Wybrane zadania samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem zadań realizowanych we współpracy z organizacjami pozarządowymi

Transkrypt

1

2

3 Wybrane zadania samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem zadań realizowanych we współpracy z organizacjami pozarządowymi Opracowała: Agnieszka Deja Stan prawny na dzień: 01 grudnia 2008 r. Od 1999 roku, na podstawie Ustawy z dn. 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz. U. z 1998 r., Nr 96, poz. 603 z późn. zm.), funkcjonuje w Polsce trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego (lokalnego i regionalnego): gmina (samorząd gminny - samorząd lokalny) powiat (samorząd powiatowy - samorząd lokalny) województwo (samorząd województwa - samorząd regionalny) 1. Działania władz samorządów terytorialnych są jawne oznacza to między innymi, że obywatele mają wstęp na sesje rady gminy / rady powiatu / sejmiku województwa oraz posiedzenia ich komisji, prawo do informacji na temat działań organów gminy, mogą także mieć dostęp do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych (w tym protokołów posiedzeń organów gminy / powiatu czy województwa i komisji rady gminy / powiatu / sejmiku województwa). Coraz częściej, aby umożliwić mieszkańcom dostęp do posiedzeń rad, ich obrady są transmitowane w lokalnych telewizjach kablowych lub w internecie. Regułą stało się już publikowanie na stronach internetowych samorządu lokalnego i regionalnego informacji o terminach i miejscach obrad rady / sejmiku oraz jej poszczególnych komisji, jak i protokołów z tych posiedzeń. Często także upubliczniane są interpelacje radnych i uzyskiwane na nie odpowiedzi. Należy pamiętać, że zasady dostępu do dokumentów dotyczących działania organów gminy i korzystania z nich określa statut gminy. I. SAMORZĄD GMINNY Gmina jest podstawową jednostką podziału administracyjnego Polski (najniżej ulokowanym samorządem w strukturze terytorialnej). Ogół mieszkańców danej gminy tworzy wspólnotę samorządową gminy. W sprawach ważnych dla gminy mogą być przeprowadzane na jej terytorium konsultacje z mieszkańcami. Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji lokalnych określa uchwała rady gminy. Gmina podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży (rada gminy może na wniosek zainteresowanych środowisk wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy, mającej charakter konsultacyjny). I. 1. Zakres działania i zadania gminy W zakresie działania gminy mieszczą się wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Oznacza to między innymi, że jeżeli inne ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie w tych sprawach należy do gminy. Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. W szczególności zadania własne obejmują kwestie: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych (zakłady opiekuńczo-lecznicze, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze), 7) gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8) edukacji publicznej, 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 11) targowisk i hal targowych, 12) zieleni gminnej i zadrzewień, 13) cmentarzy gminnych, 1 Należy pamiętać, że samorząd województwa i wojewoda to dwa odrębne systemy administracji. Wojewoda to organ terenowy administracji rządowej w województwie. 1

4 14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, 18) promocji gminy, 19) współpracy z organizacjami pozarządowymi, 20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Wymienione powyżej zadania są tzw. zadaniami użyteczności publicznej. Ich celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Charakter obowiązkowy zadań własnych gminy szczegółowiej określają między innymi ustawa o pomocy społecznej, ustawa o systemie oświaty. Ponadto mogą one także nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej (tak jest np. w przypadku zadań z zakresu pomocy społecznej określa to ustawa o pomocy społecznej). W celu wykonywania swych zadań gmina może zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi (rozwinięcie tych zapisów znajduje się m.in. w ustawie o pożytku publicznym i o wolontariacie). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz z późn. zm.) I.2. Wybrane zadania gminy I Zadania gminy z zakresu pomocy społecznej Zgodnie z art. 17 ust 1 Ustawy o pomocy społecznej do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: 1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka, 2) sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej, 3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, 4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych (zasiłek ten przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego: osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy niż kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej 477 zł lub rodzinie, której dochód jest niższy niż kryterium dochodowe rodziny 351 zł na osobę), 5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych (zasiłek ten przyznawany jest w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej np. na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu), 6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego, 7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, 8) przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego, 9) opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz niezamieszkującymi wspólnie matką, ojcem lub rodzeństwem, 10) praca socjalna (prowadzona jest z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej oraz ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności. Praca socjalna świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym), 11) organizowanie i świadczenie w miejscu zamieszkania usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, 12) prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych, 13) tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną, 14) dożywianie dzieci, 15) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym, 16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu (gmina dofinansowuje koszty pobytu jej mieszkańca w domu pomocy społecznej w sytuacji, gdy koszty pobytu nie są finansowane przez osobę tam przebywającą ani jej najbliższą rodzinę), 2

5 17) pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, 18) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, 19) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników. Zapisy art. 17 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej określają, że do zadań własnych gminy należy: 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych, 2) przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie - w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze, 3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki, 4) podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej, wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych, 5) współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Uwaga! Ośrodek pomocy społecznej, wykonując zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej, kieruje się ustaleniami i wytycznymi wójta, burmistrza, prezydenta miasta (w jego imieniu działa Wydział Spraw Społecznych Urzędu Gminy). Gmina realizuje także zadania tzw. zlecone z zakresu administracji rządowej. Zadania te i ich obsługa są finansowane ze środków budżetu państwa, przekazywanych przez Urząd Wojewódzki (Wydział Polityki Społecznej UW). Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez gminę, należy: 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych (zasiłek ten przysługuje pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej lub osobie będącej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. 477 zł miesięcznie lub od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie 351 zł), 2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne, określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, 3) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osobom z zaburzeniami psychicznymi, 4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną, 5) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 6) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia, 7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w Ustawie z dn. 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2003 r., Nr 128, poz z późn. zm.), 8) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom, którzy uzyskali zgodę na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zadania gminy z zakresu pomocy społecznej realizowane są przez Ośrodek Pomocy Społecznej (OPS). Uwaga! Ustalanie sposobu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, należy do zadań wojewody (Wydział Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego). Wojewoda sprawuje nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, w tym nad jakością usług, dla których minister właściwy określił standardy - w tym standardy opieki i wychowania. Wojewoda sprawuje również nadzór nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (np. OPS, ŚDS, DPS) z wymaganiami kwalifikacyjnymi. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r., Nr 115, poz. 728 z późn. zm.) I Zadania gminy z zakresu ochrony zdrowia Zgodnie z art. 7 ust. 1 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności: 1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy, 2) przekazywanie powiatowi informacji o realizowanych programach zdrowotnych, 3) inicjowanie i udział w wytyczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych, zmierzających do zaznajamiania mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami, 4) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy. Do zadań zleconych gminy w zakresie ochrony zdrowia (art. 7 ust. 2 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) należy wydawanie decyzji dotyczących prawa do świadczeń opieki zdrowotnej w przypadku osób, które mieszkają na te- 3

6 renie danej gminy, są nieubezpieczone i spełniają kryterium dochodowe określone w Ustawie o pomocy społecznej. Decyzje te, w imieniu wójta, burmistrza, prezydenta miasta, wydaje ośrodek pomocy społecznej. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027) Ponadto samorząd gminny zobowiązany jest do organizowania i prowadzenia działań w zakresie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym. Określa to dosyć ogólnie Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 20 sierpnia 1996 r. w sprawie sposobu organizowania i prowadzenia działalności w dziedzinie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym (Dz. U. z 1996 r. Nr 112, poz. 537). I Zadania gminy z zakresu oświaty Zadaniem własnym gminy, zgodnie z art. 5 ust. 5 Ustawy o systemie oświaty, jest zakładanie i prowadzenie: - publicznych przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi, - przedszkoli specjalnych, - innych form wychowania przedszkolnego, o których mowa w Ustawie o systemie oświaty, - szkół podstawowych oraz gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi. Funkcjonowanie sieci wymienionych wyżej przedszkoli i szkół określa rada gminy. Kolejnym zadaniem własnym gminy, w myśl art. 90p ust. 1 Ustawy o systemie oświaty, jest udzielanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym (stypendium szkolne, zasiłek szkolny). Świadczenia te przyznaje wójt, burmistrz, prezydent miasta, a regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów mieszkających na terenie gminy określa rada gminy. Samorząd gminny może tworzyć lokalne programy: wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży. Programy te mogą być tworzone we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz z późn. zm.) II. SAMORZĄD POWIATOWY Kolejnym szczeblem samorządu lokalnego jest powiat. Tak samo, jak w przypadku samorządu gminnego, mieszkańcy powiatu tworzą lokalną wspólnotę samorządową. II. 1. Zadania powiatu Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: 1) edukacji publicznej, 2) promocji i ochrony zdrowia, 3) pomocy społecznej, 4) polityki prorodzinnej, 5) wspierania osób niepełnosprawnych, 6) transportu zbiorowego i dróg publicznych, 7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 8) kultury fizycznej i turystyki, 9) geodezji, kartografii i katastru, 10) gospodarki nieruchomościami, 11) administracji architektoniczno-budowlanej, 12) gospodarki wodnej, 13) ochrony środowiska i przyrody, 14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, 15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, 16) ochrony przeciwpowodziowej, 17) przeciwdziałania bezrobociu, 18) aktywizacji lokalnego rynku pracy, 19) ochrony praw konsumenta, 20) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 21) obronności, 4

7 22) promocji powiatu, 23) współpracy z organizacjami pozarządowymi. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości. Warunki przekazania tego zadania powinny być określone w porozumieniu. Działalność organów powiatu (rady powiatu i starosty) jest jawna. Odnosi się to w szczególności do prawa obywateli do uzyskania informacji, wstępu na sesje rady powiatu i posiedzenia jej komisji oraz dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów powiatu i komisji rady powiatu. Zarząd powiatu (starosta i jego zastępcy) wykonuje zadania przypisane do samorządu powiatowego z pomocą starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzędu pracy (PUP). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz z późn. zm.) II. 2. Wybrane zadania powiatu II.2.1. Zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej Według art. 19 Ustawy o pomocy społecznej do zadań własnych powiatu należy: 1) opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów wspierania osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami, 2) prowadzenie specjalistycznego poradnictwa (obejmuje ono w szczególności poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne, świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych), 3) organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka lub świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym, 4) zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie, 5) pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu, 6) przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze, 7) pomoc w integracji ze środowiskiem osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze, 8) pomoc cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, mającym trudności w integracji ze środowiskiem, 9) prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób, 10) prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niż jednej gminy oraz powiatowych ośrodków wsparcia, w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, z wyłączeniem środowiskowych domów samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 11) prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej, 12) udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach (w tym dotyczących osób niepełnosprawnych), 13) szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu, 14) doradztwo metodyczne dla kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z terenu powiatu (m.in. domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia), 15) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych, 16) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, 17) sporządzanie bilansu potrzeb powiatu w zakresie pomocy społecznej, 18) utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników. 5

8 Powiaty realizują także zadania pomocy społecznej z zakresu administracji rządowej (art. 20 Ustawy o pomocy społecznej). Do zadań tych należy: 1) pomoc cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, w zakresie indywidualnego programu integracji oraz opłacanie za te osoby składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, 2) prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (głównie środowiskowych domów samopomocy), 3) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia, 4) udzielanie cudzoziemcom, o których mowa w Ustawie z dn. 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2003 r. Nr 128, poz z późn. zm.) pomocy w zakresie interwencji kryzysowej, 5) finansowanie dzieciom cudzoziemców pobytu w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz w rodzinach zastępczych, 6) realizacja zadań z dziedziny przysposobienia międzynarodowego dzieci, w tym zlecanie realizacji tych zadań podmiotom prowadzącym niepubliczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, wyznaczone przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Środki na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej zapewnia budżet państwa, przekazując je przez Urząd Wojewódzki (Wydział Polityki Społecznej UW). Zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej realizowane są przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR). Uwaga! Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej (mogą one także przyjmować nazwę: miejski ośrodek pomocy rodzinie MOPR, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej - MOPS). Uwaga! Ustalanie sposobu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, należy do zadań wojewody (Wydział Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego). Wojewoda sprawuje także nadzór nad realizacją zadań samorządu powiatowego, w tym nad jakością usług, dla których minister właściwy określił standardy - w tym standardy opieki i wychowania, a także nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (np. PCPR, DPS) z wymaganiami kwalifikacyjnymi. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r., Nr 115, poz. 728 z późn. zm.) II.2.2. Zadania powiatu z zakresu ochrony zdrowia Zgodnie z zapisami art. 8 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zadaniami własnymi powiatu w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej są w szczególności: 1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców powiatu - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami, 2) przekazywanie marszałkowi województwa informacji o realizowanych na terenie powiatu programach zdrowotnych, 3) inicjowanie, wspomaganie i monitorowanie prowadzonych na terenie powiatu działań lokalnej wspólnoty samorządowej w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, 4) pobudzanie działań na rzecz indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za zdrowie i na rzecz ochrony zdrowia, 5) podejmowanie innych działań wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027) Zgodnie z zapisami art. 6a Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego powiat organizuje i zapewnia usługi w odpowiednim standardzie w domach pomocy społecznej, dostosowanych do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi. Domy te są tworzone na zasadach określonych w Ustawie z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r., Nr 115, poz. 728 z późn. zm.) Ponadto samorząd powiatowy zobowiązany jest do organizowania i prowadzenia działań w zakresie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym. Określa to dosyć ogólnie Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 20 sierpnia 1996 r. w sprawie sposobu organizowania i prowadzenia działalności w dziedzinie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym (Dz. U. z 1996 r. Nr 112, poz. 537). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (DZ. U. z 1994 r., Nr 111, poz. 535) II Zadania z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych Zgodnie z art. 35a ust. 1 Ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych do zadań powiatu należy: 1) opracowywanie i realizacja powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych, zgodnych z powiatową strategią rozwiązywania problemów społecznych, w zakresie: rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudniania, przestrzegania 6

9 praw osób niepełnosprawnych - są to zadania PCPR (w zakresie rehabilitacji społecznej i praw osób niepełnosprawnych) oraz Powiatowego Urzędu Pracy - PUP (w zakresie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych), 2) współpraca z instytucjami administracji rządowej i samorządowej w opracowywaniu i realizacji programów, o których mowa powyżej, 3) udostępnianie na potrzeby Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych i samorządu województwa oraz przekazywanie właściwemu wojewodzie uchwalonych przez radę powiatu programów, o których mowa powyżej oraz rocznej informacji z ich realizacji, 4) podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności zadanie PCPR, 5) opracowywanie i przedstawianie planów zadań i informacji z prowadzonej działalności oraz ich udostępnianie na potrzeby samorządu województwa - zadanie PCPR, 6) współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej tych osób jest to zadanie PCPR, 7) finansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) wydatków na instrumenty lub usługi rynku pracy, określone w ustawie o promocji, w odniesieniu do osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu - zadanie PUP, 8) dofinansowanie przez PCPR, ze środków PFRON: - uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych, - sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych, - zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów, - likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w zależności od indywidualnych potrzeb osób niepełnosprawnych, - rehabilitacji dzieci i młodzieży, 9) dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej zadanie PCPR, 10) pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych, ich szkolenie oraz przekwalifikowanie - zadanie PUP, 11) przyznawanie osobom niepełnosprawnym środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej zadanie PUP, 12) zwrot pracodawcy, ze środków PFRON, kosztów przystosowania tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb tych osób, adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej funkcjonowanie w zakładzie pracy, rozpoznawania przez służby medycyny pracy tych potrzeb (zadanie to szczegółowo określa art. 26 Ustawy) - zadanie PUP, 13) zwrot pracodawcy, ze środków PFRON, miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy (zadanie to szczegółowo określa art. 26 d Ustawy) - zadanie PUP, 14) zwrot pracodawcy, ze środków PFRON, kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej w powiatowym urzędzie pracy, którą pracodawca zatrudnił na co najmniej 36 miesięcy (zadanie to szczegółowo określa art. 26 e Ustawy) - zadanie PUP, 15) zwrot pracodawcy, ze środków PFRON, kosztów dotyczących wynagrodzenia osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej wcześniej w urzędzie pracy - 60% wynagrodzenia przed opodatkowaniem podatkiem dochodowym oraz obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne od tego wynagrodzenia przez rok od momentu zatrudnienia tej osoby (dokładnej określa to art. 26 f Ustawy) - zadanie PUP, 16) zlecanie zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej, finansowanych ze środków PFRON (szczegółowiej określa to art. 36 Ustawy) - zadanie PUP, 17) kierowanie osób niepełnosprawnych, które wymagają specjalistycznego programu szkolenia oraz rehabilitacji leczniczej i społecznej, do specjalistycznego ośrodka szkoleniowo-rehabilitacyjnego lub innej placówki szkoleniowej - zadanie PUP, (jak dotąd w województwie mazowieckim nie funkcjonują ośrodki tego typu!), 18) współpraca z organami rentowymi w zakresie wynikającym z odrębnych przepisów - zadanie PUP, 19) doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej lub rolniczej, podejmowanej przez osoby niepełnosprawne - zadanie PUP, 20) współpraca z właściwym terenowo inspektorem pracy w zakresie oceny i kontroli miejsc pracy osób niepełnosprawnych - zadanie PUP. Rodzaje zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków PFRON oraz wymagania, jakie powinny spełnić podmioty ubiegające się o dofinansowanie, tryb postępowania i zasady dofinansowania określone są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (DZ. U. z 2002 r., Nr 96, poz. 861 z późn. zm.). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DZ. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92) 7

10 II Zadania powiatu z zakresu oświaty Do zadań własnych powiatu, określonych w art. 5 ust. 6 Ustawy o systemie oświaty, należy zakładanie i prowadzenie: - publicznych szkół podstawowych specjalnych, - gimnazjów specjalnych, - szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, - szkół sportowych i mistrzostwa sportowego, - placówek oświatowo-wychowawczych, w tym szkolnych schronisk młodzieżowych, umożliwiających rozwijanie zainteresowań i uzdolnień, - placówek kształcenia ustawicznego, placówek kształcenia praktycznego oraz ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiających uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, - placówek artystycznych - ognisk artystycznych umożliwiających rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych, - poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, udzielających dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, - młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodków wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodków umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim oraz dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, realizację odpowiednio obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, - placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. Sieć wyżej wymienionych szkół i placówek określa rada powiatu. Samorząd powiatowy może tworzyć lokalne programy wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży. Programy te mogą być tworzone we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz z późn. zm.) II Zadania powiatu z zakresu promocji zatrudnienia Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, art. 9 ust 1., określa zadania samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Należą do nich: 1) opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, stanowiącego część powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, o której mowa w Ustawie o pomocy społecznej, 2) pozyskiwanie i gospodarowanie środkami finansowymi na realizację zadań z zakresu aktywizacji lokalnego rynku pracy, 3) udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, 4) udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników przez pośrednictwo pracy oraz poradnictwo zawodowe i informację zawodową, 5) rejestrowanie bezrobotnych i poszukujących pracy oraz wydawanie decyzji o uznaniu danej osoby za bezrobotną, 6) inicjowanie i wdrażanie instrumentów rynku pracy, 7) inicjowanie, organizowanie i finansowanie usług i instrumentów rynku pracy, 8) inicjowanie i wspieranie metodyczne tworzenia klubów pracy, działających w innych niż powiatowy urząd pracy instytucjach i organizacjach, 9) inicjowanie, organizowanie i finansowanie projektów lokalnych i innych działań na rzecz aktywizacji bezrobotnych, 10) opracowywanie analiz i sprawozdań, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych oraz dokonywanie ocen rynku pracy na potrzeby powiatowej rady zatrudnienia oraz organów zatrudnienia, 11) inicjowanie i realizowanie przedsięwzięć mających na celu rozwiązanie lub złagodzenie problemów związanych z planowanymi zwolnieniami grup pracowników z przyczyn dotyczących zakładu pracy, 12) współdziałanie z powiatowymi radami zatrudnienia w zakresie promocji zatrudnienia oraz wykorzystania środków Funduszu Pracy, 13) współpraca z gminami w zakresie upowszechniania ofert pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i szkoleniach, organizacji robót publicznych oraz zatrudnienia socjalnego na podstawie odrębnych przepisów (w tym Ustawy o pomocy społecznej), 14) przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bezrobocia, 15) realizowanie zadań wynikających z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń dla bezrobotnych, 8

11 16) realizowanie zadań wynikających z prawa swobodnego przepływu pracowników między państwami Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w szczególności realizowanie zadań z zakresu udziału w sieci EURES 2, 17) realizowanie zadań związanych z międzynarodowym przepływem pracowników, wynikających z odrębnych przepisów, umów międzynarodowych i innych porozumień zawartych z partnerami zagranicznymi, 18) badanie i analizowanie sytuacji na lokalnym rynku pracy w związku z postępowaniem o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca, 19) organizowanie i finansowanie szkoleń pracowników powiatowego urzędu pracy, 20) opracowywanie i realizowanie indywidualnych planów działania, 21) realizowanie projektów w zakresie promocji zatrudnienia, w tym przeciwdziałania bezrobociu, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych, wynikających z programów operacyjnych współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Pracy. Wszystkie powyższe zadania są wykonywane przez powiatowe urzędy pracy (PUP) wchodzące w skład powiatowej administracji zespolonej. Zgodnie z art. 63 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy starosta, samodzielnie lub we współpracy z innymi organami, organizacjami i podmiotami zajmującymi się problematyką rynku pracy inicjuje i realizuje lokalne projekty, które mają na celu promocję zatrudnienia i aktywizację bezrobotnych i poszukujących pracy. Projekty te są przygotowywane i realizowane na zasadzie partnerstwa, polegającego w szczególności na stworzeniu odpowiednich warunków organizacyjnych dla realizacji projektów z udziałem partnerów społecznych oraz na zapewnieniu wsparcia finansowego. Projekty lokalne przygotowuje się na podstawie: regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia przygotowywanego przez samorząd województwa, badań i analiz lokalnego rynku pracy, w tym sytuacji osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, analiz i informacji ośrodków pomocy społecznej i innych organów, organizacji i podmiotów zajmujących się problematyką rynku pracy. Projekty te są realizowane przez PUP lub przez wykonawców wyłonionych w drodze otwartego konkursu ofert na zasadach określonych w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy albo w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych. Tryb przygotowywania programów lokalnych określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 24 sierpnia 2007 r. w sprawie programów regionalnych i projektów lokalnych (DZ. U. z 158, poz. 1108). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r., Nr. 69, poz. 415 z późn. zm.) III. SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA Mieszkańcy województwa tworzą regionalną wspólnotę samorządową. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Organy samorządu województwa (zarząd województwa, sejmik województwa) nie sprawują funkcji kontrolnych wobec powiatu i gminy. III. 1. Zakres działalności Jednym z zadań samorządu województwa jest prowadzenie polityki rozwoju danego regionu (województwa) oraz wykonywanie zadań związanych z rozwojem regionalnym na jego obszarze. Działanie to opiera się na strategii rozwoju województwa, którą tworzy samorząd. Strategia ta powinna uwzględniać następujące cele: 1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej, 2) pobudzanie aktywności gospodarczej, 3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, 4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, 5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. Na politykę rozwoju województwa składa się: 1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy, 2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim, 3) pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej, 4) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, 2 EURES jest siecią współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich partnerów na rynku pracy, wspierającą mobilność w dziedzinie zatrudnienia na poziomie międzynarodowym, w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego czyli w krajach Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Liechteinsteinie, a także w Szwajcarii. Sieć EURES tworzą w praktyce przedstawiciele ministerstw właściwych ds. pracy, centralnych a także regionalnych i lokalnych urzędów pracy oraz związków zawodowych i organizacji pracodawców. 9

12 5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, 6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji, 7) wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystywanie, 8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa, 9) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz integracji społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Zadania te powinny mieć swoje odzwierciedlenie w strategii rozwoju województwa (obecnie obowiązuje Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku ). Strategia powinna być uchwalana na okres obowiązywania strategii rozwoju kraju (obecnie obowiązująca Strategia Rozwoju Kraju dotyczy lat: aspx ). Samorząd Województwa Mazowieckiego uchwalił także Samorządowy Program Rozwoju Mazowsza, który zawiera następujące komponenty: Mazowiecki Program Wsparcia Powiatowej Infrastruktury Drogowej, Mazowiecki Program Modernizacji Placówek Oświatowych na Terenach Wiejskich, Mazowiecki Program Wyrównywania Rozwoju Obszarów Wiejskich ( Strategia rozwoju województwa realizowana jest m.in. poprzez regionalne programy operacyjne, o których mowa w Ustawie z dn. 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz z późn. zm.). Na Mazowszu obowiązuje Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego ( Samorząd województwa może występować o dofinansowanie realizacji regionalnego programu operacyjnego ze środków budżetu państwa i środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Samorząd województwa, przy przygotowywaniu i aktualizowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju, powinien współpracować także z organizacjami pozarządowymi (art. 12 ust. 1 Ustawy o samorządzie województwa). Szczegółowe zasady, w tym dotyczące współpracy z podmiotami, które mają brać udział w pracach nad przygotowywaniem strategii, tryb i harmonogram opracowania tego dokumentu określa sejmik województwa w formie uchwały, która jest publikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz z późn. zm.) III. 2. Wybrane zadania samorządu województwa III Zadania samorządu województwa z zakresu pomocy społecznej Ustawa o pomocy społecznej (art. 21) określa, że do zadań samorządu województwa należy: 1) opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej, będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa i obejmującej w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi - po konsultacji z powiatami, 2) organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie publicznych szkół służb społecznych oraz szkolenie zawodowe kadr pomocy społecznej, 3) rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska, 4) inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej, 5) organizowanie i prowadzenie regionalnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, 6) prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie województwa, 7) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w formie dokumentu elektronicznego, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, 8) sporządzanie bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej i przekazywanie go wojewodzie do dnia 1 marca każdego roku, 9) utworzenie i utrzymanie regionalnego ośrodka polityki społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników. Nadzór nad realizacją zadań samorządu województwa, w tym nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (np. ROPS) z wymaganiami kwalifikacyjnymi, sprawuje wojewoda. Zadania z zakresu pomocy społecznej w ramach samorządu województwa realizowane są przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej (ROPS) w województwie mazowieckim jest to Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej (MCPS) - Podstawa prawna: Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r., Nr 115, poz. 728 z późn. zm.) 10

13 III Zadania z zakresu ochrony zdrowia Art. 9 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych określa, że do zadań samorządu województwa w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności: 1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców województwa - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami i powiatami, 2) przekazywanie wojewodzie informacji o realizowanych na terenie województwa programach zdrowotnych, 3) opracowywanie i wdrażanie programów innych niż określone powyżej, służących realizacji zadań w zakresie ochrony zdrowia, 4) inspirowanie i promowanie rozwiązań w zakresie wzrostu efektywności, w tym restrukturyzacji w ochronie zdrowia, 5) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027) Art. 6 ust. 1 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego określa, że samorząd województwa, zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa, tworzy i prowadzi zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Ponadto, samorząd województwa jest zobowiązany do organizowania i prowadzenia działań w zakresie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym. Określa to dosyć ogólnie Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 20 sierpnia 1996 r. w sprawie sposobu organizowania i prowadzenia działalności w dziedzinie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym (Dz. U. z 1996 r. Nr 112, poz. 537). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (DZ. U. z 1994 r., Nr 111, poz. 535) III Zadania samorządu województwa z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych Zgodnie z art. 35 ust. 1 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych do zadań samorządu województwa należy: 1) opracowanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczących wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w realizacji zadań na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych, 2) opracowywanie i przedstawianie Pełnomocnikowi Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych informacji o prowadzonej działalności, 3) udzielanie pomocy zakładom pracy chronionej, 4) dofinansowanie robót budowlanych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz z późn. zm.), dotyczących obiektów służących rehabilitacji, w związku z potrzebami osób niepełnosprawnych, z wyjątkiem rozbiórki tych obiektów, 5) dofinansowywanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej, 6) współpraca z organami administracji rządowej oraz powiatami i gminami w realizacji zadań wynikających z ustawy, 7) współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych, 8) opiniowanie wniosków o wpis do rejestru ośrodków przyjmujących grupy na turnus rehabilitacyjny. Sejmik województwa w formie uchwały określa zadania, na które przeznacza środki na realizację zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych (Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 6 sierpnia 2004 r. w sprawie określenia zadań samorządu województwa, które mogą być dofinansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Dz. U. z 2004 r., Nr 187, poz z późn. zm.). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DZ. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92) III Zadania samorządu województwa z zakresu oświaty Ustawa o systemie oświaty (art.5 ust. 6) określa, że do zadań samorządu wojewódzkiego należy zakładanie i prowadzenie: - publicznych zakładów kształcenia i placówek doskonalenia nauczycieli, - bibliotek pedagogicznych, - publicznych szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym. Plan sieci wymienionych wyżej instytucji określa strategia rozwoju województwa. Zadaniem własnym województwa, zgodnie z art. 5 ust. 6d Ustawy o systemie oświaty, jest zakładanie publicznych kolegiów pracowników służb społecznych. 11

14 Samorząd województwa może tworzyć regionalne programy: wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży. Programy te mogą być tworzone we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz z późn. zm.) III Zadania samorządu województwa z zakresu promocji zatrudnienia Art. 3 ust. 4 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy określa, że samorząd województwa, na podstawie Krajowego Planu Działań, uwzględniając strategię rozwoju województwa oraz strategię wojewódzką w zakresie polityki społecznej, przygotowuje corocznie regionalny plan działań na rzecz zatrudnienia. Plan ten określa preferowane programy regionalne, projekty lokalne, priorytetowe grupy bezrobotnych i innych osób wymagających wsparcia. Wspomniany plan działań na rzecz zatrudnienia tworzony jest po zasięgnięciu opinii powiatowych jednostek samorządu terytorialnego oraz partnerów społecznych. Zadania samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy określa art. 8 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Należą do nich: 1) określanie i koordynowanie regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich w odniesieniu do krajowej polityki rynku pracy poprzez przygotowanie i realizację regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia, 2) podział posiadanych środków Funduszu Pracy na działania na rzecz promocji zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich i aktywizacji bezrobotnych, z uwzględnieniem kierunków i priorytetów określonych w regionalnym planie działań na rzecz zatrudnienia, 3) opracowywanie analiz rynku pracy i badanie popytu na pracę, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, 4) współdziałanie z wojewódzką radą zatrudnienia w określaniu i realizacji regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich, 5) badanie efektywności projektów lokalnych, 6) programowanie i wykonywanie zadań realizowanych przy współfinansowaniu Europejskiego Funduszu Społecznego poprzez: opracowywanie, realizację i finansowanie programów regionalnych i projektów lokalnych, mających na celu m.in. promocję zatrudnienia i aktywizację bezrobotnych i poszukujących pracy oraz wykonywanie zadań wynikających z programów, o których mowa w przepisach o Narodowym Planie Rozwoju albo o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, 7) inicjowanie i realizowanie przedsięwzięć mających na celu rozwiązanie lub złagodzenie problemów związanych z planowanymi zwolnieniami grup pracowników z przyczyn dotyczących zakładu pracy, 8) realizowanie zadań wynikających z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń dla bezrobotnych, w szczególności: pełnienie funkcji instytucji właściwej, przyjmowanie i rozpatrywanie wniosków bezrobotnych o wydanie odpowiednich zaświadczeń w sprawach świadczeń z tytułu bezrobocia, wydawanie decyzji w sprawach świadczeń z tytułu bezrobocia, 9) realizowanie zadań wynikających z prawa swobodnego przepływu pracowników między państwami, w szczególności realizowanie zadań z zakresu udziału w sieci EURES, w tym: wspieranie i koordynowanie realizacji zadań na terenie województwa we współpracy z ministrem właściwym do spraw pracy oraz samorządem powiatowym, związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców oraz świadczenie usług EURES (są to usługi dotyczące m.in. pośrednictwa pracy wraz z doradztwem z zakresu mobilności na rynku pracy w Polsce oraz w państwach UE i EOG), 10) realizowanie zadań związanych z międzynarodowym przepływem pracowników, wynikających z odrębnych przepisów, umów międzynarodowych i innych porozumień zawartych z partnerami zagranicznymi, 11) organizowanie i koordynowanie oraz świadczenie usług poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, a także ich rozwijanie na terenie województwa, 12) opracowywanie, gromadzenie, aktualizowanie i upowszechnianie informacji zawodowych na terenie województwa, 13) koordynowanie działań w zakresie kształcenia ustawicznego i szkolenia bezrobotnych i poszukujących pracy, w szczególności: - diagnozowanie potrzeb rynku pracy w zakresie kształcenia ustawicznego i szkolenia bezrobotnych i poszukujących pracy, - określanie i wdrażanie instrumentów służących dostosowaniu kierunków kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy, - prowadzenie rejestru instytucji szkoleniowych, - prowadzenie dialogu społecznego w zakresie polityki zatrudnienia i kształcenia ustawicznego pracowników i osób poszukujących pracy, 14) organizowanie, prowadzenie i finansowanie szkoleń pracowników wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy, 15) określanie wykazu zawodów, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiej rady zatrudnienia, na podstawie klasyfikacji zawodów i specjalności, w których za przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników może być dokonywana refundacja (wykaz zawodów podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym), 16) współdziałanie z właściwymi organami oświatowymi w harmonizowaniu ustawicznego kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy, 17) prowadzenie rejestru agencji zatrudnienia oraz wydawanie certyfikatów wstępnych i certyfikatów o dokonaniu wpisu do rejestru agencji zatrudnienia. Wszystkie powyższe zadania realizowane są przez wojewódzki urząd pracy (WUP), który jest jednostką organizacyjną samorządu województwa. 12

15 Jak określa art. 65 ust 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy marszałek województwa, samodzielnie lub we współpracy z samorządami powiatowymi, na podstawie regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia, inicjuje tworzenie programów regionalnych. Programy mają na celu: 1) utrzymanie i tworzenie miejsc pracy, 2) zmniejszenie negatywnych skutków bezrobocia, 3) wsparcie przebiegu restrukturyzacji zatrudnienia w przedsiębiorstwach, 4) rozwój zasobów ludzkich, 5) wzmocnienie równych szans na rynku pracy. Programy regionalne mogą składać się z projektów lokalnych lub inicjatyw samorządu województwa. Programy te są przygotowywane i realizowane na zasadzie partnerstwa, polegającego w szczególności na stworzeniu odpowiednich warunków organizacyjnych dla realizacji projektów z udziałem partnerów społecznych oraz na zapewnieniu wsparcia finansowego. Tryb przygotowywania programów regionalnych oraz szczegółowe warunki, zakres i tryb ich wspierania ze środków Funduszu Pracy określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 24 sierpnia 2007 r. w sprawie programów regionalnych i projektów lokalnych (DZ. U. z 158, poz. 1108). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r., Nr. 69, poz. 415 z późn. zm.) IV. ZLECANIE ZADAŃ PUBLICZNYCH ORGANIZACJOM POZARZĄDOWYM NA PODSTAWIE WYBRANYCH USTAW IV. 1. Zlecanie zadań z zakresu pomocy społecznej Zgodnie z zapisami art. 21 Ustawy o pomocy społecznej organy administracji rządowej oraz samorządowej mogą zlecać zadania z zakresu pomocy społecznej organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w tym zakresie, a także osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania, o ile ich cele obejmują prowadzenie działalności w zakresie pomocy społecznej. Zlecenie realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej odbywa się po wcześniejszym przeprowadzeniu konkursu ofert i obejmuje udzielenie dotacji na finansowanie lub dofinansowanie realizacji tego zadania. Uwaga! Zlecenie zadań nie obejmuje ustalania uprawnień do świadczeń, opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz wypłaty tych świadczeń (są to zadania realizowane przez ośrodki pomocy społecznej). Konkurs ofert dotyczący realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej odbywa się z uwzględnieniem zasady pomocniczości, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Podmioty uprawnione do realizacji zadania zleconego mogą z własnej inicjatywy, poza konkursem, wystąpić z ofertą realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej (art. 27 Ustawy o pomocy społecznej). Składana oferta może dotyczyć m.in. zadania realizowanego dotychczas przez inny podmiot. W sytuacji, gdy np. organizacja pozarządowa złoży ofertę z własnej inicjatywy, organ, do którego ona wypłynęła, ma obowiązek, w terminie nieprzekraczającym dwa miesiące, rozpatrzyć celowość zlecenia określonego zadania, biorąc pod uwagę: - stopień, w jakim oferta odpowiada priorytetom zadań z zakresu pomocy społecznej, - gwarancję realizacji zadania zgodnie z obowiązującymi standardami, - dostępne środki, - korzyści wynikające z realizacji zadania przez organizację pozarządową. W przypadku stwierdzenia celowości realizacji określonego zadania organizacja pozarządowa, która złożyła ofertę, powinna być poinformowana o przybliżonym terminie wszczęcia konkursu ofert. Należy pamiętać, że złożenie z własnej inicjatywy oferty dotyczącej realizacji zadania zleconego nie oznacza z automatu przekazania go organizacji. Złożenie takiej oferty może zaskutkować ogłoszeniem konkursu na realizację danego zadania (rozpoczęciem procedury konkursowej). Ogłoszenie dotyczące otwartego konkursu ofert powinno zawierać informacje o: 1) rodzaju zadania, 2) wysokości dotacji na realizację zadania, 3) warunkach przyznawania dotacji, 4) terminie i warunkach realizacji zadania, 5) terminie składania ofert (Uwaga! Termin składania ofert w ogłoszonym otwartym konkursie na zlecenie realizacji zadania/zadań z zakresu pomocy społecznej powinien wynosić nie mniej niż 30 dni), 13

16 6) terminie, trybie i kryteriach stosowanych przy wyborze oferty, 7) zrealizowanych w bieżącym i poprzednim roku zadaniach tego samego rodzaju oraz o koszcie ich realizacji, przy udziale podmiotów uprawnionych, ze szczególnym uwzględnieniem dotacji przekazanych tym podmiotom. Ogłoszenie o otwartym konkursie ofert zamieszcza się, w zależności od rodzaju zadania, w: - dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub lokalnym, - Biuletynie Informacji Publicznej (BIP), - na tablicy ogłoszeń w siedzibie organu zlecającego realizację zadania, w miejscu przeznaczonym na ogłoszenia. Ogłoszenie to może być także rozpowszechniane w inny sposób zapewniający dostęp do informacji potencjalnym oferentom, w tym, w miarę możliwości, z użyciem powszechnie dostępnych sieci teleinformatycznych. Oferta dotycząca realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej składana przez podmiot uprawniony powinna zawierać: 1) szczegółowy zakres rzeczowy zadania proponowanego do realizacji, zawierający opis planowanego działania, 2) informacje o terminie i miejscu realizacji zadania, 3) kalkulację przewidywanych kosztów realizacji zadania (budżet zadania), 4) informacje o posiadanych zasobach rzeczowych i kadrowych, zapewniających realizację zadania, 5) informacje o wysokości środków finansowych własnych albo pozyskanych z innych źródeł na realizację danego zadania, 6) informację o wcześniejszej działalności podmiotu składającego ofertę w zakresie, którego dotyczy zadanie, 7) inne informacje wymagane zgodnie z ogłoszeniem o otwartym konkursie ofert. Wzór oferty składanej w związku z konkursem na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej określono w Rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dn. 8 marca 2005 r. w sprawie określenia wzoru oferty podmiotu uprawnionego (Dz. U. z 2005 r., Nr 44, poz. 427). Warunkiem rozpatrzenia oferty złożonej w otwartym konkursie ofert jest: 1) zamieszczenie w ofercie wymaganych informacji (są one określone w art. 29 ust. 1 Ustawy o pomocy społecznej), 2) dołączenie aktualnego odpisu potwierdzającego wpis do właściwej ewidencji lub rejestru dotyczącego statusu prawnego uprawnionego podmiotu i prowadzonej przez niego działalności (aktualny wypis z KRS z ostatnich 3 miesięcy przed złożeniem wniosku), 3) przedstawienie sprawozdania finansowego i merytorycznego z działalności podmiotu za ubiegły rok, a w przypadku dotychczasowej krótszej działalności - za okres tej działalności (Uwaga! Chodzi o sprawozdanie finansowe składane do wewnętrznych organów nadzorujących za ostatni rok obrachunkowy. Sprawozdanie finansowe musi być sporządzane na podstawie ustawy z dn. 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r., Nr 76, poz. 694 z późn. zm.) i musi składać się z trzech elementów: bilansu, rachunku wyników lub rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej. Należy pamiętać, że sprawozdanie finansowe za poprzedni rok ma być przygotowane do 31 marca roku następnego. Oznacza to, że w przypadku, gdy termin składania ofert przypada przed 31 marca danego roku to żądanie dołączenia sprawozdania za rok poprzedni może być bezpodstawne. Często w takich sytuacjach, w ogłoszeniu o konkursie jest mowa o konieczności dołączenia jedynie informacji finansowej za poprzedni rok, zawierającej m.in. informacje o otrzymanych dotacjach, grantach, wpłatach uczestników, składkach członkowskich, innych środków otrzymanych od sponsorów publicznych czy prywatnych). Przy rozpatrywaniu złożonych ofert (w tym w sytuacji złożenia tylko jednej oferty w konkursie) organ ogłaszający konkurs: 1) dokonuje oceny zgłoszonych możliwości realizacji zadania przez podmioty, które złożyły oferty, 2) uwzględnia zadeklarowaną jakość działania i kwalifikacje osób, przy udziale których ma być realizowane działanie, 3) dokonuje oceny przedstawionej kalkulacji kosztów realizacji zadania, w tym w relacji do zakresu rzeczowego zadania, 4) uwzględnia zadeklarowany udział środków finansowych własnych albo pozyskanych z innych źródeł na realizację zadania, 5) uwzględnia analizę i ocenę realizacji zadań zleconych podmiotowi uprawnionemu w okresie poprzednim, biorąc pod uwagę rzetelność i terminowość oraz sposób rozliczenia otrzymanych na ten cel środków, 6) uwzględnia wysokość dotacji, która jest przeznaczona na realizację zadania. Nie ma obowiązku powoływania zespołu opiniującego złożone oferty (art. 32 ust. 1 Ustawy o pomocy społecznej określa, że zespół taki może być powołany). Coraz więcej samorządów, w ramach dobrych praktyk, decyduje się jednak na ocenę złożonych ofert przez zespół opiniujący. Najczęściej w skład zespołów oceniających złożone oferty wchodzą urzędnicy z właściwego biura / wydziału, radni oraz eksperci zgłaszani przez organizacje pozarządowe. Podmiot, który zostanie wyłoniony w drodze otwartego konkursu ofert, zawiera umowę na realizację danego zadania. Umowa ta jest zawierana w formie pisemnej i określa: 1) szczegółowy opis zadania i termin jego realizacji, 2) dotację celową należną podmiotowi realizującemu zadanie i tryb płatności, 14

17 3) tryb kontroli realizacji zadania, 4) sposób rozliczenia udzielonej dotacji celowej i zasady zwrotu niewykorzystanej części dotacji. Uwaga! Umowa, która nie zawiera wymienionych wyżej zapisów jest nieważna. Umowa dotycząca realizacji zadania zleconego z zakresu pomocy społecznej zawierana jest na czas określony, który jest uzależniony od rodzaju zadania zleconego, maksymalnie na okres 5 lat. Wzór umowy dotyczącej realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej określa Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 4 kwietnia 2005 r. w sprawie określenia ramowego wzoru umowy o realizację zadania z zakresu pomocy społecznej (Dz. U. z 2005 r., Nr 61, poz. 545). Organ, który zlecił realizację zadania z zakresu pomocy społecznej (czyli wójt, burmistrz, prezydent, starosta, marszałek województwa, a w jego imieniu właściwe biuro / wydział / departament urzędu gminy / starostwa / urzędu marszałkowskiego) ma prawo do przeprowadzania okresowej kontroli i oceny realizacji zadania. Kontrola i ocena ta obejmuje: 1) stan realizacji zadania, 2) efektywność, rzetelność i jakość realizacji zadania, 3) prawidłowość wykorzystania dotacji na realizację zadania, 4) prawidłowość prowadzonej dokumentacji, dotyczącej realizacji zadania. Realizacja zadania zleconego powoduje obowiązek złożenia sprawozdania z jego realizacji (okresem sprawozdawczym jest rok budżetowy, a jeżeli umowa jest zawarta na okres krótszy niż rok okres, na który została ona zawarta). Sprawozdanie powinno być sporządzone w ciągu 30 dni po upływie okresu, na który była zawarta umowa (w przypadku okresu dłuższego niż jeden rok budżetowy sprawozdanie składane jest w terminie 30 dni po upływie każdego roku budżetowego oraz w terminie 30 dni po upływie okresu, na który została zawarta umowa). Wzór sprawozdania z realizacji zadania zleconego z zakresu pomocy społecznej został określony w Rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dn. 8 marca 2005 r. w sprawie określenia wzoru sprawozdania z realizacji zadania z zakresu pomocy społecznej (Dz. U. z 2005 r., Nr 44, poz. 428). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r., Nr 115, poz. 728 z późn. zm.) IV. 2. Zlecanie zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (art. 36) określa, że zadania z zakresu tejże rehabilitacji mogą być realizowane ze środków PFRON przez organizacje pozarządowe. Zadania te mogą być zlecane także przez samorząd województwa lub powiatu. W sytuacjach tych stosuje się przepisy Ustawy z dn. 24 kwietnia 2003 r. o pożytku publicznym i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873 z późn. zm.). Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DZ. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92) Od 1 lipca 2008 r. organizacjom pozarządowym mogą być zlecane, finansowane ze środków PFRON, następujące rodzaje zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych: 1) prowadzenie rehabilitacji osób niepełnosprawnych w różnych typach placówek, 2) organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów, warsztatów, grup środowiskowego wsparcia oraz zespołów aktywności społecznej dla osób niepełnosprawnych - aktywizujących zawodowo i społecznie te osoby, 3) organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów i warsztatów dla członków rodzin osób niepełnosprawnych, opiekunów, kadry i wolontariuszy bezpośrednio zaangażowanych w proces rehabilitacji zawodowej lub społecznej osób niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących procesu integracji osób niepełnosprawnych w najbliższym środowisku i społeczności lokalnej, zwiększania ich aktywności życiowej i zaradności osobistej oraz niezależności ekonomicznej, podnoszenia umiejętności pracy z osobami niepełnosprawnymi, w tym sprawowania nad nimi opieki i udzielania pomocy w procesie ich rehabilitacji, 4) prowadzenie poradnictwa psychologicznego, społeczno-prawnego oraz udzielanie informacji na temat przysługujących uprawnień, dostępnych usług, sprzętu rehabilitacyjnego i pomocy technicznej dla osób niepełnosprawnych, 5) prowadzenie grupowych i indywidualnych zajęć, które: - mają na celu nabywanie, rozwijanie i podtrzymywanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania osób niepełnosprawnych, - rozwijają umiejętności sprawnego komunikowania się z otoczeniem osób z uszkodzeniami słuchu, mowy, z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną, - usprawniają i wspierają funkcjonowanie osób z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną w różnych rolach społecznych i w różnych środowiskach, 6) organizowanie i prowadzenie zintegrowanych działań na rzecz włączania osób niepełnosprawnych w rynek pracy, w szczególności poprzez: 15

18 - doradztwo zawodowe, - przygotowanie i wdrożenie indywidualnego planu drogi życiowej i zawodowej, - prowadzenie specjalistycznego poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy, mających na celu przygotowanie do aktywnego poszukiwania pracy i utrzymania w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, 7) zakup, szkolenie i utrzymanie w trakcie szkolenia psów przewodników dla osób niewidomych oraz osób z niepełnosprawnością ruchową, 8) organizowanie i prowadzenie szkoleń dla tłumaczy języka migowego oraz tłumaczy-przewodników, 9) organizowanie lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich imprez kulturalnych, sportowych, turystycznych i rekreacyjnych dla osób niepełnosprawnych, wspierających ich aktywność w tych dziedzinach, 10) promowanie aktywności osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia społecznego i zawodowego, 11) prowadzenie kampanii informacyjnych na rzecz integracji osób niepełnosprawnych i przeciwdziałaniu ich dyskryminacji, 12) opracowywanie lub wydawanie publikacji, wydawnictw ciągłych oraz wydawnictw zwartych, stanowiących zamkniętą całość, w tym na nośnikach elektromagnetycznych i elektronicznych: - dotyczących problematyki związanej z niepełnosprawnością, - kierowanych do osób niepełnosprawnych - w tym publikowanych drukiem powiększonym, pismem Braille a lub publikowanych w tekście łatwym do czytania. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DZ. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92); Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 7 lutego 2008 r. w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym (Dz. U. z 2008 r., Nr 29, poz. 172). IV. 3. Zlecanie zadań z zakresu usług rynku pracy Marszałek województwa lub starosta, w ramach środków budżetowych odpowiednio: samorządu województwa lub powiatu, może zlecić, na podstawie art. 24 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, realizację usług rynku pracy (tj. pośrednictwo pracy, usługi EURES, poradnictwo zawodowe i informację zawodową, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, organizację szkoleń): 1) jednostkom samorządu terytorialnego, 2) organizacjom pozarządowym statutowo zajmującym się problematyką rynku pracy, 3) związkom zawodowym, 4) organizacjom pracodawców, 5) instytucjom szkoleniowym, 6) agencjom zatrudnienia. Zlecanie wykonywania usług rynku pracy odbywa się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert lub przez zakup wspomnianych usług na zasadach i w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych. Uwaga! Zlecanie realizacji usług rynku pracy nie może dotyczyć: spraw, w których rozstrzygnięcie następuje w drodze decyzji administracyjnej oraz wydatkowania i gospodarowania środkami Funduszu Pracy. Otwarty konkurs ofert na realizację usług rynku pracy odbywa się przy uwzględnieniu zasad pomocniczości, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Marszałek województwa lub starosta, który zamierza zlecić realizację wyżej wymienionych usług rynku pracy ogłasza otwarty konkurs ofert. Termin składania ofert nie może być krótszy niż 30 dni. Ogłoszenie dotyczące otwartego konkursu ofert powinno zawierać informacje o: 1) rodzaju usług rynku pracy, 2) wysokości środków finansowych na realizację usług rynku pracy, 3) warunkach przekazywania środków finansowych na realizację usług rynku pracy, 4) terminie i warunkach realizacji usług rynku pracy, 5) terminie składania ofert, 6) terminie i trybie wyboru oferty oraz kryteriach stosowanych przy wyborze oferty. Ogłoszenie to zamieszcza się, w zależności od rodzaju usług rynku pracy, w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub lokalnym, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogłoszeń w siedzibie organu zlecającego realizację usług w miejscu przeznaczonym na ogłoszenia. Ogłoszenie może być także rozpowszechniane w inny sposób zapewniający dostęp do informacji potencjalnym oferentom, w tym, w miarę możliwości, z użyciem powszechnie dostępnych sieci teleinformatycznych. 16

19 Oferta podmiotu, który przystępuje do konkursu ofert i zamierza realizować usługi rynku pracy, powinna zawierać: 1) szczegółowy zakres rzeczowy proponowanej do realizacji usługi rynku pracy, 2) termin i miejsce realizacji usługi rynku pracy, 3) kalkulację przewidywanych kosztów realizacji usługi rynku pracy, 4) informacje o posiadanych zasobach rzeczowych i kadrowych zapewniających realizację usługi rynku pracy, 5) informacje o wysokości środków finansowych własnych albo pozyskanych z innych źródeł na realizację danej usługi rynku pracy, 6) informację o wcześniejszej działalności podmiotu składającego ofertę w zakresie, którego dotyczy usługa rynku pracy. Warunkiem rozpatrzenia oferty jest: 1) zamieszczenie w ofercie szczegółowego opisu planowanego działania, 2) dołączenie aktualnego odpisu potwierdzającego wpis do właściwej ewidencji lub rejestru, dotyczącego statusu prawnego podmiotu i prowadzonej przez niego działalności, 3) przedstawienie sprawozdania finansowego i merytorycznego z działalności podmiotu za ubiegły rok lub - w przypadku dotychczasowej krótszej działalności - za okres tej działalności. Przy rozpatrywaniu ofert brane są pod uwagę: 1) zgłoszone możliwości realizacji usługi rynku pracy, 2) przedstawione we wniosku kalkulacje kosztów realizacji usługi rynku pracy, uwzględniające relację przedstawionych kosztów do zakresu rzeczowego usługi, 3) zadeklarowany udział środków finansowych własnych albo pozyskanych z innych źródeł na realizację usługi, 4) analizę i ocenę realizacji usług rynku pracy zleconych w okresie poprzednim, z uwzględnieniem rzetelności i terminowości ich realizacji oraz sposobu rozliczenia otrzymanych na ten cel środków, 5) wysokość środków finansowych niezbędnych do realizacji usługi rynku pracy. Uwaga! Marszałek województwa lub starosta ogłaszający otwarty konkurs ofert jest obowiązany w uzasadnieniu wyboru oferty ustosunkować się do spełniania przez oferenta warunków określonych w ogłoszeniu o konkursie. Podmiot wyłoniony w drodze otwartego konkursu ofert zawiera umowę dotyczącą realizacji usług rynku pracy. Umowa ta powinna określać w szczególności: 1) szczegółowy opis usługi rynku pracy i termin jej realizacji, 2) wysokość środków finansowych, tryb i terminy ich przekazywania, 3) tryb sprawdzania sposobu realizacji usługi rynku pracy, 4) sposób rozliczenia przyznanych środków finansowych i warunki ich zwrotu, 5) konsekwencje niezgodnego z przeznaczeniem wykorzystania środków finansowych lub niedotrzymania innych warunków umowy. Umowa dotycząca realizacji usługi rynku pracy zawierana jest na czas określony, uzależniony od rodzaju zleconej usługi. Okres ten nie może być jednak dłuższy niż 3 lata. Podstawa prawna: Ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r., Nr. 69, poz. 415 z późn. zm.) IV. 4. Prowadzenie działalności pożytku publicznego na podstawie zlecenia realizacji zadań publicznych Na podstawie art. 11 ust. 1 Ustawy o pożytku publicznym i o wolontariacie organy administracji publicznej: 1) wspierają w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 Ustawy, realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 Ustawy, prowadzące działalność statutową w danej dziedzinie, 2) powierzają w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 Ustawy, organizacjom oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 Ustawy realizację zadań publicznych. Wspieranie zadań polega na ich częściowym finansowaniu (dofinansowaniu zadania). Natomiast powierzanie zadań na ich całkowitym fi - nansowaniu. Dla przypomnienia: Sfera zadań publicznych, o której mowa w art. 4 ust 1 Ustawy o pożytku publicznym i o wolontariacie, obejmuje zadania w zakresie: 1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób, 2) zapewnienia zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom, 17

20 3) działalności charytatywnej, 4) podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, 5) działalności na rzecz mniejszości narodowych, 6) ochrony i promocji zdrowia, 7) działania na rzecz osób niepełnosprawnych, 8) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy, 9) upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn, 10) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości, 11) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, 12) nauki, edukacji, oświaty i wychowania, 13) krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży, 14) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji, 15) upowszechniania kultury fizycznej i sportu, 16) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego, 17) porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym, 18) upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa, 19) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji, 20) ratownictwa i ochrony ludności, 21) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą, 22) upowszechniania i ochrony praw konsumentów, 23) działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami, 24) promocji i organizacji wolontariatu, 25) działalności wspomagającej technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 Ustawy, w zakresie określonym w pkt Wspieranie oraz powierzanie zadań odbywa się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert, chyba że przepisy odrębne przewidują inny tryb zlecania. W konkursie tym uczestniczą organizacje pozarządowe, podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 Ustawy, spółdzielnie socjalne oraz jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowane. Powierzenie zadań może nastąpić w innym trybie niż konkursowy, jeżeli dane zadania można zrealizować efektywniej w inny sposób, określony w odrębnych przepisach, w szczególności poprzez zakup usług na zasadach i w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych, przy porównywalności metod, kalkulacji kosztów oraz porównywalności opodatkowania. Wspieranie oraz powierzanie zadań może nastąpić na zasadach i w trybie ustawy z dn. 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2005 r., Nr 169, poz z późn. zm.). Organizacja pozarządowa oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 Ustawy mogą z własnej inicjatywy złożyć ofertę realizacji zadań publicznych, także tych, które są już realizowane w inny sposób, w tym przez organy administracji publicznej. W takim wypadku organ administracji publicznej w terminie nieprzekraczającym 2 miesięcy: 1) rozpatruje celowość realizacji określonego zadania publicznego przez organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 Ustawy, biorąc pod uwagę stopień, w jakim oferta odpowiada priorytetom zadań publicznych, daje gwarancję realizacji zadań zgodnie ze standardami właściwymi dla danego zadania, środki dostępne na realizację określonych zadań, rodzaje określonych zadań i korzyści wynikające z realizacji zadania publicznego przez organizację pozarządową oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 Ustawy, 2) informuje o podjętej decyzji, a w przypadku stwierdzenia celowości realizacji określonego zadania publicznego informuje składającego ofertę o trybie zlecenia zadania publicznego - tj. ogłoszeniu otwartego konkursu ofert. Organ administracji publicznej ogłasza otwarty konkurs ofert z co najmniej trzydziestodniowym wyprzedzeniem (od chwili ogłoszenia konkursu organizacje mają mieć co najmniej 30 dni na składanie ofert). Ogłoszenie otwartego konkursu ofert powinno zawierać informacje o: 1) rodzaju zadania, 2) wysokości środków publicznych przeznaczonych na realizację tego zadania, 3) zasadach przyznawania dotacji, 4) terminach i warunkach realizacji zadania, 5) terminie składania ofert, 6) terminie, trybie i kryteriach stosowanych przy dokonywaniu wyboru oferty, 7) zrealizowanych przez organ administracji publicznej w roku ogłoszenia otwartego konkursu ofert i w roku poprzednim zadaniach publicznych tego samego rodzaju i związanych z nimi kosztami, z uwzględnieniem wysokości dotacji przekazanych organizacjom 18