Formy wspierania aktywności. twórczej dziecka- inspiracje twórczością artystyczną.

Transkrypt

1 Formy wspierania aktywności twórczej dziecka- inspiracje twórczością artystyczną. Rola edukacji plastycznej w wychowaniu przedszkolnym Wychowanie plastyczne stanowi część wychowania estetycznego, którego zadaniem jest między innymi kształtowanie wrażliwości na piękno w przyrodzie i w sztuce a także kształcenie smaku estetycznego. Ważne jest aby w wychowaniu zwracać coraz większą uwagę na znaczenie sztuki w kształtowaniu osobowości człowieka i jej wartości wychowawcze. Sztuka sprawia, że człowiek staje się wrażliwy na piękno i dobro, pozwala na pogłębienie stosunku do rzeczywistości i doskonalenie samego siebie, umożliwia również w sposób szczególny zaspokoić potrzeby ekspresji własnych przeżyć i wzruszeń. Sztuka też, oddziaływując na wyobraźnię i z nią współdziałając, rozszerza możliwości jej działania. Pobudzona wyobraźnia zaś stwarza możliwości tworzenia nowych wartości. V. Lovenfeld uważa, że należy od najwcześniejszych lat kształtować postawę twórczą dziecka, przede wszystkim rozwijając możliwości twórcze za pomocą różnych form wychowania estetycznego, a więc również wychowania plastycznego. Wychowanie estetyczne dziecka rozpoczyna się od momentu, kiedy maleńkie dziecko szeroko otwartymi oczami rozgląda się dookoła. Dzieci mają dużą wrażliwość estetyczną, gdyż już od niemowlęctwa reagują na światło, kolory i kształty, ale muszą osiągnąć pewien wiek, aby mogły poznać kryteria estetyczne swego otoczenia. Zaobserwowano, że dzieci, choć są w zdolne do wykonywania interesujących prac plastycznych, to wykazują się brakiem smaku estetycznego - ich oceny dotyczące wartości sztuki są nieporadne. Nie potrafią odróżnić dzieła o wysokich wartościach artystycznych od obrazów bez żadnej wartości. Należy więc chyba przyjąć pogląd że ze zainteresowania i upodobania dzieci w odbiorze sztuki są ściśle związane z jego wrażliwością i ogólnym poziomem umysłowym, w mniejszym zaś stopniu ze środowiskiem, w którym przebywa. Dlatego też w edukacji plastycznej najistotniejsze jest osiągnięcie dwóch celów: - przygotowania dziecka do odbioru dzieła sztuki - stworzenie warunków do samodzielnej ekspresji

2 Cele można osiągnąć poprzez stosowanie dwóch równorzędnych metod: metody ekspresyjnej i metody impresyjnej Metoda ekspresyjna tworzenia wartości ( kreacja plastyczna), uzupełniona o dzieło sztuki mocuje wytwór dziecka w kontekście kulturowym, pozwala wzbogacać go o wątki estetyczne i treściowe zapożyczone w różnoraki sposób i na różnych poziomach z formy profesjonalnego dzieła. Metoda impresyjna - odtwarzania wartości, odnosi się bezpośrednio do umiejętności podstawowej analizy i interpretacji dzieła przejawiającej się w kształceniu zdolności obserwacji, zapamiętywania, odróżniania, systematyki elementów dzieła. Powinna łączyć się z procesem kreacji w trakcie, którego w naturalny sposób dochodzi do kształcenia tych kompetencji i praktycznego ich wykorzystania w procesie twórczym Współcześnie wychowanie plastyczne rozumiane jest jako kształtowanie i rozwijanie wrażliwości na piękno kształtów i barw otaczającego świata, który możemy poznawać wielozmysłowo oraz kształtowanie smaku artystycznego poprzez poznawanie dzieł sztuki. Jednocześnie wychowanie plastyczne rozwija umiejętność wyrażania osobistego stosunku do rzeczywistości za pomocą plastycznych środków wyrazu. Pozwala rozszerzać horyzonty myślowe i pobudza do obcowania z dziełami sztuki. Dzięki temu wychowanie plastyczne wyzwala twórczą aktywność, pozwala na kształtowanie wyobraźni i wzbogaca przeżycia. Formy inspiracji dzieci na zajęciach plastycznych Podstawowym czynnikiem rozwoju ekspresji plastycznej dziecka jest ciągła inspiracja jego aktywności twórczej. Źródłem tej aktywności są zajęcia i zabawy organizowane przez nauczyciela przedszkola. Organizując takie zajęcia należy mieć na uwadze to że w grupie przedszkolnej znajdują się dzieci na różnym poziomie rozwoju umiejętności wyrażania się poprzez różnorodne środki ekspresji plastycznej. Zabawy i zajęcia powinny pobudzać i rozwijać twórczą wyobraźnię, zachęcać do badania i eksperymentowania oraz angażować dziecko emocjonalnie. Należy to robić poprzez umiejętny dobór materiałów i narzędzi do zajęć plastycznych można wykorzystać różnorodne papiery, kawałki tkanin, materiały naturalne takie jak drewno, kora drzew, słoma, liście. Jednocześnie wytwory plastyczne mogą posłużyła jako inspiracja do dalszych zabaw organizowanych przez dzieci z ich wykorzystaniem. Inną formą inspiracji twórczości plastycznej dzieci jest organizowanie zajęć dostarczających kontaktu z żywą przyrodą. Przyroda, z jej bogactwem barw, kształtów, dźwięków i zapachów, oddziaływuje w bardzo silny sposób na sferę

3 emocjonalną dziecka pobudzając do ekspresji plastycznej. Obserwacje przyrody i wyniesione z tego wrażenia rozwijają dziecku wrażliwość na takie cechy jak różnorodność kształtów, kontrasty i harmonie barwne, walor, symetrię i rytm. Można w tym celu wykorzystywać spacery i wycieczki podczas których zachęca się dzieci do zbierania jesiennych liści w różnych kolorach i o różnych kształtach, zwrócenie uwagi na budowę kwiatów i ich kolory, obserwowania zjawisk świetlnych na powierzchni czy obłoków na niebie. Wiele wrażeń dostarcza też dzieciom obcowanie ze światem zwierząt poznawanie bogactwa form, sposobu życia, rozmaitości ubarwienia i upierzenia. Równie ważną formę inspiracji twórczości plastycznej dziecka w przedszkolu stanowi literatura dziecięca. Czytane przez nauczycielkę bajki, baśnie i legendy przenoszą dziecko w świat fantazji i pobudzają wyobraźnię dziecka, zachęcając do malowania czy rysownia baśniowych istot. Do inspiracji twórczości plastycznej należy też wykorzystywać zajęcia muzyczne. Słuchanie muzyki i zabawy nią inspirowane dostarczają dziecku przeżyć które dziecko może wyrazić również poprzez ekspresję plastyczną. Najważniejszą jednak formą inspiracji w edukacji plastycznej dziecka pozostaje dzieło sztuki. Przyjęcie takiego stanowiska oznacza, że nie można realizować zajęć plastycznych bez wykorzystanie dzieł tej sztuki. Dlatego już w okresie przedszkolnym należy zapoczątkować kontakty dziecka ze sztuką plastyczną. Kontakt ze sztuką można nawiązać bezpośrednio lub poprzez reprodukcje. Pierwszy etap takich kontaktów to zapoznawanie dzieci z reprodukcjami dzieł malarskich oraz wartościowych ilustracji książkowych. Bezpośredni kontakt z dziełem sztuki daje pełniejsze poznanie, ale to właśnie dzięki reprodukcjom możliwe stało się poznanie dzieł przez szerokie rzesze odbiorców. Mimo wad które posiadają reprodukcje pozwalają one często na dostrzeganie ciekawych szczegółów, które mogą ujść uwadze nawet w kontakcie z oryginałem. W trakcie takich kontaktów konieczne są komentarze nauczyciela dotyczące formy i treści dzieła plastycznego, jego kolorystyki i kompozycji. Niezwykle ważną rzeczą jest odpowiedni dobór dzieł plastycznych proponowanych dzieciom, dlatego doboru tego należy dokonywać mając na uwadze kilka ważnych kryteriów. Dostrzegając zalety reprodukcji warto włożyć wysiłek, by dzieci mogły zobaczyć obrazy i rzeźby w muzeum, bowiem kontakt z oryginalnym dziełem może dać głębsze i niepowtarzalne przeżycie. Nie ma zgodności w poglądach na temat tego w jakim wieku należy dzieci powinny zwiedzać muzea, ale wiadomo że małe dzieci, w wieku przedszkolnym, są w stanie skupić uwagę na wyjaśnieniach najwyżej kilka minut. Dlatego bardzo ważne jest przygotowanie dzieci do kontaktu ze sztuką poprzez rozmowy i opowiadania na temat artystów i ich dzieł ale też poprzez własną działalność artystyczną.

4 W niniejszej pracy jako formę inspiracji w trakcie prowadzonych zajęć przyjęłam dzieło sztuki. Rola dzieła sztuki w edukacji plastycznej dziecka Dzieło sztuki jest podstawową formą inspiracji w edukacji plastycznej dziecka. Przyjęcie takiego stanowiska skutkuje tym, że działalność plastyczna dziecka wiąże się nierozłącznie z koniecznością zapoznania go z dziełami sztuki Odpowiedzialny pedagog musi stawiać sobie pytanie o klucz doboru dzieł, z którymi chce zapoznać wychowanków, tak aby ich oddziaływanie z jednej strony spełniało oczekiwania dziecka, z drugiej zaś stało czynnikiem rozwoju umiejętności plastycznych, jak również całościowego rozwoju dziecka, w tym rozwinięcia smaku estetycznego. Przyjmując, że estetyczne upodobania dzieci są ściśle związane z ich rozwojem trzeba sobie zdać sprawę z odpowiedzialności, która spoczywa na dorosłych, których zadaniem jest właściwy dobór dzieł sztuki malarskiej proponowanych dziecku. Dziecko w swych poszukiwaniach realizmu może go bowiem znaleźć tak w dziełach Matejki czy Chełmońskiego, jak i w zupełnie bezwartościowych wytworach np. kolorowanej fotografii. Może podziwiać kwiaty w malarstwie flamandzkim czy zachwycać się mocnymi, nasyconymi barwami i ich śmiałymi zestawieniami w dziełach współczesnych kolorystów lub też odnaleźć to w pstrych rysunkach o nikłej wartości artystycznej. Jak pisze Zofia Czerwosz: My, dorośli, uznaliśmy już prawo dziecka do swobodnej twórczości mówiąc o sztuce dziecka, twórczości dziecka, wciąż jeszcze nie do końca wiemy jak dać dziecku swobodny dostęp do sztuki. Być może kiedyś dojdzie do przyjęcia poglądu że tak, jak istnieje odrębna twórczość dziecka, tak też istnieje odrębne, dziecięce zainteresowanie sztuką Dlatego też planując spotkania ze sztuką rzeczą niezmiernie ważną jest uwzględnienie odpowiednich kryteriów doboru dzieł sztuki plastycznej. Dokonując wyboru należy mieć na uwadze konkretne cele, które chcemy osiągnąć. W edukacji małego dziecka bardzo ważne jest zapoznanie go z dziełami własnego regionu poprzez zwiedzanie galerii i muzeów oraz poznanie sztuki ludowej z terenu na którym dziecko mieszka. Innym kryterium doboru dzieł jest zestawienie chronologiczne, które pozwala zaprezentować obrazy od dokonań najstarszych do współczesnych. Choć wprowadzenie chronologii w poznawaniu dzieł jest stosunkowo mało przydatne w przypadku małych dzieci to pozwala ono przygotować dzieci do rozumienia zjawisk cywilizacyjnych.

5 Zestawienie etnologiczne pozwala przedstawić związek sztuki z terenem, na którym powstała, z tradycjami i religiami różnych kultur i narodów. Ma to szczególne znaczenie dla kształtowania postawy tolerancji i zrozumienia dla odmiennych kultur we współczesnych społeczeństwach. Następnym kluczem doboru dzieł mogą być zestawienia stylistyczne, które odnoszą się do różnych cech stylistycznych, ujawniając bogactwo i różnorodność wytworów sztuki i prezentują nowatorskie rozwiązania przez co mogą służyć kształtowaniu postaw twórczych. Zestawienia tematyczne pozwalają wybierać obrazy które łączy tematyka, np.: malarstwo batalistyczne, pejzażowe, portretowe itp., Zestawienia warsztatowe pozwalają dziecku poznać różnorodne techniki plastyczne i ukazać nowatorskie rozwiązania artystów. Dzięki nim dziecko może zapoznać się i nauczyć rozróżniać dzieła wykonane różnymi technikami plastycznymi jak np. gwasze, akwarele, obrazy olejne Wykorzystanie w edukacji plastycznej dzieł sztuki jako źródła inspiracji pozwala na uzyskanie przez dziecko wielu kompetencji, w tym: zwiększenia umiejętności posługiwania się językiem plastyki, poszerzenie zakresu pojęć i wiedzy o sztuce, kształcenie spostrzegawczości i wrażliwości estetycznej, umiejętności odczytywania wątków dokumentalnych i narracyjnych dzieła, kształcenie wrażliwości emocjonalnej czy też doskonalenie umiejętności analizy i oceny wytworu własnego i kolegów. Wykorzystując w edukacji dzieło sztuki jako formę inspiracji wyróżniamy trzy formy pracy: 1. Pracę na podstawie dzieła (kreowanie kompozycji, barw, ikonografii) 2. Interpretację dzieła (czyli próbę przekształcenia części lub całości formy i treści dzieła w celu osiągnięcia nowego układu formalnego) 3. Improwizację na podstawie dzieła (czyli swobodny, twórczy sposób wykorzystania motywów dzieła do stworzenia nowego dzieła. Należy pamiętać by dzieło sztuki było wykorzystywane nie tylko jako pomoc dydaktyczną ale też jako tworzywo, które dziecko będzie mogło przekształcać we własnym procesie twórczym.

6 Bibliografia V. Lowenfeld, W. L. Brittain Twórczość a rozwój umysłowy dziecka. PWN. Warszawa 1977 R. Małoszowski -Recepcja malarstwa i jego twórcza interpretacja jako metoda kształtowania twórczych kompetencji ucznia(wersja elektroniczna) R. Małoszowski Rola dzieła sztuki w edukacji plastycznej Z. Czerwosz - Dzieci lubią rysować. Mgr Joanna Gondek