Wniosek o zbadanie zgodności przepisu ustawy z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Transkrypt

1 02 maja 2014 r. Trybunał Konstytucyjny Al. J. Ch. Szucha 12a Warszawa Wniosek o zbadanie zgodności przepisu ustawy z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Krajowa Izba Gospodarki Nieruchomościami z siedzibą w Katowicach (dalej KIGN), wpisana do Rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w Sądzie Rejonowym Katowice Wschód w Katowicach, Wydział VIII Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod nr KRS , na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 ustawy, z dnia 01 sierpnia 1997 roku, o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U ), w związku z art. 188 pkt 1 i 2 oraz art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także na podstawie 7 w związku z 8 pkt 29 Statutu Izby, wnosi o zbadanie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności art. 118 Kodeksu cywilnego (Dz.U ), z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U ) oraz Protokołem Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U /1). Przepis art. 118 kc wszedł w życie w 1964 roku, wraz z Kodeksem cywilnym uchwalonym przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w dniu 23 kwietnia 1964 roku. Został zmieniony przez art. 1 pkt 18 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku (Dz.U ), uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i zmieniającej Kodeks cywilny, z dniem 1 października 1990 roku. 1

2 W przekonaniu przedsiębiorców zrzeszonych w Krajowej Izbie Gospodarki Nieruchomościami, przepis art. 118 Kodeksu cywilnego (Dz.U ), w zakresie, w jakim określa, że roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, a dotyczące ochrony własności, przedawniają się w terminie trzech lat, narusza prawo własności, zasadę demokratycznego państwa prawa i sprawiedliwości społecznej, zasadę równości wobec prawa oraz podważa konstytucyjną zasadę ustrojową, stanowiącą, że podstawą ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej jest społeczna gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej. Jest zatem niezgodny z przepisami: 1. art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U ); 2. art. 2 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP; 3. art. 20 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP; 4. art. 32 ust. 1 i 2 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP; 5. art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U /1). Problem, choć ważny dla wszystkich przedsiębiorców, jest szczególnie istotny dla firm prowadzących działalność w zakresie gospodarki nieruchomościami. Kwestionowany przepis dotyczy zatem spraw objętych zakresem działania Izby, co znajduje uzasadnienie w przywołanych niżej przepisach Statutu Izby. 7 Statutu KIGN: Podstawowym zadaniem Izby jest podejmowanie wszelkich możliwych działań na rzecz przedsiębiorców, w obszarach: organizacyjnym, szkoleniowym, technicznym, gospodarczym, ekonomicznym, ustrojowym i prawnym, w celu: tworzenia sprzyjających warunków dla rozwoju przedsiębiorczości; ułatwiania prowadzenia działalności gospodarczej; kształtowania Państwa przyjaznego przedsiębiorcom; ochrony podstawowych praw i wolności przedsiębiorców. 8 Statutu KIGN: Izba realizuje swoje cele i zadania między innymi poprzez: ( ) 24. diagnozowanie, wskazywanie i podejmowanie działań na rzecz usunięcia barier rozwoju gospodarczego, generowanych przez przypadki wprowadzania do systemu prawnego wadliwych przepisów oraz wydawania na ich podstawie orzeczeń merytorycznych, 25. działanie na rzecz ochrony praw przedsiębiorców i przeciwdziałanie wszelkim przypadkom naruszania, w procesie stanowienia i stosowania prawa, podstawowych wolności konstytucyjnych przedsiębiorców, w szczególności: swobody działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji RP); prawa do rzetelnego procesu sądowego (art. 45 Konstytucji RP); prawa własności (art. 64 Konstytucji RP), ( ) 29. wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego, w trybie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP, w sprawie zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 2

3 ( ). Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy, z dnia 01 sierpnia 1997 roku, o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U ), Krajowa Izba Gospodarki Nieruchomościami, uzasadnia poniżej zarzuty sformułowane wobec przepisu art kc, wnosząc jednocześnie o dopuszczenie dowodów na ich poparcie, poprzez włączenie do postępowania akt następujących spraw: 1. Sprawa, w której Sąd Rejonowy w Kościanie, uwzględnił powództwo wyrokiem, z dnia 06 marca 2002 roku, sygn. akt I C 118/01, a Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział II Cywilny Odwoławczy, wyrokiem, z dnia 24 października 2003 roku, sygn. akt II Ca 1210/03, uwzględnił apelację i oddalił powództwo. 2. Sprawa, w której Sąd Rejonowy w Kościanie, oddalił powództwo wyrokiem, z dnia 19 grudnia 2005 roku, sygn. akt I C 25/04, Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział II Cywilny Odwoławczy, wyrokiem, z dnia 25 kwietnia 2006 roku, sygn. akt II Ca 428/06 oddalił apelację, a Sąd Najwyższy, wyrokiem, z dnia 31 stycznia 2007 roku, sygn. akt II CNP 81/06, oddalił skargę, o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu. Wyrok doręczono w dniu 08 maja 2007 roku. 3. Sprawa, w której Sąd Okręgowy w Poznaniu, Ośrodek Zamiejscowy w Lesznie, XIII Wydział Cywilny, uwzględnił powództwo wyrokiem, z dnia 28 kwietnia 2010 roku, sygn. akt XIII C 35/08, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Wydział I Cywilny, zmienił częściowo wyrok Sądu Okręgowego wyrokiem, z dnia 13 października 2010 roku, sygn. akt I ACa 587/10, Sąd Najwyższy odrzucił skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Apelacyjnego postanowieniem, z dnia 26 maja 2011 roku, sygn. akt II CNP 12/11, Sąd Najwyższy uchylił częściowo wyrok Sądu Apelacyjnego wyrokiem, z dnia 19 października 2011 roku, sygn. akt II CSK 80/11, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Wydział I Cywilny, wydał wyrok, z dnia 18 stycznia 2012 roku, sygn. akt I ACa 1098/11, Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania postanowieniem, z dnia 25 września 2012 roku, sygn. akt II CSK 195/12 i w której wniesione zostały dwie skargi konstytucyjne: a. w dniu 16 stycznia 2012 roku skarga konstytucyjna, zarejestrowana w Trybunale Konstytucyjnym pod sygn. akt Ts 14/12, której odmówiono nadania dalszego biegu jako wniesionej przedwcześnie, postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego, z dnia 01 października 2012 roku i nie uwzględniono zażalenia postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego, z dnia 08 listopada 2013 roku; b. w dniu 14 grudnia 2012 roku skarga konstytucyjna, zarejestrowana w Trybunale Konstytucyjnym pod sygn. akt Ts 310/12, której odmówiono nadania dalszego biegu jako wniesionej po terminie, postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego, z dnia 17 czerwca 2013 roku i nie uwzględniono zażalenia postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego, z dnia 22 października 2013 roku. Uzasadnienie Art. 118 kc stanowi: Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata. W dniu 16 września 2010 roku, Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów podjął uchwałę, sygn. akt III CZP 44/10, następującej treści: 3

4 Roszczenie przedsiębiorcy, który jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości przez inny podmiot przedawnia się w terminie trzech lat. Przepis art. 118 kc został w uchwale III CZP 44/10 zastosowany prawidłowo, co oznacza, iż w zakresie, w jakim określa on, że roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, a dotyczące ochrony prawa własności (gwarantowanej przepisami art kodeksu cywilnego, zamieszczonymi w dziale V kodeksu zatytułowanym: Ochrona własności), przedawniają się w terminie trzech lat, jest on niezgodny z Konstytucją RP i Konwencją. W przekonaniu członków Krajowej Izby Gospodarki Nieruchomościami, przepis art. 118 kc, ogranicza drastycznie przedsiębiorcom zakres ochrony prawa własności (termin przedawnienia 3 lata) w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (termin przedawnienia 10 lat), a tym samym narusza prawo własności, zasadę demokratycznego państwa prawa i sprawiedliwości społecznej, zasadę równości wobec prawa oraz podważa konstytucyjną zasadę ustrojową, stanowiącą, że podstawą ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej jest społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej, czyli jest niezgodny z przepisami art. 64 ust. 2 oraz art. 2, art. 20 i art. 32 ust. 1 i 2 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U ), a także z przepisem art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U /1). W przypadku osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, przedawnienie roszczenia z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości i rzeczy, wynosi 10 (dziesięć) lat. Jeśli ktokolwiek bezumownie korzystał z nieruchomości lub rzeczy stanowiącej własność takiej osoby przez okres dłuższy niż lat 10 (dziesięć), to osoba nieprowadząca działalności gospodarczej, występując z roszczeniem przed momentem wydania tej rzeczy, może uzyskać jednorazowe wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tej rzeczy za okres całych 10 (dziesięciu) ostatnich lat. Przedsiębiorca będący osobą prawną, a także osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, w analogicznej sytuacji, występując z roszczeniem przed momentem wydania rzeczy, uzyskać może jednorazowe wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przez okres jedynie 3 (trzech) ostatnich lat. Powyższe oznacza drastyczne zróżnicowanie prawa do ochrony własności osób prowadzących działalność gospodarczą i osób utrzymujących się z pracy najemnej. Oznacza w praktyce dyskryminację przedsiębiorców. Problem jest zatem niezwykle istotny społecznie i ma ogromny ciężar gatunkowy, również ze względów gospodarczych. Prowadzenie działalności gospodarczej jest rodzajem zawodu, pracy na własny rachunek. Zdaniem członków Krajowej Izby Gospodarki Nieruchomościami, przedsiębiorca w zakresie ochrony swoich podstawowych praw i wolności nie może być w gorszej sytuacji wobec innych osób tylko z tego względu, że prowadzi działalność gospodarczą. Dlatego uważamy, że w takim przypadku, przepis art. 118 kc, w zakresie związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej roszczeń dotyczących ochrony własności, jest przede wszystkim niezgodny z przepisem art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, stanowiącym: 4

5 Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Ale przepis art. 118 kc, w takim wypadku narusza także, w związku z art. 64 ust. 2, konstytucyjną zasadę równego traktowania obywateli zapisaną w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz zasady demokratycznego państwa prawa i zasady sprawiedliwości społecznej, gwarantowane przepisem art. 2 Konstytucji RP. Jako przedsiębiorcy uznajemy, że ustawodawca ma swobodę w zakresie ustalania długości terminów przedawnienia oraz, że decyzją ustawodawcy pewne kategorie roszczeń przedawniają się w krótszym, a inne w dłuższym okresie czasu. Fakt ten nie narusza jednak, ani konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa, ani zasad sprawiedliwości społecznej, bowiem każdy obywatel występujący z danym roszczeniem staje w obliczu takiego samego okresu przedawnienia swego roszczenia, jak wszyscy pozostali. Nie kwestionujemy zatem zasady, że roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się w terminie 3 lat. Zasada ta obejmuje bowiem bez wyjątku wszystkie osoby fizyczne i prawne prowadzące działalność gospodarczą i nie dotyczy żadnych innych osób poza przedsiębiorcami, w szczególności osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Podobnie roszczenia z zakresu ochrony własności przedawniają się w jednakowym dla wszystkich terminie 10 lat. Problem leżący u podłoża niniejszego wystąpienia jest wynikiem faktu, iż oba powyższe zbiory roszczeń nie są rozłączne. Ich część wspólna, czyli iloczyn tych zbiorów, nie jest zbiorem pustym. Wśród roszczeń związanych z działalnością gospodarczą mamy bowiem również roszczenia związane z ochroną własności. Powstaje zatem pytanie, w jakim terminie powinny się przedawniać roszczenia z iloczynu tych zbiorów czy w krótszym 3-letnim, jak roszczenia związane z działalnością gospodarczą, czy w dłuższym 10-letnim, jak roszczenia związane z ochroną własności. Przyjęcie, że przedawniają się one w terminie krótszym skutkuje naruszeniem Konstytucji, bo po pierwsze jest literalnie sprzeczne z przepisem art. 64 ust. 2 ustawy zasadniczej, a po drugie ogranicza ochronę prawa własności określonej grupy społecznej przedsiębiorców, w stosunku do pozostałych obywateli. Uważamy, że zgodnie z zasadą demokratycznego państwa prawnego, w przypadku każdej kolizji uprawnień, należy przyjmować, przyznawać i stosować uprawnienia szersze, nie zaś zawężać i ograniczać uprawnienia obywateli w celu ich ujednolicenia, poprzez wyrównywanie różnic do poziomu uprawnień mniej korzystnych. Przyjmowanie dla części wspólnej wyżej określonych zbiorów terminu przedawnienia obowiązującego w zbiorze z krótszym terminem, a nie w zbiorze z dłuższym i korzystniejszym terminem, nie daje się także pogodzić z fundamentalnym znaczeniem ochrony własności w demokratycznym państwie prawnym. Jako przedsiębiorcy podnosimy ponadto, że nadmierne skracanie okresu przedawnienia roszczeń z zakresu ochrony własności koliduje również z innymi wartościami 5

6 konstytucyjnymi, takimi jak pewność obrotu prawnego, prawo do sądu, czy zasady sprawiedliwości społecznej, w kontekście szybko zmieniających się przepisów prawa i orzecznictwa sądów w zakresie własności, szczególnie dróg i sieci wodociągowo kanalizacyjnych oraz służebności gruntowych, w tym służebności prawa przesyłu, ze względu na potrzeby ich dostosowywania do standardów prawa europejskiego i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przyjęcie 3 letniego terminu przedawnienia w tych kwestiach oznaczałoby, że w okresie uznawanym za przedawniony, nie było żadnej możliwości skutecznego wniesienia powództwa o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, rzeczy lub służebności przesyłu. Przykładem są akta 3 (trzech) spraw wnioskowanych jako dowody. Zgodnie z obowiązującą wcześniej wykładnią przepisu art. 49 kc, potwierdzoną wyrokami Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego, wybudowane przez przedsiębiorcę na własnym gruncie sieci przesyłowe przechodziły na własność przedsiębiorstwa z mocy prawa, w dniu przyłączenia ich do sieci przedsiębiorstwa. Zatem w tym okresie wystąpienie z powództwem o wynagrodzenie nie było możliwe, bowiem nie można wnosić o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy pod adresem właściciela tej rzeczy. Nie można było pozwać przedsiębiorstwa o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z sieci, jeśli przedsiębiorstwo zgodnie z obowiązującym wówczas stanem prawnym korzystało z tych sieci na mocy prawa własności. Właśnie w takiej sytuacji znalazła się Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której trzy sprawy zostały powołane jako dowody. Spółka ta prowadziła bezskutecznie dwa procesy o odszkodowanie za sieci, których własność przeszła na gminę z mocy prawa po ich podłączeniu do sieci miejskiej (art. 49 kc). Pierwszy proces (I sprawa) toczył się w okresie od 17 września 2001 roku do 24 października 2004 roku, a powództwo zostało wniesione na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Sąd Rejonowy uznał roszczenie za zasadne i powództwo uwzględnił. Sąd Okręgowy także uznał je za zasadne, ale powództwo oddalił, uznając, że właściwą podstawę prawną stanowi art. 31 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, a nie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Tyle tylko, że ustawa ta weszła w życie w dniu 14 stycznia 2002 roku, a pozew został wniesiony przez Spółkę, w dniu 17 września 2001 roku, czyli cztery miesiące przed wejściem tej ustawy w życie. Drugie powództwo zostało wniesione przez Spółkę na podstawie art. 31 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu, ale powództwo i apelacja zostały oddalone ze względu na opinię biegłego stwierdzającą, że sieci nie spełniają warunków technicznych określonych w odrębnych przepisach. Tyle, że nie zostało wydane rozporządzenie określające jakim warunkom technicznym powinny odpowiadać sieci wodociągowo kanalizacyjne. Sąd Najwyższy oddalił skargę Spółki o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego. Drugi proces (II sprawa) toczył się w okresie od 26 lutego 2004 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku, a ostatni w sprawie wyrok Sądu Najwyższego został doręczony Spółce w dniu 08 maja 2007 roku. Dopiero uchwała Sądu Najwyższego, podjęta w dniu 08 marca 2006 roku, w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, sygn. akt III CZP 105/05, przesądziła, że własność sieci przesyłowych nie przechodzi automatycznie z inwestora na przedsiębiorstwo, z chwilą ich 6

7 przyłączenia do sieci tego przedsiębiorstwa. Zatem dopiero od tego czasu można było wnosić powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tych sieci. Po publikacji tej uchwały, a jeszcze przed zakończeniem II procesu o odszkodowanie za sieci, Spółka wystąpiła w dniu 12 grudnia 2006 roku do Sądu Rejonowego, z zawezwaniem gminy do próby ugodowej, a następnie z pozwem o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z sieci przez gminę, w okresie od 1999 roku do dnia wniesienia powództwa (III sprawa). Sąd Okręgowy w Poznaniu, uwzględnił powództwo Spółki w całości, a Sąd Apelacyjny w Poznaniu zmienił wyrok tego sądu tylko częściowo. Jednak Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie spółki w okresie lat uległo przedawnieniu i uchylił częściowo wyrok Sądu Apelacyjnego w tej części. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej Spółki do rozpoznania. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku, z dnia 19 października 2011 roku, sygn. akt II CSK 80/11 potwierdził, że wystąpienie przez Spółkę z zawezwaniem do próby ugodowej, w dniu 12 grudnia 2006 roku, skutecznie przerwało bieg przedawnienia roszczenia. Spółka dochowała więc należytej staranności w zakresie ochrony swoich interesów. W okresie uznanym za przedawniony nie mogła wystąpić z roszczeniem o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z sieci. W związku z tym, w piśmie procesowym, z dnia 19 grudnia 2011 roku, sygn. akt I ACa 1098/11, wniosła o uznanie zarzutu przedawnienia w tej sprawie, na podstawie art. 5 kc, za działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i tym samym stanowiące nadużycie prawa. Nie uwzględnił tego ani Sąd Apelacyjny, ani Sąd Najwyższy, odmawiając przyjęcia skargi kasacyjnej Spółki do rozpoznania, choć zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zarzut taki może być samodzielną podstawą skargi kasacyjnej. Przyjęcie 3 letniego terminu przedawnienia oznacza zatem, że w okresie uznawanym za przedawniony, nie było żadnej możliwości skutecznego wniesienia powództwa o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z sieci. Podobnie kształtowały się uwarunkowania prawne w zakresie regulowania stanów prawnych nieruchomości. Przepisy art kc, regulujące kwestie służebności przesyłu, zostały wprowadzone do obrotu prawnego, przez art. 1 pkt 2 ustawy, z dnia 30 maja 2008 roku, (Dz.U ) zmieniającej kodeks cywilny, dopiero z dniem 03 sierpnia 2008 roku. Jako przedsiębiorcy w żadnym razie nie kwestionujemy także faktu, iż zgodnie z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP, własność może zostać ograniczona na drodze ustawowej. Ale ze względu na przepis art. 64 ust. 2 Konstytucji, wszelkie ograniczenia wprowadzane w drodze ustawy muszą być równe dla wszystkich. Jakiekolwiek ograniczenia prawa własności, nawet wprowadzone ustawowo, ale w sposób zróżnicowany dla różnych grup społecznych, na przykład dla przedsiębiorców, są niezgodne z ustawą zasadniczą. Jeśli przepis art. 64 ust. 2 Konstytucji stanowi, że własność podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej, to oznaczać to musi, że ochrona ta jest dla wszystkich taka sama, jednakowa, bez żadnych różnic. Jeśli roszczenie z zakresu ochrony własności miałoby przedawniać się dla jednej grupy społecznej w terminie 3 lat, a dla pozostałych osób w terminie 10 lat, to niewątpliwie stanowi to zasadniczą różnicę i narusza tym samym konstytucyjną zasadę równej ochrony własności. 7

8 Ponadto przepis art. 64 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, iż: Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Trudno znaleźć ratio legis dla regulacji prawnej, zgodnie z którą roszczenia z zakresu ochrony własności przedsiębiorców przedawniają się w terminie ponad trzy razy krótszym niż analogiczne roszczenia osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Można to jedynie uzasadnić promowaniem tych podmiotów, które zamiast naruszać własność osób prywatnych, zechcą naruszać własność przedsiębiorców. Wynikające z przepisu art. 118 kc zróżnicowanie zakresu ochrony własności wobec osób fizycznych i prawnych, jest także sprzeczne z przepisem art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U /1), który w zdaniu pierwszym stanowi: Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Powyższy przepis ratyfikowanej przez Polskę umowy międzynarodowej nie różnicuje prawa własności przysługującego osobom fizycznym i prawnym, co oznacza, że prawo własności musi być jednakowo chronione zarówno w przypadku osób fizycznych jak i prawnych. Nie różnicuje on też podmiotów ze względu na zawód lub prowadzenie działalności gospodarczej, co oznacza, że prawo własności pracującego na własny rachunek przedsiębiorcy musi być chronione tak samo jak prawo osoby żyjącej z pracy najemnej. Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U /1), jest umową międzynarodową dotyczącą wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji (art. 89 ust. 1 pkt 2). Ponieważ został on ratyfikowany przez Rzeczypospolitą Polską w dniu 26 lipca 1994 roku, a więc przed wejściem w życie Konstytucji RP, uchwalonej w dniu 02 kwietnia 1997 roku, zatem zgodnie z art. 241 ust. 1 stosuje się do niego przepisy art. 91 Konstytucji. Oznacza to, że gwarantujący ochronę własności przepis art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji stosowany jest bezpośrednio, a w przypadku kolizji między tym przepisem, a ustawą, art. 1 Protokołu Nr 1 ma pierwszeństwo przed ustawą. Przepis art. 118 kc wszedł w życie, wraz z kodeksem cywilnym, w 1964 roku. Wprowadzony został do obrotu prawnego w zupełnie innej rzeczywistości społeczno gospodarczej. Pierwotny tekst tego przepisu był następujący (Dz.U ): W stosunkach między jednostkami gospodarki uspołecznionej, które podlegają państwowemu arbitrażowi gospodarczemu, termin przedawnienia wynosi jeden rok, chyba że dla roszczeń danego rodzaju przewidziany jest krótszy termin albo że przepis szczególny przewiduje dla określonych stosunków między takimi jednostkami termin dłuższy. W innych stosunkach termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe lat trzy, chyba że przepis szczególny przewiduje krótszy termin. Powyższy zapis był adekwatny dla prostych relacji gospodarczych socjalizmu, w których dominowały przedsiębiorstwa państwowe. Warto jednak zauważyć, że co wynika z 8

9 analizy treści tego przepisu nawet w rzeczywistości państwa totalitarnego, w którym wszystkie prawa obywatelskie były ograniczane i podporządkowane dominującej roli państwa, roszczenia z zakresu ochrony własności, zarówno w przypadku osób fizycznych, jak też w przypadku nielicznych prywatnych przedsiębiorców, rzemieślników czy rolników (inne stosunki, świadczenia nieokresowe) przedawniały się w takim samym okresie lat dziesięciu. Oznacza to, że nawet w gospodarczym systemie państwa totalitarnego, ochrona własności prywatnej nielicznych prywatnych przedsiębiorców była zdecydowanie silniejsza, niż w obecnej gospodarce wolnorynkowej demokratycznego państwa prawnego. Roszczenia z tego zakresu przedawniały się w najdłuższym możliwym terminie przewidzianym kodeksem, czyli w terminie lat dziesięciu. Z powyższej zasady wyłączone były przedsiębiorstwa państwowe, ale nie było w tym nic nadzwyczajnego, skoro cały system ówczesnego prawa chronił przede wszystkim własność państwową (dla przykładu przez zasiedzenie można było nabyć wyłącznie własność nieruchomości prywatnych, natomiast własności nieruchomości Skarbu Państwa nie można było nabyć w drodze zasiedzenia art. 177 kc). Przepis art. 118 kc został znowelizowany, z dniem 01 października 1990 roku (Dz.U art.1), w związku z przemianami ustrojowymi jakie nastąpiły w Polsce i po nowelizacji zaczął obowiązywać i obowiązuje do dnia dzisiejszego w następującym brzmieniu: Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata. Skutek jest taki, że po 1990 roku, w demokratycznym państwie prawnym, w którym zgodnie z art. 20 Konstytucji podstawę ustroju gospodarczego stanowi społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej, ochrona prywatnej własności prowadzących działalność gospodarczą przedsiębiorców, została drastycznie ograniczona w stosunku do zakresu tej ochrony obowiązującej w państwie totalitarnym, które przecież z powodów ideologicznych zwalczało wszelkie formy własności prywatnej. Od 1990 roku, związane z działalnością gospodarczą roszczenia przedsiębiorców z zakresu ochrony prawa własności ulegają przedawnieniu w terminie lat trzech, a nie dziesięciu jak w poprzednim ustroju. Niezmieniona pozostała jedynie 10-letnia ochrona własności osób fizycznych. W ocenie przedsiębiorców musi to zostać ocenione jako regres i ograniczenie ochrony prawa własności, nie tylko niczym nieuzasadnione, ale wręcz pozostające w jaskrawej sprzeczności z logiką i filozofią wprowadzonych zmian ustrojowych. Takie ograniczenie, nie przystaje do uwarunkowań gospodarki wolnorynkowej i zasad obowiązujących w demokratycznym państwie prawnym. Zdaniem członków Krajowej Izby Gospodarki Nieruchomościami, ograniczenie ochrony prawa własności przedsiębiorców do okresu przedawnienia trzech lat, gdy tymczasem inne roszczenia przedawniają się dopiero z upływem lat dziesięciu, nie daje się pogodzić z zapisaną w art. 20 Konstytucji RP zasadą ustrojową, według której to właśnie własność prywatna przedsiębiorców stanowi podstawę gospodarki rynkowej i ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. W naszym przekonaniu, prawa na których opierają się zasady ustrojowe Państwa, winny być chronione znacznie silniej niż jakiekolwiek inne prawa i roszczenia. 9

10 W związku z powyższym niniejszy wniosek uznajemy za w pełni uzasadniony. Wnosimy także o jego jak najszybsze rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny, ze względu na ustrojowy i gospodarczy charakter sprawy. Problem zakresu ochrony prawa własności przedsiębiorców, ma fundamentalne znaczenie dla porządku prawnego Państwa, bowiem na prawie własności przedsiębiorców opiera się, zgodnie z art. 20 Konstytucji RP, ustrój społeczno gospodarczy kraju. Ograniczanie ochrony prawa własności przedsiębiorców, w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, podważa zatem konstytucyjnie zdefiniowane fundamenty ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej i ma negatywne skutki dla rozwoju gospodarki rynkowej w Polsce. Wiceprezes zarządu Rzecznik Praw Przedsiębiorców Dr Włodzimierz Zydorczak W załączeniu: 1. Odpis Krajowej Izby Gospodarki Nieruchomościami, z Krajowego Rejestru Sądowego KRS Uchwała zarządu Krajowej Izby Gospodarki Nieruchomościami, z dnia 14 kwietnia 2014 roku (cztery) odpisy wniosku. 10