PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z historii i społeczeństwa. obowiązuje w roku szkolnym 2014 /2015

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z historii i społeczeństwa obowiązuje w roku szkolnym 2014 /2015 Imię i nazwisko nauczyciela: Dariusz Weber Klasa / klasy: IV a, b, c, d, e, f, g; V a, b, c, d, e, f, g, h; VI a, b, c, d, e 1. Podstawa prawna do opracowania Przedmiotowego Systemu Oceniania. a) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych z późniejszymi zmianami; b) Statut szkoły i załącznik Wewnątrzszkolny System Oceniania; c) Podstawa programowa; d) Program nauczania przedmiotu: Wczoraj i dziś. Program nauczania ogólnego historii i społeczeństwa w klasach IV-VI szkoły podstawowej, Tomasz Maćkowski, SP154-10HIV/2014/2015. Wykorzystywane są: podręczniki: G. Wojciechowski, Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Warszawa 2012r.; G. Wojciechowski, Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy piątej, Warszawa 2013r.; G. Wojciechowski, Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy szóstej, Warszawa 2014r.; ćwiczenia: T. Maćkowski, Wczoraj i dziś. Zeszyt ucznia do historii i społeczeństwa dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Warszawa 2012r.; T. Maćkowski, Wczoraj i dziś. Zeszyt ucznia do historii i społeczeństwa dla klasy piątej szkoły podstawowej, Warszawa 2013r.; T. Maćkowski, Wczoraj i dziś. Zeszyt ucznia do historii i społeczeństwa dla klasy szóstej szkoły podstawowej, Warszawa 2014r. 1

2 Rolę pomocniczą pełni: prezentacje multimedialne, pokaz filmów, mapa, atlas historyczny, rekwizyty przygotowane przez uczniów. Zgodnie z ramowym planem nauczania realizowany jest tygodniowy wymiar godzin: Klasa 4 1 godz. Klasa 5 1 godz. Klasa 6 2 godz. 2. Ogólne zasady współpracy z uczniami. Zasady oceniania. Uczeń oceniany jest za: umiejętności i wiadomości nabyte w procesie nauczania i uczenia się, samodzielne prace, prace klasowe, sprawdziany, kartkówki, prace domowe, ćwiczenia, referaty, umiejętności prezentowania wiedzy, systematyczność pracy, zaangażowanie i kreatywność, umiejętność współpracy w grupie. Pracę klasową poprzedza lekcja powtórzeniowa. Uczeń ma obowiązek posiadania i prowadzenia zeszytu przedmiotowego. Uczeń zobowiązany jest również prowadzić i systematycznie uzupełniać zeszyt ćwiczeń. Jeżeli uczniowie nie są w stanie samodzielnie wykonać wszystkich zadań z zeszytu ćwiczeń (do danego tematu lekcji) powinni na początku kolejnej lekcji zwrócić się do nauczyciela z prośbą o wyjaśnienie trudności. Uczniowie zobowiązani są do systematycznego i starannego wykonywania prac domowych. Uczeń zamiast zadanej pracy domowej (gdy jej wykonanie nastręcza mu trudności) może wykonać pracę zastępczą z tej partii materiału, która dotyczy zadanego tematu. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia jest dokonywane: systematycznie, w różnych formach (sprawdzian, kartkówka, praca domowa, odpowiedź ustna, projekt, praca w grupach), w warunkach zapewniających obiektywność oceny, jawnie zarówno dla uczniów jak i rodziców/opiekunów. Wszystkie szczegółowe zasady oceniania reguluje Wewnątrzszkolny System Oceniania. 2

3 Zapowiadanie prac pisemnych. Uczeń na każde zajęcia jest przygotowany z dwóch ostatnich lekcji. Prace klasowe zapowiadane są przynajmniej tydzień wcześniej i wpisywane do terminarza. Nauczyciel podaje zakres materiału i formę pracy (wypracowanie, test, kartkówka itp.). Kartkówka to krótka odpowiedź pisemna z dwóch ostatnich lekcji. Nie musi być zapowiedziana. Czas jej trwania wynosi 20 minut, gdy obejmuje materiał z dwóch ostatnich lekcji lub 10 minut, kiedy obejmuje materiał z ostatniej lekcji. Każda praca kontrolna (w tym również kartkówka) winna zawierać: imię i nazwisko ucznia; oznaczenie klasy, do której przynależy uczeń; datę pisanej pracy. W przypadku, gdy uczeń nie przystąpił do sprawdzianu z powodu nieobecności, musi napisać zaległy sprawdzian w terminie do dwóch tygodni (zob. WSO). Ocenianie i omawianie sprawdzianów, prac pisemnych i odpowiedzi ustnych. Wszystkie oceny są jawne. Na pierwszej lekcji uczniowie informowani są przez nauczyciela o wymaganiach edukacyjnych, zasadach i kryteriach oceniania oraz o sposobie sprawdzania osiągnięć edukacyjnych. Sprawdzone i ocenione prace kontrolne są omawiane i udostępniane uczniom oraz rodzicom na ich życzenie. Na prośbę ucznia nauczyciel szczegółowo uzasadnia każdą ocenę. Terminy informowania uczniów o otrzymanych ocenach z prac pisemnych szczegółowo reguluje Wewnątrzszkolny System Oceniania ( 2, pkt 15, f). Przy ocenianiu prac kontrolnych i sprawdzianów obowiązuje następująca zasada: na ocenę dopuszczająca należy uzyskać 31% możliwych do uzyskania punktów; na ocenę dostateczną 51% punktów; na ocenę dobrą 76% punktów; na ocenę bardzo dobrą 91% punktów. Oceny końcoworoczne. Terminy kontroli umiejętności i wiadomości. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia jest dokonywane systematycznie (kartkówka, odpowiedź ustna, praca domowa). W trakcie roku szkolnego przeprowadzone będą prace klasowe sprawdzające wiedzę i umiejętności uczniów z poszczególnych działów (zob. rozkład materiału), poprzedzone lekcją powtórzeniową. 3

4 Zasady poprawy prac: - uczeń na własną prośbę może poprawić każdą ocenę ze sprawdzianu, pracy klasowej lub kartkówki tylko raz, w formie adekwatnej do ww., nie później niż tydzień po otrzymaniu oceny. Ocena, którą uczeń poprawiał, nie zostaje anulowana. Nieprzygotowania. Uczniowi przysługuje w semestrze jedno (w wymiarze jednej godziny tygodniowo) lub dwa nieprzygotowania (wymiar dwóch godzin tygodniowo). Każde kolejne nieprzygotowanie oznacza ocenę niedostateczną. Uczeń zobowiązany jest zgłosić nieprzygotowanie przed lekcją. Jeżeli tego nie zrobi, nauczyciel ma prawo wpisać ocenę niedostateczną. Dłuższe nieobecności. W sytuacji dłuższej nieobecności uczeń musi opanować i zaliczyć zaległy materiał w uzgodnieniu z nauczycielem. Jeżeli okres nieobecności przekracza połowę czasu przeznaczonego na realizację zajęć edukacyjne z danego przedmiotu wówczas uczeń może nie być klasyfikowany (zob. WSO). Sposoby komunikacji o osiągnięciach. Uczniowie informowani są o osiągnięciach edukacyjnych w formie: wpisu do dziennika elektronicznego, adnotacji w zeszycie przedmiotowym lub na pracy kontrolnej. 4

5 Jawność oceny. Wszystkie oceny są jawne. Na wniosek ucznia lub jego rodziców/opiekunów sprawdzone i ocenione prace kontrolne oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana zainteresowanym do wglądu. Prace zastępcze. Prace zastępcze otrzymują do wykonania uczniowie wykazujący trudnościami w nauce (np. ćwiczenia i prace o mniejszej skali trudności) lub uczniowie z dłuższą nieobecnością (album, projekt). Zawieranie kontraktów 3. Zasady oceniania uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce. Dostosowanie prac pisemnych i ustnych do możliwości ucznia Na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej poradni specjalistycznej nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych uczniów, u których stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się. Uczeń ze zdiagnozowaną dysleksją rozwojową bądź ryzykiem dysleksji ma prawo do: posługiwania się słownikiem ortograficznym na klasówkach i sprawdzianach, wydłużonego czasu pracy na klasówkach i sprawdzianach bez presji czasowej, przerw w pisaniu, zadań o mniejszej skali trudności. Dostosowanie formy wypowiedzi do potrzeb ucznia. Kryteria oceniania W przypadku oceniania prac pisemnych uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce oddzielamy stronę merytoryczną od ortograficznej i estetycznej. Dostosowujemy również poziomu trudności do możliwości ucznia. 5

6 Formy wypowiedzi Dostosowanie formy wypowiedzi uczniów do specyficznych trudności w uczniu się (np. rezygnacja z wypowiedzi ustnych na rzecz pisemnych w przypadku osób mających obawy przed występowaniem na forum klasy). Zadawanie prac (ćwiczenia i zadania) o mniejszej skali trudności lub wyznaczenie dłuższego okresu czasu na ich realizację. Plan pomocy i wspomagania ucznia z niedostateczną oceną semestralną na II sem. z danego przedmiotu Przygotowanie wykazu materiału do opanowania oraz ustalenie harmonogramu jego zaliczenia. 4. Wymagania edukacyjne. WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY IV. I SEMESTR Na ocenę celujący. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień bardzo dobry, a ponadto: - wymienia mniejszości narodowe, które żyły w przedwojennej Polsce; - analizuje tekst hymnu Polski i wyjaśnia znaczenie wybranych zwrotów; - porównuje strukturę narodowościową II Rzeczypospolitej i współczesnej Polski; - omawia na przykładach pochodzenie nazwisk i przydomków; - wskazuje przebieg, przyczyny i skutki wybranych wydarzeń historycznych; - wyjaśnia, kim był prawdziwy święty Mikołaj; - zna legendy związane z Mikołajem, biskupem Miry; - przedstawia postać Henryka Schliemanna; - znajduje w internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy tworzeniu drzewa genealogicznego; - wyjaśnia różnice w określaniu dat za pomocą kalendarzy juliańskiego i gregoriańskiego; 6

7 - omawia pochodzenie polskich nazw miesięcy. Na ocenę bardzo dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dobry, a ponadto: - tłumaczy, czym jest rodzina niepełna i w jaki sposób ona powstaje; - objaśnia, dlaczego wybrane dzieła sztuki i architektury są ważną częścią naszej kultury narodowej; - wymienia wydarzenia, na pamiątkę których ustanowiono święta państwowe; - rozumie, dlaczego powinno się okazywać szacunek symbolom narodowym; - omawia różnice między szkołą dawną a współczesną; - analizuje, w jaki sposób mniejszości narodowe i etniczne mogą zachować swoją odrębność; - opisuje kulturę i tradycje wybranej mniejszości narodowej bądź etnicznej żyjącej w Polsce; - wymienia filmy i książki o tematyce historycznej; - objaśnia znaczenie powiedzenia: Historia jest nauczycielką życia; - rozpoznaje znak Zabytek chroniony prawem i wie, co on oznacza; - przedstawia na przykładzie przenikanie się faktów historycznych z legendą; - ocenia, jakie znaczenie dla współczesnej nauki mają odkrycia archeologiczne; - uzasadnia, dlaczego należy dbać o źródła historyczne i chronić obiekty zabytkowe; - dociera do rodzinnych źródeł, które pozwalają mu sporządzić drzewo genealogiczne; - przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny; - zna przyczyny powstawania kronik i dostrzega w nich źródło ważnych informacji; - wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec poszczególnych epok historycznych; - dostrzega umowność rachuby czasu w kontekście przykładów z różnych kręgów kulturowych; - przedstawia, w jakich okolicznościach narodziła się tradycja zabaw sylwestrowych; - wie, czym zajmuje się kartografia; - rozumie, jaką rolę odgrywa mapa w poznawaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych; - podaje przykład zastosowania GPS; - krótko charakteryzuje poszczególne epoki historyczne; - przedstawia ewolucję znaczenia terminu mapa; 7

8 - opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, i na tej podstawie określa, jakie wyobrażenie o świecie mieli ludzie w przeszłości. Na ocenę dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dostateczny, a ponadto: - zna sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb; - wyjaśnia znaczenie terminów: rodzina dwupokoleniowa, rodzina wielopokoleniowa; - wyjaśnia znaczenie terminów: rada pedagogiczna, rada szkoły, rada samorządu uczniowskiego; - wie, na czym polega sprawiedliwe postępowanie; - omawia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w okresie pokoju; - zna sposoby zdobywania wiedzy o historii małej ojczyzny; - wskazuje największe atuty swojej małej ojczyzny; - wyjaśnia, co świadczy o tym, że Polacy należą do jednego narodu; - podaje przykłady dzieł sztuki i architektury, które należą do polskiego dziedzictwa narodowego; - wyjaśnia, kim był Józef Wybicki; - wylicza prawa przysługujące mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce; - wie, gdzie znajdują się główne skupiska Polaków na świecie; - porównuje prawa i obowiązki poszczególnych członków rodziny; - omawia zalety i wady rodziny współczesnej oraz rodziny wielopokoleniowej; - określa szkołę jako wspólnotę uczniów, nauczycieli i rodziców; - ocenia, które prawa i obowiązki uczniów są najważniejsze; - potrafi opisać sytuację konfliktową i znajduje dla niej rozwiązanie; - opisuje wygląd herbów wybranych miejscowości; - wymienia główne zadania historii; - wymienia przykłady postaci historycznych oraz bohaterów baśniowych i legendarnych; - dokonuje podziału źródeł historycznych na materialne i niematerialne oraz wyróżnia wśród źródeł materialnych pisane i niepisane; - wymienia informacje, jakie można zdobyć na podstawie poszczególnych źródeł historycznych ; - określa, czym zajmuje się archeologia; - zna sposoby badania wiarygodności źródeł historycznych; - wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem; 8

9 - potrafi na wybranych przykładach zaprezentować myślenie przyczynowo-skutkowe; - opowiada o wybranym wydarzeniu z życia klasy w sposób potwierdzający opanowanie umiejętności myślenia przyczynowo-skutkowego; - wymienia zasady prawidłowego zachowania się w muzeum; - potrafi zaplanować wycieczkę prezentującą najważniejsze miejsca i obiekty w najbliższej okolicy; - wyjaśnia, w jaki sposób podtrzymywanie tradycji rodzinnych umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie; - wie, jakie jest pochodzenie słowa kronikarz; - rozumie, że daty graniczne poszczególnych epok mają charakter umowny; - tłumaczy, czym są legenda i skala mapy; - porównuje mapy historyczną i geograficzną; - odróżnia mapę od planu; - rysuje plan najbliższej okolicy. Na ocenę dostateczny. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dopuszczający, a ponadto: - wie, na czym polega odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; - potrafi wymienić ludzkie potrzeby; - podaje przykłady praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny; - zna uprawnienia władz szkolnych i statut szkoły; - wie, czym jest samorząd uczniowski; - podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole; - wskazuje przyczyny konfliktów między ludźmi i przedstawia sposoby ich rozwiązywania; - wymienia korzyści, jakie można osiągnąć przez uprzejmość i tolerancję; - tłumaczy znaczenie terminów: ojczyzna, mała ojczyzna, naród, patriotyzm, patriotyzm lokalny, herb; - rozumie znaczenie terminów: Rzeczpospolita Polska, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, Polonia; - omawia okoliczności powstania tekstu Mazurka Dąbrowskiego ; - wie, jaka jest symbolika barw polskiej flagi narodowej; - podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce; - potrafi określić sposoby zaspokajania różnych potrzeb człowieka; - wyjaśnia znaczenie praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny; 9

10 - charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków; - proponuje sposoby rozwiązania problemów własnej miejscowości; - odszukuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń związanych z historią swojej małej ojczyzny; - wskazuje na planie swojej miejscowości siedzibę władz lokalnych; - zbiera informacje o władzy lokalnej i jej zadaniach; - prezentuje informacje związane z ważnymi postaciami i wydarzeniami z dziejów regionu - opisuje główne regiony Polski - przedstawia na wybranych przykładach mniejszości narodowe zamieszkujące współczesną Polskę; - wskazuje główne skupiska Polonii na mapie świata; - zna sposoby badania wydarzeń z przeszłości przez historyków; - zna podstawy myślenia przyczynowo-skutkowego dotyczącego wydarzeń historycznych; - podaje przykłady efektów pracy historyków; - wyjaśnia znaczenie terminów: zabytek, muzeum, archiwum, skansen, ród, archeolog, pamiątka rodzinna, genealogia, drzewo genealogiczne; - wie, gdzie gromadzi się źródła historyczne; - odróżnia postacie historyczne od bohaterów baśniowych i legendarnych; - kwalifikuje różne źródła historyczne zgodnie z podziałem na źródła materialne (pisane, niepisane) i niematerialne; - przedstawia pamiątki rodzinne i określa ich znaczenie; - odczytuje informacje o przodkach na podstawie poszczególnych pamiątek rodzinnych; - prezentuje swoją opinię na temat podtrzymywania tradycji rodzinnych; - wyjaśnia, dlaczego mierzenie czasu jest ważne w pracy historyka; - tłumaczy zasadę tworzenia osi czasu i sposób umieszczania na niej dat; - posługuje się cyframi rzymskimi i arabskimi w celu oznaczania jednostek czasu; - wymienia epoki historyczne oraz podaje ich daty graniczne; - wymienia elementy, z jakich składa się mapa historyczna; - porządkuje daty na linii chronologicznej; - określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku; - dostrzega różnice w określaniu, do której połowy wieku należą daty przed naszą erą i naszej ery; 10

11 - odczytuje z mapy podstawowe informacje. Na ocenę dopuszczający. Uczeń opanował minimum wiadomości programowych z zakresu nauczania historii przewidzianego dla klasy czwartej: - rozumie, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu każdego człowieka; - wymienia osoby, które wchodzą w skład szkolnej społeczności; - zna swoje szkolne prawa i obowiązki; - rozumie, w czym przejawiają się uprzejmość i tolerancja; - tłumaczy pochodzenie nazwy Polska; - zna daty najważniejszych polskich świąt państwowych; - zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci narodowej; - zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci narodowej; - zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci narodowej; - wymienia regiony Polski; - odnajduje na mapie główne regiony Polski; - wie, czym zajmuje się historia jako nauka; - wyjaśnia, kim jest historyk; - wie, czym są źródła historyczne, i podaje ich przykłady; - rozumie znaczenie terminów: chronologia, data, era, rok, wiek, tysiąclecie, epoka historyczna, okres przed naszą erą i naszej ery; - wskazuje narodziny Jezusa z Nazaretu jako początek naszej ery; - wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, plan, legenda mapy; - odczytuje skróty: p.n.e. i n.e.; - umie narysować linię chronologiczną i zaznaczyć na niej daty; - oblicza upływ czasu między poszczególnymi wydarzeniami; - ustala wiek, w którym miało miejsce dane wydarzenie; - zapisuje cyframi rzymskimi liczby arabskie i na odwrót. Na ocenę niedostateczny: - uczeń nie opanował wiadomości programowych przewidzianych zakresem nauczania historii w klasie IV; - nie jest w stanie wykonać ćwiczeń o niewielkim stopniu trudności nawet z pomocą Nauczyciela; - zaniedbuje prace domowe, zeszyt przedmiotowy, zeszyt ćwiczeń wykazuje lekceważący stosunek wobec przedmiotu. 11

12 II SEMESTR Na ocenę celujący. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień bardzo dobry, a ponadto: - wie, jak zmieniał się wygląd człowieka; - rozumie, jakie znaczenie dla praludzi miała umiejętność rozpalania ognia; - tłumaczy, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało posługiwanie się mową; - przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia; - zna dawne i współczesne sposoby wytopu żelaza ; - wyjaśnia znaczenie terminów: pięściak, ziemianka, dymarka, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza, cywilizacja, miasto-państwo, mumia, sarkofag, piramida, faraon, kanał nawadniający, Sumerowie, Babilon, Mezopotamia, Bliski Wschód; - wie, dlaczego pierwsze cywilizacje powstały nad wielkimi rzekami; - podaje najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz; - wymienia najważniejsze zabytki starożytnych Mezopotamii i Egiptu; - opowiada, w jakim celu wznoszono piramidy i w jaki sposób one powstawały; - podaje najważniejsze fakty z życia faraona Ramzesa II; - umieszcza na linii chronologicznej przybliżoną datę pojawienia się człowieka rozumnego oraz daty powstania pierwszych państw sumeryjskich; - wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i zaznacza kierunki ich wędrówki; - odnajduje na mapie starożytne Egipt i Mezopotamię, rzeki Eufrat, Tygrys i Nil oraz miasto Babilon; - charakteryzuje koczowniczy i osiadły tryb życia; - ocenia, który tryb życia człowieka koczowniczy czy osiadły był korzystniejszy dla praludzi; - porównuje życie praludzi z życiem współczesnego człowieka; - wskazuje różnice między stosowanymi dawniej i obecnie sposobami wytopu żelaza; - ocenia dokonania ludów starożytnej Mezopotamii; - omawia sposób działania kanałów nawadniających; 12

13 - dostrzega związek między umiejętnością budowy piramid a wysokim poziomem nauk ścisłych w starożytnym Egipcie; - charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu; - ocenia znaczenie odkrycia grobowca faraona Tutenchamona dla współczesnej nauki; - wymienia zalety i wady wychowania spartańskiego; - wskazuje na mapie główne kierunki wielkiej kolonizacji; - omawia podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją przedstawicielską; - porównuje demokrację ateńską ze sposobem sprawowania władzy w starożytnym Egipcie; - wyjaśnia, co oznaczają powiedzenia: wrócić z tarczą i wrócić na tarczy; - tłumaczy, kim byli Spartanie; - tłumaczy, czym był szlak bursztynowy; - określa znaczenie szlaku bursztynowego dla starożytnych Rzymian; - omawia przyczyny i skutki funkcjonowania szlaku bursztynowego; - ocenia dokonania Juliusza Cezara. Na ocenę bardzo dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dobry, a ponadto: - wyjaśnia, dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne; - wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego; - tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu stosuje się je współcześnie ; - przedstawia ewolucję materiałów pisarskich; - tworzy własne pismo obrazkowe oraz przedstawia zalety i wady takiego sposobu przekazywania informacji; - wymienia przyczyny i skutki wielkiej kolonizacji; - wymienia najważniejsze osiągnięcia Peryklesa; - przedstawia, w jaki sposób działał sąd skorupkowy - podaje imiona najważniejszych tragedio- i komediopisarzy greckich (Sofokles, Arystofanes, Eurypides); - opisuje, jaki był przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji; - rozumie, dlaczego dramaty antycznych twórców są wystawiane współcześnie; - opowiada co najmniej jeden mit grecki; - podaje przykłady prac Heraklesa; - wyjaśnia, co oznaczają wyrażenia: koń trojański, pięta Achillesa i stajnia Augiasza; - przedstawia poglądy Sokratesa, Platona i Arystotelesa; 13

14 - rozumie, jakie znaczenie miały gimnazjony dla sprawności fizycznej antycznych Greków; - porównuje teatr współczesny ze starożytnym teatrem greckim; - dostrzega rolę Iliady i Odysei jako inspiracji dla literatury i sztuki greckiej; - wskazuje na rolę sportu w starożytnej Grecji jako tematu sztuki; - porównuje starożytne igrzyska olimpijskie ze współczesnymi olimpiadami; - ocenia osiągnięcia starożytnych Greków; - wyjaśnia znaczenie terminów: Imperium Rzymskie, legionista, języki romańskie, bazylika, gladiator, prowincja, barbarzyńca, zgromadzenie ludowe, senat; - tłumaczy, czym jest Wilczyca kapitolińska ; - omawia drogę państwa rzymskiego do potęgi oraz określa zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego; - omawia genezę chrześcijańskich symboli; - dostrzega związki chrześcijaństwa z religią judaistyczną; - wie, że w czasach późniejszych doszło do podziałów chrześcijaństwa; - wymienia różne odłamy chrześcijaństwa; - wskazuje Watykan jako współczesną siedzibę Kościoła katolickiego; - charakteryzuje różne typy ustroju państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo; - opisuje grupy tworzące społeczeństwo rzymskie; - porównuje rozrywki starożytnych Greków i Rzymian. Na ocenę dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dostateczny, a ponadto: - tłumaczy, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki; - wie, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie; - opisuje materiały pisarskie od starożytności do czasów współczesnych; - dostrzega podobieństwa i różnice między dawnym i obecnym sposobem przekazywania informacji; - wyjaśnia, czym były Wielkie Dionizje; - omawia różnice między tragedią i komedią; - wie, jakimi dziedzinami życia opiekowali się poszczególni bogowie greccy oraz jakie były ich atrybuty; - wie, kim był Homer; - wymienia dzieła Homera; - wie, czym jest gimnazjon; 14

15 - opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich; - tłumaczy, jaka była rola sportu w życiu starożytnych Greków; - rozumie, jaką rolę odgrywają igrzyska we współczesnym świecie; - wie, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności, i objaśnia, co oznacza on współcześnie; - tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, jaką rolę w Atenach odgrywał sąd skorupkowy; - wskazuje cechy, które wyróżniały Peryklesa jako dowódcę i polityka; - ocenia znaczenie teatru dla starożytnych Greków; - zna legendarne początki Rzymu; - wie, że państwo rzymskie najpierw było królestwem, następnie republiką, a na końcu cesarstwem; - wymienia grupy tworzące społeczeństwo starożytnego Rzymu; - nazywa poszczególne elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty; - wskazuje cechy rzymskiego budownictwa; - wie, dlaczego starożytni Rzymianie budowali łuki triumfalne i termy; - wymienia osiągnięcia starożytnych Rzymian, z których korzystamy współcześnie; - objaśnia, w jaki sposób budowano drogi w starożytnym Rzymie; - rozpoznaje na ilustracjach budowle wznoszone przez starożytnych Rzymian: akwedukty, łuki triumfalne, amfiteatry. Na ocenę dostateczny. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dopuszczający, a ponadto: - wymienia materiały pisarskie, których używano od starożytności do współczesności; - umieszcza na linii chronologicznej przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego; - charakteryzuje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne, a także wskazuje różnice między nimi; - rozumie wpływ położenia geograficznego Grecji na zajęcia zamieszkującej ją ludności; - wyjaśnia znaczenie terminów: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis; - wie, kim był Perykles; - tłumaczy znaczenie terminu demokracja; - zna genezę starożytnego teatru; - wymienia rodzaje sztuk granych w greckim teatrze (tragedia, komedia); 15

16 - wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes); - zna postacie Heraklesa i Odyseusza jako bohaterów mitów greckich; - wymienia najważniejszych filozofów greckich (Sokrates, Platon, Arystoteles); - wskazuje, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa; - umieszcza na linii chronologicznej daty: wojny trojańskiej, ukształtowania się greckich polis, rządów Peryklesa w Atenach, narodzin teatru greckiego, pierwszych igrzysk olimpijskich; - opisuje na przykładzie starożytnych Aten wygląd greckiej polis; - podaje rok założenia Rzymu opisanego w legendzie; - wyjaśnia, w jakim celu starożytni Rzymianie budowali drogi i wodociągi; - rozumie znaczenie terminów: prawo rzymskie, prawo XII tablic, kodeks, Kodeks Justyniana; - przedstawia prawo rzymskie jako podstawę współczesnego prawa; - podaje najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu; - zna przyczyny prześladowań chrześcijan w państwie rzymskim; - wymienia symbole pierwszych chrześcijan chrystogram i rybę; - wie, kim był Konstantyn Wielki; - opisuje okoliczności zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim w okresie panowania Konstantyna Wielkiego; - umieszcza na linii chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara, ukrzyżowania Jezusa z Nazaretu, wydania edyktu mediolańskiego i upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, a także określa, w którym wieku odbyły się poszczególne wydarzenia; - omawia różnice między republiką a cesarstwem; - wymienia zasługi Rzymian w dziedzinie architektury i budownictwa, używając terminów: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy. Na ocenę dopuszczający. Uczeń opanował minimum wiadomości programowych z zakresu nauczania historii przewidzianego dla klasy czwartej: - przedstawia podział ludności starożytnego Egiptu na warstwy społeczne; - rozumie znaczenie terminów: pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne; - wskazuje, jakie znaczenie dla rozwoju cywilizacji miał wynalazek pisma; - rozpoznaje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne; - zna warunki geograficzne Grecji; - podaje cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej; 16

17 - wie, czym jest teatr, i wskazuje Grecję jako miejsce narodzin tej dziedziny sztuki; - tłumaczy znaczenie terminów: filozofia, bogowie olimpijscy, mit, politeizm, heros, igrzyska olimpijskie, olimpiada; - podaje rok pierwszych igrzysk olimpijskich; - wymienia dyscypliny wchodzące w skład pięcioboju olimpijskiego; - odnajduje na mapie starożytne Grecję i Ateny; - opisuje wygląd teatru greckiego i występujących w nim aktorów; - wie, co to jest Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukt, droga, łuk triumfalny, terma; - objaśnia znaczenia terminów: mesjasz, apostoł, Ewangelia, Biblia, Stary i Nowy Testament, poganin; - wskazuje Palestynę jako miejsce narodzin chrześcijaństwa; - wiąże początki chrześcijaństwa z postacią Jezusa z Nazaretu; - wie, że chrześcijanie wierzą w jednego Boga; - rozumie, na czym polega różnica między wiarą w jednego boga a wiarą w wielu bogów; - wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę, Półwysep Apeniński (Italię), Palestynę i obszary objęte chrześcijaństwem u schyłku starożytności. Na ocenę niedostateczny: - uczeń nie opanował wiadomości programowych przewidzianych zakresem nauczania historii w klasie IV; - nie jest w stanie wykonać ćwiczeń o niewielkim stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela; - zaniedbuje prace domowe, zeszyt przedmiotowy, zeszyt ćwiczeń wykazuje lekceważący stosunek wobec przedmiotu; - uczeń nie uzupełnił zaległości z semestru I. 17

18 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY V. I SEMESTR Na ocenę celujący. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień bardzo dobry, a ponadto: - zna pisemną relację Ibrahima ibn Jakuba dotyczącą państwa Mieszka I - omawia legendarne początki dynastii Piastów - przedstawia stanowisko historyków dotyczące pochodzenia przodków Mieszka I - porównuje przebieg granic współczesnej Polski i państwa Mieszka I - opowiada o współczesnym znaczeniu zjazdu gnieźnieńskiego - prezentuje postać świętego Wojciecha - zna rolę zakonów w czasach współczesnych - wie, jakie funkcje pełnią zamki w dzisiejszych czasach - przedstawia sposoby spędzania wolnego czasu przez mieszkańców wsi w średniowieczu - rozpoznaje na przykładach średniowiecznych budowli takie elementy architektoniczne, jak: portal, rozeta, apsyda, łuk, sklepienie - przekazuje informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich znajdujących się w rodzinnej miejscowości lub regionie - wyjaśnia, jaką rolę w sztuce średniowiecznej odgrywała tematyka religijna - opowiada, czym zajmują się współczesne bractwa rycerskie - porównuje przebieg dwóch wojen polsko-krzyżackich w XV wieku i ocenia znaczenie tych konfliktów w polskiej historii - porównuje sposoby prowadzenia polityki zagranicznej stosowane przez Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego - pozyskuje z różnych źródeł informacje o zamku w Malborku - ocenia politykę prowadzoną przez Krzyżaków oraz ich działalność na podbitych terenach - tłumaczy, dlaczego koronacja Władysława Łokietka miała tak duże znaczenie dla Polski - wie, kim byli templariusze i zna opowieść o ich legendarnym skarbie - wie, jakie skutki przyniosła Polsce utrata Pomorza Gdańskiego - wymienia przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego - dostrzega negatywne skutki rozbicia dzielnicowego - tłumaczy, na czym polegały i jak przebiegały turnieje rycerskie - potrafi wymienić różnice między handlem średniowiecznym i współczesnym - porównuje miasto średniowieczne z miastem współczesnym - omawia przebieg procesu lokacji wsi - tłumaczy, dlaczego stosowanie trójpolówki pozwalało uzyskać lepsze efekty niż uprawa ziemi metodą żarową - porównuje życie na wsi w średniowieczu i w czasach współczesnych Na ocenę bardzo dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dobry, a ponadto: 18

19 - podaje autorów średniowiecznych kronik, które zawierają legendy o początkach państwa polskiego - wie, na czym polegał słowiański obrzęd postrzyżyn - omawia zachowane ślady pogańskich wierzeń Słowian - wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego - wyjaśnia znaczenie terminów: relikwie, koronacja - tłumaczy, czym był Szczerbiec - wie, kiedy Orzeł Biały stał się symbolem państwa polskiego - charakteryzuje wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I - potrafi określić przyczyny i skutki przyjęcia chrztu przez Mieszka I - ocenia znaczenie bitwy pod Cedynią - pokazuje na mapie Gdańsk i ziemie zamieszkiwane przez Prusów - przekazuje relację z pobytu Ottona III w Gnieźnie w 1000 roku na podstawie fragmentów kroniki Galla Anonima - charakteryzuje politykę zewnętrzną i wewnętrzną Bolesława Chrobrego - tłumaczy, na czym polegała praca zakonników w średniowiecznym skryptorium - wie, skąd wzięło się powiedzenie polegać na kimś jak na Zawiszy i co ono oznacza - wymienia elementy kultury rycerskiej i dworskiej - podaje przykłady miejsc w Polsce, w których znajdują się obecnie zamki wzniesione w średniowieczu bądź ich ruiny - rozumie pochodzenie nazw współczesnych ulic, na przykład: Szewska, Garncarska, Tkacka - wie, czym była lokacja - wyjaśnia znaczenie terminów: sołtys, pług, trójpolówka - wyjaśnia znaczenie związku frazeologicznego benedyktyńska praca i tłumaczy, skąd wywodzi się to wyrażenie - opisuje wygląd średniowiecznej twierdzy - opowiada o roli karczmy w średniowieczu na podstawie tekstu źródłowego - wyjaśnia znaczenie terminu unia - wymienia czynniki, które umożliwiły ponowne scalenie ziem polskich - omawia politykę wewnętrzną i zewnętrzną Kazimierza Wielkiego - określa na podstawie drzewa genealogicznego pokrewieństwo łączące przedstawicieli dynastii Piastów i Andegawenów - tłumaczy, jakie znaczenie miało dla Polski odzyskanie Pomorza Gdańskiego w 1466 roku Na ocenę dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dostateczny, a ponadto: - wymienia narzędzia rolnicze używane przez Słowian - podaje lata panowania Mieszka I - tłumaczy, jakie były przyczyny i skutki chrztu Polski - wie, jaką rolę pełnili duchowni w państwie Mieszka I - omawia następstwa misji i męczeńskiej śmierci biskupa Wojciecha - wskazuje na mapie ziemie polskie zamieszkiwane przez najważniejsze plemiona słowiańskie w X wieku - opowiada o powstaniu i początkach państwa polskiego - omawia znaczenie przyjęcia chrztu przez Polskę - wskazuje na mapie granice państwa polskiego w czasach Bolesława Chrobrego - omawia przejawy średniowiecznej pobożności - wie, jaką drogę musiał przejść chłopiec, aby zostać rycerzem - wyjaśnia, czym były turnieje rycerskie 19

20 - wie, jaką rolę odgrywali w średniowiecznym mieście burmistrz i członkowie ławy miejskiej - tłumaczy, jaki wpływ na poprawę wydajności pracy chłopów w średniowieczu miało zastosowanie młyna i pługa - wie, jak odżywiali się mieszkańcy średniowiecznej wsi - potrafi wskazać różnice między stylami romańskim i gotyckim - charakteryzuje grupy ludności żyjące w średniowiecznym mieście - wskazuje różnice między losem chłopa a życiem rycerza lub mieszczanina - opowiada, kim był Mikołaj Wierzynek - pokazuje na mapie terytorium państwa zakonu krzyżackiego oraz Malbork - opowiada o uczcie u Wierzynka - ocenia, czy ostatniemu władcy z dynastii Piastów słusznie nadano przydomek Wielki - umieszcza na linii chronologicznej daty: zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie, bitwy pod Grunwaldem, podpisania I i II pokoju toruńskiego - podaje przyczyny i skutki zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie - omawia przebieg bitwy pod Grunwaldem - wymienia najważniejsze dokonania Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka Na ocenę dostateczny. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dopuszczający, a ponadto: - wymienia zajęcia mieszkańców średniowiecznego Gniezna - omawia okoliczności, w jakich doszło do ślubu Mieszka I z Dobrawą - zna podstawowe fakty z życia świętego Wojciecha - umieszcza na linii chronologicznej datę chrztu Polski - opisuje budowę średniowiecznego grodu na przykładzie Gniezna - wskazuje na mapie granice państwa Mieszka I - zaznacza na linii chronologicznej daty śmierci biskupa Wojciecha, zjazdu gnieźnieńskiego oraz koronacji Bolesława Chrobrego - przedstawia historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie świętego Wojciecha, Bolesława Chrobrego i Ottona III - wyjaśnia znaczenie terminów: klasztor, post, skryptorium, kopista, kupiec, rzemieślnik, cech, burmistrz, samorząd miejski, rynek - wie, jak duży wpływ na życie ludzi w średniowieczu miała religia - wymienia zabudowania tworzące średniowieczny klasztor - rozumie, jaką funkcję pełniły zamki w średniowieczu - wymienia główne elementy rycerskiego wyposażenia - wyjaśnia znaczenie terminu mieszczanie - podaje przykłady zawodów rzemieślniczych wykonywanych w średniowieczu - wymienia grupy ludności żyjące w średniowiecznym mieście - wymienia prace polowe wykonywane w epoce średniowiecza - rozpoznaje charakterystyczne elementy zamku - opisuje średniowieczne miasto - wymienia najważniejsze osiągnięcia Kazimierza Wielkiego, w tym założenie Akademii Krakowskiej - tłumaczy, w jakich okolicznościach doszło do ślubu Jadwigi i Jagiełły - podaje przyczyny i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim - wskazuje na mapie: Pomorze Gdańskie, Małopolskę, Wielkopolskę, Kujawy, Mazowsze, Śląsk 20

21 - umieszcza na linii chronologicznej daty: koronacji Kazimierza Wielkiego, założenia Akademii Krakowskiej, wygaśnięcia dynastii Piastów w państwie polskim - wskazuje na mapie Kraków oraz obszar Królestwa Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego - wyjaśnia sens powiedzenia: Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną - przedstawia okoliczności objęcia polskiego tronu przez Jadwigę Na ocenę dopuszczający. Uczeń opanował minimum wiadomości programowych z zakresu nauczania historii przewidzianego dla klasy piątej: - zna daty chrztu Polski i zjazdu gnieźnieńskiego - wyjaśnia znaczenie terminów: plemię, gród, drużyna, książę - rozumie szczególne znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego w dziejach państwa polskiego - zna legendy o Lechu, Czechu i Rusie, o Popielu oraz o Piaście - rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy - wskazuje na mapie Gniezno i obszar państwa Mieszka I - podaje cechy idealnego rycerza - opisuje średniowieczny klasztor i tryb życia mnichów, używając wyrazów: zakon, reguła, ubóstwo - charakteryzuje postać świętego Franciszka z Asyżu - zna datę bitwy pod Grunwaldem - tłumaczy, dlaczego królowi Kazimierzowi nadano przydomek Wielki - wskazuje na mapie Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie - wymienia zasługi Jadwigi dla kultury polskiej Na ocenę niedostateczny: - nie opanował wiadomości i umiejętności określonych przez podstawę programową, a braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy, - nie jest w stanie rozwiązać zadania o niewielkim stopniu trudności, - odmawia wykonania zadania, nie próbuje, nie stara się. II SEMESTR Na ocenę celujący. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień bardzo dobry, a ponadto: - wie, kim byli Hernan Cortez i Francisco Pizarro - wie, skąd współcześnie czerpiemy wiedzę o Wszechświecie - zna teorie dotyczące tego, kto dotarł do Ameryki przed 1492 rokiem - ocenia znaczenie wypraw odkrywczych dla Europejczyków i ludów zamieszkujących Amerykę 21

22 - pozyskuje z różnych źródeł informacje o Krzysztofie Kolumbie oraz tworzy notatkę na temat tej postaci - ocenia wpływ wynalazku Jana Gutenberga na zmianę światopoglądu ludzi na przełomie średniowiecza i renesansu - sporządza notatkę na temat wybranego twórcy renesansowego na podstawie zgromadzonych informacji - wyjaśnia znaczenie terminów: folwark, pańszczyzna, kmiecie - zna datę uchwalenia unii polsko-litewskiej w Lublinie - wymienia nazwy współczesnych państw, które leżą na terytorium dawnej Rzeczypospolitej - tłumaczy, jakie ślady potęgi dawnej Rzeczypospolitej można odnaleźć na terytorium współczesnej Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy - podaje przykłady dzieł sztuki nawiązujących do wydarzeń z XVIi XVII-wiecznej historii Rzeczypospolitej - zna dzieje dzwonu Zygmunt - umieszcza na linii chronologicznej datę złożenia hołdu pruskiego - określa, jaki wpływ na rozwój sztuki renesansowej w Polsce miała kultura włoska - porównuje funkcję Zamku Królewskiego na Wawelu za panowania Jagiellonów oraz współczesnego Pałacu Prezydenckiego w Warszawie - opisuje przebieg spławu wiślanego - umieszcza na linii chronologicznej datę zawarcia unii lubelskiej - charakteryzuje poszczególne grupy narodowościowe żyjące w państwie polskolitewskim - wymienia prawa grup wyznaniowych we współczesnej Polsce - umieszcza na linii chronologicznej datę pierwszej wolnej elekcji w Rzeczypospolitej - zaznacza na linii chronologicznej daty: 1655, 1660, wie, dlaczego sejm obradujący w latach określa się jako Sejm Czteroletni lub Sejm Wielki - zna dzieła sztuki nawiązujące do wydarzeń z XVIII-wiecznej historii Rzeczypospolitej - umieszcza na linii chronologicznej daty: 1764, 1772, umieszcza na linii chronologicznej daty wybuchu powstania kościuszkowskiego oraz III rozbioru Polski - opowiada o losach Tadeusza Kościuszki po powstaniu w 1794 roku - tłumaczy, co spowodowało ożywiony rozwój nauki w epoce oświecenia - ocenia dokonania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Na ocenę bardzo dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dobry, a ponadto: - zna datę wynalezienia ruchomej czcionki przez Jana Gutenberga - rozumie myśl Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce - podaje przykłady najważniejszych dzieł renesansowych - tłumaczy na podstawie tekstu źródłowego, w jaki sposób Krzysztof Kolumb zdobył zaufanie Indian - opisuje wygląd XV-wiecznego okrętu - charakteryzuje życie na statku w XV wieku - wyjaśnia, jak średniowieczni mieszkańcy Europy wyobrażali sobie świat - tłumaczy, jaki wpływ miały odkrycia geograficzne na wyobrażenia ludzi o świecie - podaje przykłady budowli renesansowych w Polsce 22

23 - wyjaśnia, w jaki sposób obradował sejm walny - dostrzega wpływ nadawania szlachcie kolejnych przywilejów na pozycję tej grupy w państwie oraz osłabienie władzy królewskiej - zna datę zatwierdzenia uchwały nihil novi - wymienia elementy, z których składał się herb szlachecki - wie, na czym polegała tolerancja religijna w XVI-wiecznej Rzeczypospolitej - wyjaśnia znaczenie terminów: elekcja, pole elekcyjne, koronacja - tłumaczy, na czym polegała zasada liberum veto - zna główne przyczyny i skutki wojen polsko-moskiewskich w XVII stuleciu - charakteryzuje życie dworskie na Zamku Królewskim na Wawelu - odnajduje w różnych źródłach utwory Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego - charakteryzuje poszczególne grupy polskiej szlachty - wyjaśnia na podstawie tekstu źródłowego, w jaki sposób można było zdobyć i utracić szlachectwo - porównuje na przykładzie Gdańska funkcjonowanie portów morskich w XVI oraz XXI wieku - porównuje postanowienia unii lubelskiej z ustaleniami unii w Krewie - porównuje wygląd świątyń poszczególnych grup wyznaniowych zamieszkujących obszar dawnej Rzeczypospolitej - wskazuje różnice między pacta conventa i Artykułami henrykowskimi - ocenia, jaką rolę odegrał Stefan Czarniecki podczas wojny ze Szwecją w latach opisuje uzbrojenie husarza na podstawie ilustracji - omawia przyczyny i skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII wieku - porównuje terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów z obszarem współczesnej Polski - rozumie, dlaczego dzień 14 października jest obchodzony jako Dzień Edukacji Narodowej - podaje datę wybuchu powstania kościuszkowskiego - dostrzega związek między wykształceniem obywateli a ich poczuciem odpowiedzialności za państwo - wyjaśnia, dlaczego Tadeusz Kościuszko wydał uniwersał połaniecki - umieszcza na linii chronologicznej daty: 1788, 1791, 1792, opisuje wygląd dworu szlacheckiego - porównuje szlachecki sejm walny ze współczesnym polskim parlamentem Na ocenę dobry. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dostateczny, a ponadto: - zna najważniejsze dokonania Bartłomieja Diaza, Vasco da Gamy i Ferdynanda Magellana - wymienia skutki odkryć geograficznych dla mieszkańców Europy i Ameryki - wie, dlaczego Leonarda da Vinci zalicza się do czołowych postaci epoki renesansu - wyjaśnia znaczenie terminów renesans i humanizm - wskazuje na mapie lądy odkryte w XV i XVI wieku przez Europejczyków oraz trasy wypraw odkrywczych podjętych przez Bartłomieja Diaza, Vasco da Gamę i Ferdynanda Magellana - wyjaśnia, dlaczego Kolumb nazwał mieszkańców Ameryki Indianami - omawia różnice w postrzeganiu ludzkiego życia w średniowieczu i renesansie 23

24 - rozpoznaje charakterystyczne cechy budowli renesansowych - zna datę hołdu pruskiego - wie, dlaczego Mikołaj Rej i Jan Kochanowski należą do najważniejszych twórców w historii literatury polskiej - omawia zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury polskiej - wie, na czym polegała uprzywilejowana pozycja szlachty w Rzeczypospolitej - wymienia prawa i obowiązki szlachty - tłumaczy, jaką rolę pełnił Gdańsk w XVI-wiecznym handlu zbożem - wymienia przywileje szlacheckie ograniczające wolność osobistą chłopów - wymienia narodowości żyjące na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów - zna prawa, które konfederacja warszawska gwarantowała szlachcie - tłumaczy, czym była reformacja - wie, dlaczego Stefana Czarnieckiego i Jana III Sobieskiego uznaje się za bohaterów narodowych - podaje najważniejsze przyczyny i skutki wojen polsko-szwedzkich i polsko-tureckich w XVII wieku - opowiada o rozwoju Gdańska w XVI i XVII wieku - wskazuje na mapie porty rzeczne leżące na szlaku spławu wiślanego oraz rzeki, którymi spławiano towary - porównuje wolną elekcję z wyborami prezydenckimi we współczesnej Polsce - wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew stoczonych przez wojska polskie w XVII stuleciu - analizuje zamieszczony w podręczniku tekst źródłowy na temat zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem i formułuje wnioski na jego podstawie - wymienia skutki zwycięstwa Jana III Sobieskiego w bitwie pod Wiedniem - przedstawia postulaty konfederatów barskich - wymienia najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja - omawia okoliczności, w jakich zawiązano konfederację targowicką, i wymienia jej następstwa - zna okoliczności ustanowienia Orderu Virtuti Militari przez Stanisława Augusta Poniatowskiego - wyjaśnia, dlaczego rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja jest obecnie świętem narodowym - zna datę III rozbioru Rzeczypospolitej - wymienia najważniejsze wynalazki epoki oświecenia - tłumaczy, czym była Wielka encyklopedia francuska - ocenia decyzję króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o przystąpieniu do konfederacji targowickiej - omawia rolę chłopów w powstaniu kościuszkowskim - ocenia dokonania Tadeusza Kościuszki - porównuje sztukę barokową z klasycystyczną oraz wskazuje różnice między stylem renesansowym i barokowym w architekturze Na ocenę dostateczny. Wiadomości i umiejętności wymagane na stopień dopuszczający, a ponadto: - podaje przyczyny odkryć geograficznych w XV i XVI stuleciu - wyjaśnia znaczenie terminów: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna, konkwistador 24

25 - opowiada, co wydarzyło się w roku 1492, używając terminów: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna - opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając wyrażeń: uczony, astronom, odkrycie naukowe - wymienia najważniejszych przedstawicieli polskiego renesansu - wyjaśnia znaczenie terminów: sejm, sejmik, pospolite ruszenie, szlachta, przywilej, poseł, herb - tłumaczy, dlaczego rycerstwo przekształciło się w szlachtę - rozumie znaczenie terminu demokracja szlachecka - omawia funkcje poszczególnych zabudowań gospodarczych wchodzących w skład folwarku szlacheckiego - omawia przyczyny i skutki zawarcia unii lubelskiej - wie, jak nazywał się pierwszy polski władca elekcyjny - wymienia postanowienia Artykułów henrykowskich - zna przyczyny kryzysu państwa polsko-litewskiego w XVII wieku - ocenia znaczenie hołdu pruskiego w dziejach Rzeczypospolitej - rozpoznaje takie elementy architektoniczne, jak: loggia, arkady, attyka - potrafi opisać wygląd tradycyjnego stroju szlacheckiego - ocenia znaczenie unii lubelskiej - omawia przebieg wolnej elekcji - wyjaśnia, jakie znaczenie miała obrona klasztoru na Jasnej Górze dla Polaków walczących z najeźdźcą podczas potopu szwedzkiego - wyjaśnia, dlaczego Ignacy Krasicki zaliczany jest do czołowych postaci polskiej kultury w XVIII wieku - wyjaśnia znaczenie terminu konstytucja - zna przyczyny i skutki uchwalenia Konstytucji 3 maja - wie, kim byli Stanisław Małachowski i Hugo Kołłątaj - wyjaśnia znaczenie terminów: barok, oświecenie, klasycyzm - wymienia charakterystyczne cechy sztuki barokowej i klasycystycznej - podaje przykłady budowli barokowych i klasycystycznych z uwzględnieniem regionu, w którym mieszka - wie, jakie funkcje pełniła sztuka barokowa w Kościele katolickim - określa, jakie znaczenie dla Rzeczypospolitej miało utworzenie Komisji Edukacji Narodowej - omawia reformy Sejmu Wielkiego - - opowiada o wydarzeniach, które rozegrały się podczas powstania kościuszkowskiego, używając wyrażeń: naczelnik powstania, przysięga Kościuszki, kosynierzy - podaje przyczyny i skutki wybuchu powstania w 1794 roku - opisuje przebieg insurekcji kościuszkowskiej Na ocenę dopuszczający. Uczeń opanował minimum wiadomości programowych z zakresu nauczania historii przewidzianego dla klasy piątej: - rozumie przełomowe znaczenie roku 1492 w dziejach Europy i świata - wie, jaką rolę w okresie wielkich odkryć geograficznych odegrał Krzysztof Kolumb - tłumaczy, na czym polegało przełomowe odkrycie Mikołaja Kopernika - umieszcza na linii chronologicznej datę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba - pokazuje na mapie trasę pierwszej wyprawy dalekomorskiej Krzysztofa Kolumba 25

26 - tłumaczy teorię Mikołaja Kopernika w kontekście powiedzenia: Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię - wyjaśnia znaczenie terminów: dwór, paź, komnata, arras - wie, którzy władcy panowali w Rzeczypospolitej w okresie rozkwitu polskiej kultury - wie, jakie znaczenie miał spław wiślany dla rozwoju handlu zbożem w XVI wieku - podaje najważniejsze postanowienia unii lubelskiej - zna datę pierwszej wolnej elekcji - rozumie znaczenie terminu potop szwedzki - wyjaśnia, na czym polegała wojna podjazdowa - wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów i miejsce zawarcia unii polsko-litewskiej w 1569 roku - pokazuje na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku - zna daty: elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski, I rozbioru Rzeczypospolitej, utworzenia Komisji Edukacji Narodowej - wie, czym były obiady czwartkowe i kto w nich uczestniczył - zna datę uchwalenia Konstytucji 3 maja - podaje daty: obrad Sejmu Wielkiego, wojny prowadzonej w obronie Konstytucji 3 maja, II rozbioru Polski - wymienia dokonania Tadeusza Kościuszki przed wybuchem powstania w 1794 roku - wie, jaką rolę odegrali w trakcie powstania kościuszkowskiego Jan Henryk Dąbrowski i Jan Kiliński - omawia przyczyny i skutki III rozbioru Polski - wskazuje na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą w wyniku I, II i III rozbioru - wymienia reformy wprowadzone w polskim systemie oświaty za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego Na ocenę niedostateczny: - uczeń nie opanował wiadomości programowych przewidzianych zakresem nauczania historii w kl. V, - nie jest w stanie wykonać ćwiczeń o niewielkim stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela, - zaniedbuje prace domowe, zeszyt przedmiotowy, zeszyt ćwiczeń wykazuje lekceważący stosunek wobec przedmiotu. WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY VI. I SEMESTR 26