Aspekty techniczne i prawne zagospodarowania masy pofermentacyjnej. Dr inż. Alina Kowalczyk-Juśko

Transkrypt

1 Aspekty techniczne i prawne zagospodarowania masy pofermentacyjnej Dr inż. Alina Kowalczyk-Juśko

2 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt opracowany przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

3 Pozostałość pofermentacyjna Rozkładowi ulega 30-60% suchej masy organicznej zawartej w substratach Produkcja pofermentu stanowi ok. 85% masy substratów Biomasa bakterii metanowych Nieprzefermentowane związki organiczne Składniki mineralne Skład substratów skład pofermentu Faza stała: - związki organiczne i mineralne nierozpuszczalne w wodzie Faza ciekła: - związki mineralne rozpuszczone w wodzie - odczyn roztworu, ph 7,0 Zawartość suchej masy od 2 do 5%

4 Struktura procentowa stosowanych substratów Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt opracowany przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Źródło:

5 Zmiany w składzie wsadu rozłożenie substancji koloidowych, śluzowych itp. częściowa przemiana związków azotowych w azot amonowy (90%) zniszczenie bakterii, wirusów oraz jaj helmintów zmniejszenie ilości substancji zużywających tlen (obniżenie ChZT, BZT) brak istotnych zmian makro- i mikroelementów Zasadniczym zmianom ulega stosunek węgla do azotu (C : N) Wynika to z faktu, że węgiel (C) został wykorzystany do powstającego biometanu Stosunek C : N - gnojowicy surowej 6,8 : 1,0 - substancji pofermentacyjnej 15,0 25,0 : 1,0 Zmniejszenie zawartości substancji organicznej Lepsze wykorzystanie substancji organicznej (z gnojowicy ok. 48%, z pofermentu 75 80%)

6 Postępowanie z pofermentem

7 Rozlewanie na polach lub łąkach Rozlewanie na polach lub łąkach, bez wcześniejszego przetworzenia, z zachowaniem wymogów rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie procesu odzysku R10 Źródło: Kowalczyk-Juśko A. Biogazownie szansą dla rolnictwa i środowiska. FDPA, Warszawa 2013

8 Separacja pofermentu na dwie frakcje Separacja: zapotrzebowanie na energię (możliwość zagospodarowania nadwyżek ciepła) zmniejszenie objętości pofermentu przechowywanie, zagospodarowanie Frakcja stała może być poddawana certyfikacji i sprzedawana jako nawóz, spalana jako paliwo stałe (proces odzysku R1), kompostowana (proces odzysku R3) Frakcja płynna rozlewana na polach (z zachowaniem wymogów rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie procesu odzysku R10) lub zawracana do procesu jako ciecz technologiczna Źródło: Kowalczyk-Juśko A. Biogazownie szansą dla rolnictwa i środowiska. FDPA, Warszawa 2013

9 Separacja pofermentu i wzbogacanie Frakcja stała wzbogacana koncentratem z kolejnych etapów oczyszczania, a następnie certyfikowana i sprzedawana jako nawóz Frakcja płynna: poddawana wytrącaniu agregatów substancji rozpuszczonych, co pozwala na ich odwirowanie ultrafiltracja zatrzymywanie przez membranę pozostałości substancji odżywczych, cząstek koloidowych i drobnoustrojów odwrócona osmoza oddzielenie substancji rozpuszczonych (N, P, K), które wraz z koncentratem z ultrafiltracji służą wzbogacaniu frakcji stałej pozostaje woda o jakości wody pitnej Źródło: Kowalczyk-Juśko A. Biogazownie szansą dla rolnictwa i środowiska. FDPA, Warszawa 2013

10 Wartość nawozowa pofermentu w zależności od substratów Substraty Udział substratów (%) Zaw. suchej masy (%) Koncentracja składników w pofermencie (kg/m3 świeżej masy) N og. N - NH4 P2O5 K2O 9,0 5,8 3,8 2,3 9,1 6,3 5,5 3,6 2,6 5,2 10,9 7,0 4,6 2,8 11,1 Kiszonka z kukurydzy (35% s.m.) + gnojowica bydlęca (8% s.m.) Kiszonka z kukurydzy (35% s.m.) + gnojowica świńska (6% s.m.) Kiszonka z kukurydzy (35% s.m.) + kiszonka GPS z żyta (29,4% s.m.) Kiszonka z kukurydzy (35% s.m.) + gnojowica świńska (6% s.m.) + ziarno pszenicy (86,6% s.m.) ,5 7,5 4,9 3,6 10,1 Gnojowica bydlęca (8% s.m.) 100 5,1 5,0 3,3 1,8 6,5 Dane z biogazowni w Niemczech, źródło: Podkówka 2012

11 Skład pofermentu z biogazowni Wikana Bioenergia (Piaski, woj. lubelskie) Badana cecha Odczyn (ph w H2O) Zawartość 7,2 Norma* Zawartość suchej masy (%) Zawartość suchej masy organicznej (% s.m.) Zawartość azotu (%) 6,3 69,8 0,23 Zawartość azotu amonowego (% N - NH4) 0,07 Zawartość fosforu (jako % P2O5) 0,19 co najmniej 0,05 Zawartość potasu (jako % K2O) 0,37 co najmniej 0,12 Zawartość wapnia (jako % CaO) 0,34 Zawartość magnezu (jako % MgO) 0,06 Zanieczyszczenia (mg/kg): kadm chrom miedź nikiel ołów cynk rtęć 0,46 8,94 24,0 6,87 3, <0,16 *Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z 18 czerwca 2008 r. (Dz.U. 119, poz. 765) co najmniej 0, Źródło: Kowalczyk-Juśko A. i in., Skład masy pofermentacyjnej z biogazowni rolniczych. Przemysł Chemiczny (w druku)

12 Zalecenia do stosowania pofermentu z biogazowni w Piaskach Nawóz organiczny (pozostałość po fermentacji kiszonki z kukurydzy i serwatki), w postaci płynnej zawiesiny o zielonym zabarwieniu Nawóz może być stosowany na gruntach ornych pod wszystkie rośliny uprawy polowej (zboża, kukurydza, rzepak, rośliny pastewne i przemysłowe) Dawki: - pod oziminy m3/ha - pod rośliny jare m3/ha Zalecane stosowanie przedsiewne Nawóz należy rozprowadzać na polu za pomocą beczkowozu wyposażonego w węże rozlewowe lub płytki rozbryzgowe i wymieszać z glebą Nawóz przechowywać w szczelnych zbiornikach, w temperaturze otoczenia Przy pracy z nawozem stosować rękawice ochronne i przestrzegać zasad higieny, podobnie jak przy pracy z gnojowicą

13 Zasady stosowania pofermentu w celach nawozowych Jeśli wytwórca pofermentu nie wskazuje zaleceń dotyczących nawozowego wykorzystania różnych form pofermentu stosujemy zasady, jak dla nawozów naturalnych Maksymalna roczna dawka = 170 kg N/ha Termin stosowania od 1 marca do 30 listopada Gnojowica i gnojówka powinna być stosowana na nieobsianą glebę najlepiej wczesną wiosną. Nawozy te można stosować pogłównie, z wyjątkiem roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia lub na krótko przez skarmianiem przez zwierzęta. Obornik i organiczne nawozy stałe, w tym komposty można stosować pogłównie tylko na użytkach zielonych i wieloletnich uprawach polowych Po zastosowaniu natychmiast należy wymieszać z glebą, w celu ograniczenia gazowych strat składników [Źródło: Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej]

14 Aplikacja pofermentu na pola Frakcja stała Frakcja stała po separacji ma konsystencję zbliżoną do kompostu Po prawidłowo przeprowadzonym procesie fermentacji substancja ta jest praktycznie bezwonna Powinna być składowana na płycie lub w silosie o szczelnym podłożu (dla zabezpieczenia przed odciekami) Może być rozrzucona na powierzchni gleby przy pomocy rozrzutnika obornika lub rozsiewaczy do wapna. Frakcja płynna lub poferment bez separacji Systemy nawadniające/deszczowanie Rozlewanie na polach przy użyciu wozów asenizacyjnych

15 Deszczowanie Niska zawartości suchej masy, < 5% (po separacji) W typowych systemach nawadniających stosuje się rozcieńczanie pofermentu Możliwe do stosowania w bezpośredniej bliskości zbiorników magazynujących. Sposób kosztowny Ryzyko zapychania przewodów Mało powszechne Rozlewanie na polach Wozy asenizacyjne wyposażone w cysternę metalową lub z tworzywa Różna pojemność cystern ( l) Ciągnik o dużej mocy >300 KM Przy szacowaniu wymaganej mocy traktora do pracy z wozem asenizacyjnym najczęściej przyjmuje się przelicznik: 10 KM mocy traktora na tonę załadowanego wozu asenizacyjnego Łączna masa dużego zestawu >50 t dostępność dróg!, ugniatanie gleby

16 Rozlewanie na polach Płytki rozbryzgowe wypuszczenie strumienia cieczy pod ciśnieniem na wyprofilowaną płytkę/łyżkę, wady: o mała dokładność, o wrażliwość na warunki atmosferyczne (wiatr) o zwiększona emisja odorów i straty N Węże wleczone węże są ciągnięte bezpośrednio na glebie mały kontakt pofermentu z powietrzem małe straty amoniaku i emisja odorów możliwe nawożenie międzyrzędzi aplikacja pofermentu blisko roślin, w trakcie ich wzrostu rampy z wężami wleczonymi są składane do transportu, szerokość robocza m

17 Aplikatory doglebowe Aplikacja pofermentu bezpośrednio do gleby Wyposażenie aplikatora: - system węży rozdzielających strumień pofermentu - elementy robocze: redlice, lemiesze, talerze Aplikatory talerzowe najczęściej stosuje się na użytkach zielonych, czy ścierniskach aplikacja cieczy na niewielkiej głębokości kilku cm możliwe wprowadzenie pofermentu do gleby na większej głębokości wymieszanie pofermentu z glebą spełnienie wymogów przepisów systemy drogie mniejsza szerokość robocza wymagają mocniejszych ciągników wysoka masa całego zestawu

18 Koszty zagospodarowania pofermentu - badania UP Poznań Opcja I - pulpa rozlewana na 100% pól wokół biogazowni, średnica okręgu 3,35 km Opcja II z 50% zagęszczeniem pól, na które można wylewać pulpę; średnia odległość transportowa wynosi 4,74 km Opcja III z 25% zagęszczeniem pól - 6,71 km odległość transportowa Źródło: Pilarski K., Dach J., Janczak D., 2008.

19 Zasady magazynowania pofermentu zaplanowanie powierzchni magazynowej do przechowywania pofermentu w okresie, gdy nie można go wykorzystać zapewnić możliwość zmagazynowania pofermentu do 6 miesięcy poferment ciekły magazynuje się tak, jak gnojowicę, dlatego zbiorniki do gnojowicy mogą być stosowane także do pofermentu w trakcie magazynowania pofermentu zachodzi: - sedymentacja - osadzania zawiesin na dnie zbiornika - flotacja - rozwarstwianie i tworzenie kożucha na powierzchni mieszadła zapobiegają sedymentacji i flotacji

20 Sposoby magazynowania pofermentu Laguny otwarte (zapach, sedymentacja, straty azotu, metan, deszczówka) Laguny zamknięte foliową membraną z opcją odgazowania (ryzyko uszkodzenia folii, koszty, śnieg) Naziemne zbiorniki betonowe lub stalowe otwarte (wietrzenie) Zbiorniki betonowe lub stalowe zamknięte z opcją odgazowania (koszty) Zbiorniki podziemne lub częściowo zagłębione (trudny dostęp) Elastyczne zbiorniki membranowe eco-bag, slurry-bag

21 Najważniejsze przepisy regulujące gospodarkę pofermentem Ustawa z dnia z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. poz. 21) Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2007 r. nr 147, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1206) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. z 2015 r. poz. 132)

22 Definicja odpadu: każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany Zgodnie z Katalogiem odpadów pozostałości z procesu fermentacji są odpadem: Ciecze z beztlenowego rozkładu odpadów zwierzęcych i roślinnych Przefermentowane odpady z beztlenowego rozkładu odpadów roślinnych i zwierzęcych Ustawa o odpadach w art. 2 pkt 6c określa co następuje: Przepisów ustawy nie stosuje się do ( ) innych, niebędących niebezpiecznymi, naturalnych substancji pochodzących z produkcji rolniczej lub leśnej wykorzystywanej w rolnictwie, leśnictwie lub do produkcji energii z takiej biomasy za pomocą procesów lub metod, które nie są szkodliwe dla środowiska ani nie stanowią zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi

23 Odpady z biogazowni rolniczych ( i 06) dopuszczone są do rozprowadzania na powierzchni ziemi, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. 2015, poz. 132) Proces odzysku R10 - obróbka na powierzchni ziemi przynosząca korzyści dla rolnictwa lub poprawę stanu środowiska

24 Warunki odzysku R10 W zależności od tego, czy w skład substratów wchodziły odpady, czy też nie, warunki odzysku R10 są zróżnicowane: Opcja 1. Jeżeli w procesie beztlenowego rozkładu przetwarzane były między innymi odpady, Opcja 2. Jeżeli w procesie beztlenowego rozkładu przetwarzana była wyłącznie biomasa, o której mowa w art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, lub produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w art. 2 pkt 9 tej ustawy, bez dodatku odpadów - art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach: biomasa w postaci: a) odchodów podlegających przepisom rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego), b) słomy, c) innych, niebędących niebezpiecznymi, naturalnych substancji pochodzących z produkcji rolniczej lub leśnej wykorzystywanej w rolnictwie, leśnictwie lub do produkcji energii z takiej biomasy za pomocą procesów lub metod, które nie są szkodliwe dla środowiska ani nie stanowią zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi;

25 Warunki odzysku R10 opcja 1 (w procesie wykorzystywane były odpady) 1) Warunki w odniesieniu do odpadów: a) są spełnione wymagania jak dla nawozów określone w przepisach ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu oraz wymagania dotyczące dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń określonych dla nawozów w przepisach wydanych na podstawie art. 10 pkt 5 i art. 11 pkt 5 tej ustawy, b) materiał po procesie fermentacji pochodzenia zwierzęcego spełnia wymagania określone w przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego),

26 Warunki odzysku R10 opcja 1 (w procesie wykorzystywane były odpady) 2) Warunki w odniesieniu do gleb: a) ilość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (do głębokości 0 25 cm) nie przekracza wartości dopuszczalnych określonych dla stosowania komunalnych osadów ściekowych w przepisach wydanych na podstawie art. 96 ust. 13 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, b) odpady są stosowane w taki sposób i w takiej ilości, aby ich stosowanie nie spowodowało pogorszenia jakości gleby, ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych nawet przy długotrwałym stosowaniu, w szczególności nie spowodowało szkody w środowisku w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, c) są spełnione wymagania dotyczące szczegółowego sposobu stosowania nawozów określone w przepisach wydanych na podstawie art. 22 pkt 1 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu, d) odpady są stosowane równomiernie na powierzchni gleby do głębokości 30 cm i są przykryte glebą lub są z nią wymieszane

27 Warunki odzysku R10 opcja 1 (w procesie wykorzystywane były odpady) Posiadacz odpadów dysponuje wynikami badań potwierdzającymi jakość odpadów i jakość gleb, na których odpady mają być stosowane, wykonanych przez laboratorium, o którym mowa w art. 147a ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (akredytowane laboratorium, certyfikowane jednostki badawcze)

28 Warunki odzysku R10 opcja 2 (bez odpadów) 1) materiał po procesie fermentacji pochodzenia zwierzęcego spełnia wymagania określone w przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego); 2) są spełnione wymagania jak dla nawozów naturalnych określone w przepisach ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu oraz wymagania dotyczące dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń określonych dla nawozów w przepisach wydanych na podstawie art. 10 pkt 5 i art. 11 pkt 5 tej ustawy, a także są spełnione wymagania dotyczące szczegółowego sposobu stosowania nawozów określone w przepisach wydanych na podstawie art. 22 pkt 1 tej ustawy; 3) odpady są stosowane równomiernie na powierzchni gleby do głębokości 30 cm.

29 Warunki odzysku R10 Zasady dla nawozów naturalnych określone w ustawie z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu: zabrania się stosowania nawozów: na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem, zamarzniętych do głębokości 30 cm oraz podczas opadów deszczu; w postaci płynnej na glebach bez okrywy roślinnej położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%; w postaci płynnej podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi.

30 Warunki odzysku R10 Zasady dla nawozów naturalnych określone w ustawie z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu: nawozy naturalne i organiczne, w postaci płynnej, stosuje się przy użyciu rozlewaczy, aplikatorów doglebowych, deszczowni lub wozów asenizacyjnych wyposażonych w płytki rozbryzgowe lub węże rozlewowe frakcja stała pofermentu może być stosowana podczas wegetacji roślin (pogłównie) tylko na użytkach zielonych i na wieloletnich uprawach polowych roślin nieprzeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi nawozy naturalne przykrywa się lub miesza z glebą nie później, niż następnego dnia po ich zastosowaniu z wyłączeniem nawozów stosowanych w lasach oraz na użytkach zielonych

31 Uznanie odpadu za produkt uboczny Aby substrat odpadowy lub substancja pofermentacyjna mogła być uznana za produkt uboczny należy postąpić zgodnie ze ścieżką postępowania przedstawioną w Art. 11 ustawy o odpadach: wytwórca przedmiotu lub substancji, o których mowa w art. 10, jest obowiązany do przedłożenia marszałkowi województwa ( ) zgłoszenia uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny. Zgłoszenie powinno zawierać miejsce i sposób wytwarzania produktu, jak też dokładny opis całego procesu produkcyjnego oraz procesu, w którym produkt będzie wykorzystany. Uznanie za produkt uboczny zgłoszonej substancji następuje, jeśli marszałek województwa w ciągu 3 miesięcy od zgłoszenia nie wyrazi sprzeciwu w drodze decyzji.

32 Procedura uznania pofermentu za nawóz organiczny lub środek poprawiający właściwości gleby Wprowadzenie do obrotu nawozu organicznego jest możliwe po spełnieniu wymogów określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów o nawozach i nawożeniu (Dz.U. Nr 119 Poz. 765). Rozporządzenie to nakłada obowiązek przeprowadzenia badań nawozów organicznych/środków wspomagających uprawę roślin pod kątem ich przydatności do nawożenia gleb i roślin. Poferment, aby mógł być uznany za środek poprawiający jakość gleby, musi być przebadany pod kątem fizykochemicznym, chemicznym oraz mikrobiologicznym.

33 Wymagane są: opinia Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie o wpływie na zdrowie ludzi; opinia Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach o własnościach jakościowych produktu; opinia Instytutu Weterynarii w Puławach dotycząca spełnienia przez środek poprawiający jakość gleby wytworzony z ubocznych surowców zwierzęcych, wymagań weterynaryjnych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającym przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającym rozporządzenie (WE) 1774/2002; deklaracja producenta; instrukcja stosowania produktu zatwierdzona przez powyższe instytuty; informacja producenta o składzie i sposobie produkcji środka poprawiającego jakość gleby.

34 Opcyjnie opinia Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach, jeśli produkt będzie stosowany pod uprawy warzyw; opinia Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, jeśli produkt będzie stosowany pod uprawy sadownicze, roślin ozdobnych i trawników; opinia Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach, jeśli produkt będzie stosowany na użytkach zielonych; opinia Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie, jeśli nawóz będzie przewidziany do stosowania w lasach;

35 Zgromadzona dokumentacja uprawnia do ubiegania się o wydanie pozwolenia na wprowadzenie do obrotu nawozu lub środka wspomagającego uprawę roślin. Przebieg procedury 1.Złożenie wniosku o udzielenie pozwolenia na wprowadzenie do obrotu nawozu albo środka wspomagającego uprawę roślin 2. Sprawdzenie wniosku pod względem wymogów formalnych i merytorycznych Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi dokonuje weryfikacji formalnej wniosku. W przypadku, gdy złożone dokumenty zawierają braki merytoryczne, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wzywa wnioskodawcę w trybie art. 50 kpa, wyznaczając indywidualny termin złożenia wyjaśnień w formie ustnej lub pisemnej.

36 3. Wydanie pozwolenia na wprowadzenie do obrotu nawozu albo środka wspomagającego uprawę roślin Pozwolenie zawiera: 1) nazwę nawozu, imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres albo nazwę oraz siedzibę i adres, 2) określenie wymagań jakościowych; 3) informację, że nawóz albo środek wspomagający uprawę roślin został wytworzony z produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego; 4) instrukcję stosowania i przechowywania nawozu albo środka poprawiającego właściwości gleby, albo stymulatora wzrostu, sporządzoną w języku polskim. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydaje pozwolenie na czas nieokreślony

37 Problemy: Koszt certyfikacji? Czas oczekiwania na certyfikat? Zmiana substratów konieczność ponownej certyfikacji? Konieczność uświadamiania otoczenia, że nawóz to nie odpad

38 Dziękuję za uwagę Dr inż. Alina Kowalczyk-Juśko Dane kontaktowe: Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wydział Biogospodarki alina.jusko@up.lublin.pl