BIOETYKA Wykład 14 Nowe technologie w biologii i związane z nimi problemy etyczne Krzysztof Turlejski. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Transkrypt

1 BIOETYKA Wykład 14 Nowe technologie w biologii i związane z nimi problemy etyczne Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

2 Szybki postęp wiedzy i technologii w ciągu ostatnich lat W ciągu ostatnich 20 lat dokonał się ogromny postęp w naukach biologicznych. Wypracowano niezwykle skuteczne i tanie technologie analizy DNA i jego modyfikacji, umożliwiające także tworzenie organizmów transgenicznych. Wypracowano też farmakologiczne i fizyczne sposoby wpływania na procesy przetwarzania informacji w mózgu. Nie zdążyły się wytworzyć ogólnie przyjęte normy etyczne postępowania w tej nowej sytuacji. Wiele możliwych kierunków badań zostało uznanych za niezgodne z etyką, n.p. badania na embrionach ludzkich starszych niż kilka dni. Jednak w niektórych krajach naukowcy prowadzą badania, uznane gdzie indziej za nieetyczne.

3 Koszt sekwencjonowania pełnego genomu jednego człowieka

4 Sekwencja DNA jako informacja zastrzeżona Niektóre warianty pewnych genów (n.p. transportera dopaminy typu 1 DAT1) wpływają na charakter, impulsywność, skłonność do nałogów. Ludzie mający pewne z tych wariantów lubią nowość, ryzyko, hazard, uprawiają niebezpieczne sporty. Wiedza o typach genów danego człowieka interesuje towarzystwa ubezpieczeniowe, pracodawców i policję. Swoje DNA zostawiamy wszędzie, gdzie przebywamy. Jest ono we włosach, komórkach naskórka, pocie. Można udowodnić po latach, ze kiedyś w danym miejscu byliśmy. W odpowiednich warunkach może przetrwać tysiące lat.

5 DNA jako informacja poufna Niezwykle niski koszt uzyskania pełnej sekwencji genomu człowieka (w tej chwili 3-5 tysięcy złotych) rozszerza krąg osób i instytucji, które mogłyby chcieć je uzyskać. Policja i służby specjalne? Potencjalny małżonek? Pracodawca? W większości państw, osoby postronne nie mogą uzyskiwać, przechowywać i wykorzystywać takiej informacji bez zezwolenia. Sprawa opublikowania sekwencji DNA komórek HeLA.

6 Transgenizacja Usuwanie/blokowanie genów. Wstawianie obcych genów ( zielone zwierzęta z genem meduzy) Niezwykle szybki postęp w edytowaniu DNA w ostatnich latach rozwój techniki CRISPR-Cas umożliwiającej łatwe edytowanie genomu komórek tak somatycznych jak i zarodkowych. Możliwe jest wstawienie pewnych sekwencji w różne miejsca genomu, wstawienie obcego genu do genomu, wycięcie określonego genu. Możliwe jest wycięcie genu zmutowanego i wstawienie prawidłowego.

7 Zagrożenia wynikające z transgenizacji Pomimo prostoty i doskonałości techniki, ciągle uzyskuje się efekty nieprzewidziane. Twórca metody apelował o moratorium użycia metody do genomu ludzkiego. Mimo tego, zespoły w Chinach i USA podjęły takie próby. Chiny niepowodzenie usunięcia z oocytu zmutowanego genu powodującego mukowiscydozę. Szczególne zagrożenie ze strony manipulacji na genomie komórek zarodkowych. Efekty będą się przejawiać nie tylko u jednego osobnika, ale także u wszystkich jego potomków.jednego osobnika, ale także wobec jego potomków. Oskarżenia o chęć wyprodukowania supermena darwinizm społeczny.

8 Organizmy GMO USA organizmy z kontrolowanymi delecjami (usunięcie, zablokowanie) genów nie wymagają aprobaty instytucji państwowych. Nie brązowiejące pieczarki Jednak nie zezwolono na sprzedaż mięsa i mleka krów z delecją genów powodującą brak rogów. Wstawianie genów jednych organizmów do genomu innych. Wiele gatunków zielonych zwierząt, nie tylko do celów naukowych. Łosoś atlantycki z genem łososia Chinook (czawycza) rośnie dużo szybciej. Testy wykazały, że nie zagraża miejscowym łososiom. Mimo tego nie jest jeszcze dopuszczony do produkcji. Co to znaczy dla środowiska, jeśli się wydostanie z hodowli?

9 Organizmy GMO a środowisko Transgeniczna kukurydza, pszenica i soja odporne na Roundup. Podstawa rolnictwa USA, Brazylii. Zastrzeżenia: Przenoszenie genomu na inne populacje przez pyłki roślin transgenicznych. Wytwarzanie odporności na Roundup wśród roślin dzikich. Potrzeba stosowania coraz większych dawek. Wpływ na zdrowie ludzkie. Monokultura. Utrata siedlisk wielu roślin, owadów i kręgowców. Niszczenie naturalnych siedlisk. Utrata bioróżnorodności roślin uprawnych.

10 Niebezpieczeństwo zastosowań militarnych GMO Hodowla zjadliwych bakterii i wirusów w tajnych laboratoriach wojskowych. Próby stworzenia supermena. Próby wbudowania odporności na patogeny lub środki chemiczne do genomu ludzi i zwierząt.

11 Farmakologia w psychiatrii Wiele środków psychotropowych raczej pozbawia woli i świadomości, niż leczy. ADHD (syndrom nadpobudliwości dzieci). Ciągła nieuwaga, brak skupienia brak postępów w nauce. Problemy rodziców i nauczycieli. W USA 20-30% dzieci przyjmuje środki na nadpobudliwość. Autor opisu syndromu ADHD uznał, że najwyżej 2% dzieci powinno brać te środki. Konflikt interesów koncernów farmakologicznych: - olbrzymie nakłady na wytworzenie produktu - olbrzymie zyski zależne od powszechności użycia i wysokiej ceny.

12 Stymulacja przezczaszkowa Prąd elektryczny płynący przez specjalnie ukształtowaną cewkę powoduje powstanie ukierunkowanego pola magnetycznego. Odwrócenie biegunów elektrycznych powoduje odwrócenie kierunku pola magnetycznego Pole to powoduje przesunięcia jonów w tkance mózgu, zaleznie od jego kierunku depolaryzując lub hyperpolaryzując neurony. Powoduje to pobudzenie lub zahamowanie aktywności pewnych struktur mózgu.

13 Leczenie depresji stymulacją Krótkie impulsy magnetyczne ukierunkowane na struktury układu limbicznego hamują go lub pobudzają. przezczaszkową. W ten sposób można zdalnie wzbudzać lub hamować pewne procesy emocjonalne i zachowania.

14 Dowolne sterowanie pamięcią? Badania mające na celu znalezienie sposobów leczenia narkomanii, depresji i stresu pourazowego doprowadziły do wynalezienia metod manipulowania pamięcią: wymazywania śladów pamięciowych i ich ponownej aktywacji. Poważne problemy etyczne. Co, jeśli metody te zostaną użyte do usunięcia pamięci przeżytych zdarzeń bez naszej wiedzy i zgody? Po takim zabiegu moglibyśmy być wewnętrznie przekonani, że pewne fakty nigdy nie zaistniały (n.p., policja nie strzelała do demonstrantów). Marzenie każdej władzy!

15 Pytania 1. Jakie problemy etyczne spowodował rozwój technik manipulowania genomem organizmów żywych? 2. Opisz nowe problemy etyczne powstałe w związku z rozwojem farmakologii układu nerwowego i nowych technik fizycznych prowadzących do zmian emocji, nastawień i pamięci.