentuje, w punkcie wyjścia obiera swoiste pre-założenia. To one warunkują i wyznaczają pewien styl uprawiania etyki biznesu i sposób rozłożenia akcentów w ujmowanym temacie. Z jednej strony, można uznać to zjawisko za przejaw swoistego bogactwa, jednak z drugiej strony, należy dostrzec w tym pewne niebezpieczeństwo. Może to bowiem prowadzić do relatywizmu i swego rodzaju chaosu metodologicznego. 13