Wydział Rozwoju Powiatu i Funduszy Europejskich - pokój 206, tel

Transkrypt

1

2 Obywatelem Unii jest każda osoba mająca przynależność Państwa Członkowskiego ( ) Obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w niniejszym Traktacie. (Traktat z Maastricht, Art. 17 ustanawiający obywatelstwo Unii.)

3 Obywatelstwo UE nie oznacza narodowości unijnej - odnosi się do praw i przywilejów nabytych w drodze członkostwa we Wspólnocie. W ten sposób obywatelstwo unijne dopełnia obywatelstwo narodowe, nie zastępując go jednak. Prawa obywatelskie UE są więc prawami dodatkowymi. Traktat z Maastricht zapisami o obywatelstwie europejskim przyznał obywatelom państw członkowskich prawa w stosunku do państw, których nie są obywatelami.

4 Podstawowe prawa przyznane obywatelom na mocy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską to: prawo do swobodnego poruszania się i pobytu na obszarze Państw Członkowskich, prawo do swobodnego podróżowania po UE czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego i w wyborach lokalnych w państwie zamieszkania, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej, prawo petycji do Parlamentu Europejskiego, prawo wniesienia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. wzajemne uznawanie dyplomów w UE

5 1. Prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich. Swoboda przepływu osób to nieograniczone prawo do osiedlania się, pracy, podejmowania działalności gospodarczej i korzystania ze wszystkich zabezpieczeń socjalnych w dowolnym kraju członkowskim UE, bez względu na przynależność państwową. Prawo do swobodnego przemieszczania się, przysługujące obywatelom UE, dotyczy: pracowników najemnych, osób korzystających z prawa do tworzenia przedsiębiorstw, osób świadczących usługi, innych kategorii osób, np. studentów i emerytów.

6 1. Prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich cd. Swoboda przepływu pracowników eliminuje wszelkie przejawy dyskryminacji ze względu na narodowość w odniesieniu do zatrudnienia, płac, innych warunków pracy i uznawania dyplomów. Swobody te uzupełniają np. prawo osiedlania się w związku z podjęciem zatrudnienia, dostęp do mieszkań i możliwość nabywania ich na własność. Ze stosowania zasady wynika koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego opartego na zasadzie równego traktowania obywateli i pracowników migrujących oraz zachowania praw nabytych i innych świadczeń wynikających z uprawnień związanych z wiekiem oraz zagwarantowanie opieki medycznej. Wszystkie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub pobytu pracownika w dowolnym państwie członkowskim zaliczane są do jego emerytury. Oprócz obywateli UE prawo do swobodnego poruszania się w obrębie UE mają obywatele Islandii, Norwegii i Liechtensteinu (czyli państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego).

7 1. Prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich cd. Swobodny przepływ osób wymaga również koordynacji systemów świadczeń socjalnych. W UE obowiązuje koordynacja krajowych systemów ubezpieczenia społecznego, tj. respektowanie przez państwa członkowskie następujących zasad: traktowania cudzoziemców na równi z obywatelami danego państwa UE, respektowania systemu ubezpieczeniowego obowiązującego w miejscu wykonywania zawodu, sumowania okresów, od upływu których zależy nabycie lub zwiększenie świadczenia ubezpieczeniowego, zachowania prawa do świadczeń nabytych. System uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych to kolejny czynnik umożliwiający pełne korzystanie z zasady swobodnego przepływu osób (też pracowników).

8 1. Prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich cd. Jedną z korzyści swobodnego poruszania się osób i usług dla obywateli Wspólnoty jest prawo do wykonywania zawodu w ramach samozatrudnienia lub umowy o pracę w innym państwie UE niż państwo nabycia kwalifikacji zawodowych. Ponadto na szczeblu europejskim wprowadzono system ułatwiający uznawanie dyplomów i kwalifikacji zawodowych, na podstawie których osoby mogą wykonywać dany zawód. Dla niewielkiej liczby zawodów uchwalono dyrektywy sektorowe: architekt, położna, farmaceuta, lekarz, pielęgniarka, lekarz dentysta i lekarza weterynarii. Dyrektywy te określają system automatycznego uznawania dyplomów. W przypadku innych zawodów regulowanych i w zależności od poziomu kształcenia pomaturalnego potwierdzonego na dyplomie kwalifikacje zawodowe uznaje się zgodnie z ogólnym systemem uznawania kwalifikacji, który został wprowadzony dwiema ogólnymi dyrektywami (89/48/EWG i 92/51/EWG) zmienionymi dyrektywą 2001/19/WE. Trzecia dyrektywa (99/42/WE) stosuje podobne zasady do określonych zawodów regulowanych, których wykonywanie w innym Państwie Członkowskim wymaga posiadania doświadczenia zawodowego.

9 Wykształcenie akademickie Dla zapewnienia swobody przepływu osób niezbędne jest oprócz uznawania kwalifikacji zawodowych uznawanie wykształcenia, czyli uznanie całości lub części dyplomu ukończenia studiów za równorzędny z wydawanym w innych krajach członkowskich. Zasada ta umożliwia swobodny przepływ studentów oraz zachęca do studiowania w innych krajach członkowskich. W celu uzyskania dodatkowych informacji można się kontaktować z: Biurem Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej ul. Smolna 13, Warszawa; tel. (+ 22) bwm@menis.gov.pl, biuro@buwiwm.edu.pl;

10 Pomnik upamiętniający układ z Schengen 2. Prawo do swobodnego podróżowania po UE Każdy obywatel Państwa Członkowskiego UE, dzięki porozumieniu z Schengen (14 czerwca 1985 r.) ma prawo wjazdu do dowolnego innego państwa UE bez konieczności dopełniania specjalnych formalności. Współczesne znaki graniczne oraz widoczny całkowity brak kontroli granicznej Wzór oznakowania polskich granic wewnętrznych strefy Schengen

11 2. Prawo do swobodnego podróżowania po UE cd. Podróżowanie po obszarze Schengen dla obywateli UE odbywa się na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego. Prawo do podróżowania może podlegać ograniczeniom wyłącznie w związku z polityką publiczną, bezpieczeństwem lub zdrowiem publicznym. Podobnie prawo do podróżowania nie zależy od okoliczności podróży, tzn. czy obywatel podróżuje w sprawach służbowych czy prywatnych każdy obywatel ma prawo do podróżowania w dowolne miejsce Unii Europejskiej.

12 Państwa Członkowskie Kandydaci Członkowie UE nie będący w Strefie Schengen Do układu z Schengen należą obecnie: Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Luksemburg, Hiszpania, Portugalia, Włochy, Austria, Grecja, Dania, Finlandia, Szwecja, Islandia, Norwegia, Szwajcaria. Państwami Członkowskimi UE, które nadal pozostają poza obszarem Schengen są Wielka Brytania i Irlandia. Państwa, które przystąpiły do strefy Schengen 21 grudnia 2007 r. (przejścia lądowe i morskie) i 30 marca 2008 r.: Czechy,Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry. Państwa, które rozpoczęły implementację dorobku prawnego Schengen: Rumunia, Bułgaria, Cypr.

13 3. Prawa wyborcze Podstawowe akty prawne dotyczące wyborów do Parlamentu Europejskiego: 1. Art. 19 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską 2. Akt z 20 września 1976 r. dotyczący wyborów członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich dołączony do decyzji Rady 76/787/EWWiS, EWG, Euratom 3. Dyrektywa Rady z dnia 6 grudnia 1993 r. ustanawiająca szczegółowe warunki wykonywania prawa głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego przez obywateli Unii mających miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, którego nie są obywatelami 4. Decyzja 2002/772/WE, EURATOM Rady z dnia 25 czerwca i 23 września 2002 r. zmieniająca Akt dotyczący wyboru przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich z dnia 20 września 1976 r.

14 3. Prawa wyborcze cd. Art. 19 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską zapewnia każdemu obywatelowi UE prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych w państwie członkowskim, którego nie jest obywatelem na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa. Każdy obywatel ma prawo wziąć udział w wyborach jako kandydat lub jako wyborca do Parlamentu Europejskiego. Prawo to przysługuje bez względu na miejsce aktualnego zamieszkania. Warunkiem uczestnictwa w wyborach jest korzystanie z pełni praw wyborczych w kraju pochodzenia oraz złożenie formalnej deklaracji i oświadczenia.

15 3. Prawa wyborcze cd. Nikt nie może głosować więcej niż raz ani kandydować więcej niż w jednym Państwie Członkowskim w czasie jednych wyborów. Wyborcy z UE nie mogą być wpisani na listy wyborców Państwa Członkowskiego będącego miejscem zamieszkania, o ile nie wyrażą uprzednio takiego życzenia. Nikt, kto zdecyduje się głosować w Państwie Członkowskim będącym miejscem zamieszkania, nie ma prawa głosować w kraju ojczystym. Jeśli głosowanie w kraju miejsca zamieszkania jest obowiązkowe, wyborcy z UE, którzy zostali wpisani na listy wyborców tego kraju zobowiązani są do głosowania.

16 4. Ochrona dyplomatyczna i konsularna Obywatele Unii Europejskiej mają specjalne uprawnienia dotyczące opieki dyplomatycznej i konsularnej. Art. 20 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską daje prawo każdemu obywatelowi UE przebywającemu na obszarze kraju trzeciego, w którym państwo członkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, do ochrony przez władze dyplomatyczne lub konsularne każdego innego państwa członkowskiego na takich samych zasadach jak obywatele tych państw

17 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji Unii Europejskiej Prawo wniesienia skargi indywidualnej do Komisji Europejskiej Komisja Europejska jest instytucją odpowiedzialną za kontrolę państw członkowskich Wspólnot Europejskich w zakresie wykonywania ich zobowiązań wspólnotowych. Dlatego każda osoba lub przedsiębiorstwo może wnieść skargę do Komisji Europejskiej w związku z naruszeniem przez państwo członkowskie prawa wspólnotowego, bez względu na to, czy naruszenie wpływa bezpośrednio na jej sytuację. Przedmiotem skargi może być naruszenie prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie w wyniku wydania aktów prawnych lub stosowania praktyk administracyjnych sprzecznych z prawem wspólnotowym. Należy jednak pamiętać, że komisja nie ma uprawnienia do rozstrzygania w ramach powyższej procedury indywidualnych roszczeń z tego tytułu. Zobowiązuje ona jedynie państwo członkowskie do przestrzegania prawa Wspólnoty. Skarżący powinni wnosić indywidualne roszczenia za poniesione szkody przed krajowymi sądami, powołując się bezpośrednio na przepisy prawa wspólnotowego.

18 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Wniesienie skargi jest bezpłatne i nie wymaga pośrednictwa pełnomocnika. Jeżeli Komisja uzna, że nastąpiło naruszenie przez państwo członkowskie zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego, wszczyna formalne postępowanie (na podstawie art. 226 TWE). Państwo członkowskie zaskarżone w tym trybie ma prawo przedstawić Komisji swoje uwagi. W wyniku postępowania zostaje wydana uzasadniona opinia, do której państwo członkowskie powinno się zastosować w terminie określonym przez komisję. W przeciwnym razie KE może wnieść sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Język wymiany informacji i dokumentów między Komisją a osobą wnoszącą skargę wybiera skarżący spośród oficjalnych języków UE.

19 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do Sądu Pierwszej Instancji Sąd Pierwszej Instancji jest jedną z instytucji sądowych Wspólnot Europejskich. Wraz z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości sprawuje kontrolę nad legalnością aktów prawa wspólnotowego, których ważność może zostać zakwestionowana przez instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie oraz, w ograniczonym zakresie, przez osoby fizyczne lub prawne. Podstawą uznania nieważności aktu wspólnotowego może być brak kompetencji do wydania aktu, naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, naruszenie traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem, bądź też nadużycie władzy. Skargi na nieważność wspólnotowych aktów prawnych wnoszone przez osoby lub przedsiębiorstwa rozpatruje Sąd Pierwszej Instancji.

20 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Zgodnie z art. 230 TWE każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę na decyzje instytucji wspólnotowej, których jest adresatem, bądź takich, które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie. Skarga musi być skierowana w formie pisemnej do sekretarza Sądu i musi zawierać następujące informacje: nazwisko i adres skarżącego, charakter, w jakim występuje osoba podpisująca, wskazanie strony, przeciw której wnosi się skargę, przedmiot sporu, wnioski oraz zwięzłe przedstawienie zarzutów prawnych będących podstawą skargi. W przypadku, gdy Sąd Pierwszej Instancji uzna skargę za zasadną, zaskarżony akt traci ważność. Od orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji przysługuje odwołanie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, ale podstawą zaskarżenia mogą być jedynie kwestie prawne.

21 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Składanie petycji do Parlamentu Europejskiego Zgodnie z art. 21 TWE (w związku z art. 194) każdy obywatel UE, jak również każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie członkowskim ma prawo wniesienia petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach, które mają związek z obszarami funkcjonowania Wspólnoty Europejskiej lub dotyczą ich bezpośrednio. Skarga może być wniesiona indywidualnie lub wspólnie z innymi osobami. Jeżeli przedmiot petycji dotyczy zakresu działalności Wspólnoty Europejskiej, zostaje ona zwykle uznana za dopuszczalną przez Komisję ds. Petycji, która podejmuje następnie decyzję o niezbędnych działaniach, zgodnie z regulaminem. Budynek Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

22 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Komisja ds. Petycji niezwłocznie informuje wnoszącego petycję o podjętej decyzji, niezależnie od jej treści. W zależności od okoliczności, Komisja ds. Petycji może: zwrócić się do Komisji Europejskiej o przeprowadzenie wstępnego dochodzenia i przedstawienie informacji dotyczących zgodności z prawem wspólnotowym; przekazać petycję innym komisjom Parlamentu Europejskiego do wiadomości lub w celu podjęcia dalszych działań (dana komisja może, na przykład, uwzględnić petycję w swych pracach legislacyjnych); w wyjątkowych przypadkach przedstawić parlamentowi sprawozdanie, które zostanie poddane głosowaniu na posiedzeniu plenarnym, lub przeprowadzić wizytę wyjaśniającą; podjąć jakiekolwiek inne działania, które uzna za właściwe w celu pomyślnego rozwiązania danej sprawy.

23 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Procedura wnoszenia skarg do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich (ERPO) Dzięki art. 21 TWE (w związku z art. 195) każdy obywatel UE, może zwracać się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. ERPO zajmuje się badaniem skarg na niewłaściwe działania instytucji i organów Wspólnot Europejskich (oprócz organów sądowych WE wykonujących swoje funkcje sądowe). Postępowania prowadzone przez Europejskiego Rzecznika nie mogą dotyczyć skarg składanych na władze krajowe (w tym regionalne i lokalne), sądy krajowe, krajowych rzeczników praw obywatelskich oraz skarg skierowanych przeciwko osobom fizycznym i prawnym. Do składania skarg uprawnieni są obywatele UE oraz każda osoba fizyczna i prawna mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim WE. Złożenie skargi możliwe jest po wyczerpaniu możliwości wyegzekwowania właściwego działania od skarżonej instytucji oraz w ciągu 2 lat od powzięcia informacji o faktach, które stanowią przedmiot skargi ( z wyłączeniem spraw będących aktualnie lub w przeszłości przedmiotami postępowań sądowych)

24 5. Prawo wniesienia skargi indywidualnej do instytucji UE cd. Gdy w trakcie prowadzonego dochodzenia Europejski Rzecznik stwierdzi przypadek niewłaściwego administrowania, przekazuje sprawę do danej instytucji, która ma trzy miesiące, aby poinformować go o swoim stanowisku. Następnie ERPO przesyła sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i danej instytucji. Osoba, która złożyła skargę, jest informowana o wyniku dochodzenia.

25 Obywatelstwa UE nie można się samoistnie zrzec. Zrzeczenie się obywatelstwa krajowego lub jego odebranie według krajowych uregulowań równocześnie pozbawia obywatelstwa UE chyba, że osoba posiada również inne obywatelstwa krajów członkowskich UE.

26 Jakie inne prawa człowieka i obywatela uznaje Unia Europejska? Oprócz katalogu praw wynikających z samej instytucji obywatelstwa unii prawo Wspólnot Europejskich zapewnia obywatelom szereg innych praw: poszanowanie i ochrona godności człowieka jako jeden z celów działania Unii; prawo do równego traktowania obywateli krajów członkowskich oraz zakaz dyskryminacji (jedna z podstawowych zasad funkcjonowania Unii); prawa człowieka i obywatela zawarte w Karcie Praw Podstawowych UE

27 Karta Praw Podstawowych została przyjęta w Nicei w grudniu 2000 r. Stanowi ona katalog praw człowieka gwarantowanych i chronionych przez Unię Europejską. Karta zawiera prawa o charakterze osobistym (m.in. prawo do życia, prawo do wolności i bezpieczeństwa, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, prawo do ochrony danych osobowych); prawa o charakterze socjalnym(m.in. prawo własności, prawa osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych, prawa pracownicze, ochrona konsumentów); prawa o charakterze politycznym(m.in. prawo do głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego, prawo do dobrej administracji, prawo do informacji, prawo do petycji). Kartę podpisali przedstawiciele wszystkich krajów UE z tymże, Wielka Brytania i Polska uczyniły to z zastrzeżeniem, nazywanym potocznie tzw. Protokołem brytyjskim, powodującym ograniczenie stosowania tego aktu. Obowiązywanie Karty zależy od ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego.

28 Prezentacja Twoja Europa obywatelstwo europejskie powstała w oparciu o informacje zawarte na stronach internetowych: Szczególne podziękowania autorka prezentacji kieruje pod adresem Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej za udostępnienie materiałów, które umożliwiły przeprowadzenie przez Wydział Rozwoju Powiatu i Funduszy Europejskich lekcji europejskiej.

29 Dziękuję za uwagę Małgorzata Nosowicz podinspektor w Wydziale Rozwoju Powiatu i Funduszy Europejskich Starostwo Powiatowe ul. Konarskiego Skarżysko - Kamienna