WYCHOWYWAĆ ale jak? Konferencja: BIAŁYSTOK RODZINIE

Transkrypt

1 WYCHOWYWAĆ ale jak? Konferencja: BIAŁYSTOK RODZINIE -WSPÓLNA TROSKA 27 września 2012 r Prof. dr hab. Zbigniew B. Gaś Zakład Psychoprofilaktyki i Pomocy Psychologicznej WPiP WSEI w Lublinie

2 Kontrowersje wokół wychowania Trzeba jasno zdać sobie sprawę z tego, co to jest WYCHOWANIE i jak należy je przeprowadzać, bo obecnie panuje pod tym względem rozbieżność poglądów Arystoteles ( p.n.e.) prawa zastrzeżone 2/25

3 Pytania kluczowe 1. CO TO jest wychowanie? 2. CZY należy wychowywać? 3. KTO powinien wychowywać? 4. KIEDY powinno się wychowywać? 5. JAK wychowywać? prawa zastrzeżone 3/25

4 Wychowanie to proces wspomagania wychowanka w rozwoju, ukierunkowanym na osiąganie pełnej dojrzałości w czterech podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. Tak rozumiany kontakt wychowawczy: angażuje dwie osoby: wychowawcę (gł. rodzica, ale także: nauczyciela, duszpasterza, sąsiada, starszego kolegę) oraz wychowanka (dziecko w różnym wieku), pozostające w osobowej relacji, współdziałające w osiąganiu celów wychowawczych. prawa zastrzeżone 4/25

5 Struktura celów wychowania Dojrzałość duchowa Dojrzałość społeczna Dojrzałość psychiczna Dojrzałość fizyczna prawa zastrzeżone 5/25

6 Wartości chrześcijańskie jako drogowskazy wychowania godność osoby świętość życia ludzkiego centralna rola rodziny opartej na małżeństwie znaczenie wykształcenia wolność myśli, słowa wolność głoszenia własnych poglądów wolność wyznawania religii ochrona prawna jednostek i grup współpraca wszystkich na rzecz wspólnego dobra praca pojmowana jako dobro osobiste i społeczne władza polityczna pojmowana jako służba, podporządkowana prawu i rozumowi, a ograniczona przez prawa osoby i narodów (Jan Paweł II: Wartości chrześcijańskie duchowym fundamentem Europy) prawa zastrzeżone 6/25

7 Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze RODZINA to: duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych we wspólnym ognisku domowym aktami wzajemnej pomocy i opieki, oparte na wierze w prawdziwą lub domniemaną łączność biologiczną, tradycję rodzinną i społeczną (F. Adamski, 1984) prawa zastrzeżone 7/25

8 Wybrane zagrożenia dla świata wartości dziecka redefinicja wartości np. WOLNOŚĆ -> samowola DOBRO/ZŁO -> mniejsze zło OTWARTOŚĆ -> bezkrytycyzm TOLERANCJA -> pobłażanie oraz akceptacja dysfunkcji i patologii POSZANOWANIE ŻYCIA -> aborcja, eutanazja, in vitro eliminowanie niektórych wartości np. TRADYCJA -> nowoczesność RODZINA -> związek partnerski, samotny rodzic, bycie singlem PATRIOTYZM -> europejskość NARÓD -> obywatel ograniczanie roli/eliminowanie/zwalczanie religijności i wprowadzanie laickości prawa zastrzeżone 8/25

9 Zagrożenia dla wychowania tkwiące w rodzinie niesprawność naturalnych wychowawców kryzys tradycyjnych wartości wadliwe wzorce ról rodzinnych rozpad więzi rodzinnych przemiany strukturalne rodziny ograniczanie liczby dzieci w rodzinie odejście od doskonalenia siebie do usuwania zewnętrznych trudności prawa zastrzeżone 9/25

10 Wartości Wartości to wszystko to: co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa jest godne pożądania, łączy się z pozytywnymi przeżyciami stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich. Wartości obejmują więc zarówno elementy świata materialnego, jak i duchowego. prawa zastrzeżone 10/25

11 Normy to powinności, nakazy i zakazy wskazujące sposoby i metody realizowania nadrzędnych wartości. Ze względu na realizowane wartości normy można podzielić na: teologiczne gdzie nadrzędną wartością jest DOBRO, czyli wszelkie działania człowieka określa obowiązek czynienia dobra formalne gdzie nadrzędną wartością jest OBOWIĄZEK, czyli właściwe działanie to bezwzględne realizowanie nakazów obowiązku Normy są podstawowym spoiwem każdej wspólnoty ludzkiej, porządkujążycie społeczne, zapewniają ludziom poczucie bezpieczeństwa prawa zastrzeżone 11/25

12 4 kroki wprowadzania wychowanka w świat wartości 1. Rozpoznawanie wartości 2. Rozumienie wartości 3. Akceptowanie wartości 4. Respektowanie wartości prawa zastrzeżone 12/25

13 Krok 1 rozpoznawanie wartości istotą tego kroku jest nabywanie umiejętności rozpoznawania tego, co jest wartością i odróżniania od tego, co nie jest wartością. dokonuje się głównie przez obserwację zachowań osób znaczących, a więc przede wszystkim rodziców, ale także nauczycieli, rówieśników, autorytetów społecznych itp. prawa zastrzeżone 13/25

14 Krok 2 rozumienie wartości istotą tego kroku jest rozumowa analiza istoty danej wartości, z możliwością dokonania bilansu zysków i strat dokonuje się głównie w drodze intelektualnej obróbki własnych doświadczeń i obserwacji świata zewnętrznego prawa zastrzeżone 14/25

15 Krok 3 akceptowanie wartości istotą tego kroku jest przyjęcie, że wartości praktykowane przez innych są szansą na godne życie i uzyskanie poczucia przynależności do grupy dokonuje się głównie w drodze doświadczania wzmocnień zewnętrznych za przyjmowanie wartości obowiązujących w danej grupie społecznej prawa zastrzeżone 15/25

16 Krok 4 respektowanie wartości istotą tego kroku jest przyjęcie wartości jako podstawy norm przestrzeganych we własnym zachowaniu dokonuje się głównie w drodze doświadczania wewnętrznych wzmocnień za prowadzenie osobiście satysfakcjonującego i społecznie akceptowanego stylu życia prawa zastrzeżone 16/25

17 Warunki skutecznego wychowania, czyli wprowadzania dziecka w świat wartości: 1. Oparcie się na rodzinie 2. Współpraca wszystkich wychowawców 3. Rodzic jako wzór osobowy 4. Dziecko jako osoba 5. Czytelne dla dziecka granice 6. Konstruktywna grupa rówieśnicza 7. Doświadczenia społeczne wzmacniające prawidłowy system wartości prawa zastrzeżone 17/25

18 1. Oparcie się na rodzinie dostarcza wzorców zapewnia oparcie w poszukiwaniu i budowaniu systemu wartości przez pozytywne więzi ułatwia korektę wartości przez wewnętrzne relacje rodzinne utwierdza w dokonywanych wyborach prawa zastrzeżone 18/25

19 2. Współpraca wszystkich wychowawców zapewnia jednolity system wartości wdraża i egzekwuje spójne normy zachowań gwarantuje wymianę informacji umożliwiających podejmowanie działań korekcyjnych daje dziecku oparcie w różnych sytuacjach życiowych chroni przed manipulacją prawa zastrzeżone 19/25

20 3. Rodzic jako wzór osobowy styl życia oparty na konstruktywnym i stabilnym systemie wartości czytelne dla dziecka normy zachowania zgodność deklaracji z praktyką życiową nieustające samodoskonalenie prawa zastrzeżone 20/25

21 4. Dziecko jako osoba jest wartością samą w sobie (dlatego, że jest, a nie jakie jest) ma prawo do szacunku i godności osobistej ma potencjały, aby ciągle stawać się doskonalszym człowiekiem ma prawo do błędu i szansę jego naprawiania prawa zastrzeżone 21/25

22 5. Czytelne dla dziecka granice jasne rozróżnianie dobra i zła czytelne prawa i obowiązki - dostosowane do wieku życia i poziomu dojrzałości dziecka zrozumiałe dla dziecka i realistyczne konsekwencje naruszania granic jednoznaczne rozgraniczenie między akceptacją dziecka i oceną jego zachowania prawa zastrzeżone 22/25

23 6. Konstruktywna grupa rówieśnicza preferująca społecznie akceptowane wartości przestrzegająca obowiązujące normy zachowania wspierająca w pozytywnych działaniach dająca konstruktywne oparcie w rozwiązywaniu kryzysów w wartościowaniu prawa zastrzeżone 23/25

24 7. Doświadczenia społeczne wzmacniające system wartości wzmacnianie konstruktywnego systemu wartości i przestrzegania norm postępowania stosowanie sankcji za naruszanie norm postępowania tworzenie warunków do działania prospołecznego tworzenie środowiska sprzyjającego korekcie systemu wartości i norm zachowania prawa zastrzeżone 24/25

25 Konkluzje lekka, łatwa i skuteczna jest demoralizacja, albowiem bazuje na ludzkich słabościach wychowanie jest trudne, skomplikowane i narażone na porażki, albowiem bazuje na wartościach pułapką jest wychowywanie do czegoś, albowiem niesie ono ze sobą ryzyko manipulacji, instrumentalnego traktowania dziecka i koncentracji na wybranych wartościach nadzieją jest wychowywanie KOGOŚ, albowiem jest to proces formowania DOJRZAŁEGO CZŁOWIEKA prawa zastrzeżone 25/25