Długofalowe skutki udziału w midzynarodowych spotkaniach młodziey na rozwój osobowoci uczestników

Transkrypt

1 Długofalowe skutki udziału w midzynarodowych spotkaniach młodziey na rozwój osobowoci uczestników Streszczenie 1. Informacje ogólne Projekt badawczy został przeprowadzony w okresie od grudnia 2002 do lipca 2005 roku na uniwersytecie w Ratyzbonie, przy współpracy z Federalnym Stowarzyszeniem na Rzecz Midzykulturowego Kształcenia Młodziey, Midzynarodow Central Stowarzysze Młodzieowych, Niemieckim Federalnym Zwizkiem Młodych oraz z Bawarskim Zwizkiem Młodych. Patronat naukowy objli: prof. dr Alexander Thomas oraz dwójka dyplomowanych psychologów Heike Abt i Celine Chang. Projekt został równie wsparty przez fundacj Deutsche Jugendmarke. 2. Cele projektu Głównym celem projektu było zbadanie, czy uczestnictwo w midzynarodowych spotkaniach młodziey, majcych form krótkich programów realizowanych w stosunkowo małych grupach, wywiera skutki, które nawet po wielu latach odgrywaj istotn rol lub w znaczny sposób wpływaj na całociowy rozwój jednostki. Poniewa do tej pory temat ten nie został szczegółowo i wyczerpujco opisany, dlatego na przedmiot bada naleało spojrze z rónych perspektyw oraz stosowa wiele rónorodnych metod badawczych. Badania zamierzano przeprowadzi na byłych uczestnikach projektów midzynarodowych z Niemiec oraz czciowo z innych krajów. 3. Najwaniejsze pytania problemowe a) Jaki wpływ moe mie udział w midzynarodowych spotkaniach młodziey na byłych uczestników co najmniej po szeciu latach od tego wydarzenia? Zakładano wystpowanie skutków długofalowych, jednak na pocztku bada całkowicie niejasnym było, czy pytane przez nas osoby bd w stanie przypomnie sobie dwutygodniowe wydarzenie sprzed szeciu lat. Badania programów indywidualnych w okresie dłuszym ni trzy miesice (Hetzenecker, 1999) pokazuj jednak, e istnieje moliwo szczegółowej reprodukcji przey i wydarze, nawet po tak długim okresie czasu. 1

2 b) Jakie obszary działania s ujmowane w programie oraz jakiego rodzaju dowiadczenia moe zdoby jego uczestnik? Interesujca była odpowied na pytanie, czy podczas midzynarodowych spotka młodziey istniej okrelone rodzaje przey i dowiadcze, które przez wielu uczestników s okrelane jako szczególnie wane. Powinno si równie zbada, czy dziki midzynarodowym projektom moe zosta stworzony swoisty katalog typowych i specyficznych dowiadcze ich uczestników. c) Jakie procesy le u podstaw póniejszych długofalowych skutków uczestnictwa w spotkaniach? Zamierzano sprawdzi, w jaki sposób moe rodzi si ów długofalowy wpływ. W tym celu pytano ankietowanych o ich emocjonalne, umysłowe i fizyczne reakcje w konkretnych sytuacjach, które miały miejsce w trakcie wymiany młodzieowej. Chodziło zwłaszcza o te wydarzenia, które z racji swojego szczególnego charakteru emocjonalnego lub ze wzgldu na to, e były czym zupełnie nieoczekiwanym, do tej pory pozostały w pamici uczestników. d) Jaki wpływ na przeywanie wymiany młodzieowej maj wane procesy zwizane z psychologi rozwoju człowieka? Młodzie uczestniczca w projektach midzynarodowych znajduje si w specyficznej fazie rozwoju, któr opisuj nastpujce hasła: rozwój osobowoci, preferencje zawodowe i intymno (proces dojrzewania). Naley zatem zbada, jak dalece wymienione czynniki wpływaj na przeywanie programu midzynarodowego. e) Jak wymiana młodzieowa oceniana jest z perspektywy czasu? Poniewa badania przeprowadzono przynajmniej sze lat od momentu uczestnictwa w programie, dlatego mona załoy, e w yciu ankietowanych miało miejsce wiele wanych wydarze, takich jak opuszczenie domu rodzinnego, rozpoczcie studiów, ewentualnie równie małestwo, narodziny dzieci itp. Z tego wzgldu naley wyjani, jakie znaczenie miał udział ankietowanych w wymianie midzynarodowej, jak dalece wywarł on wpływ na póniejsze ycie uczestników oraz jak jest on oceniany z perspektywy kilku lat. f) Czy istniej rónice ze wzgldu na odmienne typy programów midzynarodowych? Wybór czterech typowych form dla krótkoterminowych projektów midzynarodowych realizowanych w grupach spowodował, i w badaniach mamy do czynienia z rónymi typami programów. Dlatego te porównanie poszczególnych typów powinno mie równie odzwierciedlenie w kocowym urednieniu wyników bada. 4. Badane typy programów Wybór rónorodnych typów programów midzynarodowych był wynikiem kompleksowej analizie wymian młodzieowych organizowanych przez rónego rodzaju podmioty i ich oferty kierowanej do uczestników. Zarówno naukowcy, jak i osoby zajmujce si wymian, byli zgodni co do tego, e dziki takiemu podziałowi bdzie mona lepiej odkry i zbada ten obszar działalnoci, zwizany z krótkoterminowymi projektami wymiany midzynarodowej młodziey. W badaniach zostały ujte nastpujce typy programów: a) Wymiana uczniów z noclegiem u rodzin goszczcych Ten program wymiany (najpierw wyjazd do kraju goszczcego, a nastpnie rewizyta i przyjcie goci do swojej rodziny) jest organizowany przez jedn ze szkół. Uczniowie zostaj zakwaterowani u rodzin goszczcych, aby da im szans nie tylko poprawienia zdolnoci jzykowych, lecz take aby umoliwi im poznanie ycia rodzinnego w innym kraju. Uczniowie pozostaj tam od 1 do 4 tygodni, przy czym rewizyta ma miejsce w tym samym lub nastpnym roku. Wiek uczestników w czasie wymiany to lat. Wielko całej grupy midzynarodowej kształtuje si na poziomie od 30 do 50 uczniów. 2

3 b) Spotkanie grup młodzieowych w konkretnym miecie W ramach wymiany, obejmujcej zarówno wizyt w innym kraju jak i rewizyt w kraju ojczystym, młodzi ludzie z rónych pastw wspólnie zajmuj si i pracuj nad konkretnym kompleksem tematycznym. Oprócz aspektu samego spotkania, równie omawianie i opracowanie okrelonych tematów w sposób jednoznaczny tworzy i okrela najwaniejsze treci danego projektu. Czas trwania wymiany wynosi od 5 do 15 dni. Zarówno pierwsza wizyta jak i póniejsza rewizyta moe mie miejsce w tym samym roku, lub w roku nastpnym. Uczestnicy kadorazowo s zakwaterowani u rodzin goszczcych. Uczestnicy programu byli w wieku lat. Wielko całej grupy waha si od 15 do 35 osób. c) Spotkanie młodych zorientowane na konkretny program kulturalny ze wspólnym zakwaterowaniem Centralnym punktem tego spotkania jest wspólny projekt kulturalny, trwajcy dokładnie tyle, ile sama wymiana. Istnieje równie moliwo cyklicznego powtarzania tej imprezy w nastpnych latach. Uczestnicy z rónych krajów spotykaj si w zupełnie nowym dla wszystkich miejscu. Program trwa od 5 do 15 dni. Łczna liczba uczestników to osób. Uwzgldnione w badaniach osoby w czasie uczestnictwa w programie były w wieku lat. d) Workcamp wielonarodowociowy Młodzi ludzie z rónych krajów pracuj nieodpłatnie przez okres od dwóch do czterech tygodni nad społecznym projektem (np. socjalnym lub ekologicznym), przy czym samoorganizacja grupy ma tutaj ogromne znaczenie. Uczestnicy pracuj zazwyczaj około 5 godzin dziennie, sami organizuj sobie zajcia w czasie wolnym, maj wspólne zakwaterowanie (warunki raczej skromne), w duej mierze musz sami zapewni sobie wyywienie. Program ma czsto charakter otwarty. Zazwyczaj w workcampie bierze udział od 10 do 20 osób. Wiek uczestników z reguły powinien wynosi lat. 5. Etapy projektu a) Analiza literatury: Na pocztku została przeprowadzona gruntowna analiza literatury dotyczcej tej problematyki, stworzono równie teoretyczny model ramowy. b) Analiza dokumentów: Aby mie rozeznanie na temat poszczególnych typów programów młodzieowych, ze szczególnym uwzgldnieniem ich celów, fazy przeprowadzania projektów oraz ich uczestników, przeanalizowano cały materiał informacyjny, artykuły prasowe, statystyki, oraz (jeli tylko były one dostpne) sprawozdania kierowników projektów, a take relacje uczestników. c) Wywiady z ekspertami: Przeprowadzono wywiady (pytania oraz struktura całego wywiadu zostały wczeniej starannie przygotowane) z 17 osobami, które dysponuj wieloletnim dowiadczeniem jeli chodzi o planowanie, prowadzenie oraz o czuwanie nad przebiegiem midzynarodowych spotka młodziey. Głównym celem było zdobycie informacji na temat konstruowania, przebiegu i charakteru projektów, jak równie cech osobowociowych uczestników. Bazujc na wynikach pierwszych trzech etapów, opracowano instrumenty badawcze dla etapu czwartego. d) Wywiady z byłymi uczestnikami: Przeprowadzono rozmowy z byłymi uczestnikami projektów midzynarodowej wymiany młodziey przepytano 93 osoby z Niemiec oraz 40 osób z zagranicy. Wywiad trwał z reguły od 1 do 2,5 godziny. Wszystkie wywiady zostały bardzo dokładnie spisane, a ich tre szczegółowo przeanalizowana. 3

4 e) Badanie ankietowe: Bazujc na wynikach przeprowadzonych wywiadów, opracowano specjalny kwestionariusz, który został wypełniony przez 532 byłych uczestników projektów midzynarodowych z Niemiec (co stanowiło 66% wszystkich osób biorcych udział w badaniach statystycznych). Podczas trwania całego projektu we współpracy z organizacjami partnerskimi przeprowadzono równie pi warsztatów towarzyszcych, w trakcie których skontrolowano czy uyte instrumenty badawcze s adekwatne w stosunku do grupy docelowej, a take wyczerpujco omówiono dotychczasowe wyniki bada. 6. Wyniki bada Ju pierwsze wyniki bada były zaskakujce: ankietowani bardzo łatwo przypominali sobie własne dowiadczenia z wymian midzynarodowych, dokładnie opisywali mnóstwo sytuacji, które miały miejsce podczas projektu. Byli w stanie przypomnie sobie ówczesne odczucia, myli oraz podejmowane działania, a w wielu przypadkach równie potrafili powiza je ze skutkami trwajcymi do dzisiaj. Pozytywnym zaskoczeniem dla całego zespołu badawczego była równie otwarto i ch współpracy byłych uczestników. Bardzo czsto ankietowani wyraali swoje ogromne zadowolenie, e wreszcie mog znowu komu o tym opowiedzie oraz e dziki tym wywiadom tak pikne wspomnienia znowu oyły. Odpowiedzi na zadawane w wywiadzie pytania oraz wyniki bada ankietowych mona przedstawi w nastpujcy sposób: a) Rozkład próby ze wzgldu na cechy socjodemograficzne respondentów: sporód 532 pytanych byłych uczestników, kobiety stanowi 66%, 60% uczestników nie miało wczeniej adnych dowiadcze zwizanych z wymian midzynarodow, 51% ankietowanych zostało zachconych do udziału w programie, 86,3% osób uczszczało w trakcie wymiany do gimnazjum, redni wiek uczestnika wynosił 17 lat, ponad 90% ankietowanych uczestniczyło w projekcie wymiany młodzieowej przynajmniej 10 lat wczeniej. b) Główne motywy uczestnictwa róni si znacznie w zalenoci od typu projektu. Ze wzgldu na tematyk programów były to głównie: - zainteresowanie projektem muzycznym lub teatralnym, - zainteresowanie działalnoci społeczn, - poprawienie zdolnoci jzykowych. Wspólne motywy uczestnictwa to: - poznawanie ludzi z innych kultur (56%), - generalnie poznawanie nowych ludzi (36%), - zdobycie nowych dowiadcze (33%), - poznawanie czego nowego (32%), - zainteresowanie konkretnym pastwem (31%), - niech do poznawania innej kultury / innego kraju jako typowy turysta (30%). (532 osoby; moliwo zakrelenia wicej ni jednej odpowiedzi) c) Decyzja o chci uczestniczenia w midzynarodowych programach młodziey okazała si bardzo mocno powizana ze specyfik danego projektu oraz ze stopniem zaangaowania samych uczestników. Zgodnie z oczekiwaniami znaczna cz uczestników wymian szkolnych (48,3%) została zachcona do udziału przez swoich nauczycieli. 48,5% uczestników projektów artystycznych zostało zaproszonych do udziału przez nauczycieli muzyki lub przez prowadzcych grupy teatralne. Natomiast jeli chodzi o uczestników workcampów, to 35,8% z nich deklaruj, i sami poprzez swoj aktywno zatroszczyli si o 4

5 udział w programie. Tylko od 5,4% do 9% uczestników innego rodzaju projektów dawało tak odpowied. W porównaniu z innymi rodzajami programów, uczestnicy spotka dla grup młodzieowych deklarowali najczciej, i moliwo wzicia udziału została im zasugerowana przez rodzin lub przez przyjaciół. d) Byli uczestnicy bardzo szczegółowo opowiadali w wywiadach o wielu rónych sytuacjach, jakie miały miejsce podczas wymiany. 93 ankietowanych z Niemiec opisało 440 przypadków, w których zetknli si z sytuacj zaskakujc i zupełnie nieoczekiwan lub z sytuacj szczególnie nacechowan emocjonalnie. 40 odpowiadajcych na pytania zagranicznych uczestników przedstawiło 210 takich przypadków. Wiele z tych sytuacji zostało powizanych równie z pewnymi konkretnymi długofalowymi skutkami, majcymi wpływ na ycie uczestników. e) Te szczególne przypadki mona podzieli na 6 głównych obszarów tematycznych, jeli chodzi o ankietowanych z Niemiec oraz na 4 takie obszary w przypadku ankietowanych z zagranicy. Tematy sygnalizowane przez niemieckich uczestników to: - specyficzne treci programowe (muzyka, teatr, ycie w rodzinie goszczcej, projekty społeczne, wiara), - odczuwane rónice (ekonomiczne inny standard ycia, kulturowe oraz rónice w przeywaniu charakterystyczne dla poszczególnych płci), - sytuacje z wanymi osobami (inni uczestnicy projektów lub wymian, nauczyciele, opiekunowie oraz prowadzcy), - pozytywnie postrzegana gocinno, - grupa (specyficzne przeycia zwizane z sytuacjami w danej grupie, np. konflikty, poczucie wspólnoty, działalno w grupie itp.), - historia Niemiec (konfrontacja z problematyk Trzeciej Rzeszy, dwustronne stosunki z krajem partnerskim, postrzeganie własnego pastwa oraz stosunek obcokrajowców do mojej ojczyzny). Tematy sygnalizowane przez ankietowanych z zagranicy: - historia Niemiec (Trzecia Rzesza, ponowne zjednoczenie, wrogo do obcokrajowców, stosunki dwustronne z krajem partnerskim), - rónice kulturowe (jedzenie, inne zasady i reguły, odmienne zwyczaje i nawyki, rodzina), - stosunek do alkoholu (bardziej liberalny stosunek do alkoholu, wiksze spoycie alkoholu, pierwsze dowiadczenia z alkoholem), - inne osoby (uczestnicy, nauczyciele, opiekunowie lub prowadzcy program). Staje si wic jasne, e spotkanie młodzieowe zwizane s ze specyficznymi działaniami oraz dowiadczeniami, na które w bardzo istotny sposób wpływaj tematyka programów, stosunki dwustronne z danym krajem partnerskim, historia Niemiec oraz pojedyncze osoby. Typowe tematy powizane z fazami rozwoju psychologicznego to kształtowanie swojej tosamoci narodowej (tutaj szczególnie uwidocznione ze wzgldu na postrzeganie istniejcych rónic) oraz tematy wane dla młodych ludzi, takie jak np. spoycie alkoholu. Rola dojrzewania w wieku młodzieczym odzwierciedla si mocno w licznych opisywanych przez ankietowanych sytuacjach. Szczególnie dla byłych uczestników z zagranicy temat alkoholu był bardzo wany, poniewa w Niemczech mieli oni okazj zetkn si z zupełnie innym nastawieniem do kwestii jego spoycia. Czciowo równie włanie ci uczestnicy zbierali wtedy swoje pierwsze dowiadczenia jeli chodzi o konsumpcj alkoholu (w Niemczech spoywanie napojów alkoholowych dozwolone jest od 16 roku ycia). 5

6 Badania ankietowe wykazały równie, e nie kada pojedyncza sytuacja (mimo e czsto specyficzna) wywarła konkretny wpływ na dalsze ycie uczestników. Bardzo czsto cały program lub wymiana była okrelana jako szczególne przeycie. f) Zarówno ankietowani z Niemiec, jak i uczestnicy z innych krajów opowiadali o wielu rónych skutkach, które trwaj do dzisiaj oraz które stoj w wyranym zwizku przyczynowoskutkowym z faktem uczestnictwa w wymianie oraz z przeytymi tam szczególnymi sytuacjami. Mona wyróni nastpujce rodzaje skutków długofalowych: Osobiste cechy i zdolnoci: Wpływ na samowiadomo, samodzielno, wiar w siebie, pewno siebie oraz na skuteczno prowadzonych działa. Otwarto, elastyczno, opanowanie: Zmiana w tym obszarze prowadzi do tego, e człowiek jest bardziej otwarty na nowych ludzi i na nowe sytuacje. Ponadto w sytuacjach trudnych potrafi by bardziej elastyczny i opanowany. Postrzeganie samego siebie: Ma tutaj miejsce refleksja na temat postrzegania samego siebie. Człowiek uczy si bardziej obiektywnej samooceny. Zdolnoci interpersonalne: Odnosz si one do sytuacji majcych miejsce w danej grupie i obejmuj przede wszystkim umiejtno pracy w zespole oraz zdolno do przezwyciania sytuacji konfliktowych. Edukacja midzykulturowa: Edukacja midzykulturowa obejmuje nastpujce obszary: zdolno empatii, wiadomo istniejcych rónic midzy kulturami, pogłbiona wiedza zarówno na temat własnej, jak i obcej kultury. Tosamo kulturowa: Wspieranie rozwoju tosamoci kulturowej poprzez uwiadomienie sobie cech własnej kultury, dyskusja na temat faktu bycia Niemcem oraz zwizanych z tym zalet i wad. Stosunek do kraju lub regionu partnerskiego: Kształtowanie pozytywnego nastawienia emocjonalnego do kraju lub regionu partnerskiego i jego mieszkaców, jak równie wzrost zainteresowania danym krajem i innymi kulturami. Jzyk obcy: Rozwijanie zdolnoci jzykowych, gotowo nie tylko do porozumiewania si w jzyku obcym, lecz take do nauki i zgłbiania tajników danego jzyka obcego. Wzrastajca aktywno: Dalsze zainteresowanie zagadnieniami midzykulturowymi (programy, kontakty), jak równie zaangaowanie si w działalno społeczn. Wykształcenie i zawód: Dowiadczenia wyniesione z wymian młodzieowych maj równie wpływ na rozwój zawodowy. Kontakty: Nawet wiele lat po wymianie utrzymywany jest kontakt (osobisty, telefoniczny, listowny) z osobami wtedy poznanymi. 6

7 Uwag zwraca równie fakt, i skutki długofalowe w mniejszym stopniu powizane s ze specyfik danego projektu, w przeciwiestwie do opisywanych wczeniej szczególnych sytuacji przeytych podczas wymiany. Rodzaje długotrwałych skutków wyodrbnione na podstawie przeprowadzonych wywiadów zostały wykorzystane w póniejszych badaniach ankietowych na duej grupie respondentów kadej kategorii skutków długofalowych przyporzdkowano róne tezy. Tre tych stwierdze była bardzo mocno zwizana z wypowiedziami udzielonymi podczas wywiadów. Skutki długofalowe Skala pomiaru 10 rodzajów skutków długofalowych w ankiecie składa si z rónej liczby pyta (tez) i odpowiedzi. Respondenci mogli kadorazowo wybra odpowied od 1 (nie zgadzam si) do 5 (zgadzam si całkowicie). Liczba zakrelonych odpowiedzi nr 3 (obrazujcej redni poziom aprobaty danej tezy lub pytania) była wiksza ni liczba tez pomnoona przez 3. Te wartoci pokazuj, e ankietowani najczciej wybierali odpowiedzi w przedziale od 3 do 5. redni poziom aprobaty danej odpowiedzi przy 7 tezach wynosiłby zatem 21. Przedstawione w poniszej tabeli wyniki pokazuj, ile procent, sporód 532 zapytanych, osób raczej (łczna suma wiksza od liczby tez pomnoonej przez 3) zgadza si ze stwierdzeniem, e dowiadczenie zdobyte dziki wymianie midzynarodowej pozytywnie wpłynło na rozwój danych kompetencji i zdolnoci. Kategoria skutków długofalowych Głosy raczej tak (w procentach) Głosy raczej nie (w procentach) Osobiste cechy i zdolnoci 62,9 37,1 Otwarto, elastyczno, opanowanie Postrzeganie samego siebie 39,7 60,3 Zdolnoci interpersonalne 51,8 48,2 Edukacja midzykulturowa 62,3 37,7 Tosamo kulturowa 28,1 71,9 Stosunek do kraju partnerskiego 59,7 40,3 Wzrastajca aktywno 27,9 72,1 Wpływ na rozwój zawodowy 16,1 83,9 Jzyk obcy Poza tymi kategoriami zbadano równie, czy zawizane podczas wymiany kontakty trwaj do dzisiaj. Teza Do dzisiaj jestem zaprzyjaniony z osobami, które poznałem na wymianie Mam jeszcze kontakt z osobami, które poznałem podczas wymiany Rozwinło si uczucie w stosunku do osoby poznanej na wymianie, które trwało dłuej ni sam projekt Tak (w procentach) Nie (w procentach)

8 52% tych, którzy do dzisiaj utrzymuj znajomo (316 osób) z uczestnikami poznanymi na projekcie, ma z nimi kontakt jeden lub dwa razy w roku, 29% trzy do piciu razy w roku, 19% wicej ni pi razy w cigu roku. Co zaskakujce, a 67% (215 uczestników) spotyka si z tymi osobami, 81% utrzymuje kontakt listowny, a 49% kontakt telefoniczny (moliwo zaznaczenia wicej ni jednej odpowiedzi). W 59% przypadków (216 osób) utrzymywany jest kontakt z uczestnikami z zagranicy. g) Ogólne znaczenie dowiadczenia zdobytego na wymianie midzynarodowej dla 71% z 532 pytanych osób odgrywa wan rol. 51% osób uwaa je za waniejsze, ni inne dowiadczenia zdobyte za granic, natomiast dla 56% jest ono waniejsze ni spotkania z obcokrajowcami na terenie Niemiec. Dla 57% to dowiadczenie odgrywa wiksz rol ni przeycia z innych wyjazdów grupowych. 39% ankietowanych stwierdza, e rola i znaczenie dowiadczenia z programów midzynarodowych nie zmieniło si po upływie czasu, natomiast dla 19% przeycia i dowiadczenia wyniesione z projektów z biegiem czasu nabieraj coraz wikszego znaczenia. Z dzisiejszej perspektywy 85% badanych ocenia udział w programie wymiany bardzo dobrze lub dobrze. W przeprowadzonych wywiadach 32,2% sporód 93 ankietowanych z Niemiec zakwalifikowało udział w wymianie midzynarodowej do grona piciu najwaniejszych wydarze w yciu w kategorii czas wolny edukacja zawód. Te osoby dokonały wyboru sporód 86 innych wanych wydarze i umieciły projekt wymiany w tzw. pierwszej pitce. h) Mona wyodrbni cztery podstawowe kategorie, jeli chodzi o wpływ uczestnictwa w wymianie midzynarodowej na póniejsze ycie uczestników: Miło było : Dowiadczenie zdobyte podczas projektu nie odcisnło widocznego pitna na dotychczasowej biografii uczestników. Wymiana midzynarodowa była wspaniałym urlopem, cudownie spdzonym czasem, cennym dowiadczeniem, ale nie miała adnych konkretnych nastpstw w yciu uczestników. Mozaika: Dowiadczenie z wymiany midzynarodowej razem z innymi wydarzeniami z ycia przyczyniło si w konkretny sposób do rozwoju osobowociowego uczestnika. To dowiadczenie wpisuje si w biografi danej osoby niczym mała cz całego układu mozaikowego. Jest małym elementem całociowej układanki czynników, majcej wpływ na wybór yciowej drogi. Domino: Uczestnictwo w projekcie stało si swoistym impulsem, pocztkiem całego łacucha zdarze i działa. Wymiana młodzieowa postrzegana jest jako tzw. wycignicie zawleczki, jako impuls - pocztek nowego etapu w yciu oraz jako kamie wgielny pod budow nowej rzeczywistoci. Punkt zwrotny: Wymiana młodzieowa jest punktem zwrotnym w dotychczasowej biografii. Udział w programie zapocztkowuje całkowit odmian w yciu człowieka - zerwanie z utartymi wzorcami. Staj si równie pocztkiem innej drogi yciowej. i) W ramach wywiadu pytano, czy zwizek midzy udziałem w wymianie a opisywanymi póniejszymi zmianami w yciu uczestnicy dostrzegli ju wczeniej, czy moe zauwayli je dopiero przy okazji prowadzonych bada. To pytanie kontrolne było bardzo wane, poniewa istniała moliwo, e byli uczestnicy dopiero podczas wywiadu, kiedy wróc pamici do zdarze z przeszłoci, zdadz sobie spraw, i udział w projekcie mógł mie zwizek z ich póniejszymi działaniami i decyzjami. Tylko w nielicznych przypadkach ankietowani 8

9 przyznali, e dopiero dziki tej rozmowie uwiadomili sobie znaczenie poszczególnych aspektów uczestnictwa w wymianie. j) Rónice midzy czterema zbadanymi typami projektów mona przedstawi w nastpujcy sposób: - brak rónic, jeli chodzi o osobiste cechy i zdolnoci, otwarto, postrzeganie samego siebie oraz zdolnoci interpersonalne, - niewielka przewaga programów wymiany szkolnej oraz spotka grup młodzieowych, jeli chodzi o rozwój zdolnoci midzykulturowych (edukacja midzykulturowa), - brak rónic ze wzgldu na tosamo kulturow, - brak rónic, jeli chodzi o wzrastajc aktywno, - niewielka przewaga programów o tematyce kulturalnej majc na uwadze póniejszy wpływ na przebieg pracy zawodowej, - przewaga programów wymiany szkolnej, jeli chodzi o nauk jzyka obcego, - brak rónic w odniesieniu do nieoczekiwanych długofalowych skutków uczestnictwa. Wyniki bada ankietowych umoliwiły szczegółowy wgld w zdobyte, z biegiem czasu poddawane stosownej analizie i ocenie, dowiadczenie podczas wymian midzynarodowych. Poprzez zbiorow analiz wszystkich opisywanych sytuacji majcych miejsce na wymianie, moliwe stało si zebranie informacji na temat przebiegu projektów, rodzaju specyficznych sytuacji, kategorii skutków długofalowych, jak równie zbadanie ogólnego znaczenia dowiadcze wyniesionych z wymian młodzieowych. Dziki badaniom ankietowym na duej grupie respondentów potwierdziły si równie wyniki przeprowadzonych wczeniej wywiadów. k) Opracowanie modelu wzajemnych powiza Obok opisowej analizy wyników powinno si take zbada, czy istnieje zwizek midzy skutkami długofalowymi, osobowoci uczestników oraz rodzajami poszczególnych projektów. Dlatego w pierwszej kolejnoci liczb rónych skutków długofalowych zredukowano do trzech kategorii (wskaników), stosujc analiz wskanikow (z rotacj Varimax). Dla szacunkowych wartoci wskanikowych kadorazowo stworzono tzw. model regresyjny (postpowanie stopniowe). Nazwa wskanika Rodzaj skutków długofalowych Osobiste cechy i zdolnoci Osobiste cechy i zdolnoci Otwarto, elastyczno, opanowanie Postrzeganie samego siebie Zdolnoci interpersonalne Kompetencje midzykulturowe Edukacja midzykulturowa Stosunek do kultury kraju partnerskiego / do innych kultur Tosamo kulturowa Specyficzne kompetencje i zdolnoci Wzrastajca aktywno zwizane z konkretnym działaniem Jzyki obce Rozwój zawodowy 9

10 Z osobistymi cechami i zdolnociami (1 model) maj zwizek nastpujce zmienne (R 2 =29): Zmienne 1 modelu Motyw uczestnictwa: poznawanie nowych ludzi (generalnie) Samoocena: niezdecydowany Wiek innych uczestników Refleksja na temat zdobytych dowiadcze Interpretacja Osoby, które z tego powodu zdecydowały si na uczestnictwo w programie, skorzystały bardziej w tym zakresie. Osoby, które przed wymian same okrelały si jako niezdecydowane, skorzystały bardziej w tym zakresie. Uczestnictwo starszych osób miało znaczcy wpływ. Refleksja na temat dowiadcze zdobytych podczas wymiany sprzyjała powstawaniu skutków długofalowych w tym zakresie. Ogólne znaczenie Im wiksze znaczenie odgrywa dowiadczenie z wymian, tym wikszy jest długofalowy wpływ w tym zakresie. Znaczenie kontaktu z ludmi o podobnych pogldach Im wiksze znaczenie dla uczestników miało obcowanie z osobami o podobnych pogldach, tym wiksze nastpstwa tego faktu dało si zaobserwowa w tym zakresie. Z kompetencjami midzykulturowymi (2 model) maj zwizek nastpujce zmienne (R 2 =.35): Zmienne 2 modelu Motyw: poznawanie ludzi z innych kultur Przeycie czego nowego Znaczenie kontaktu z ludmi o podobnych pogldach Znaczenie kontaktu z mieszkacami kraju lub regionu partnerskiego Pobyt za granic w ramach wymiany Płe Rodzaj programu: spotkania dla młodziey zorientowanie na przeprowadzenie konkretnego projektu kulturalnego Interpretacja Osoby, które z tego powodu zdecydowały si na uczestnictwo w programie, skorzystały bardziej w tym zakresie. Nowe dowiadczenia sprzyjały powstawaniu skutków długofalowych w tym zakresie. Im wiksze znaczenie dla uczestników miało obcowanie z osobami o podobnych pogldach, tym wiksze nastpstwa tego faktu dało si zaobserwowa w tym zakresie. Jeli kontakt z mieszkacami kraju lub regionu partnerskiego odgrywał dla uczestników wan rol, mona było zaobserwowa wikszy długofalowy wpływ w tym zakresie. Jeli podczas wymiany miał miejsce wyjazd za granic, sprzyjało to powstawaniu skutków długofalowych w tym zakresie. W tym zakresie chłopcy skorzystali bardziej ni dziewczta. Uczestnicy tych projektów skorzystali w mniejszym stopniu w porównaniu z uczestnikami wymiany szkolnej. 10

11 Ze specyficznymi kompetencjami zorientowanymi na konkretne działanie (3 model) zwizane s nastpujce zmienne (R 2 =18) Zmienne 3 modelu Interpretacja Ogólne znaczenie Im wiksze znaczenie odgrywa dowiadczenie z wymian, tym wikszy jest długofalowy wpływ w tym zakresie. Motyw: poprawi znajomo jzyków obcych Osoby, które z tego powodu zdecydowały si na uczestnictwo w programie, skorzystały bardziej w tym zakresie. Samoocena: dny przygód Osoby, które przed wymian same okrelały si jako otwarte na przeywanie nowych przygód, skorzystały bardziej w tym zakresie. Formy spdzania wolnego czasu Im wiksze znaczenie dla uczestnika odgrywa moliwo samodzielnego zaplanowania wolnego czasu, tym czciej dało si zaobserwowa wystpowanie długofalowych skutków w tym zakresie. Pobyt za granic w ramach wymiany Jeli podczas wymiany miał miejsce wyjazd za granic, sprzyjało to powstawaniu skutków długofalowych w tym zakresie. Rodzaj programu: workcamp oraz spotkanie młodych zorientowane na realizacj konkretnego projektu kulturalnego Uczestnicy tych projektów zaobserwowali wystpowanie wikszej iloci skutków długofalowych w porównaniu z uczestnikami wymiany szkolnej. Trzy przedstawione powyej modele dostarczaj pierwszych dowodów na zwizek midzy cechami osobowociowymi uczestników, tematyk projektów oraz skutkami długofalowymi. Te zagadnienia musz zosta dokładniej przeanalizowane w ramach dalszych bada. Warty odnotowania jest równie fakt, i płe odgrywa tutaj mniejsz rol ni wczeniej zakładano. To, e rodzaj projektu w modelu 1 nie miał istotnego wpływu pokazuje, i wszystkie typy programów przyczyniaj si do rozwoju osobowoci uczestników, szczególnie w odniesieniu do osobistych cech i zdolnoci. Rodzaje skutków długofalowych zaprezentowane w 1 modelu wyranie odzwierciedlaj rol procesu dojrzewania w wieku młodzieczym. Jeli chodzi o dwa pozostałe modele, mona zaobserwowa wpływ rodzaju projektu: poszczególne typy wymian pokazuj rónorodne profile działania, tzn. wspieraj powstawanie długofalowych skutków w rónych obszarach (np. rozwój muzyczny kontra znajomo jzyków obcych). Wyniki bada potwierdzaj nasze wczeniejsze załoenia, i motywy uczestnictwa, ch przeycia czego nowego oraz refleksje na temat zdobytych dowiadcze odgrywaj istotny wpływ na skutki długofalowe. Dziki tym modelom mona równie sformułowa wiele wskazówek dla osób zajmujcych si wymian midzynarodow, szczególnie, jeli chodzi o koncepcje i tematyk programu, jak równie wybór odpowiednich uczestników. 11

12 Wicej informacji o projekcie mona znale pod adresem: Wyniki bada zostan opublikowane w formie ksiki, dotychczasowy tytuł roboczy brzmi: Midzynarodowe spotkania dla młodziey jako szansa nauki i rozwoju, w Akademii im. Tomasza Morusa w zbiorze Dialog teoretyków z praktykami badania na temat midzynarodowych spotka dla młodziey. Ksik bdzie mona naby od połowy 2006 roku w ksigarniach lub w Akademii im. Tomasza Morusa. Chtnie odpowiemy na Pastwa pytania. Kontakt z nami: Uniwersytet w Ratyzbonie Universität Regensburg: Telefon: +49 (0) jugend.austausch@psychologie.uni-regensburg.de Federalne Stowarzyszenie na Rzecz Midzykulturowego Kształcenia Młodziey Bundesvereinigung Kulturelle Jugendbildung: Telefon:+49 (0) witte@bkj.de Midzynarodowa Centrala Stowarzysze Młodzieowych Internationale Jugendgemeinschaftsdienste: Telefon: +49 (0) arno.thomas@ijgd.de Niemiecki Federalny Zwizek Młodych Deutscher Bundesjugendring: Telefon: +49 (0) jochen.rummenhoeller@dbjr.de Bawarski Zwizek Młodych Bayerischer Jugendring: Telefon: +49 (0) boettcher.gerhard@bjr.de Midzynarodowa Centrala Wymiany Młodzieowej Internationaler Jugendaustausch- und Besucherdienst: Telefon: +49 (0) info@ijab.de 12