ECVET-BUD Przewodnik po modelu akredytacji punktów ECVET. Redakcja Maksym Pimenow

Transkrypt

1

2

3 ECVET-BUD Przewodnik po modelu akredytacji punktów ECVET Redakcja Maksym Pimenow 1

4 ECVET-BUD. Przewodnik po modelu akredytacji punktów ECVET Redakcja: Maksym Pimenow Zespół autorski: Elmo DeAngelis, Kylene DeAngelis, Furio Bednarz, Filippo Bignami, Gilberto Collinassi, Lorenzo Gant, Lech Kunc, Jakub Kus, Michał Nowakowski, Francesca Peruch, Maksym Pimenow, Krzysztof Symela, Ireneusz Woźniak Tłumaczenie: Maksym Pimenow, Bank&Bank s. c. ISBN: Copyright by: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Oddział w Gdańsku, Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu, Związek Zawodowy Budowlani, Ente ACLI Istrucione Formazione Professionale Friuli Venezia Giulia (Włochy), Training 2000 (Włochy), ECAP Research & Development (Szwajcaria), Publikacja jest efektem realizacji projektu Mobility in Building Construction Sector through ECVET, Nr PL1-LEO , zrealizowanego przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej, w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autorów i Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną oraz za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji. Wydawca: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Oddział w Gdańsku Opracowanie wydawnicze: Mariusz Zamkowski Druk i oprawa: GALAN Gdańsk 2

5 Spis treści: Przedmowa... 5 Wprowadzenie... 7 System ECVET w Europie... 8 Podstawy modelu ECVET-BUD ECVET-BUD założenia modelu Procedura przyznawania punktów ECVET Model krok po kroku ETAP 1 Analizy i badania przygotowawcze ETAP 2 Opracowanie zbiorów kwalifikacji zawodowych (zawodów) ETAP 3 Model akredytacji punktów ECVET ETAP 4 Porozumienie o Partnerstwie (MoU) Wnioski Praktyczne wskazówki modyfikacji i wdrażania modelu Źródła Wyniki zastosowania opracowanego modelu ECVET w projekcie ECVET-BUD

6 Przedmowa Przewodnik po modelu akredytacji punktów ECVET jest jednym z głównych rezultatów projektu ECVET-BUD, dotyczącego uznawania i walidacji kompetencji nabytych w kontekście edukacji pozaformalnej i nieformalnej w sektorze budowlanym. Głównym celem tego dokumentu jest przedstawienie modelu akredytacji punktów ECVET (European Credit System for Vocational Education and Training) wraz z narzędziami tworzenia zbiorów kwalifikacji/kompetencji zawodowych. Niniejszy Przewodnik kierujemy do szerokiej grupy odbiorców, a przede wszystkim do międzysektorowych interesariuszy decyzyjnych, przedstawicieli partnerów społecznych, ekspertów w dziedzinie kształcenia i doskonalenia zawodowego, trenerów i nauczycieli zawodów i wszystkich zainteresowanych problematyką przejrzystości kwalifikacji i zbliżenia świata nauki ze światem pracy. Liczymy, że efekty naszego projektu spotkają się z żywym zainteresowaniem ze strony odbiorców, mimo że specyfiką projektu było ograniczenie się wyłącznie do 5 kwalifikacji w sektorze budownictwa. Zdajemy sobie sprawę, że przyszłe próby wykorzystania zaproponowanych narzędzi dla innych zawodów jak i sukces ich wdrożenia wiąże się z określonym ryzykiem i barierami, do których można zaliczyć bez wątpienia obawy i wątpliwości, związane np. ze sposobem weryfikacji założonych efektów uczenia się, czy też brak wzajemnego zaufania pomiędzy instytucjami wykorzystującymi niniejszy model szczególnie w przypadku przystąpienia do inicjatywy dużej liczby sygnatariuszy. Partnerzy projektu, podczas kontaktów z przedstawicielami sektora przedsiębiorstw i jednostek edukacyjnych, nabyli wiedzę na temat tego typu barier, w związku z czym narzędzia w ramach przygotowywanego modelu zostały tak skonstruowane, aby ograniczać część tychże barier oraz oferować niezbędną elastyczność, pozwalającą na dopasowanie modelu do specyficznych potrzeb użytkowników ostatecznych. Nasze doświadczenia przedstawione w niniejszym Przewodniku mogą stanowić cenną wartość dla osób wykorzystujących zaproponowany model lub jego elementy w przyszłości. Dylematy przed jakimi stanęliśmy na wstępnym etapie jego budowy zostały dokładnie opisane w Przewodniku w części dotyczącej modelu alokacji punktów ECVET-BUD, jak również w części obejmującej analizy i prace badawcze. Zespół ECVET-BUD 5

7 Wprowadzenie Projekt ECVET-BUD to projekt Leonardo da Vinci Transfer Innowacji, finansowany przez Komisję Europejską, w ramach Programu Uczenie się przez całe życie na lata Głównym celem projektu ECVET-BUD jest uznanie wiedzy, umiejętności i kompetencji nabytych w ramach różnych ścieżek edukacyjnych (pozaformalnych i nieformalnych) w sektorze budowlanym, w różnych krajach partnerskich Unii Europejskiej. Podstawą do realizacji tego celu jest wzorzec stosowania systemu ECVET, stworzony w trakcie wcześniej realizowanego projektu pt. M-ECVET-S Modular ECVET System, Nr DE/09/LPP-LDV/TOI/ Wzorzec ten posłużył do opracowania modelu obliczania punktów ECVET w sektorze budowlanym, w oparciu o kompetencje zawodowe wyrażone jako efekty uczenia się zdobyte w środowisku pracy. Poprzez porównanie kilku kwalifikacji i efektów uczenia się w krajach partnerskich, stworzone zostały wytyczne dla opracowania wspólnego standardu walidacji kwalifikacji/kompetencji dla wybranych profili zawodowych w sektorze budowlanym. Projekt odpowiada na dynamicznie zmieniające się potrzeby sektora budowlanego w zakresie kwalifikacji/kompetencji, poprzez opracowanie procedur i narzędzi umożliwiających wdrażanie systemu ECVET. Przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności sektora budowlanego w Europie i będzie miał wpływ na wzrost możliwości zatrudnienia obywateli państw członkowskich UE. Partnerstwo projektu składa się z sześciu organizacji z Polski, Włoch i Szwajcarii: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Oddział w Gdańsku (wnioskodawca projektu) jest polską organizacją pozarządową non-profit, założoną w 1925 roku. Jej misją jest rozwój i promocja profesjonalnego zarządzania oraz integracja środowisk nauki i praktyki (firm) dla rozwoju polskiej gospodarki i państwa. Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu prowadzi prace dot. teoretycznych i metodologicznych podstaw budowy wielopoziomowego systemu kształcenia zawodowego głównie dla osób dorosłych. Ponadto bierze udział w rozwoju modelu funkcjonowania centrów edukacji ustawicznej i nowych narzędzi edukacyjnych. Prowadzi ewaluację i badania porównawcze oparte na teorii i metodyce kształcenia zawodowego, w tym: badania oparte na analizie procesów pracy i badania porównawcze systemów edukacyjnych. EnAIP FVG jest włoską, prywatną organizacją non-profit, częścią Narodowej Federacji EnAIP założonej przez ACLI w 1951r. Jej misją jest rozwój zasobów ludzkich poprzez edukację zawodową i szkolenia, w celu zwiększenia wiedzy i umiejętności osób, a także rozwój poradnictwa i doradztwa zawodowego, pośrednictwo pracy i wsparcie rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz promowanie integracji społecznej osób niepełnosprawnych. Training 2000 z Włoch jest organizacją zajmującą się edukacją i szkoleniami zawodowymi, certyfikowaną w regionie Marche jako regionalna instytucja szkoleniowa, specjalizująca się w kształceniu dorosłych. Na poziomie UE, Training 2000 jest zaangażowany w prace badawczorozwojowe nowych metodologii w nauczaniu (blended learning), realizowane w ramach programu LLP. ZZ Budowlani, to polski związek zawodowy założony w 1991 roku. Składa się z ponad 400 organizacji w ramach 18 okręgów. Najważniejszym zadaniem Związku jest ochrona interesów pracowników sektora budowlanego. Organizacja dąży do ustanowienia dialogu, partnerstwa i współpracy pomiędzy pracownikami, pracodawcami i rządem. 7

8 ECAP jest szwajcarską instytucją non-profit, od 1970 roku prowadzącą edukację osób dorosłych i prace badawcze. Została powołana jako Fundacja przez włoskie związki zawodowe CGIL i działa w oparciu o porozumienie ze Szwajcarską Federacją Związków Zawodowych, z UNIA (SGB/USS), oraz z Hiszpańską Komisją Obreras i Portugalskim Związkiem Zawodowym CGTP. Wszyscy partnerzy konsorcjum projektu byli wcześniej zaangażowani w rozwój i/lub testowanie modeli opartych na kompetencjach. Modele te mają przede wszystkim na celu pomoc w identyfikacji i określeniu potrzeb szkoleniowych, luk kompetencyjnych, indywidualnych strategii rozwoju, celów i treści jednostek szkoleniowy, i wreszcie certyfikacji kompetencji. Tak więc celem konsorcjum było zweryfikowanie, czy możliwe jest stworzenie wspólnego modelu akumulacji, przenoszenia i uznawania osiągnięć w oparciu o punkty ECVET. Główne rezultaty projektu: Kompendium "Punkty ECVET dla wybranych kwalifikacji i kompetencji zawodowych w branży budowlanej jak z nich korzystać. Memorandum o porozumieniu (MoU) ECVET dla określonych efektów uczenia się, wcześniej zidentyfikowanych i opisanych. Model akredytacji punktów ECVET (wraz z narzędziami tworzenia zbiorów kwalifikacji/kompetencji zawodowych w sektorze budowlanym). Wszystkie rezultaty są dostępne on-line w europejskiej bazie danych System ECVET w Europie Rozwój systemu ECVET rozpoczął się w 2002 roku, uchwałą Rady na rzecz lepszej współpracy europejskiej w kształceniu i szkoleniu zawodowym (Rada Unii Europejskiej, 2002) oraz Deklaracją Kopenhaską z dnia 30 listopada 2002 roku. System został opracowany przez państwa członkowskie i partnerów społecznych we współpracy z Komisją Europejską. ECVET formalnie zaczął funkcjonować w Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) (Rada UE, Parlament Europejski, 2009) wzywa państwa członkowskie do stworzenia niezbędnych warunków i podjęcia działań, aby od 2012 roku możliwe było stopniowe stosowanie systemu ECVET do kwalifikacji zawodowych VET na wszystkich poziomach EQF". Zalecenie określa także wsparcie Komisji Europejskiej dla krajów członkowskich UE polegające na ułatwianiu testowania, współpracy, wzajemnego uczenia się i promocji ". Zgodnie z Komunikatem z Bordeaux (Rada UE i Komisja Europejska, 2008) oraz z Zaleceniem z 2009 roku, system ECVET jest uważany za narzędzie i metodologię ułatwiające transfer, uznawanie i akumulację ocenianych efektów uczenia się, nabytych przez osoby dążące do uzyskania kwalifikacji ". Harmonogram wdrażania systemu ECVET, który jest procesem dobrowolnym (jak przewidziano w Zaleceniu dot. ECVET), obejmował okres przygotowawczy do 2012 roku, w trakcie którego państwa członkowskie zostały wezwane do stworzenia niezbędnych warunków i zaadaptowania środków koniecznych dla wprowadzenia systemu ECVET. W tym okresie każde państwo członkowskie mogło przyjąć i wprowadzić ECVET (a także przeprowadzić badania i testy, dla których wsparcie może być udzielane w ramach systemów kształcenia ustawicznego i szkoleń), nawet przed 2012 rokiem. Określono także następny okres stopniowego wprowadzania systemu ECVET do 2014 roku i przewidziano rewizję euro- 8

9 pejskiego Zalecenia w tej sprawie w 2014 roku. Zalecenia UE przewiduje, że od 2012 roku zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką oraz na podstawie testów i prób system ECVET powinien być wprowadzany stopniowo do systemów kształcenia i szkolenia zawodowego na wszystkich poziomach EQF i powinien być stosowany dla osiągnięcia przewidzianych celów, także w kontekście uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. W 2014 r. został wydany całościowy raport na temat stanu wdrażania systemu ECVET w krajach europejskich. Z tego raportu wynika, że sytuacja w tej kwestii jest w krajach członkowskich UE bardzo zróżnicowana. ECVET jest postrzegany przede wszystkim jako zestaw narzędzi i nie istnieje w krajach UE jedna droga jego wdrożenia. Stopniowe stosowanie ECVET rozpoczęło się w sześciu krajach (Belgia część francuskojęzyczna), Estonia, Węgry, Malta, Polska, Finlandia). Rumunia musi dokonać kompatybilności systemu ECVET ze swoim systemem punktowym. Litwa i Łotwa są nadal w fazie pilotażu, podczas gdy w Grecji, Chorwacji, we Włoszech i na Słowacji nie odnotowano jeszcze działań na rzecz zastosowania ECVET, choć jest tam już formalne zobowiązanie do jego wdrożenia na poziomie politycznym. We wszystkich krajach, gdzie istnieje formalne zobowiązanie polityczne, ECVET jest lub będzie rozwijany równolegle z systemem NQF, w ramach wprowadzania szerszych reform. Koncepcja realizacji ECVET różni się w badanych krajach i wsparcie ze strony władz krajowych też jest różne. Raport pokazuje, że 17 krajów/regionów jest w kwestii ECVET w stanie zawieszenia, osiem krajów/regionów testuje go, podczas gdy 13 krajów/regionów już posiada formalne zobowiązanie do jego wdrożenia. Aktualne dane wskazują, że certyfikacja w większości systemów IVET (wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego) odbywa się na zakończenie pełnego cyklu kształcenia, po którym uczeń nabywa efekty uczenia się prowadzące do zdobycia pełnej formalnej kwalifikacji zawodowej. Dane pokazują także, że pojedyncze certyfikowane częściowe kwalifikacje nie mają dużej wartości na rynku pracy. W rezultacie, te systemy certyfikowania kwalifikacji mogą być wykorzystywane jako sposób na zachęcenie młodych uczniów IVET do pracy na rzecz uzyskania dyplomu państwowego, potwierdzającego pełną formalną kwalifikację, przed wejściem na rynek pracy. Z innego punktu widzenia, to wykorzystanie certyfikowanych częściowych kwalifikacji może być korzystne dla osób, które są już na rynku pracy, aby pomóc im uzupełnić lub uaktualnić swoje umiejętności lub uzupełnić kwalifikacje. Dlatego rola ECVET we wspieraniu walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego powinna być bardziej eksponowana. Mocną stroną ECVET jest koncentracja na efektach uczenia się. Efekty uczenia się są "nośnikiem" informacji zarówno na rynku pracy, jak i między instytucjami kształcenia i szkolenia zawodowego; punkty ECVET mają bardzo ograniczoną wartość, jeśli nie są powiązane z efektami uczenia się, których dotyczą. Większość krajów nie podjęła jeszcze decyzji w związku z zastosowaniem ECVET na poziomie instytucjonalnym i systemowym. Dopóki ECVET nie jest traktowany jako system, ale jako elastyczny zestaw narzędzi, dopóty nie będzie jednego "krajowego kształtu ECVET". Podobnie jak to obserwujemy w rozwoju krajowych systemów NQF (KRK), gdzie poszczególne kraje dostosowują poziomy deskryptorów do krajowej specyfiki i priorytetów, ECVET będzie również przybierać różne kształty, które jednak będą opierały się na jednym wspólnym pryncypium: efektach uczenia się. 9

10 Podstawy modelu ECVET-BUD Główne zasady zastosowane w tej fazie projektu zostały określone w poprzednim projekcie Leonardo da Vinci Transfer Innowacji pt. M-ECVET-S Modular ECVET System, Nr DE/09/LPP-LDV/TOI/ Poniższa tabela zawiera przegląd różnych kontekstów nauczania obowiązujących w sektorze budowlanym: Edukacja nieformalna Edukacja pozaformalna Edukacja formalna Jest to uczenie się będące wynikiem serii nieplanowanych doświadczeń, zarówno w, jak i poza środowiskiem pracy. Jest to uczenie się będące wynikiem planowanego zdobywania doświadczeń i szkoleń, zarówno w, jak i poza środowiskiem pracy. Jest to nauczanie prowadzone przez posiadającą odpowiednie kompetencje instytucję edukacyjną lub szkoleniową. Zwykle prowadzi do uzyskania określonej kwalifikacji. Może być prowadzona w pełnym lub niepełnym wymiarze Edukacja nieformalna nie jest zwykle uznawana, za wyjątkiem uznania jej wartości w kontekście zdobycia "doświadczenia". Obecnie tego rodzaju kształcenie nie ma powszechnie uznania formalnego i wartości formalnej. Edukacja pozaformalna jest ogólnie uznawana i ceniona, ale tylko w odniesieniu do "szkolenia odnoszącego się do wykonywania określonego zawodu". Może też mieć pewną wartość w odniesieniu do pokrewnych zawodów. czasu. Kształcenie formalne ma dużą wartość w każdym kraju, w którym jest realizowane, choć nie ma jeszcze powszechnej, pełnej akceptacji zdobytych kwalifikacji w innych krajach. Nieformalne uczenie się nie jest określone czasowo. Nauka może dobywać się w każdym czasie i na różnych płaszczyznach, według indywidualnych potrzeb. Przykłady edukacji nieformalnej: Uczenie się na stanowisku pracy Uczenie się przez obserwację Uczenie się nawzajem w grupie Uczenie się przez pytanie innych Uczenie się poprzez czytanie instrukcji Uczenie się przez przemyślenia Uczenie się na własnych błędach Edukacja pozaformalna raczej nie ma określonego specyficznego czasu trwania, chociaż poszczególne elementy szkolenia są odpowiednio umiejscowione w czasie. Przykłady edukacji pozaformalnej: Specjalistyczne szkolenia zawodowe Specjalistyczne szkolenia stanowiskowe Szkolenia wewnętrzne w firmach Szkolenia umiejętności miękkich Specjalistyczne szkolenia branżowe Szkolenia zawodowe w formach pozaszkolnych Edukacja formalna ma zawsze określony czas nauki. Jest on ściśle przypisany do formalnych programów nauczania. Przykłady edukacji formalnej: Szkoły Uczelnie Uniwersytety Instytucje/firmy szkoleniowe 10

11 Model ECVET-BUD nie różnicuje źródeł uczenia się, ale zapewnia mechanizm uznawania punktów zdobywanych we wszystkich formach nauki. Kształcenie formalne jest najbardziej uporządkowanym rodzajem procesu nauczania i uczenia się oraz zapewnia idealne standardy dla innych form kształcenia. Założenia projektu M-ECVET-S były podstawą do określenia: jednostek ECVET, efektów uczenia się, analizy porównawczej i nominalnego czasu nauki w projekcie ECVET-BUD. ECVET-BUD założenia modelu Poniżej wymienione są zasady zastosowane do definicji modelu akredytacji ECVET-BUD: 1. Podstawą przyznania punktów ECVET będzie wykazanie osiągnięcia odpowiednich elementów efektów uczenia się. 2. Efekty uczenia się zostały zdefiniowane jako określenie tego, co uczący się wie, rozumie i potrafi wykonać w zakresie wiedzy i umiejętności oraz kompetencji osobistych i społecznych. 3. Każda jednostka efektów uczenia się ECVET musi być opisana zgodnie z definicją zawartą w punkcie 2, 4. Efekty uczenia się ECVET są definiowane na podstawie wymogów edukacyjnych i wymogów rynku pracy. 5. Podstawą do określenia punktów ECVET, przypisanych dla każdej jednostki efektów uczenia się, jest nominalny czas nauki. 6. Nominalny czas nauki jest miarą wysiłku ucznia w trakcie procesu uczenia się, aby osiągnąć określony zestaw efektów uczenia się. Jest on definiowany jako średni czas, który uczeń uczący się w trybie formalnym musi poświęcić, aby osiągnąć określony zestaw efektów uczenia się. 7. Nominalny czas nauki obejmuje nie tylko formalne godziny lekcyjne z nauczycielami, ale także przygotowania do zajęć, indywidualne studiowanie i czytanie, oraz wykonywanie zadań sprawdzających i zdawanie egzaminów podsumowujących i końcowych. Jest to więc zróżnicowana miara czasu uczenia się. 8. Ważne jest zrozumienie, że w systemie ECVET nominalny czas nauki, który jest podstawą do przyznawania punktów i określania odpowiedniej liczby efektów uczenia się (elementy, które mają zostać poddane ocenie) jest czasem uczenia się teoretycznym, a nie rzeczywistym. 9. Jeden rok edukacji odpowiada 60 punktom ECVET. 10. Poziomy ECVET będą oceniane przez porównanie z odpowiednimi poziomami równoważnego kształcenia formalnego. 11. Punkty ECVET będą przyznawane na podstawie czasu nauki, który jest określony dla każdej jednostki efektów uczenia się w trakcie całej ścieżki edukacyjnej, przewidzianej dla danej kwalifikacji (w godzinach). 12. Każda jednostka efektów uczenia się została podzielona na elementy jednostki efektów uczenia się. 13. W ramach tych jednostek, punkty ECVET zostaną podzielone na podstawie wagi każdego elementu efektów uczenia się (w procentach). 14. W każdej jednostce efektów uczenia się, wszystkie elementy efektów uczenia się wiedza, umiejętności i kompetencje będą traktowane jako całość. 11

12 Procedura przyznawania punktów ECVET Model krok po kroku Ta sekcja opisuje fazy niezbędne do realizacji procesu uznawania i walidacji kompetencji nabytych w trakcie kształcenia pozaformalnego i nieformalnego, zgodnie z tym, co zostało opracowane w ramach projektu ECVET-BUD. Jest to opis działań prowadzonych w ramach projektu ECVET-BUD przez wszystkich partnerów w ich krajach i zawiera on proces międzynarodowego uznawaniu punktów ECVET wśród partnerów w poszczególnych krajach. ETAP I I Analiza porównawcza obszarów kompetencji i efektów uczenia się w odniesieniu do zawodów (kwalifikacji) Analiza porównawcza obszarów kompetencji i efektów uczenia się w odniesieniu do zawodów (kwalifikacji) ETAP ETAP II II Identyfikacja jednostek efektów uczenia się i rozbicie ich na mniejsze Identyfikacja jednostek składowe elementy efektów uczenia się i efektów uczenia się rozbicie ich na mniejsze składowe elementy efektów uczenia się ETAP III ETAP III Model akredytacji osiągnięć (punktów ECVET) Model akredytacji osiągnięć (punktów ECVET) ETAP IV Porozumienie o Partnerstwie ETAP 1 Analizy i badania przygotowawcze Faza ta polega na przeprowadzeniu analizy i badań przygotowawczych w branży, której dotyczy projekt. Celem jest określenie wspólnych obszarów kompetencji dla wybranych kwalifikacji, jak również wspólne jednostki efektów uczenia się. W ramach tej fazy należy przeprowadzić następujące działania: 1. Dokonać wyboru kwalifikacji stosując kryterium odpowiedniości w różnych systemach edukacji. 2. Uzgodnić wspólne zbiory kompetencji zawodowych dla każdej kwalifikacji, tak aby wyeliminować te, które mają małe lub znikome znaczenie dla wszystkich partnerów. 3. Uzgodnić wspólne zbiory jednostek efektów uczenia się opartych na podstawach programowych kształcenia w wybranych kwalifikacjach (ścieżka formalna kształcenia), o ile podstawy takie istnieją. 4. Opracować słownik z definicjami roboczymi używanymi w projekcie. Przykład: W ramach niniejszego projektu uzgodniono zbiory kompetencji zawodowych oraz jednostek efektów uczenia się, które są transferowane między partnerami projektu: polskimi, włoskimi i szwajcarskimi. Dla tego celu partnerzy wybrali trzy zawody z branży budowlanej, składające się w sumie z pięciu kwalifikacji

13 Przedmiotem badań były kompetencje i kwalifikacje w zawodach i kwalifikacjach (oznaczenia pochodzą z polskiej podstawy programowej kształcenia w zawodach): 1. Dekarz B.12.: Wykonywanie robót dekarskich 2. Monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie : B.5. Montaż systemów suchej zabudowy; B.6. Wykonywanie robót malarsko-tapeciarskich; B.7. Wykonywanie robót posadzkarskookładzinowych. 3. Murarz-tynkarz : B.18. Wykonywanie robót murarskich i tynkarskich. Do identyfikacji kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców wykorzystano rezultaty realizowanego w latach projektu Leonardo da Vinci nr PL1-LEO Mapowanie kompetencji zawodowych jako nowoczesne narzędzie zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie (Mapping of competencies as a modern tool of knowledge management in a company MapCom), w którym brali udział partnerzy niniejszego projektu. Powstały wtedy tzw. mapy kompetencji zawodowych opracowane na podstawie analizy procesów pracy, między innymi w branży budowlanej. Natomiast identyfikacja kwalifikacji uzyskiwanych w systemie kształcenia przebiegała w oparciu o polskie podstawy programowe kształcenia w wymienionych wyżej zawodach, w stosunku do których respondenci z krajów partnerskich określali swoje preferencje. Należy nadmienić, że w stosunku do efektów uczenia się partnerstwo zadecydowało przyjąć podejście przyjęte w polskim systemie kwalifikacji, gdzie nie rozróżnia się efektów składających się na wiedzę i umiejętności ze względu na bardziej elastyczne możliwości tworzenia programów nauczania w oparciu o istniejące podstawy programowe. Dlatego też, nie wykonano badań kwestionariuszowych w Polsce, ponieważ wykorzystano dokumenty źródłowe obowiązujące w Polsce (podstawa programowa) oraz deskryptory procesów pracy dla tych zawodów, które zostały dokładnie przebadane w ramach wspomnianego wyżej projektu. Problemy badawcze, na które poszukiwano odpowiedzi, można sformułować w postaci pytań: Które kompetencje zawodowe, właściwe dla trzech wybranych zawodów i pięciu kwalifikacji sektora budowlanego, są ważne dla pracodawców jednocześnie w Szwajcarii, Włoszech i w Polsce? Które jednostki efektów uczenia się, obecne w podstawach programowych kształcenia trzech wybranych zawodów i pięciu kwalifikacji sektora budowlanego, są ważne w kształceniu i szkoleniu zawodowym jednocześnie w Szwajcarii, Włoszech i Polsce? Organizacja badań przebiegała w dwóch etapach. W pierwszym etapie badano wspólne obszary kompetencji wymaganych na rynku pracy w wybranych zawodach (respondentami byli pracownicy sektora budowlanego). W drugim etapie badano podobieństwa standardów kształcenia zawodowego we Włoszech i Szwajcarii do polskiej podstawy programowej (respondentami byli specjaliści z dziedziny edukacji zawodowej). Ze względu na ograniczone ramy czasowe i finansowe, do badania wspólnych obszarów kompetencji zawodowych i jednostek efektów uczenia się zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, a w jej ramach dwie techniki badawcze: analiza dokumentów, wywiad kwestionariuszowy. Analiza dokumentów Analizie poddano rezultaty projektu Leonardo da Vinci nr PL1-LEO Mapowanie kompetencji jako nowoczesne narzędzie zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie (Mapping of competencies as a modern tool of knowledge management in a company MapCom) w postaci tzw. map kompetencji zawodowych. Mapy wykonane zostały dla branży budowlanej i obejmowały profile zawodowe stanowisk pracy, występujące podczas budowy domu i prac wykończeniowych. 13

14 Drugim dokumentem poddanym analizie były polskie podstawy programowe kształcenia w wybranych zawodach i kwalifikacjach. Mapy kompetencji zawodowych porównano z zawartością podstaw programowych i w rezultacie uzyskano treści wspólne dla kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców i efektów uczenia się zawodu w formalnym systemie edukacji. Wyodrębnione treści posłużyły do zbudowania kwestionariuszy wywiadów. Wywiad kwestionariuszowy Wywiady kwestionariuszowe miały na celu zebranie opinii respondentów z trzech krajów partnerskich projektu o przydatności kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców oraz efektów uczenia się zawodu w systemie formalnym do celów mobilności i systemu ECVET. Respondentom zapewniono także możliwość proponowania własnych zapisów, nie wynikających z analizowanych dokumentów. Dla każdego zawodu zbudowano dwa rodzaje kwestionariuszy wywiadów: 1. Analiza porównawcza wykazu kompetencji zawodowych w wybranych zawodach i kwalifikacjach. 2. Analiza porównawcza postaw programowych kształcenia w wybranych zawodach i kwalifikacjach. Wywiady prowadzone były indywidualnie i grupowo przez partnerów projektu we Włoszech i Szwajcarii. Respondenci udzielali odpowiedzi w pięciostopniowej skali: Bardzo ważne (5) Ważne (4) Istotne (3) Mało ważne (2) Nieważne (1). Wskaźnik ważności poszczególnych zapisów kompetencji zawodowych (wiedza, umiejętności, kompetencje personalne i społeczne) obliczono według wzoru dla średniej arytmetycznej (wzór matematyczny znajduje się na str. 11 Raportu WP2). Przyjęto, że do dalszych prac powinny wejść te zapisy kompetencji zawodowych, które uzyskały wskaźnik ważności większy bądź równy 3,0 przy czym dopuszcza się odstępstwa od tej zasady po wnikliwym przedyskutowaniu problematycznych zapisów w gronie ekspertów projektu. Z względu na wspomniane ograniczenia czasowe i finansowe poprzestano na małej grupie respondentów (27 respondentów z dwóch regionów Włoch i Szwajcarii). W związku z tym istnieje prawdopodobieństwo mniej rzetelnych wyników badań, niemniej jednak charakter pilotażowy projektu, mający na celu li tylko wypracowanie modelu ECVET, bez jego testowania i wdrożenia, pozwala nam na przyjęcie wyników badań, z zaznaczeniem jednak, że w przyszłości, w przypadku wykorzystywania opracowanego modelu ECVET, wymagane będzie ponowne przeprowadzenie badań. Wszystkie kwestionariusze i wyniki badań są zawarte w Raporcie WP2 dostępne na stronie internetowej projektu: oraz w bazie danych Komisji Europejskiej ADAM: ETAP 2 Opracowanie zbiorów kwalifikacji zawodowych (zawodów) Profile zawodowe określone w pierwszym etapie, powinny być opisane według działań, zadań, kompetencji, celów certyfikacji, jednostek efektów uczenia się. Na tym etapie, najważniejsza jest identyfikacja jednostek efektów uczenia się i, w rezultacie, szczegółowy opis każdego ich elementu. Każda jednostka efektów uczenia się powinna być opisana w następujący sposób: nazwa jednostki efektów uczenia się, nazwa zawodu, nazwa kwalifikacji, nazwa elementu efektów uczenia się, element efektów uczenia się ujęty jako: umiejętności, wiedza, kompetencje osobiste i społeczne. 14

15 Przykład: Celem tego etapu było opracowanie jednostek efektów uczenia dla wybranych zawodów i kwalifikacji, będących pomostem między wspólnie uzgodnionym zbiorem kompetencji zawodowych a efektami uczenia się określonymi w formalnej ścieżce kształcenia. Etap przeprowadzono na podstawie analizy porównawczej dwóch zbiorów rezultatów uzyskanych w zadaniu WP2 Analizy i badania przygotowawcze w wybranych obszarach zawodowych : uzgodniony zbiór kompetencji zawodowych, uzgodniony zbiór jednostek efektów uczenia się. Zgodnie z ideą projektu, uzgodniony wspólnie przez partnerów zbiór kompetencji zawodowych jest zbiorem odpowiadającym zapotrzebowaniu rynków pracy Polski, Włoch i Szwajcarii w wybranych zawodach i kwalifikacjach. Podstawowym kryterium doboru jednostek efektów uczenia się (units of learning outcomes) było spełnianie wymagań pracodawców, danych w postaci zbioru kompetencji zawodowych. Dzięki temu kształcenie w ramach wymiany międzynarodowej uczniów, prowadzące do uzyskania kwalifikacji zawodowych, będzie pożyteczne zarówno dla uczniów, jak i dla pracodawców. Wszystkie wyodrębnione wspólne dla krajów partnerskich jednostki efektów uczenia się są dostępne w Raporcie WP3 na stronie internetowej projektu: oraz w bazie danych Komisji Europejskiej ADAM: Wnioski: Osiągnięto cel badań, jakim było zidentyfikowanie uzgodnionego wspólnie zbioru kompetencji zawodowych, akceptowanych przez pracodawców oraz odpowiadających im jednostek efektów uczenia się, określonych w podstawach programowych kształcenia w trzech zawodach i pięciu kwalifikacjach, które są konieczne do uzgodnień dotyczących mobilności edukacyjnej między trzema krajami partnerskimi projektu: Polską, Włochami i Szwajcarią Odpowiedziano na oba problemy badawcze przez: 1) określenie ważnych dla rynków pracy trzech krajów partnerskich kompetencji zawodowych w wybranych zawodach i kwalifikacjach; 2) określenie jednostek efektów uczenia się odpowiadających ważnym kompetencjom zawodowym oraz 3) zbudowanie matrycy odpowiadających sobie kompetencji zawodowych, wymaganych przez pracodawców oraz efektów uczenia się, określonych w podstawie programowej kształcenia w wybranych zawodach i kwalifikacjach. Sprawdziła się zastosowana w badaniu metodyka sondażu diagnostycznego składającego się z trzech technik: 1) analizy dokumentów, 2) wywiadów kwestionariuszowych, 3) uzgodnień opinii ekspertów. Sprawdziły się narzędzia badawcze w postaci dwóch rodzajów kwestionariuszy wywiadów: 1) do analizy porównawczej kompetencji zawodowych ważnych dla pracodawców oraz do 2) analizy porównawczej podstaw programowych kształcenia w wybranych zawodach i kwalifikacjach. Metodykę określania wspólnych dla poszczególnych krajów efektów uczenia się można zastosować do innych, niż przyjętych w projekcie, zawodów, kwalifikacji i krajów, pod warunkiem, że istnieją sprecyzowane wykazy kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców (np. mapy kompetencji zawodowych, opisy profili stanowisk pracy, standardy kompetencji zawodowych) oraz podstawy programowe lub wzorcowe programy kształcenia odpowiadające tym wykazom. W związku z tym, że jednostki efektów uczenia się, określone w podstawie programowej kształcenia w zawodach, zawierają bardzo duży zasób treści kształcenia, co może utrudnić mobilność edukacyjną między krajami partnerskimi, zaproponowano w matrycy (tabela 3.) podział jednostek efektów uczenia się na mniejsze części nazwane elementami efektów uczenia się, które korelują z kompetencjami zawodowymi wymaganymi przez pracodawców. 15

16 Propozycja wydzielenia elementów efektów uczenia się była dyskutowana i zaaprobowana na spotkaniu Komitetu Sterującego projektu ECVET-BUD w dniu 9 października 2013 r., w obecności członków Krajowego Zespołu Ekspertów ECVET Polska. ETAP 3 Model akredytacji punktów ECVET Po zidentyfikowaniu wyżej wymienionych elementów dla wybranych kwalifikacji zawodowych, faza ta składa się z określenia punktów ECVET dla każdego elementu efektów uczenia się. Model ten opiera się na określeniu nominalnego czasu nauki (szacowanego przez osobę stosującą model), którą należy porównać z czasem nauki w trybie formalnym dla zdobycia pełnej kwalifikacji. W celu określenia punktów ECVET należy: Określić w godzinach nominalny czas nauki dla całego szkolenia przewidzianego dla zdobycia danej kwalifikacji; Określić łączną liczbę punktów ECVET dla całego szkolenia przewidzianego dla zdobycia kwalifikacji. Partnerzy projektu ECVET-BUD obliczyli punkty zgodnie z normami UE: 1 rok szkolenia = 60 punktów; Obliczyć czas trwania nauki dla każdej jednostki efektów uczenia się w godzinach; Określić jaką wagę (w procentach) ma każdy element efektów uczenia się w swojej konkretnej jednostce, w celu przyporządkowania odpowiedniej liczby punktów. Wagi powinny być określone przez praktyków, w oparciu o doświadczenia oraz nominalny czas nauki (w godzinach), potrzebny dla osiągnięcia każdego elementu efektów uczenia, zgodnie z krajowymi programami nauczania. Przydzielić punkty każdemu elementowi efektów uczenia się, w oparciu o wagę i określoną powyżej liczbę godzin. Przykład: Partnerzy projektu ECVET-BUD, po analizie opisanego wyżej modelu, wzięli także pod uwagę inne metodologie tworzenia modelu przydzielania punktów ECVET. Te dwie inne metodologie to: 1) Określenie wartości punktów ECVET w oparciu o nominalny czas nauki (w godzinach) dla każdej pojedynczej jednostki w każdym kraju partnerskim, przydzielając 1 punkt ECVET za 20 godzin nominalnego czasu nauki, tak jak to zostało określone w projekcie M-ECVET-S; 2) Przydzielenie punków ECVET do jednostek efektów uczenia się, proporcjonalnie do wagi określonego całkowitego nominalnego czasu nauki, wymaganego dla danego zawodu w formalnym programie nauczania, w każdym kraju partnerskim. Partnerzy rozpoczęli ten proces porównując nominalny czas nauki dla każdego elementu efektów uczenia się (i jednostek) w różnych krajach. Okazało się, że istnieją duże różnice pomiędzy krajami, ze względu na inny czas nauki określony w krajowych programach nauczania, w odniesieniu do wybranych jednostek efektów uczenia się. Zastosowanie pierwszej metodologii mogło spowodować przydzielenie innej liczby punktów ECVET do tej samej jednostki w różnych krajach. Mogło to być sprzeczne z zasadami systemu ECVET i spowodowałoby przyznanie różnej liczby punktów dla tego samego poziomu umiejętności, wiedzy oraz kompetencji osobistych i społecznych, w zależności od kraju, w których będzie to miało miejsce. Partnerzy projektu ECVET-BUD zastosowali więc drugą metodologię, aby zniwelować istniejące różnice i być w stanie dokonać porównania różnych czasów uczenia się. 16

17 Każdy partner zidentyfikował całkowity czas trwania całego programu nauczania przewidzianego dla danej kwalifikacji w godzinach (Q) w swoim kraju. Punkty ECVET odpowiadające całemu programowi nauczania w danym kraju zostały obliczone według standardowej formuły UE: 1 rok nauki = 60 punktów (QCPs). W celu ustalenia liczby punktów ECVET przypisanych do określonej jednostki (UCPs), użyto opisanych powyżej zasad proporcjonalnie do określonego czasu trwania poszczególnej jednostki (U), w różnych krajowych systemach edukacji, zgodnie z następującym wzorem: Zastosowana procedura umożliwia porównanie czasu trwania pojedynczej jednostki efektów uczenia się z całym programem nauczania przewidzianym dla kwalifikacji, co umożliwia obliczenie punktów ECVET dla poszczególnych jednostek efektów uczenia się w poszczególnych krajach. Po określeniu liczby punktów ECVET dla danej jednostki efektów uczenia się, każdy partner zdefiniował wagę w procentach, jaką ma poszczególny element efektów uczenia się w swojej konkretnej jednostce, w celu przyporządkowania mu odpowiedniej liczby punktów. Brane pod uwagę efekty uczenia się odnoszą się do poziomu 3 i 4 EQF. ETAP 4 Porozumienie o Partnerstwie (MoU) Etap ten polega na stworzeniu i podpisania Memorandum o Porozumieniu między kluczowymi aktorami, czyli interesariuszami i decydentami. To porozumienie między partnerami reprezentującymi sektor budowlany pozwala na wspólne uregulowanie kwestii walidacji i certyfikacji nabytych kompetencji. Przykład: Memorandum Porozumienia ECVET-BUD Zbudowanie odniesienia dla walidacji, transferu osiągnięć i akumulacji procesów jednostek efektów uczenia Ogólny kontekst MoU Potrzeba ciągłego odnawiania wiedzy, umiejętności i kompetencji obywateli jest kluczowa dla konkurencyjności i społecznej spójności UE, w którym to procesie edukacja i szkolenia zawodowe mają kluczowe znaczenie. Jednak złożoność struktur i brak współpracy pomiędzy różnymi operatorami i decydentami a różnymi systemami krajowymi osłabia ten proces. Te właśnie bariery utrudniają indywidualnym obywatelom krajów Unii dostęp do edukacji i szkoleń oraz łączenie wyników nauki zdobytych w różnych ścieżkach kształcenia. Sprawiają, że poruszanie się wewnątrz strefy European Vocational Education and Training (VET) na europejskim rynku pracy, w poszukiwaniu prawdziwej, trwającej przez całe życie edukacji bez granic jest utrudnione. Podobne bariery występują na wielu krajowych rynkach edukacyjnych, utrudniając mobilność w obrębie sektorów i mobilność geograficzną. Jedną z głównych przeszkód w tworzeniu większego zainteresowania dla kreowania mobilności, jako części formalnego (wstępnego) i ustawicznego procesu kształcenia i edukacji zawodowej, jest trudność w identyfikowaniu, walidacji i rozpoznaniu efektów uczenia się, zdobytych podczas pobytu w innym kraju. A przecież coraz częściej uczenie się przez całe życie ma miejsce w różnych krajach i w szerokim kontekście, zarówno formalnym jak i pozaformalnym i nieformalnym. 17

18 Potrzebny więc jest sposób umożliwienia obywatelom poszukiwania ich własnych ścieżek uczenia się, poprzez budowanie, na już istniejących efektach uczenia się, dróg przechodzenia z jednego kontekstu na inny, oraz przy zmianie kraju z jednego na drugi. Jednym z największych wyzwań, któremu trzeba stawić czoła, jest różnorodność a nawet fragmentaryczność edukacji, systemów kształcenia i systemów kwalifikacji w Europie. Duża liczba kwalifikacji, rozmaitych instytucji oceniających kompetencje i wiele podmiotów nie ułatwia tego procesu. W zakres działań tych podmiotów może wchodzić definiowanie kwalifikacji, metod zdobywania i walidacji nauki, ustalanie celów kształcenia, determinowanie zawartości efektów nauki, implementacji programów nauczania. Zaangażowanych może być też wielu operatorów, w tym: ministerstwa, agencje, sektory zawodowe, firmy, partnerzy społeczni, izby, organizacje pozarządowe i tak dalej. W niektórych przypadkach, krajowy podmiot może akredytować lub wesprzeć dostawców szkoleń lub inne podmioty tak, aby przygotować i wprowadzić kwalifikacje, punkty itp. W innych przypadkach te funkcje mogą być rozdzielone na poziomie regionalnym lub pomiędzy operatorów szkoleń. Kraje mają własne ramy definiowania poziomów kwalifikacji lub klasyfikacje tych poziomów. Te ramy mogą, ale nie muszą być dostosowane do organizacji cykli nauczania. Co więcej, zależnie od systemów, kwalifikacje mogą być zdobyte po zaledwie jednym typie formalnego programu szkoleniowego lub po przejściu kilku rodzajów procesów nauczania i uczenia się. Przyznanie kwalifikacji jest w niektórych systemach oparte o akumulacji jednostek efektów uczenia się związanych z transferem osiągnięć i punktami kredytowymi (Wielka Brytania, Finlandia, Szwecja...) lub bez takich punktów (Francja, Hiszpania...). Systemy kredytowe są czasami tworzone na szerszych ramach kwalifikacji (ramy systemu kredytowego kwalifikacji Szkocji i Walii) lub zbudowane są dla konkretnych kwalifikacji (system IFTS we Włoszech). Zależnie od kraju, jest wiele sposobów użycia jednostek i punktów dla potwierdzenia wyników nauczania, w różnych krajach stosuje się różne praktyki dotyczące rozlokowania punktów (odnoszących się do transferu osiągnięć) dla wyników uczenia się. Biorąc pod uwagę różnorodność wyżej opisanych zjawisk, niezbędne są wspólne konwencje i zasady techniczne, tak aby zapewnić wzajemne zaufanie i umożliwić transfer oraz uznanie efektów uczenia się w kontekście międzynarodowej mobilności. Lizbońska Rada Europy w 2000 roku ustaliła, że zwiększona przejrzystość kwalifikacji i nauka trwająca całe życie powinny być dwoma głównymi komponentami działań w dostosowaniu edukacji i systemów szkoleniowych Europy do wymagań społeczeństwa wiedzy i potrzeby podniesienia poziomu i jakości zatrudnienia. Rezolucja Rady z 2002 roku, dotycząca promocji i polepszonej kooperacji Europejskiej w kształceniu zawodowym ( Proces Kopenhaski ), podkreśliła, iż nadanie priorytetu systemowi przenoszenia kredytów (osiągnięć) dla VET jest jednym z najbardziej istotnych wskaźników potrzebnych do promowania przejrzystości, kompatybilności, mobilności i uznawalności kompetencji i/lub kwalifikacji pomiędzy różnymi krajami i różnymi poziomami. W oparciu o Maastricht Communiqué 2004, ministerstwa odpowiedzialne za VET, KE i Europejscy partnerzy społeczni zgodzili się nadać priorytet rozwojowi i implementacji ECVET (systemu punktów kredytowych). Zostało to również potwierdzone przez tę samą grupę w 2006 roku w Komunikacie z Helsinek który wzywa do dalszego rozwoju wspólnych narzędzi Europejskich, konkretnie ECVET. Na tych podstawach w 2009 r. opublikowane zostały konkretne Rekomendacje Europejskiego Parlamentu i Rady z 18 czerwca 2009 dotyczące ustanowienia Europejskiego Systemu Punktów Kredytowych dla Zawodowej Edukacji i Szkolenia (European Credit System for Vocational Education and Training ECVET). Obecnie częściej, po modyfikacji podejścia, posługujemy się terminem transfer osiągnięć zwracającym uwagę na istotę procesu, a nie na sam system punktacji, który jest wtórny i pełni rolę pomocniczą. 18

19 Istniejące rozwiązania dla MoU na poziomie Europejskim Wspólne narzędzia Europejskie ECVET należą do serii Europejskich inicjatyw, w tym Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Kredytów (European Credit Transfer and Accumulation System ECTS), Europass, European Quality Charter for Mobility (Europejska Karta Jakości dla Mobilności EQCM), Europejskich zasad identyfikacji i walidacji nieformalnego i poza-formalnego kształcenia oraz Europejskich Ram Kwalifikacji dla nauki przez całe życie (European Qualification Framework EQF): ECTS zostało wprowadzone przez Rekomendacje Europejskiego Parlamentu i Rady z 10 lipca 2001 dotyczącą mobilności wewnątrz społeczności dla studentów, osób przechodzących proces kształcenia, kandydatów, nauczycieli i trenerów, używanej w szkolnictwie wyższym. ECVET powinno współgrać z ECTS, tak aby umożliwić budowanie mostów pomiędzy edukacją zawodową a studiami i szkolnictwem wyższym. Europass został stworzony przez Decyzję Nr 2241/2004/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 grudnia 2004 r. dotyczącą pojedynczej ramy dla przejrzystości kwalifikacji i kompetencji. Europejskie zasady dla identyfikacji i walidacji nieformalnego i pozaformalnego nauczania były ustalone w formie Konkluzji Rady w 2004 r. Implementacja ECVET bierze te zasady pod uwagę. EQCM zostało przyjęte poprzez Rekomendację Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 r. dotyczącą międzynarodowej mobilności wewnątrz UE dla edukacji i celów szkoleń (European Quality Charter for Mobility). Stanowi w 8 punkcie swojego aneksu, że, kiedy mobilność jest podjęta przez indywidualne jednostki, uczestnikom powinno się udzielić wsparcia w ułatwieniu uznawania i certyfikacji efektów nauczania. ECVET ma za zadanie wspomagać jakość mobilności tych osób, tak jak wymaga tego wyżej wymieniona Rekomendacja. EQF zostało uruchomione w 2008 roku przez Rekomendację Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącą Europejskich ram kwalifikacji (EQF) jako narzędzie odniesienia dla porównania poziomów kwalifikacji w krajowym systemie kwalifikacji oraz w systemie kwalifikacji tworzonym przez międzynarodowe organizacje sektora. ECVET będzie uzupełniany i budowany na wspólnych z EQF koncepcjach i zasadach. Zasadniczo, ECVET używa EQF jako poziomu odniesienia dla kwalifikacji. Ustanowienie Europejskiego Systemu Punktów Kredytowych dla Edukacji Zawodowej i Szkoleń (European Credit System for Vocational Education and Training ECVET) było częścią Rekomendacji Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 czerwca 2009 r. ECVET nie odnosi się do wspólnego uznawania kwalifikacji w strefie zawodów regulowanych, co zostało ustanowione przez Dyrektywę 2005/36/EC z 7 września 2005 r., ponieważ ECVET nie jest narzędziem nadawania uprawnień dla osób migrujących w uznaniu dla kwalifikacji zdobytych przez nich w jednym Kraju członkowskim mając na względzie wykonywanie zawodu regulowanego w innym Kraju Członkowskim. W takim wypadku, tylko Dyrektywa wymusza prawnie obowiązujące regulacje na władzach danego Kraju Członkowskiego. Definicje Dla potrzeb Memorandum Porozumienia MoU można przyjąć następujące definicje: a) Kwalifikacja : formalny wynik procesu zdobywania i walidacji wiedzy i umiejętności, który osiągany jest, gdy kompetentna instytucja ustala, że dana osoba osiągnęła wynik edukacji odpowiadający określonym standardom; b) Efekty uczenia się : ustalenie co uczący się wie, rozumie i jest w stanie zrobić w chwili zakończenia procesu nauczania są zdefiniowane w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji; c) Jednostka efektów uczenia się (jednostka): komponent kwalifikacji, zawierający spójny zestaw wiedzy, umiejętności i kompetencji, które mogą być zdobyte, ocenione i poddane walidacji; 19

20 d) Akredytacja wyników uczenia się : zestaw efektów uczenia się jednostki, które zostały zdobyte, i które mogą być włączone do kwalifikacji lub przeniesione do innych kwalifikacji; e) Kompetentna instytucja : instytucja, która jest odpowiedzialna za tworzenie i uznawanie kwalifikacji, bądź uznawanie jednostek lub innych funkcji powiązanych z ECVET, takich jak alokacja punktów ECVET w kwalifikacjach i jednostkach, ocena, walidacja i uznawanie efektów nauczania, z poszanowaniem praktyk i zasad poszczególnych krajów; f) Ocena efektów uczenia się : metody i procesy wykorzystane do ustalenia zakresu, w którym uczący się faktycznie zdobył konkretną wiedzę, umiejętności i kompetencje; g) Walidacja efektów uczenia się : proces potwierdzania, że konkretne zdobyte efekty uczenia się osiągnięte przez uczącego się, odpowiadają konkretnym efektom, które mogą być potrzebne do potwierdzenia jednostki lub kwalifikacji; h) Uznanie efektów uczenia się : proces atestowania oficjalnie osiągniętych efektów uczenia się, poprzez potwierdzanie jednostek lub kwalifikacji; i) Punkty ECVET : numeryczna ilustracja całościowej wagi efektów uczenia się w kwalifikacji oraz relatywna waga jednostek w relacji z kwalifikacją. Generalne i szczegółowe cele Memorandum Według Rekomendacji UE z 2009 roku, ECVET jest techniczną ramą do transferu, uznawania i w odpowiadających przypadkach akumulacji wyników nauczania konkretnej osoby z perspektywą zdobycia kwalifikacji. Narzędzia i metodologia ECVET łączą opis kwalifikacji w kwestii jednostek efektów uczenia się wraz ze związanymi z tym punktami, proces transferu i akumulacji oraz dodatkowe dokumenty, takie jak opis n uczenia się i instrukcje dla użytkowników ECVET. ECVET ma w założeniu ułatwić uznawanie efektów uczenia się w zgodzie z legislacją krajową, w ramach mobilności, której celem jest zdobycie kwalifikacji. Trzeba podkreślić, że ECVET nie sugeruje żadnych nowych przywilejów zapewniających obywatelom automatyczne uznanie efektów uczenia się ani punktów. Aplikacja do danej kwalifikacji następuje w zgodzie z przepisami prawnymi, zasadami i regulacjami obowiązującymi w Kraju Członkowskim i oparta jest na następujących zasadach i specyfikacjach technicznych: 1. Jednostki efektów uczenia się: Jednostka jest komponentem kwalifikacji, zawierającym odnośny zestaw wiedzy, umiejętności i kompetencji, który może zostać zdobyty i poddany walidacji przynależnymi punktami ECVET. Kwalifikacja obejmuje w zasadzie kilka jednostek i/lub złożona jest z całego zestawu jednostek. Uczący się może więc osiągnąć kwalifikacje poprzez akumulacje potrzebnych jednostek, zdobytych w różnych krajach i w różnych kontekstach (formalnych i w niektórych wypadkach nieformalnych i pozaformalnych), z poszanowaniem krajowych przepisów odnośnie akumulacji jednostek i uznawania efektów nauczania. Jednostki, które tworzą kwalifikacje i powinny być: opisane w oparciu o czytelne i zrozumiałe zasady odnoszące się do wiedzy, umiejętności i kompetencji zawartych w nich, skonstruowane i zorganizowane w jednolity sposób z poszanowaniem ogólnej kwalifikacji, skonstruowane w sposób, który umożliwia indywidualną ocenę i walidację wyników uczenia się zawartych w jednostce. Jednostka może być specyficzna dla pojedynczej kwalifikacji lub wspólna dla kilku z nich. Oczekiwane efekty nauczania definiujące jednostkę mogą być osiągane niezależnie od tego, gdzie i jak zostały zdobyte. Jednostka nie powinna więc być mylona z komponentem formalnego programu nauczania lub struktury szkoleniowej. Zasady i procedury dla definiowania charakterystyki jednostek efektów uczenia się oraz dla łączenia i akumulacji jednostek dla danych kwalifikacji są definiowane przez kompetentne instytucje oraz przez partnerów zaangażowanych w proces szkoleniowy zgodnie z zasadami krajowymi lub regionalnymi. 20

21 Specyfikacja dla jednostki powinna zawierać: nazwę jednostki, nazwę kwalifikacji (jednej lub wielu), do której jednostka się odnosi, gdzie jest to odpowiednie, odniesienie do kwalifikacji zgodnie z poziomem EQF i, gdzie jest to odpowiednie, poziomu narodowych ram kwalifikacji (NQF), z punktami ECVET zdobytymi w ramach kwalifikacji, efekty uczenia się zawarte w jednostce, procedury i kryteria uzyskania tych wyników uczenia się, punkty ECVET związane z jednostką, procedury i kryteria walidacji jednostki 2. Transfer i akumulacja efektów nauczania w ramach partnerstwa ECVET: W ECVET jednostki efektów uczenia się, zdobyte w jednym środowisku, są ocenione a potem, po udanej ocenie, przeniesione do innego środowiska. W tym kontekście są poddane walidacji i uznane przez kompetentne instytucje jako część wymagań dla kwalifikacji, którą dana osoba chce osiągnąć. Jednostki efektów uczenia się mogą wtedy zostać zakumulowane celem uzyskania kwalifikacji, w zgodzie z zasadami krajowymi lub regionalnymi. Procedury i rekomendacje dla oceny, walidacji, akumulacji i uznania jednostek efektów uczenia się są skonstruowane przez odpowiednie kompetentne instytucje i partnerów zaangażowanych w proces szkoleniowy. Transfer punktów ECVET w odniesieniu do efektów uczenia się, zdobytych w kontekście formalnym i pozaformalnym powinien być ułatwiony przez ustanowienie partnerstw i powiązań kompetentnych instytucji, z których każda ma uznaną we własnym środowisku możliwość uznawania kwalifikacji czy jednostek uczenia się lub przyznawania punktów za zdobyte wyniki uczenia się w celu transferu i walidacji. Ustanawianie partnerstw ma na celu: dostarczenie generalnych ram kooperacji i powiązań pomiędzy partnerami, określonych w Memorandum Porozumienia (MoU), przez które powstaje klimat wzajemnego zaufania, asystowanie partnerom w planowaniu konkretnych porozumień dla transferu kredytów dla osób uczących się. MoU powinno potwierdzić, że partnerzy: akceptują wzajemnie swój status jako kompetentnych instytucji, akceptują wzajemnie swoją kontrolę jakości, ocenę, walidacje, kryteria uznawania i procedury jako satysfakcjonujące dla potrzeb transferu punktów, zgadzają się na warunki operowania w partnerstwie, takie jak: cele, czas trwania i ustalenia do zastosowania przez MoU, zgadzają się co do kompatybilności kwalifikacji zaangażowanych dla potrzeb transferu kredytów, używając poziomów odniesień ustalonych przez EQF, identyfikują inne podmioty i kompetentne instytucje, które mogą brać udział w odnośnych procesach i ich funkcjach. Przy włączaniu ECVET do efektów uczenia się, zdobytych w kontekście nieformalnym, pozaformalnym lub opartym na innych ramach niż Memorandum, kompetentna instytucja - z mocą przyznawania kwalifikacji czy jednostek, lub przyznająca punkty, powinna ustanowić procedury i mechanizmy dla identyfikacji, walidacji i uznawania efektów uczenia się, poprzez nadawanie odpowiadających jednostek i związanych z nimi punktów ECVET. 21