Modele polityki rodzinnej

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Modele polityki rodzinnej"

Krystyna Olszewska
8 lat temu
Przeglądów:

1 Bożena Balcerzak-Paradowska Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Modele polityki rodzinnej Jaki model dla Polski?

2 I. Klasyfikacja wg celów i zasad polityki rodzinnej: (Ch. Saraceno) polityka bezpieczeństwa, pronatalistyczna, dobrostan (Francja, Belgia) ukierunkowana na dzieci i ich oparta na idei indywidualizacji praw obywatelskich (w tym indywidualnych praw dziecka), osób starszych, niepełnosprawnych; dominacja usług nad transferami pieniężnymi (kraje skandynawskie) bazująca na zasadzie pomocniczości, w tym własnej przezorności (ubezpieczenia); wsparcie ze strony społeczności lokalnych; większe wykorzystanie transferów pieniężnych niż świadczeń w naturze; priorytet dla par (małżeństw), system podatkowy wspierający rodzinę tradycyjną (Niemcy, Austria, Holandia)

tym indywidualnych praw dziecka), osób starszych, niepełnosprawnych; dominacja usług nad transferami pieniężnymi (kraje skandynawskie) bazująca na zasadzie

3 niewielki zakres wsparcia uniwersalnego, wysoki stopień wykorzystania zasady means tested; ukierunkowanie na rodziny (gospodarstwa domowe) o niskich dochodach i walkę z ubóstwem (Wielka Brytania, Irlandia) zasada subsydiarności pierwszeństwo solidarność i odpowiedzialności rodzinnej w ujęciu wertykalnym, (międzygeneracyjnym) i horyzontalnym (dalsi krewni); wykorzystanie zasady means tested (kraje Europy Południowej) model zbliżony do socjaldemokratycznego, bazującego na respektowaniu prawa do pomocy dla obywateli / pracowników, uwzględniający zasadę równości płci. Świadczenia zależne od statusu (pracownik) lub specjalnych kryteriów (kraje postkomunistyczne)

horyzontalnym (dalsi krewni); wykorzystanie zasady means tested (kraje Europy Południowej) model zbliżony do socjaldemokratycznego, bazującego na respektowaniu prawa

4 II. Polityka rodzinna w wybranych krajach Rozwiązania sprzyjające decyzjom prokreacyjnym / godzeniu ról zawodowych z rodzinnymi FRANCJA SZWECJA IRLANDIA 1. Świadczenia związane z urodzeniem dziecka rzeczowe (medyczne) urlop i zasiłek macierzyński (określony wymiar dla ojca) rzeczowe (medyczne bezpłatne) świadczenia wyrównawcze (dla kobiet w ciąży) urlop i zasiłek macierzyński / rodzicielski urlop i zasiłek zdrowotny nieodpłatne usługi medyczne (means tested) zwolnienie z pracy (badanie, szkoła rodzenia) 2. Opieka nad małym dzieckiem (wewnątrzrodzinna) urlop rodzicielski (od 2 dziecka) + zasiłek zależny od stopnia redukcji zatrudnienia rachunek kredytowy zasiłek na opiekę nad dzieckiem (zatrudnienie opiekunki) urlop rodzicielski (połączony z macierzyńskim 480 dni), płatny ( ), na zasadzie partnerstwa, dziecko do lat 8 okresowy urlop i zasiłek opiekuńczy (120 dni) urlop rodzicielski (14 tygodni na każde dziecko do lat 8), bezpłatny zwolnienie i zasiłek opiekuńczy (krótkookresowe) urlop i świadczenia opiekuńcze rezygnacja z pracy

i zasiłek macierzyński / rodzicielski urlop i zasiłek zdrowotny nieodpłatne usługi medyczne (means tested) zwolnienie z pracy (badanie, szkoła rodzenia) 2.

5 Wspieranie rodzin w kosztach wychowywania dzieci FRANCJA SZWECJA IRLANDIA 1. Świadczenia pieniężne - zasiłki rodzinne (2+) - zasiłek dla rodzin (3+) - dodatek dla rodzin wielodzietnych (means tested) - zasiłek na rozpoczęcie roku szkolnego - zasiłek dla samotnych rodziców - świadczenia alimentacyjne Świadczenia dla rodzin z dziećmi do lat 3 - z tytułu urodzenia - na dziecko do lat 3 - przy niskich dochodach - zasiłki rodzinne - dodatki dla rodzin wielodzietnych - zasiłki rodzinne (bliźnięta 1,5 x; trojaczki 2 x) - dodatek na opiekę nad dzieckiem do lat 3 2. System podatkowy - Iloraz rodzinny: zależy od wielkości i składu rodzinnego - zróżnicowanie kwoty do opodatkowania zależnie od sytuacji rodzinnej podatnika - ulgi dla samotnych rodziców, na dziecko niepełnosprawne - odliczenia przedmiotowe (dzieci / osoby niepełnosprawne)

świadczenia alimentacyjne Świadczenia dla rodzin z dziećmi do lat 3 - z tytułu urodzenia - na dziecko do lat 3 - przy niskich dochodach - zasiłki rodzinne - dodatki dla rodzin wielodzietnych -

6 Usługi opiekuńcze Rozwiązania FRANCJA SZWECJA IRLANDIA Różnorodność instytucji i zakresu usług 1. Żłobki zespołowe 1. Placówki opieki dziennej (day care centres) 1. Opieka całodzienna (full day care) żłobki i przedszkola 2. Żłobki pobytowe 2. Opieka częściowa (part-time groups) 2. Ogniska (sessional services); w określonych godzinach, włączenie rodziców 3. Żłobki rodzinne 3. Opieka w domu opiekuna 3. Opiekunki dla dzieci w domu opiekuna (ulgi podatkowe) 4. Żłobki rodzicielskie 4. Otwarte przedszkole (open preschool) udział rodziców 4. Centra opieki przy centrach handlowych, hotelach 5. Ogródki dziecięce 5. Centra opiekuńcze odpowiedzialność rodziców (stowarzyszenia) + zaangażowanie wykwalifikowanego personelu 5. Różne formy opieki dla dzieci 4 15 lat (o różnym zakresie zajęć) 6. Asystenci wychowawczy 6. Pomoc w opiece domowej 6. Środowiskowe placówki opieki (dla rodzin o niskich dochodach) 7. Edukacja przedszkolna (écolle maternelle)

Żłobki rodzinne 3. Opieka w domu opiekuna 3. Opiekunki dla dzieci w domu opiekuna (ulgi podatkowe) 4. Żłobki rodzicielskie 4. Otwarte przedszkole (open preschool) udział rodziców 4.

7 Usługi edukacyjne IRLANDIA: przedszkole element systemu edukacji infant classes oddziały przedszkolne dla małych dzieci w szkołach podstawowych; dofinansowanie wyposażenia ze środków publicznych Early Start Programme wyrównywanie szans edukacyjnych 3 4-latków szkoła od 6 roku życia (w praktyce 4 5 jeżeli uwzględni się infant classes) edukacja domowa (nadzór i wsparcie instytucji państwowych) nauka w szkole podstawowej i ponadpodstawowej bezpłatna

wyrównywanie szans edukacyjnych 3 4-latków szkoła od 6 roku życia (w praktyce 4 5 jeżeli uwzględni się infant

8 Usługi socjalne (socjalne funkcje szkoły) IRLANDIA: pomoc w ponoszeniu kosztów edukacji - zasiłek na ubranie i obuwie szkolne (niskie dochody) - pomoc na zakup podręczników (trudna sytuacja) - zwolnienia z opłat egzaminacyjnych - zwolnienia z opłat za transport - dodatek edukacyjny dla dzieci z obszarów peryferyjnych wyrównywanie szans edukacyjnych (szkoła podstawowa) - pomoc dla obszarów defaworyzowanych (specjalny status szkół, dofinansowanie wyposażenia Internetu itp.) - zajęcia wyrównawcze dla uczniów program na rzecz ukończenia edukacji (opieka nad uczniami zagrożonymi wypadnięciem z systemu edukacji) dożywienie w szkole (dla dzieci zagrożonych, ze specjalnymi potrzebami) akcja mleczna (przedszkola, szkoły podstawowe, ponadpodstawowe)

podstawowa) - pomoc dla obszarów defaworyzowanych (specjalny status szkół, dofinansowanie wyposażenia Internetu itp.

9 Zróżnicowanie wysokości dochodu rodziny z zasiłków rodzinnych w Euro (zależnie od liczby dzieci w 2007r.) Kraj Rodzina z dwojgiem dzieci Rodzina z trojgiem dzieci Luksemburg Belgia Niemcy Irlandia Austria Szwecja Dania Finlandia 210,5 341,5 Francja 119,13 271,75 Estonia Republika Czech Polska Słowacja Łotwa Bułgaria Wielka Brytania Grecja 24,65 55,47 Włochy Dochód: do 12,5 tys. E- 258,33 E; 25-25,1 tys. E E; od 67 tys. brak zasiłku Źródło: Raport Evolution of the Family in Europe 2008, Institute for Family Policies;

Finlandia 210,5 341,5 Francja 119,13 271,75 Estonia 38 58 Republika Czech 37 56 Polska 32 49 Słowacja 32 48 Łotwa 25 43 Bułgaria 20 35 Wielka Brytania 150 225 Grecja 24,65

13 There is a link between social expenditure on the family the rate of child poverty The higher the level of family benefits, the lower the likelihood of child poverty

14 IV. Podobieństwa polityk krajowych w UE 1. W zakresie podstawowych instrumentów polityki rodzinnej maleje zróżnicowanie uzależnione od podstawowego modelu tej polityki podobieństwa kierunki zmian różnice rozwiązania szczegółowe + nakłady na realizację 2. Tradycyjnym instrumentem polityk rodzinnych są świadczenia pieniężne (zasiłki rodzinne) Dominują zasady: uniwersalność systemów ustalenie kryterium dziecka z uwzględnieniem okresu nauki, stanu zdrowia zróżnicowanie wysokości zasiłków rodzinnych od liczby dzieci w rodzinie (preferencje dla rodzin wielodzietnych) dodatki do zasiłków rodzinnych dla rodzin w trudnej sytuacji 3. Rozwój form pomocy dla rodzin ze względu na specyfikę ich sytuacji: wielodzietnych niepełnych o niskich dochodach z dziećmi niepełnosprawnymi

15 4. Instrumentem polityki rodzinnej (o charakterze redystrybucyjnym) są elementy prorodzinne w systemie podatku od dochodów osobistych, realizowane przez: możliwość wspólnego rozliczenia małżonków (korzystne przy dużym zróżnicowaniu dochodów małżonków i w sytuacji rodziny z 1 żywicielem) podwyższenie kwoty wolnej od podatku zależnie od sytuacji rodzinnej bezpośrednie ulgi podatkowe na dzieci (rzadziej na współmałżonka) odpisy wydatków na cele edukacyjne, związane z wychowaniem dzieci, medyczne 5. Następuje rozwój instrumentów na rzecz godzenia obowiązków rodzinnych z zawodowymi wydłużanie urlopu macierzyńskiego wprowadzenie podziału urlopu na część obligatoryjną i opcjonalną wprowadzenie urlopu ojcowskiego uprawnienie do urlopu rodzicielskiego/wychowawczego (parental leave) na zasadzie partnerskiej możliwość łączenia urlopu wychowawczego z pracą zawodową uelastycznienie korzystania z urlopu rodzicielskiego/wychowawczego włączenie pracodawców w bezpośrednie działania na rzecz ułatwienia godzenia ról rodzinnych i zawodowych

(rzadziej na współmałżonka) odpisy wydatków na cele edukacyjne, związane z wychowaniem dzieci, medyczne 5.

16 6. Rozwój usług opiekuńczych dla dzieci. Istnieją dwa kierunki rozwoju usług: wspieranie opieki sprawowanej wewnątrz rodziny wspieranie rozwoju placówek opiekuńczych. W krajach aktywnej polityki rodzinnej (np. Francja, Irlandia) rozwój obu kierunków działań występuje równolegle. Dokonuje się to również w krajach modelu południowoeuropejskiego, który opiera się na zasadzie familiaryzmu. 7. Realizacja celu sprzyjanie decyzjom prokreacyjnym i dbanie o jakość młodego pokolenia następuje poprzez: rozwój rozwiązań ułatwiających godzenie obowiązków zawodowych z rodzinnymi wysokość świadczeń i ulg podatkowych; uwzględnienie w systemach specyfiki sytuacji rodzin (materialnej, wielodzietności, niepełności, niepełnosprawności) rozwój usług społecznych opiekuńczo-edukacyjnych, pełniących funkcje prorozwojowe, egalitaryzujące, aktywizujące.

Dokonuje się to również w krajach modelu południowoeuropejskiego, który opiera się na zasadzie familiaryzmu. 7.

Podobne dokumenty

Tworzenie warunków rozwoju

Bożena Balcerzak-Paradowska Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Tworzenie warunków rozwoju młodego pokolenia Seminarium: Polityka rodzinna w krajach Unii Europejskiej. Wnioski dla Polski Warszawa, 20 października