z realizacji w roku 2011 Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z realizacji w roku 2011 Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Obserwatorium Integracji Społecznej Rzeszów 2012

2 Zespół redakcyjny: pod kierunkiem Marioli Zajdel Ostrowskiej - Dyrektora Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Rzeszowie Małgorzata Makarinska, Justyna Wąsik, Piotr Grzech, Bartosz Zgłobicki 2

3 Spis treści Wstęp... 4 Opis Programu... 5 Cele, założenia i metodologia ewaluacji... 7 Cele ewaluacji... 7 Procedura badawcza... 7 Dobór próby i charakterystyka respondentów... 9 Przebieg badania Wyniki z kwestionariuszy ankietowych Wyniki pogłębionych wywiadów indywidualnych Realizacja głównego celu Efekty realizowanego projektu Użyteczność efektów dla różnych grup beneficjentów Mocne strony Słabe strony Działania, które należy kontynuować Działania, które należy zmienić Wnioski Rekomendacje Słownik pojęć, skrótów Bibliografia Spis wykresów Spis tabel Aneks Zestawienie projektów ze względu na odbiorców Zestawienie projektów ze względu na zadania zrealizowane przez podmioty w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w 2011 roku Ankieta ewaluacyjna dla uczestników programu z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie Scenariusz pogłębionego wywiadu indywidualnego dla organizatorów programu z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie

4 Wstęp Niniejszy raport jest prezentacją wyników ewaluacji (mid-term) Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata W roku 2011 Program realizowany był w okresie od 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 roku. Udział w nim wzięło 9 Organizacji, które podpisując z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Rzeszowie umowę o wsparcie realizacji zadania publicznego otrzymały dofinansowanie w formie dotacji na realizację działań określonych w ofercie. Ewaluacja została przeprowadzona przez Obserwatorium Integracji Społecznej funkcjonujące w strukturze Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Rzeszowie, w terminie określonym w harmonogramach planowanych działań organizacji realizujących Program (tj. od października do grudnia 2011 roku). Zespół OIS nie uczestniczył w realizacji ww. Programu, co pozwala na przeprowadzanie obiektywnej oceny realizacji Programu i działań. 4

5 Opis Programu Nadrzędnym celem Programu jest przeciwdziałanie występowaniu oraz ograniczenie przyczyn i skutków zjawiska przemocy domowej na terenie województwa podkarpackiego poprzez realizację celów szczegółowych, takich jak: inspirowanie i promowanie nowych oraz dobrze funkcjonujących już istniejących rozwiązań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz opracowywanie programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie i ramowych programów korekcyjno edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie; podnoszenie kwalifikacji pracowników służb, instytucji i organizacji pozarządowych specjalizujących się w przeciwdziałaniu przemocy domowej na terenie województwa podkarpackiego; wspieranie inicjatyw oraz lokalnych koalicji na rzecz przeciwdziałania zjawisku przemocy domowej, w tym rozwoju infrastruktury pomocy instytucjonalnej. Odnosząc się do założeń Programu, organizacje pozarządowe realizowały następujące zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej: zajęcia socjoterapeutyczne - w świetlicach dla dzieci i rodziców; spotkania z rodzicami - w świetlicach szkolnych; zajęcia w ramach podnoszenia kluczowych kompetencji o charakterze zawodowym; treningi kompetencji i umiejętności społecznych w formie warsztatów dla uczestników, w tym przedstawicieli instytucji; konsultacje indywidualne ze specjalistami (psycholodzy, radcy prawni). Przeprowadzona ewaluacja mid-term umożliwiła przeanalizować osiągnięte efekty realizacji Programu: zwiększenie świadomości społecznej w zakresie zjawiska przemocy w rodzinie zmiana postaw społeczeństwa wobec przemocy w rodzinie; zwiększenie ilości osób posiadających wiedzę i kompetencje niezbędne do skutecznego radzenia sobie ze zjawiskiem przemocy wzrost liczby osób profesjonalnie pomagających ofiarom i sprawcom przemocy w rodzinie. 5

6 Tak postawione założenia Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata realizowano w oparciu o partnerstwo różnych organizacji. Pomimo że każda z nich oferowała inny zakres tematyczny zajęć, szkoleń czy warsztatów, wszystkie wpisywały się w cele i działania Programu Wojewódzkiego. 6

7 Cele, założenia i metodologia ewaluacji Cele ewaluacji Celem głównym badania ewaluacyjnego była ocena jakości zajęć realizowanych przez organizacje pozarządowe w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata oraz wpływu podejmowanych w ramach tego Programu działań (zajęć) na przeciwdziałanie oraz ograniczanie przyczyn i skutków zjawiska przemocy domowej na terenie województwa podkarpackiego. Cele szczegółowe stanowiła: ocena poziomu użyteczności wiedzy zdobytej przez beneficjentów, zbadanie adekwatności i skuteczności treści zajęć do potrzeb uczestników biorących w nich udział, ocena poziomu prowadzenia zajęć, ocena stopnia przygotowania merytorycznego prowadzących do zajęć, identyfikacja problemów związanych z realizacją zajęć w ramach Programu, ocena poziomu organizacji zajęć. W badaniu zostały uwzględnione następujące kryteria badawcze: adekwatność, skuteczność, użyteczność. Procedura badawcza W przeprowadzonym badaniu zastosowano triangulację metodologiczną. Polega ona na połączeniu kilku metod badawczych. Mając na uwadze jakość prowadzonych badań i ograniczenie błędu pomiaru, będącego nieodłącznym czynnikiem całego procesu pomiarowego, zastosowano dwie metody badawcze: metodę ilościową zastosowaną wśród beneficjentów ostatecznych, korzystając z kwestionariusza ankiety; metodę jakościową zastosowaną wśród przedstawicieli organizacji pozarządowych przeprowadzając z nimi indywidualne wywiady pogłębione (IDI). Jak wspomniano wyżej, podczas badania ilościowego wykorzystano kwestionariusz ankiety, w którym zawarto pytania zamknięte i otwarte. 7

8 W pytaniach zamkniętych zawarto pięciostopniową skalę ocen. Dane otrzymane po przeprowadzeniu badania, pozwoliły na ocenę wszystkich zadań zrealizowanych przez organizacje, w szczególności dotyczących zdobywania umiejętności miękkich, motywacji oraz zmiany postaw uczestników. Zgromadzone dane ilościowe zostały poddane obróbce statystycznej zgodnie z zasadami metodologii badań społecznych. W badaniach jakościowych opracowano scenariusz pogłębionego wywiadu, w którym zostało zawartych 5 najistotniejszych problemów, o których badający rozmawiali z organizatorami. Wywiad, jako forma profesjonalnej interakcji, której struktura i cel jest określona przez osobę przeprowadzającą wywiad, okazał się najbardziej efektywną formą uzyskania interesujących nas danych 1. Duży wpływ na ilość i jakość danych miało stworzenie sytuacji, w której respondent czuje się swobodnie i bezpiecznie przekazując informacje, mając świadomość, że jego anonimowość nie zostanie naruszona. Analizując wywiady zastosowano tzw. brikolaż, który zakłada swobodne współdziałanie różnych technik w toku analizy transkrypcji. Zastosowano analizę zorientowaną na znaczenie, polegającą na kondensacji znaczeń treści zawartych w wywiadzie, interpretację znaczeń, kodowanie i kategoryzację. Samej analizy transkrypcji dokonano za pomocą programu WEFT qda, który znacznie ułatwił pracę. Poszczególne fragmenty wywiadów przypisano do utworzonych wcześniej kategorii: stopień realizacji celu głównego Programu; efekty realizowanego projektu; użyteczność efektów dla różnych grup beneficjentów; mocne strony; słabe strony; które działania kontynuować; które działania zmienić; odbiorcy projektów. 1 S. Kvale, Prowadzenie wywiadów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011, str

9 Dobór próby i charakterystyka respondentów Na podstawie danych uzyskanych po przeanalizowaniu wypełnionych ankiet można stwierdzić, że 67% badanych stanowiły kobiety, natomiast mężczyźni 32%, trzech uczestników nie określiło płci w kwestionariuszu (Wykres 1). Wykres 1. Uczestnicy realizowanych działań ze względu na płeć Kobiety 67% Mężczyźni 32% Brak odpowiedzi 1% Źródło: opracowanie własne Pomimo że w strategii Programu nie zakładano, że kobiety miały stanowić większość beneficjentów, to wyniki przeprowadzonego badania pokazują, że bardzo często słuchaczami i uczestnikami zajęć byli pracownicy instytucji pomocy społecznej, a wśród nich zdecydowaną większość stanowią kobiety. 9

10 Liczba odpowiedzi Ewaluacja Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Wykres 2. Przedział wiekowy uczestników realizowanych projektów Źródło: opracowanie własne W badaniu przeważali beneficjenci z grup w przedziałach wiekowych lat i lat. Najmłodszych uczestników - do lat 25, było najmniej. Również niewielką liczbę stanowili słuchacze z przedziału 61 lat i więcej, których było 6. Jedna ankieta nie miała wypełnionego pola z przedziałem wiekowym. Pozytywnym faktem jest, że w spotkaniach brał udział szeroki wachlarz uczestników o dużym zróżnicowaniu wiekowym, co pozwoli wnieść zmiany i poprawić infrastrukturę przeciwdziałania przemocy w różnych środowiskach i grupach społecznych. Rekrutacja na szkolenia, konferencje i zajęcia proponowane przez organizacje odbywała się poprzez ogólnodostępne ogłoszenia od organizatorów oraz poprzez rozsyłane przez nich zaproszenia. Bezpośrednie działania polegały również na rozmowach telefonicznych o charakterze informacyjnym, podczas których zapraszane były szerokie grona urzędów i instytucji, mających kontakt w swojej pracy ze zjawiskiem przemocy domowej. Warto zaznaczyć, że podmiotami wspomagającymi organizacje w procesie rekrutacji byli lokalni liderzy opinii, przedstawiciele środowisk lokalnych, przedsiębiorcy oraz dziennikarze, których włączono w popularyzację projektów. Materiały promujące opracowane dla potrzeb danego projektu (plakaty, foldery i ulotki) informowały o szczegółach spotkań, czy konferencji. Nie wszystkie organizacje jednak, takie materiały przygotowały. Mimo wszystko działania te ułatwiły beneficjentom uzyskanie 10

11 informacji i umożliwiły zgłoszenie swojego uczestnictwa. Poprzez otwarty nabór beneficjentami ostatecznymi mogli być tak naprawdę wszyscy, którzy zgłosili chęć uczestnictwa. Przebieg badania Uczestnicy programu wypełniali kwestionariusz pod koniec zajęć. Beneficjenci ostateczni uczęszczali na zajęcia w różnych grupach i różnych organizacjach z terenu województwa podkarpackiego, które otrzymały od ROPS-u dofinansowanie na realizację działań, dlatego badanie odbywało się w okresie od r. do r. Ankietowani wypełniali kwestionariusz anonimowo. Wywiady z organizatorami przeprowadzone zostały po zakończeniu lub w końcowej fazie realizacji zadań. Odbiorcami realizowanych projektów byli pracownicy służby zdrowia, kuratorzy sądowi, pedagodzy szkolni, wychowawcy, dyrektorzy szkół, pracownicy socjalni, policjanci, podopieczni świetlic (dzieci i młodzież), rodzice dzieci uczęszczających do świetlic, członkowie zespołów interdyscyplinarnych. W badaniu tym wzięli udział uczestnicy zajęć. Analizie poddano wyniki 264 ankiet ewaluacyjnych, wypełnionych w sposób kompletny. Uczestników różnych zajęć w ramach Programu było więcej, ale zdarzało się, że słuchacze przed zakończeniem zajęć podczas przerw opuszczali zajęcia i już nie wracali. Nie pozwoliło to, zatem w kilku przypadkach przeprowadzić ankiety na pełnej grupie uczestników biorących udział w konkretnych zajęciach. Wspomnieć należy, że badanie ankietowe napotkało na kilka utrudnień m.in.: terminy niedogodne dla badających godziny realizacji zajęć, przez co niemożliwy był dojazd oraz przeprowadzenie ankiety wśród uczestników (3 organizacje); brak informacji od organizatorów o zmianie terminu odbywania się zajęć (3 organizacje); liczebność często w trakcie szkoleń podczas przerw, uczestnicy opuszczali sale, w których odbywały się zajęcia i już nie wracali (wszystkie organizacje); organizacja działań z dwoma organizacjami była bardzo słaba komunikacja lub jej wcale nie było. W posiadaniu zespołu badawczego 11

12 brak jest informacji usprawiedliwiających te dwie organizacje za taki stan rzeczy; odmowa udzielenia informacji jedna organizacja odmówiła udziału w badaniu ewaluacyjnym, uniemożliwiając przeprowadzenie badania ankietowego i wywiadu; dojazd miejsce organizacji zajęć znajdowało się często w miejscowościach o słabej infrastrukturze komunikacyjnej i dodatkowo w budynkach w ogóle nie opisanych, jeśli chodzi o miejsce organizacji szkoleń (5 podmiotów). W raporcie prezentowane są dane ilościowe (np. wiek uczestników kursu, liczba osób przeszkolonych) i jakościowe (np. stopień satysfakcji, nabycie lub wzrost wiedzy i umiejętności). Dobra i rzetelna ewaluacja potrzebuje obydwu wyżej wymienionych rodzajów informacji. 12

13 Wyniki z kwestionariuszy ankietowych Dobór odpowiedniego kanału informacyjnego, za pośrednictwem którego możemy dotrzeć do interesującej nas grupy odbiorców przekłada się bezpośrednio na rezultaty podejmowanych działań. Poniższy wykres obrazuje najczęstsze źródła informacji o realizowanych projektach. Wykres 3. Źródło informacji na temat realizowanych projektów Internet 5% organizator 33% zaproszenie 39% inny sposób 13% reklama prasowa 0% plakat 1% brak odpowiedzi 8% ulotka 1% Źródło: opracowanie własne Powyższy wykres pokazuje, że najmniej skutecznymi źródłami informacji na temat realizowanych projektów były reklama prasowa, ulotka, plakat 1% lub mniej badanych wskazało te odpowiedzi. Uczestnicy najczęściej dowiadywali się o możliwości wzięcia udziału w konferencjach, warsztatach i innych spotkaniach z rozsyłanych zaproszeń (39%) oraz bezpośrednio od organizatora (33%). Mniejszą skuteczność odniosły, zaś Internet i inne sposoby informacji, wśród których wymieniano najczęściej informacje od przełożonego, polecenie służbowe 13

14 Liczba odpowiedzi Ewaluacja Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata oraz zaproszenie telefoniczne. W 22 kwestionariuszach nie zaznaczono odpowiedzi na to pytanie. Odpowiedź na pytanie dotyczące czasu poinformowania o planowanych działaniach poszczególnych organizacji, dostarcza informacji, z jakim wyprzedzeniem uczestnicy zostali powiadomieni o terminie i miejscu realizacji danego projektu. Informacje o szkoleniu, czy konferencji kierowane były do potencjalnych beneficjentów różnymi sposobami, co spowodowało efekt, że terminy, w jakich uczestnicy dowiadywali się o nich były bardzo zróżnicowane. Wykres 4. Okres powiadamiania o realizacji projektów Źródło: opracowanie własne Jak wynika z badania większość uczestników o działaniach realizowanych przez dotowane podmioty dowiadywała się stosunkowo niedługo przed rozpoczęciem realizacji danego projektu. 33% słuchaczy taką informację otrzymało na kilka dni wcześniej. 29% przyznało, że taka informacja dotarła do nich na około 2 tygodnie przed rozpoczęciem działań. Nieco ponad 30% uczestników miało stosowną informację około miesiąc wcześniej. Pozwala to stwierdzić, iż w przyszłości należałoby informację o realizowanych działaniach przekazywać zdecydowanie wcześniej, co umożliwi uczestnictwo w nich szerszej grupie osób. Ważne jest, aby informacja dotycząca realizowanych działań 14

15 z zakresu problematyki przemocy w rodzinie była dostępna dla wszystkich osób zainteresowanych, a przede wszystkim dla tych, których ten problem bezpośrednio dotyczy; tym bardziej, że temat przemocy domowej jest szczególnie drażliwy, a osoby pokrzywdzone, których przemoc dotyka, nie chcą o takich tematach rozmawiać lub bardzo trudno jest takie osoby nakłonić do współpracy i udzielenia im pomocy. Z przeprowadzonego badania wynika, że w subiektywnym odczuciu ankietowanych, udział w działaniach realizowanych w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata daje poczucie satysfakcji i szansę dalszego rozwoju osobom odpowiadającym za przeciwdziałanie i ograniczanie przyczyn i skutków przemocy domowej na terenie województwa podkarpackiego. Poniższa tabela pokazuje, w jakim stopniu zdobyta wiedza będzie przydatna w przyszłości i na ile działania, w których brali udział będą odpowiadały potrzebom beneficjentów. W kwestionariuszu należało zakreślić odpowiednią ocenę od 1 wcale nie odpowiadały do 5 w pełni odpowiadały. Wyniki pokazują, że najwięcej beneficjentów (37%) jest zdania, że zdobyta wiedza będzie przydatna i adekwatna do działań, które będą podejmowane w przyszłości, natomiast około 1,5% badanych oceniło stopień przydatności uzyskanej wiedzy, jako wcale nieodpowiadający ich oczekiwaniom. Tabela 1. Poziom adekwatności działań do potrzeb beneficjentów Możliwa ocena Nazwa oceny Liczba odpowiedzi % 1 Wcale nie odpowiadały 4 1, W małym stopniu odpowiadały W umiarkowanym stopniu odpowiadały W dużym stopniu odpowiadały 17 6, , ,1 5 W pełni odpowiadały 69 26,1 0 Brak odpowiedzi 5 1,9 Źródło: opracowanie własne Łącznie ,0 15

16 Beneficjenci proszeni o uzasadnienie opinii (51 na 264 ankietowanych) o stopniu użyteczności działań, w których brali udział w trakcie realizacji projektów, wskazywali między innymi na: znaczne poszerzenie zakresu wiedzy tematycznej uczestników; pomoc w lepszym zrozumieniu zjawiska przemocy w rodzinie; uzyskanie cennych materiałów, które będą wykorzystywane w pracy; naświetlenie nowych źródeł przemocy, które do tej pory wcale nie były takie oczywiste. Analiza pytań otwartych w kwestionariuszach pokazała również, że część uczestników odczuwała niedosyt po zakończeniu działań. Ponadto, niektóre elementy podczas realizowanych zajęć zdecydowanie zaważyły na negatywnej ocenie końcowej projektu. Najczęściej wskazywane były takie uwagi jak: programy szkoleń powielały znane słuchaczom zagadnienia; za dużo teorii; mała ilość godzin warsztatowych. Powyższe sugestie powinny być, w miarę możliwości, uwzględniane przy kolejnych tego typu działaniach. Mogą one sprawić, że ich skuteczność w przyszłości zdecydowanie wzrośnie. W umiarkowanym stopniu spotkania były zaplanowane tak, by łączyć zajęcia teoretyczne z tymi, na których uczestnicy zapoznają się z praktyką (3 organizacje). Uczestnicy otrzymywali na początku zajęć wydrukowane materiały szkoleniowe. Prowadzący przekazywali wiedzę na temat problemu przemocy domowej ustnie, wspierając się rzutnikiem multimedialnym i własnymi notatkami. Odpowiadali na ewentualne pytania zadawane przez uczestników w trakcie szkolenia. Szczegółowa specyfika każdego szkolenia, czy spotkania zależała od stylu prowadzenia zajęć przez prowadzących. 16

17 Liczba odpowiedzi Ewaluacja Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Wykres 5. Przystępność przekazywanych na zajęciach informacji Źródło: opracowanie własne Ogólna ocena sposobu przekazywania informacji jest wysoka. Prowadzący otrzymywali od uczestników informacje, że dotąd mało działo się, jeśli chodzi o zjawisko przemocy domowej, ich zdaniem zajęcia, jeżeli się odbywały, to sprowadzały się tylko i wyłącznie do suchej teorii, omówienia zjawiska przemocy oraz przyczyn i skutków jej występowania. Natomiast brak było specjalistycznej wiedzy popartej przykładami z pracy specjalistów z osobami dotkniętymi przemocą, co skutkowało ciągłym niezrozumieniem faktycznej rangi problemu zjawiska przemocy domowej. Wysokie oceny za sposób przekazywania informacji przez prowadzących - 62% uczestników, oceniło jako najbardziej przystępny, a 28% jako przystępny - są oznaką tego, że udało się przekazać tę wiedzę w sposób zrozumiały, poparty dużą liczbą przykładów. Tylko 2% słuchaczy stwierdziło, że informacje były przekazywane w niejasny i najmniej zrozumiały sposób. W dwóch ankietach brakowało odpowiedzi na to pytanie. Wyniki ankiety pokazują, zatem, że sposób prezentacji wiedzy, przyjęty przez prowadzących, jest zadowalający. Prawie połowa respondentów (49%) uważa, że udział w szkoleniach zdecydowanie poszerzył ich poziom wiedzy na temat przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 36% uczestników stwierdzeniem raczej tak potwierdziło, iż uczestnictwo w projekcie zwiększyło ich poziom wiedzy. Tylko 7% spośród uczestników stwierdziło, że poziom ich wiedzy na temat przemocy nie wzrósł, 17

18 8% beneficjentów miało problem z określeniem przydatności uzyskanej podczas zajęć wiedzy. Wykres 6. Czy udział w szkoleniach poszerzył wiedzę słuchaczy Źródło: opracowanie własne Chcąc zweryfikować, czy kryterium adekwatności ewaluacji postawione przed badaniem zostało osiągnięte, zapytano o opinie uczestników szkoleń i ich faktyczne odczucia odnośnie przydatności wiedzy zdobytej na wszystkich zajęciach i konferencjach. Zadano pytanie sprawdzające w kwestionariuszu, w którym pytano o stopień trafności i przydatności działań, w których biorą udział i w jakim stopniu odpowiadają one na potrzeby związane z ograniczaniem przyczyn i skutków zjawiska przemocy domowej. 18

19 Tabela 2. Poziom użyteczności realizowanych projektów dla beneficjentów Nazwa oceny Liczba odpowiedzi % wcale nie odpowiadał 5 1,9 w małym stopniu odpowiadał w umiarkowanym stopniu odpowiadał w dużym stopniu odpowiadał 23 8, , ,0 w pełni odpowiadał 43 16,3 brak odpowiedzi 1 0,4 Łącznie ,0 Źródło: opracowanie własne Zgodnie z powyższymi ocenami, również w tym pytaniu duża część badanych uważa, że program odpowiadając beneficjentom organizacyjnie w pełni spełnił również ich potrzeby i oczekiwania (16,3% w pełni odpowiadał, 46,9% w dużym stopniu odpowiadał). Tylko około 10% ankietowanych miało zastrzeżenia do programu zaznaczając niską ocenę. Jeden uczestnik nie wypowiedział się w kwestionariuszu na ten temat. Pomimo zakończenia zajęć w ramach programu, dosyć znaczna część uczestników planuje wykorzystać wiedzę i zdobyte umiejętności w swojej pracy. Ze wszystkich wyodrębnionych aspektów szkolenia poziom przygotowania trenerów został oceniony bardzo wysoko przez większość osób. Uczestnicy wyrażali zadowolenie związane z tym, że prowadzącymi były osoby posiadające wysokie kwalifikacje i będące na co dzień specjalistami zderzającymi się z problemem przemocy domowej we wszelakich jej odmianach. Podkreślali, że prowadzący mając kontakt ze zjawiskiem przemocy, rozumieją poruszany problem i pomogą tym samym w zrozumieniu przemocy domowej także wśród nich. 19

20 Liczba odpowiedzi Ewaluacja Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Wykres 7. Poziom przygotowania prowadzących do zajęć Źródło: opracowanie własne W ramach tego pytania oceniany był poziom przygotowania trenerów do prowadzenia zajęć. Trenerzy pod tym względem w większości zostali ocenieni bardzo wysoko - 67% uczestników wystawiło prowadzącym ocenę bardzo dobry, natomiast 28% słuchaczy oceniło ich pracę, jako dobrą. Niewielki procent uczestników (5%) ocenił przygotowanie prowadzących, jako dostateczne lub dopuszczające. Ciekawy i ważny jest fakt, że żaden uczestnik nie wystawił prowadzącym oceny niedostatecznej, co potwierdza, że organizatorzy zapraszali specjalistów wysokiej klasy, nienagannie przygotowanych do prowadzenia zajęć. W dwóch ankietach nie udzielono odpowiedzi na to pytanie. Prowadzenie zajęć przez różnych specjalistów pozwoliło na urozmaicenie spotkań i na szersze spojrzenie na problem występowania zjawiska przemocy i sposoby zapobiegania jej powstawaniu. W ten sposób konferencje, szkolenia, czy zajęcia na świetlicach przebiegały w sposób bardzo efektywny. Ponadto wyniki opisujące przygotowanie prowadzących odzwierciedlają pracę, którą sami włożyli w przygotowanie do prowadzenia zajęć. Prowadzący byli dostępni przez cały okres trwania spotkań i zajęć, chętnie odpowiadali na zadawane przez uczestników pytania w trakcie i po spotkaniach. Nie było sytuacji, aby zgłoszony podczas spotkań problem nie został rozwiązany. W kolejnym pytaniu badani mieli określić, czy organizatorzy projektu byli przychylnie nastawieni wobec uczestników. 20

21 Liczba odpowiedzi Ewaluacja Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Wykres 8. Przychylność organizatorów do uczestników projektów Źródło: opracowanie własne Okazuje się, że 83% uczestników zdecydowanie potwierdziło pozytywne nastawienie i usposobienie organizatorów do uczestników szkoleń, a tylko 2% stwierdziło, że organizatorzy byli nastawieni w sposób negatywny i niemiły. 2 osoby nie potrafiły odnieść się do tego problemu. Wynik ten pozwala stwierdzić, że tematyką zjawiska przemocy w województwie podkarpackim zajmują się osoby rzeczywiście znające się na problemie przemocy domowej, a swoje działania nakierowują na pomoc potrzebującym. Idąc dalej można również potwierdzić, że za pracownikami z odpowiednim nastawieniem, stoją również organizacje nastawione na dotarcie do osób potrzebujących i udzielenie im odpowiedniej opieki i pomocy. Większość (216 osób, co daje 82% badanych) beneficjentów potwierdziło, że podczas szkoleń zostali poinformowani o fakcie, iż program, w którym uczestniczyli był współfinansowany przez Województwo Podkarpackie. Tylko niecałe 16% uczestników zaznaczyło odpowiedź, że nie zostali poinformowani o fakcie, kto współfinansuje program, w którym uczestniczą. Sześć osób nie wybrało żadnej odpowiedzi. Dane te pokazują, że uczestnicy mieli świadomość, w jakim programie biorą udział, świadczy to również o tym, że organizatorzy mając wytyczne w umowie o tym, że mają rozpowszechniać informacje o finansowaniu między innymi wśród uczestników zajęć, wywiązali się z tego obowiązku. Jednakże sposób propagowania idei oraz informowania skąd 21

22 pochodzą środki na dane działanie, mógłby być zdecydowanie bardziej widoczny. W 6 organizacjach spośród 9 brakowało banerów, bilbordów, plakatów z logotypami ROPS, czyli jednostki, która w imieniu Województwa Podkarpackiego współfinansowała wszelkie działania podejmowane przez podmioty. Taki stan rzeczy organizatorzy tłumaczyli niewiedzą o obowiązku zamieszczania takiej informacji podczas zajęć oraz brakiem udostępnionego logotypu Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Rzeszowie. Ogólny poziom organizacji działań został oceniony przez uczestników średnio na 4,36 w pięciostopniowej skali ocen. Wykres 9. Ocena poziomu organizacji programów przez uczestników Źródło: opracowanie własne Ocena szkoleń przez beneficjentów ostatecznych jest jednoznacznie pozytywna. Ponad 52% badanych wybrało najwyższą wartość na pięciostopniowej skali ocen, natomiast około 38% uczestników wybrało ocenę wysoką. Tylko niewielki odsetek (2%) ocenia je nisko, a 1 osoba bardzo nisko. Wysokimi ocenami uczestnicy potwierdzili, że warunki socjalno lokalowe, w jakich odbywały się wszelkiego rodzaju warsztaty, zajęcia, czy konferencje spełniały ich oczekiwania; należy podkreślić, że ocena ta zawiera także opinie o cateringu i poczęstunkach, jakie były zagwarantowane w większości organizacji podczas zajęć i spotkań. Bogata oferta posiłków pozytywnie oddziaływała 22

23 Liczba odpowiedzi Ewaluacja Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata na słuchaczy, dla których kilkugodzinne zajęcia bywały uciążliwe. 2 uczestników nie dokonało oceny programu w tym pytaniu kwestionariusza. Zadaniem trenerów i prowadzących było przede wszystkim wytłumaczenie, opisanie oraz zobrazowanie problemu i istoty zjawiska przemocy w rodzinie. Uczestnicy ocenili praktyczną przydatność szkolenia wysoko, w czym pomógł wysoki poziom wiedzy i przygotowania trenerów. Trenerami często byli specjaliści, którzy na co dzień w swojej pracy mają do czynienia z przemocą. Liczną grupę wśród wykładowców tworzyli kuratorzy sądowi, czy pracownicy służb mundurowych. Wykres 10. Potrzeba kontynuacji programu w przyszłości Źródło: opracowanie własne Pozytywną opinię o kontynuacji programu w przyszłości wyraziła zdecydowana większość uczestników szkoleń (89%). Co jest bardzo ciekawe, żaden z beneficjentów nie wypowiedział się negatywnie. 11% słuchaczy miało problem z określeniem słuszności kontynuowania tego typu działań. Wskazanie przez słuchaczy przychylności dla kontynuowania Programu jest, więc ważne nie tylko dlatego, że zwiększa wiedzę uczestników o przemocy, ale też umożliwi podjęcie regularnych prac nad zapobieganiem występowaniu zjawiska przemocy domowej w województwie oraz pozwoli na dalsze propagowanie idei profilaktyki i przeciwdziałania przemocy w rodzinie w regionie Podkarpacia. Jest to bardzo duży sukces Programu, ponieważ oznacza to, że jest 23

24 zapotrzebowanie na kolejne działania z tej tematyki oraz że uczestnicy czują się gotowi, by kontynuować naukę, poszerzać wiedzę, a także widzą wartość pozyskanego doświadczenia dla działań podejmowanych w przyszłości. W formularzu zadano pytanie czy beneficjenci spotkali się już wcześniej z podobnymi przedsięwzięciami nakierowanymi na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie? Wyniki udzielonych odpowiedzi wskazują, że tematyka przemocy nie jest obca na Podkarpaciu i że pewne działania o podobnym charakterze miały już wcześniej miejsce. Cieszyć może fakt, że słuchacze mają takie informacje i świadomość tego, co dzieje się w ich lokalnym środowisku. Wykres 11. Realizacja podobnych przedsięwzięć w przeszłości Źródło: opracowanie własne Wykres potwierdza, że 60% uczestników spotkało się z podobnymi przedsięwzięciami, które miały na celu profilaktykę i zapobieganie zjawisku przemocy. Założyć można również, że duża część beneficjentów z grupy, która to potwierdziła, brała udział w takich działaniach. 30% słuchaczy stwierdziło, że nie spotkało się z podobnymi działaniami w przeszłości. 10% uczestników nie potrafiło ocenić, czy takie działania w ich środowisku miały miejsce już wcześniej. Słuchacze biorący udział w szkoleniach, w dużym stopniu aktywnie uczestniczą w działaniach nakierowanych na pomoc osobom dotkniętym problemem przemocy domowej oraz zapobieganiu przyczynom jej powstawania. 24

25 W dalszej części kwestionariusza poproszono słuchaczy - jeżeli mieli taką wiedzę, o wskazanie czy dotychczas przedsięwzięcia o takim charakterze miały miejsce i jakie działania one obejmowały. Głos w tej sprawie zabrało 40% uczestników (106). Najczęściej wskazywanymi przedsięwzięciami były różnego rodzaju szkolenia o tematyce przemocy. Często organizowane były również konferencje dotykające problemu zapobiegania zjawisku przemocy domowej. Warto zaznaczyć, że w organizację konferencji włączały się również chociażby takie instytucje jak Policja czy Uniwersytet Rzeszowski. Można więc śmiało stwierdzić, że zjawiskiem przemocy domowej w województwie podkarpackim interesuje się szerokie grono nie tylko osób indywidualnych, ale i instytucji. Wykres 12. Dotychczasowe działania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Źródło: opracowanie własne W nieco mniejszym stopniu organizowane były specjalistyczne warsztaty oraz spotkania specjalistów w ramach działań tworzonych zespołów interdyscyplinarnych. Godnym podkreślenia jest również działanie grup wsparcia w województwie, świadczących pomoc najbardziej potrzebującym i oczekującym pomocy. Działania tych grup często zdaniem uczestników łączone są z organizowanymi kursami doszkalającymi na tematy jak reagować oraz jak pomagać pokrzywdzonym. Właśnie organizowanie takich kursów 25

26 dokształcających, uczestnicy wskazywali w swoich kwestionariuszach. Można zatem, podsumowując ocenić, że poziom aktywności działań mających na celu zapobieganie przemocy wśród instytucji, podmiotów pomocy społecznej oraz osób indywidualnych pracujących z ofiarami, jak i ze sprawcami przemocy domowej jest wysoki w regionie Podkarpacia. Fakt ten potwierdza istotność organizowania działań o charakterze profilaktycznym w różnych formach, bo jest na to zgłaszane zapotrzebowanie. Jedno z pytań otwartych z ankiety ewaluacyjnej dotyczyło określenia, jakich działań zabrakło podczas realizowanego programu. Respondenci odczuwali przede wszystkim niedostatek liczby zajęć w formie warsztatów z zakresu profilaktyki przemocy w rodzinie. Licznie wskazywaną grupę stanowiły uwagi mówiące o za krótkim i niewystarczającym czasie trwania, zarówno szkoleń, jak i warsztatów. Badani mieli niedosyt, jeśli chodzi o informacje bazujące na przykładach z życia. Częstym wskazaniem był również brak, w mniemaniu uczestników, odgrywanych przykładowych scenek i omówienia jak reagować w danych sytuacjach. Oczekiwano także, że podczas szkoleń w większym stopniu będą wykorzystywane narzędzia multimedialne typu projektor, czy rzutnik, bo często uczestnikom brakowało wizualizacji obrazem pewnych sytuacji. Ankietowani wspominali również o braku konkretnego omówienia procedur działania w przypadkach zaistnienia przemocy domowej. Powyższe dane powinny stanowić ważny element przy pisaniu, planowaniu i realizacji projektów przez organizacje w następnych edycjach. 26

27 Wyniki pogłębionych wywiadów indywidualnych W związku z opracowaniem niniejszego materiału pracownicy OIS przeprowadzili indywidualne wywiady. Wywiady zawierają subiektywne oceny i opinie osób, które ze strony organizacji były najbardziej zaangażowane w dany projekt. Obejmują następujące grupy zagadnień: stopień realizacji celu głównego; efekty realizowanego projektu; użyteczność efektów dla różnych grup beneficjentów; mocne strony; słabe strony; działania, które należy kontynuować; działania, które należy zmienić. Realizacja głównego celu Wyniki z przeprowadzonej analizy pogłębionych wywiadów indywidualnych z przedstawicielami organizacji pozarządowych, które realizowały działania w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w 2011 roku pokazują, że cel główny Programu został zrealizowany, pomimo że w niektórych działaniach, jak wspomina jeden z organizatorów, są to efekty [realizacji projektu przyp. OIS] bardziej miękkie, trudno mierzalne i nie wiadomo, czy do końca policzalne (wywiad 5). Jednak ogólnie dominowały wypowiedzi bardziej pozytywne, np.: Ja osobiście jestem zadowolona z tego projektu i z realizacji (wywiad 2), Uważamy, iż główny cel programu Przeciwdziałanie występowaniu oraz ograniczeniu przyczyn i skutków zjawiska przemocy domowej został osiągnięty w naszej placówce w dużym stopniu (wywiad 3), Myślę, że można powiedzieć, że w 100 % nasze założenia zostały osiągnięte (wywiad 6), Myślę, że wszystkie nasze działania, które podjęliśmy w obrębie tego zadania służą realizacji tego głównego celu, czyli przyczynią się do ograniczenia przyczyn i skutków zjawiska przemocy domowej (wywiad 7). Efekty realizowanego projektu Najczęściej wymienianym efektem realizacji projektów było podniesienie kwalifikacji, uzupełnienie zasobu wiedzy, poprzez np. wyposażenie 27

28 ich [uczestników projektu przyp. OIS] w nowe umiejętności, zwiększające efektywność ich pracy z rodzinami borykającymi się z problemem przemocy (wywiad 3). Ponadto wiedza uczestników projektów na temat przyczyn i skutków przemocy wzrosła u tych osób, które uczestniczyły pierwszy raz w tego typu działaniach, natomiast dla odbiorców zorientowanych w problematyce, było to przypomnienie i przedstawienie w nowym świetle znanych już zagadnień: dało im z jednej strony przypomnienie teoretycznych podstaw związanych ze zjawiskiem przemocy (...) z drugiej strony takiej wiedzy trochę psychologicznej (...) rozumienie sprawcy, rozumienie osoby doświadczającej przemocy to były dla nich nowe rzeczy. Dla młodzieży, taki aspekt edukacyjny, nazwanie pewnych rzeczy po imieniu (...) dużo było odnośników do przemocy rówieśniczej (wywiad 5). Uczestnicy projektów mieli okazję zapoznać się ze zmianami, jakie zostały wprowadzone do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w związku z jej nowelizacją. Ze strony (...) policjantów dużo było właśnie bardzo szczegółowych pytań (...) jak wypełniać, jak wdrażać procedury (wywiad 5). Trenerzy prowadzący szkolenie przekazywali treść w oparciu o najnowsze akty prawne, odwołując się do sytuacji z życia wziętych. Doprowadziło to do dyskusji wśród uczestników i wymiany doświadczeń (wywiad 1). W efekcie powinno nastąpić podniesienie efektywności wykonywanej pracy uczestników szkolenia, tj. umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych, kryzysowych, znajomość przepisów prawa (wywiad 1). Badani zwracają uwagę, aby wypełniając zalecenia, przepisy, pamiętać o tym, co w tym wszystkim jest najważniejsze: my mamy te ustawy tak realizować, żeby był w tym znaleziony człowiek... (...) nie ma być przeciwko niemu (wywiad 2). Otworzyło im oczy [policjantom przyp. OIS] na pewne rzeczy, że ofiara, osoba doświadczająca przemocy, jej zachowania mogą być różne i one się biorą z tych traumatycznych doświadczeń i trzeba być na to uczulonym, uważnym itd. (wywiad 5). Do efektów trzeba również zaliczyć: wskazanie rodzicom innych sposobów reagowania, aniżeli stosowanie przemocy; wskazanie rodzicom miejsc, w których można uzyskać pomoc, jeżeli jest się osobą stosującą przemoc lub doświadczającą przemocy; dostarczenie możliwości odbycia indywidualnych konsultacji ze specjalistą w sprawach szczególnie osobistych (wywiad 3). Wyedukowaliśmy odbiorców (...) otrzymali namiary na różne organizacje, 28

29 instytucje, gdzie mogą szukać pomocy, gdzie się udać, co dalej robić, czyli mają taką świadomość, że nie są sami w tym (wywiad 4). Użyteczność efektów dla różnych grup beneficjentów Poprzez różne formy działań podejmowanych przez organizacje realizujące Program była możliwość przekazania wiadomości przydatnych dla danej grupy odbiorców. Jak wskazuje jeden z respondentów: Każda grupa beneficjentów wyciągnie wnioski adekwatne do pracy, którą wykonuje i z kim pracuje. Inaczej pracuje się bowiem ze sprawcą, a inaczej z osobą dotkniętą przemocą, a jeszcze inaczej z dzieckiem, które doświadcza przemocy w domu, szkole, czy w środowisku rówieśniczym (wywiad 1). Dzięki temu, że odbiorcami były różne grupy społeczne, zarówno uwikłani w przemoc, jak i osoby niosące pomoc, realizowany Program stał się bardziej kompleksowym działaniem. Pierwsza grupa odbiorców miała okazję uświadomić sobie, że jest problem, bo nie każdy jest świadomy, że stosuje się wobec niego przemoc, niekoniecznie jest to przemoc fizyczna, może to być też przemoc psychiczna (wywiad 1). Inny respondent z kolei zwraca uwagę na to, że można zapobiegać występowaniu tego zjawiska w przyszłości: pokazanie im [beneficjentom przyp. OIS], że w inny sposób można postępować, że skoro w domu jest przemoc, to wcale ja nie muszę być osobą, która będzie kiedyś stosowała przemoc w stosunku do innych ludzi (wywiad 6). Poza tym ta grupa odbiorców dowiedziała się, do jakich instytucji może się zwrócić o pomoc. U drugiej grupy odbiorców osób zajmujących się problemem przemocy w rodzinie, zdobyta wiedza znacząco posłuży do uruchomienia motywacji do skuteczniejszego działania, do lepszego zrozumienia motywów działania, jakimi kierują się osoby pokrzywdzone. Osoby pracujące z rodziną doświadczającą przemocy, miały okazję do wymiany doświadczeń, co ma wpływ, jak podkreślają organizatorzy, m.in. na wzrost motywacji do pracy, zwiększenie zaangażowania i podjęcie nowych działań. Jak wskazuje jeden z badanych: na pewno w dużym stopniu wpłynie i wpływa na mentalność osób, które bezpośrednio pomagają, które są zaangażowane w służbach społecznych, różnego typu zespołach interdyscyplinarnych, do efektywniejszej pracy (wywiad 2). Badani podkreślali, że trzeba działać wspólnie. Przedstawiciele różnych grup zawodowych powinni 29

30 ze sobą współdziałać i tutaj dużo było dyskusji o tych nowo powołanych zespołach interdyscyplinarnych (wywiad 5). I tak jak rozmawiałam właśnie z tymi prelegentami (...) mają bardzo dobre doświadczenia, że właśnie jak się ustawia sprawy na poziomie szkół i doprowadza się do porozumienia pomiędzy służbami socjalnymi a szkołą, to jest gwarantowany sukces (wywiad 7). Działania podejmowane w ramach realizacji Programu, nakierowane były również na użyteczność przekazywanej wiedzy dla beneficjentów ostatecznych. Jeden z organizatorów relacjonuje: Wypowiedzi podopiecznych wskazywały, iż zajęcia, w których uczestniczyli, były dla nich bardzo przydatne (...) Uczestnicy spotkań (...) uczyli się konkretnych sposobów reagowania w sytuacjach przemocowych, poznawali skutki występowania przemocy dla poszczególnych członków rodziny, dowiedzieli się jak zapobiegać pojawianiu się przemocy oraz jak pracować nad sobą, jeżeli jest się osobą stosującą przemoc (wywiad 3). Często odbiorcy w sprawach szczególnie osobistych mieli możliwość indywidualnych konsultacji ze specjalistą, np. za pośrednictwem punktów konsultacyjnych. Część organizacji dodatkowo rozdysponowała wydrukowane materiały wśród uczestników zajęć, spotkań. Jak podaje jeden z reprezentantów organizacji: Ponadto, otrzymali oni [uczestnicy przyp. OIS] literaturę, która napisana łatwym i przystępnym językiem, z pewnością okaże się pomocna w przypadku rozwiązywania zaistniałych problemów (wywiad 3), inny zaś dodaje dzięki temu Programowi mieliśmy już taki gotowy scenariusz, zakupiliśmy z Akademii Krakowskiej, Krakowskiej Akademii Profilaktyki te foldery, materiały, które nam bardzo pomogły w realizacji tego projektu, ponieważ rozdawaliśmy podczas tych pikników i spotkań integracyjnych z rodzinami (...) osoba, która dostała taką ulotkę na spokojnie sobie mogła później w domu przeczytać (wywiad 4). Dobrym pomysłem okazało się stworzenie dwóch wersji publikacji, jedną dla rodziców, drugą dla profesjonalistów. Jeszcze po zakończeniu Programu, z publikacji będą mogły korzystać różne grupy odbiorców, a szczególnie nauczyciele i rodzice, więc efekty podejmowanych działań będą odczuwalne przez dłuższy okres czasu. Wspomina o tym jedna z badanych: w każdej szkole na terenie powiatu będą i te książki, będą je mogli nauczyciele pożyczać i czytać, będzie się mogła szkolić cała kadra w szkole i jak będą chcieli podzielić się tą wiedzą z rodzicami, to też będą mieli taki konkret w garści (wywiad 4). 30

31 Mocne strony Poprzez realizację Programu, uczestnicy działań podnieśli swoje kwalifikacje, zapoznali się z nowymi przepisami prawnymi, nastąpiła wymiana doświadczeń, a także zwiększenie świadomości na temat przemocy w rodzinie. Z relacji badanych wynika, że sama postawa uczestników wskazuje na to, że projekty realizowane w ramach Programu są potrzebne: jestem zadowolona z tego, że Ci ludzie bardzo chętnie mi odpowiedzieli, bardzo chętnie tu przyszli i bardzo chętnie chcieli o tym mówić i chcieli tutaj pomóc. (...) Na tych akcjach parafialnych widzę, że przeszło to oczekiwania... (wywiad 2). Mocną stroną większości projektów były kwestie związane z naborem uczestników. Niejednokrotnie organizacje posiadały doświadczenie w organizacji tego typu działań, więc ta część przebiegała sprawnie. Do mocnych stron należy również zaliczyć możliwość wyjaśnienia młodzieży istotnych kwestii związanych z poruszanym problemem. Z relacji rozmówcy: rozumienie pewnych rzeczy spot reklamowy jest różnie odbierany (...) takie zajęcia to stwarzają okazję do po prostu do dyskusji, jakiejś wymiany, młodzi ludzie tego potrzebują, zajęcia temu służyły (...) w szkołach mało się na ten temat rozmawia (wywiad 5). Jeden z respondentów mówi o zmianie podejścia pracowników do pokrzywdzonych: myślę, że te działania się tutaj tak jakby przyczyniły do tego, żeby właśnie wszystkim tym osobom pracującym z dzieckiem i rodziną (...) przekazać takie treści, że dziecko, które doznaje krzywdy, krzywdy takiej mocnej, która wywołuje w nim traumatyczne przeżycia, powoduje, że na trwale zmienia się coś w jego mózgu, (...) trzeba to rozumieć i trzeba umieć rozpoznać te dzieci i na przykład nie robić im krzywdy w procesie pomagania (wywiad 7). Słabe strony Przedstawiciele dwóch organizacji zwrócili uwagę na zbyt krótki czas trwania projektu i małą ilość środków finansowych uzyskanych z dotacji. Wystąpiły również trudności przy współpracy z rodzicami, tzn. trudność w nakłonieniu rodziców do uczestnictwa w warsztatach (wywiad 3). Ponadto, zdarzyła się taka sytuacja raz, że mama zadzwoniła rano, że nie będzie np. na konsultacjach, bo wyjeżdżają albo ich nie ma. Także rodzice nie dają żadnej informacji, to też 31

32 jest problem, to też jest słaba strona pracy z rodzicami. (...) Trudno jest nauczyć rodziców odpowiedzialności, proszę mi wierzyć (wywiad 6). Problemem dla jednej organizacji był brak wolontariuszy, którzy mogliby zaangażować się w prowadzenie zajęć z wychowankami. Słabą stroną Programu, dla niektórych organizacji pozarządowych, są ograniczenia wielkości wynagrodzeń dla specjalistów, dotyczy to głównie osób prowadzących szkolenia, występujących na konferencjach, itp. Jak wskazuje jeden z respondentów: Taka organizacja, jaką reprezentuję ( ) nie stać nas na wkład własny. Profesjonalnych szkoleń nie robi się wolontariacko, nasi prelegenci przyjeżdżają. Jedna osoba z Warszawy, druga z Katowic, więc jest to koszt. Zbyt niskie są stawki, dobrze, że mieliśmy drugi program, z którego mogliśmy się podeprzeć (wywiad 7). Przedstawiciel innej organizacji wyraża podobną opinię: wynagrodzenie prelegentów i realizatorów różnych działań - są zbyt niskie te stawki. ( ) Dwa lata temu miałam lekarza, którego ściągałam aż z Iłży, no to ona by za benzynę zapłaciła tyle. Żebyśmy myśleli o wysokiej klasie specjalistów, którzy nam będą przedstawiać problematykę, to musimy niestety te ( ), ale też czasami człowiek się czuje taki bezradny, że chciałby komuś powiedzieć nie tylko Bóg Zapłać (wywiad 2). Kwoty wynagrodzenia dla specjalistów określa Komisja Oceny Projektów. W pewnej mierze są one zależne od składu tej komisji, który jest zmienny. Zgodnie z Programem współpracy województwa podkarpackiego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok , w skład Komisji wchodzą dwie osoby z organizacji pozarządowych. W przypadku, gdy odbiorcami Programu była jedna grupa zawodowa, organizator zauważył, że: brakło, żeby w tych grupach byli przedstawiciele różnych instytucji, czyli OPS, oświaty, kuratorzy sądowi, bo każdy z własnej perspektywy by o pewnych rzeczach powiedział. ( ) Wymiana doświadczeń, nawiązanie jakiejś koalicji, czy też kontaktów itd., co do dalszej współpracy (wywiad 5). 2 Załącznik do Uchwały NR VI/79/11 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 28 lutego

33 Działania, które należy kontynuować Badani uważają, że warto kontynuować zajęcia w świetlicach, ponieważ, jak czytamy w transkrypcji: potrzebują tego rodzaju wsparcia w świetlicach, szczególnie dzieci, ponieważ przemoc jest w domach. (...) Wychowawcy mają też inne relacje z dziećmi (...) Pracują z nimi na co dzień, nie tylko w takich relacjach jak nauczyciel, tylko bliżej (wywiad 4). W wywiadach pojawił się również aspekt finansowy, tzn. brakuje środków na zatrudnianie specjalistów w szkołach. Według jednego z badanych: na co dzień szkoła nie dysponuje nieraz nawet 1/3 tych osób, które myśmy mieli. I to jest dla szkoły jako dla instytucji, która ma wspierać prawidłowy rozwój dziecka, jest bardzo ważne, bo tak jak mówię, niestety szkoły nie stać na to, aby zatrudnić chociażby socjoterapeutów, psychoterapeutów, z wiadomych przyczyn (wywiad 6). Dodatkowo trzeba włączać w to rodziców, ponieważ często jest to jedyny sposób, aby do nich dotrzeć, wciągać w proces wychowawczy. Z relacji respondenta: Ciężko niekiedy właśnie dotrzeć w szkole też nawet do rodziców. Rodzic się nie pojawia często na wywiadówkach, bo ciągle słyszy, że dziecko to, czy tamto. (...) Pokazujemy też mocne strony tych dzieciaków (...) kontynuacja powinna być pod tym kontem (wywiad 4). Inna organizacja również zauważyła, że warto prowadzić zajęcia, szkolenia dla specjalistów, włączając w to rodziców: Rodzice dostali sygnał, że my się uczymy jak im pomóc jak ich wesprzeć, słyszą to samo, co my, wzięli nasze książki, będą je sobie czytać. Uważam, że to jest taka świetna sprawa (wywiad 7). Ponadto należy kontynuować warsztaty dla wychowanków poszerzając tematykę o dokładniejsze przedstawienie przemocy szkolnej i domowej, z dostarczeniem gotowych sposobów reagowania w sytuacjach kryzysowych. Większość wychowanków na co dzień spotyka się z problemem przemocy, dlatego też zajęcia tego typu cieszą się dużym zainteresowaniem z ich strony (wywiad 3). A co do młodzieży, to też tak, że oni tę problematykę przemocy znają i dużo wiedzą z różnych kampanii edukacyjnych, medialnych, natomiast to, co mówili, to jakby mało kto z nimi na ten temat rozmawia... (wywiad 5). Z przeprowadzonych rozmów wynika, że trzeba zapraszać do udziału w projektach różne grupy pracujące na rzecz ograniczenia zjawiska: żeby wszystkie służby pracujące z dzieckiem i z rodziną ze sobą współpracowały, naradziły się i żeby wesprzeć rodzinę i żeby ta pomoc była naprawdę taka 33

34 wielokierunkowa i skuteczna, kompleksowa i sensowna. (...) zanim zapadnie decyzja o rodzinie, to te wszystkie służby (...) się naradzą i usiądą spokojnie i powiedzą, czy faktycznie to już jest moment, że zabieramy dzieci. Czy to jest taki moment, że się wszyscy sprężamy i jeszcze pomagamy i jeszcze się uda, są jakieś tam płaszczyzny, że ostateczność ma być ostatecznością. Także najbardziej osobiście cieszę się z tego właśnie efektu, że (...) nawiązały się takie relacje, które będą teraz procentować w dalszym ciągu (wywiad 7). Dotyczy to głównie faktu, żeby nie dochodziło do sytuacji, że zasięgnięcie opinii, konsultacji na temat konkretnej rodziny dokonuje się dopiero przypadkiem, np. na szkoleniu, konferencji. Więc ten sposób postępowania przy naborze uczestników wydaje się jak najbardziej zasadny. Jedna z osób objętych badaniem uważa, że: Szkolenia dla grup zawodowych pracujących z osobami dotkniętymi przemocą powinny odbywać się regularnie. Zarówno ze względu na zmiany w przepisach, ich aktualizację oraz nowe rozporządzenia, jak i ze względu na zapobieganie [zjawisku przemocy przyp. OIS] (wywiad 1), inny respondent podziela tą opinię: to, co oni teraz mówili, dobrze by było w tych samych grupach gdzieś się spotkać i powiedzieć, jakby przyjrzeć się temu, jak to działa z perspektywy tam nie wiem 6 miesięcy, roku czasu (wywiad 5). Działania, które należy zmienić Dwie organizacje proponują, aby w pewnych uzasadnionych przypadkach, podczas realizacji projektu można było dokonać zmiany harmonogramu, polegającej na zwiększeniu grupy odbiorców. Relacja respondenta: był taki moment, kiedy przyszła kolejna grupa dzieciaków i nie mogliśmy ich już zapisać, dlatego że dbając też o formę zajęć, ponieważ wiadomo, że najlepiej zajęcia specjalistyczne prowadzi się do 12 maksymalnie do 15 osób, (...) Szkoda, bo myślę, że warto byłoby mieć też taką furtkę, kiedyś, żeby można było drugą grupę stworzyć ewentualnie. (...) oni naprawdę tego potrzebują. Tutaj taka troszeczkę elastyczność, jeżeli byłaby kiedyś taka możliwość, to byłoby super (wywiad 6). Uwaga ta jest bezzasadna, gdyż harmonogram można zmieniać, poprzez aneks do umowy. 34

35 Jednym z istotnych problemów, z jakimi borykają się niektóre organizacje, są środki finansowe. Jak wskazuje jeden z respondentów: musieliśmy z czegoś zrezygnować. Siłą rzeczy można by jeszcze coś więcej zrobić, ale ja nie mam możliwości dołożenia, ja mogę dołożyć pracę wolontariacką, która się tam nie liczy, a żeby się te wszystkie warsztaty odbyły (...) to są niezliczone godziny pracy, której tu nawet nie można pokazać, żeby ją policzyć (wywiad 7). Uwaga ta również nie jest zasadna, ponieważ organizacje pracę wolontariuszy mogą zaliczyć do wkładu własnego, ponadto projekt takiej organizacji otrzymuje wówczas dodatkowe punkty podczas jego oceny. Wynagrodzenie tzw. koordynatora również może być wliczone do wkładu własnego, np. w postaci pracy społecznej członka stowarzyszenia. Jedna z organizacji chciałaby poszerzyć obszar swojej działalności o zorganizowanie szkoleń dla szerszego grona osób zajmującego się pracą z rodzinami, w których występuje problem przemocy (np. pracowników socjalnych), w celu podnoszenia ich kompetencji. Spotkania prowadzone dla rodziców, warto byłoby wzbogacić o spotkania ze specjalistami: pracownikiem socjalnym, kuratorem sądowym czy prawnikiem (wywiad 3). Ponadto planuje włączenie wolontariuszy w realizowane działania i nawiązanie większej współpracy z instytucjami działającymi w środowisku lokalnym w celu dodatkowego podniesienia jakości całego projektu. 35

36 Wnioski Zajęcia pod względem organizacyjnym, uczestnicy ocenili na wysokim poziomie (średnia ocen wynosiła 4,36 w pięciostopniowej skali ocen z wartością 5, jako najwyższą). Znaczna część uczestników oceniła działania podejmowane w trakcie realizacji szkoleń, jako w pełni odpowiadające głównemu celowi Programu Wojewódzkiego (167 uczestników na 264). Zdecydowana większość respondentów uznała, że program organizowanych przedsięwzięć był odpowiedni (63% ogółu badanych). Organizatorzy szkoleń zostali scharakteryzowani, jako bardzo przychylnie nastawieni wobec uczestników zajęć (219 osób z 264 ankietowanych wskazało odpowiedź zdecydowanie tak ). 82% beneficjentów ostatecznych potwierdziło, że zostali poinformowani przez organizatorów o fakcie, że projekt, w którym uczestniczyli był współfinansowany ze środków Samorządu Województwa Podkarpackiego. Sposób przekazywania informacji podczas realizowanych działań został oceniony, jako przystępny i zrozumiały (średni wynik 4,49 w pięciostopniowej skali ocen z wartością 5, jako najwyższą najbardziej przystępny i zrozumiały sposób). Odbiór wykładowców był pozytywny; w aspekcie ich przygotowania merytorycznego otrzymali oni bardzo wysokie wyniki (średnie ocen 4,61 w pięciostopniowej skali ocen z wartością 5 jako najwyższą bardzo dobrą). 85% uczestników udzielając odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak potwierdziło, że udział w Programie poszerzył w znacznym stopniu ich wiedzę na temat przemocy w rodzinie. 236 uczestników z 264 wyraziło opinię, że działania tego typu, w jakich biorą udział, powinny być kontynuowane w przyszłości. Przedsięwzięcia o podobnej tematyce miały już miejsce w przeszłości. 157 uczestników spotkało się wcześniej z podobnymi przedsięwzięciami nakierowanymi na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Zaledwie jedna organizacja zwróciła się do ROPS o udostępnienie logotypu ROPS, czyli jednostki, która w imieniu Województwa Podkarpackiego 36

37 współfinansowała wszelkie działania podejmowane przez podmioty, w celu ich promowania. Przedstawiciele organizacji pozarządowych uważają, że cel główny Programu został zrealizowany oraz wyrażają zadowolenie z osiągniętych rezultatów. Najczęstszym efektem realizowanych projektów było podniesienie kwalifikacji i uzupełnienie zasobu wiedzy. Wzrosła wiedza uczestniczących po raz pierwszy w tego typu działaniach, pozostali uczestnicy mogli przypomnieć sobie i ujrzeć w nowym świetle omawianą tematykę. Trenerzy prowadzący szkolenia, odwołując się do sytuacji z życia wziętych, próbowali przybliżyć uczestnikom sposoby przeciwdziałania przemocy w oparciu o najbardziej aktualne akty prawne. Poprzez różne formy działań podejmowanych przez organizacje była możliwość przekazania wiadomości przydatnych dla poszczególnych beneficjentów, zaś w sprawach szczególnie osobistych beneficjenci mieli możliwość indywidualnych konsultacji ze specjalistą, np. za pośrednictwem punktów konsultacyjnych. Ponadto uczestnicy projektów dowiedzieli się, gdzie mogą się zwrócić, aby uzyskać pomoc, specjaliści natomiast mogli lepiej zrozumieć motywy działania, jakimi kierują się osoby pokrzywdzone - uruchomiła się u nich motywacja do skuteczniejszego działania. Część organizacji w ramach realizowanych działań dodatkowo rozdysponowała wydrukowane materiały wśród uczestników zajęć, spotkań. 37

38 Rekomendacje Podejmowane działania, takie jak szkolenia, konferencje, spotkania, itp. nie powinny być skierowane do jednej grupy odbiorców. W jej skład należy włączyć przedstawicieli różnych instytucji z obszaru przeciwdziałania pomocy, a także rodziców. Więcej korzyści, wśród odbiorców, zaobserwowano w grupach wewnętrznie zróżnicowanych, nie tylko pod względem wykonywanego zawodu, ale i wieku. Istnieje zasadnicza potrzeba kontynuowania zajęć terapeutycznych w świetlicach, ponieważ wychowawcy mają inny kontakt z uczniami niż nauczyciele. Często łatwiej jest im dotrzeć do rodziców, ponieważ ich kontakty odbywają się na nieco innej płaszczyźnie. Ponadto, szkoły nie mają możliwości finansowych, aby zapewnić uczniom dostęp do specjalistów z różnych dziedzin, a w świetlicach objętych dofinansowaniem często takie osoby pracują. Przy ogłaszaniu otwartych konkursów ofert należy pamiętać o tego typu działaniach. Organizacje zdecydowanie powinny uwzględniać w swoich działaniach prowadzenie zajęć dla uczniów ze szkół z zakresu poszerzonej tematyki dotyczącej przemocy domowej, a także szkolnej z jednoczesnym dostarczeniem gotowych przykładów sposobów reagowania w sytuacjach kryzysowych. Ze strony organizatorów większy nacisk trzeba położyć na sposób informowania. Chcąc trafić do szerszej grupy odbiorców nie można ograniczać się do wysyłania zaproszeń i informowania telefonicznego wybranych osób. Czas, w jakim odbiorcy dowiadują się o projekcie nie może być zbyt krótki. Organizatorzy powinni zwrócić uwagę na fakt, że uczestnicy wyrażają większe zadowolenie, gdy prowadzący są specjalistami z danej dziedziny i mają nie tylko teoretyczną, ale i praktyczną wiedzę opartą na konkretnych przykładach z własnego doświadczenia. Ponadto wśród beneficjentów pojawiały się opinie, że mniej teorii na zajęciach, więcej warsztatów, zwiększy skuteczność organizowanych działań. Ograniczenia dotyczące wysokość wynagrodzeń dla specjalistów zatrudnianych w projektach były bardzo restrykcyjne, trzeba jednak pamiętać, że zostały one ustalone przez Komisję Oceny Projektów, w której połowę składu 38

39 stanowią osoby spoza jednostki udzielającej wsparcia. W przyszłych konkursach Komisja Oceny Projektów, której składu w tej chwili nie znamy, ustalając te stawki powinna wziąć pod uwagę potrzeby finansowe poszczególnych podmiotów (organizacji składających oferty). Zaleceniem zarówno dla organizacji, jak i dla instytucji finansującej działania, jest skierowanie większej liczby działań do ofiar przemocy, nie tylko do instytucji udzielających im wsparcia. Należy bezwzględnie wymagać od organizacji informowania beneficjentów o tym, że projekty w ramach Programu są współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Podkarpackiego. Sposób propagowania idei oraz informowania skąd pochodzą środki na dane działanie powinien być bardziej widoczny. Powinno się wprowadzić dla dotowanych organizacji obligatoryjny obowiązek pisemnego informowania ROPS-u o wszelkich zmianach koordynatora lub innej osoby upoważnionej do kontaktów w ramach realizowanych zadań. Wprowadzenie takiego zapisu w umowie, znacznie przyspieszy skontaktowanie się z osobą odpowiedzialna za realizowane działania. Działanie takie jest wręcz niezbędne w przypadku ponownego prowadzenia badania ewaluacyjnego. Organizacje w załączonych do projektów harmonogramach powinny bardzo precyzyjnie określać terminy planowanych działań. Dotychczasowe bardzo ogólne określenie terminów przez dotowane podmioty (np. od września do końca listopada ), niejednokrotnie było przyczyną trudności związanych z faktycznym ustaleniem realizowanych zadań, co w powiązaniu z brakiem informacji dotyczącej wskazania aktualnej osoby do kontaktów, znacznie utrudniło, a czasami wręcz uniemożliwiło przeprowadzenie ewaluacji określonych działań. 39

40 Słownik pojęć, skrótów b.d. brak danych. Beneficjent ostateczny osoba korzystająca z usług, programu itp. Brikolaż określenie perspektywy metodologicznej w badaniach jakościowych, polegającej na stosowaniu rozmaitych technik badawczych (wywiadu, analizy treści, obserwacji, itp.) oraz kompilacji różnych teorii i orientacji badawczych. Ewaluacja mid term - ocena wartości projektu z zastosowaniem określonych kryteriów w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego rozumienia, wykonywana podczas realizacji programu/projektu. Kategoryzacja zakłada systematyczne kodowanie wypowiedzi według ustalonych kategorii, które można poddać analizie ilościowej. Kodowanie - polega na dzieleniu tekstu na odrębne segmenty i przypisywaniu określonym fragmentom tekstu jednej lub dwóch etykiet, aby umożliwić późniejsze odnajdywanie konkretnych fragmentów. Kondensacja znaczenia polega na skracaniu znaczących wypowiedzi respondenta do krótkich sformułowań, ujętych w języku badanego i odzwierciedlających jego sposób myślenia. Ocena EX-POST - została wprowadzona przez Komisję Europejską, aby móc łatwo oceniać projekty finansowane ze środków Unii Europejskiej, państwa członkowskie i organ zarządzający po zakończeniu działania (wykonaniu projektu), obejmuje oceną wykorzystanie środków, spełnienie założeń i uzyskanie przewidywanych rezultatów. OIS Obserwatorium Integracji Społecznej. Organizator podmiot, który otrzymał dofinansowanie z Województwa Podkarpackiego na realizację projektu. ROPS Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej. Triangulacja metodologiczna - stosowana w badaniach społecznych, mająca zapewnić wyższą jakość prowadzonych badań i ograniczenie błędu pomiaru. Polega na zbieraniu danych za pomocą dwóch lub większej liczby metod (np. obserwacja razem z sondażem, czy analizą treści), a następnie porównywanie i łączenie wyników. Może też oznaczać łączenie metod jakościowych i ilościowych. 40

41 Bibliografia 1. S. Kvale, Prowadzenie wywiadów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Uchwała NR VI/79/11 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 28 lutego z dnia r z dnia r. 41

42 Spis wykresów Wykres 1. Uczestnicy realizowanych działań ze względu na płeć... 9 Wykres 2. Przedział wiekowy uczestników realizowanych projektów Wykres 3. Źródło informacji na temat realizowanych projektów Wykres 4. Okres powiadamiania o realizacji projektów Wykres 5. Przystępność przekazywanych na zajęciach informacji Wykres 6. Czy udział w szkoleniach poszerzył wiedzę słuchaczy Wykres 7. Poziom przygotowania prowadzących do zajęć Wykres 8. Przychylność organizatorów do uczestników projektów Wykres 9. Ocena poziomu organizacji programów przez uczestników Wykres 10. Potrzeba kontynuacji programu w przyszłości Wykres 11. Realizacja podobnych przedsięwzięć w przeszłości Wykres 12. Dotychczasowe działania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie 25 42

43 Spis tabel Tabela 1. Poziom adekwatności działań do potrzeb beneficjentów Tabela 2. Poziom użyteczności realizowanych projektów dla beneficjentów

44 Aneks 44

45 Zestawienie projektów ze względu na odbiorców Lp. Nazwa Organizacji Nazwa Projektu Planowana liczba uczestników Faktyczna liczba uczestników Grupy odbiorców Stowarzyszenie Szczęśliwy Dom im. Wiktorii i Józefa Ulmów z Dziećmi RZESZÓW Caritas Diecezji Rzeszowskiej Okręg w Rzeszowie Dom Samotnej Matki i Interwencji Kryzysowej - RZESZÓW Podkarpacki Klub Samorządności RZESZÓW Program profilaktyczno terapeutyczny Stop przemocy w rodzinie Przeciwdziałanie Przemocy w Rodzinie w Domu Samotnej Matki i Interwencji Kryzysowej w Diecezjalnej Poradni Specjalistycznej w Rzeszowie Postaw na rodzinę stop przemocy b.d. - dzieci w wieku szkolnym dzieci i młodzież uczęszczająca do świetlic socjoterapeutycznych - nauczyciele, rodzice 2 konferencje po 50 osób - 11 samotnych matek przyjętych do Domu Samotnej Matki - 11 uratowanych dzieci - ok. 250 osób skorzystało z Diecezjalnej Poradni Specjalistycznej dzieci i 70 rodzin - ok. 500 osób i 12 rodzin - 2 konferencje po 50 osób - uczniowie, - rodzice, - osoby dotknięte problemem przemocy - samotne matki - dzieci samotnych matek - podopieczni mieszkający w Domu Samotnej Matki - młodzież - parafianie korzystający z Diecezjalnej Poradni Specjalistycznej - dzieci w wieku szkolnym - młodzież uczęszczająca na zajęcia do świetlic socjoterapetycznych - rodziny w kryzysie - nauczyciele - rodzice

46 Stowarzyszenie Wspierania Zasobów Ludzkich Nowy Horyzont RZESZÓW Caritas Diecezji Sandomierskiej RUDNIK NAD SANEM Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Powiatowy JAROSŁAW Polski Komitet Pomocy Społecznej Zarząd Miejsko Gminny Stowarzyszenie Charytatywne - KOLBUSZOWA Stowarzyszenie Pomoc RZESZÓW Stowarzyszenie Pomocy Społecznej Ad Astram w DĘBICY Wszyscy muszą się postarać. Program na rzecz wzmocnienia lokalnych struktur w obszarze ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Ocalić rodzinny dom wolni od przemocy osób - b.d zainteresowani parafianie - 15 osób - 18 porad psychologicznych i 20 porad prawnych Stop przemocy w Rodzinie b.d. 106 Wspólna sprawa POMOC-ne wsparcie W pracy przeciw przemocy 60 osób - zainteresowani parafianie 68 osób w tym: 24 kuratorów 24 pracowników służby zdrowia 20 - policjantów - pracownicy pomocy społecznej - pracownicy policji - kuratorzy - osoby dotknięte problemem przemocy - przedstawiciele władz lokalnych - przedstawiciele służb społecznych - mieszkańcy konkretnych parafii - pracownicy placówek oświatowo wychowawczych, - wychowankowie świetlicy, - rodzice wychowanków - kuratorzy społeczni i zawodowi - policjanci - młodzież szkolna - kuratorzy sądowi - policjanci - pracownicy służby zdrowia - pracownicy Specjalistycznego Szpitala Psychiatrycznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie ofert i sprawozdań złożonych przez organizacje w ramach otwartego konkursu ofert. 46

47 Zestawienie projektów ze względu na zadania zrealizowane przez podmioty w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w 2011 roku Lp. 1 2 Nazwa Organizacji Nazwa Projektu Zadania ujęte w Projekcie W jaki sposób dofinansowanie projektu wpłynęło na wykonanie zadań Stowarzyszenie Szczęśliwy Dom im. Wiktorii i Józefa Ulmów z Dziećmi RZESZÓW Caritas Diecezji Rzeszowskiej Okręg w Rzeszowie Dom Samotnej Matki i Interwencji Kryzysowej - RZESZÓW Program profilaktyczno terapeutyczny Stop przemocy w rodzinie Przeciwdziałanie Przemocy w Rodzinie w Domu Samotnej Matki i Interwencji Kryzysowej i w Diecezjalnej Poradni Specjalistycznej w Rzeszowie - warsztaty terapeutyczne, profilaktyczne i socjoterapeutyczne, - prowadzenie punktu konsultacyjnego, - szkolenie dla rodziców - schronienie dla samotnych matek z dziećmi - opieka lekarska i socjalno prawna - opieka duchowa i oddziaływania wychowawcze - realizacja programów psychoprofilaktycznych dla mieszkanek Domu Samotnej Matki - poradnictwo psychologiczne, prawne, rodzinne i duchowe dla osób potrzebujących Zatrudnienie specjalistów psychologa, pedagoga, socjoterapeuty, nauczyciela i prawnika do prowadzenia zajęć, zakup materiałów plastycznych, papierniczych, edukacyjnych i środków dydaktycznych, wydruk materiałów informacyjnych. Środki przekazane w ramach dofinansowania z dotacji w sposób znaczący wpływają na zwiększenie możliwości w zakresie pełnej i fachowej pomocy dla osób z rodzin zagrożonych patologiami społecznymi, tak w Domu Samotnej Matki w Rzeszowie, jak również w Diecezjalnej Poradni Specjalistycznej w Rzeszowie. 47

48 Podkarpacki Klub Samorządności RZESZÓW Stowarzyszenie Wspierania Zasobów Ludzkich Nowy Horyzont RZESZÓW Caritas Diecezji Sandomierskiej RUDNIK NAD SANEM Postaw na rodzinę stop przemocy Wszyscy muszą się postarać. Program na rzecz wzmocnienia lokalnych struktur w obszarze ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Ocalić rodzinny dom wolni od przemocy. - zajęcia socjoterapeutyczne w świetlicach - kampania społeczna w formie plenerowych pikników rodzinnych - spotkanie integracyjne dla rodzin (konferencja) - warsztaty szkoleniowe - punkt informacyjno konsultacyjny dla osób uwikłanych w przemoc - audycja radiowa w Radiu Rzeszów - konferencja dotycząca przeciwdziałania przemocy w rodzinie - kampania społeczna w 5 parafiach związana z problematyką przemocy domowej Zakupiono zestaw mebli oraz komputer, które były niezbędne do prawidłowego przygotowania, przeprowadzenia i rozliczenia programu. b.d. Dzięki pozyskanym środkom finansowym zrealizowane zadanie było możliwym do wykonania. Środki z ROPS przeznaczono na materiały konferencyjne, reklamę, ulotki, banery, wyżywienie, materiały papiernicze, tonery oraz na wynagrodzenie prelegentów i realizatorów kampanii społecznej w parafiach. Ze środków własnych organizacja nie byłaby w stanie przygotować i zrealizować kampanii społecznej i konferencji w takim wymiarze. 48

49 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Powiatowy JAROSŁAW Polski Komitet Pomocy Społecznej Zarząd Miejsko Gminny Stowarzyszenie Charytatywne - KOLBUSZOWA Stowarzyszenie Pomoc RZESZÓW Stowarzyszenie Pomocy Społecznej Ad Astram w DĘBICY Stop przemocy w Rodzinie Wspólna sprawa POMOC-ne wsparcie W pracy przeciw przemocy - przeprowadzenie profesjonalnych szkoleń dla osób zawodowo pracujących z dzieckiem i rodziną, - opracowanie i rozdysponowanie poradników z zakresu przeciwdziałania przemocy - zajęcia w świetlicy - spotkanie dla rodziców - konferencja szkoleniowa - warsztaty dla uczniów - szkolenia z zakresu przemocy domowej - 3 dniowe szkolenia poszerzające wiedzę nt. zjawiska przemocy w rodzinie Przeprowadzenie profesjonalnych szkoleń dla osób zawodowo pracujących z dzieckiem i rodziną oraz dla rodziców zastępczych i adopcyjnych, wydane publikacje zostały rozdysponowane na terenie wszystkich placówek oświatowych, ośrodków pomocy społecznej i w innych miejscach publicznych. Doposażenie świetlicy w sprzęt biurowy, materiały plastyczne i dydaktyczne niezbędne do realizacji zaplanowanych działań. b.d. Dofinansowanie z dotacji realizacji zadania umożliwiło udzielenie kompleksowego wsparcia w postaci szkoleń kuratorom, policjantom i pracownikom służby zdrowia. Dofinansowanie umożliwiło zlecenie realizacji zadania wyspecjalizowanej kadrze dla zapewnienia wysokiej jakości i podwyższenia standardu realizacji działania. Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań złożonych przez organizacje w ramach otwartego konkursu ofert 49

50 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Organizator:.. Data:.. Ankieta ewaluacyjna dla uczestników programu z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie Szanowni Państwo! Zwracamy się z prośbą o udział w badaniu i wypełnienie poniższej ankiety. Celem badania jest zebranie rzetelnych informacji na temat realizowanego programu. Dzięki Państwa zaangażowaniu i udzieleniu odpowiedzi na pytania ankiety możliwa będzie analiza Państwa potrzeb, a także zaproponowanie nowych działań, służących rozwiązaniu problemów, których Państwo doświadczacie. Proszę pamiętać, że nie ma tu dobrych, ani złych odpowiedzi, ważne by były one szczere i zgodnie z Państwa odczuciem. Ankieta jest anonimowa, a zebrane przy jej pomocy dane będą przedstawione jedynie w formie zbiorczych zestawień statystycznych. Na jedno pytanie należy udzielić maksymalnie jednej odpowiedzi (poprzez wstawienie znaczka x w odpowiedniej kratce). 1. Z jakim wyprzedzeniem czasowym został(a) Pan(i) powiadomiony(a) o terminie i miejscu realizacji programu? około 1 miesiąc przed rozpoczęciem projektu lub wcześniej około 3 tygodnie przed rozpoczęciem projektu około 2 tygodnie przed rozpoczęciem projektu mniej niż tydzień przed rozpoczęciem projektu w innym terminie, jakim?...

51 2. Proszę wskazać źródło, z jakiego otrzymał(a) Pan(i) informacje na temat realizowanego projektu? ulotka plakat reklama prasowa zaproszenie Internet organizator inny sposób, proszę wymienić jaki W jakim stopniu działania, w których Pan(i) uczestniczył(a) mogą być pomocne w przeciwdziałaniu oraz ograniczaniu przyczyn i skutków przemocy domowej na terenie województwa podkarpackiego. Proszę ocenić w skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza, że działania te wcale nie odpowiadały a 5, że w pełni odpowiadały głównemu celowi programu): Proszę uzasadnić swoją opinię W jakim stopniu informacje przekazywane w trakcie programu były przedstawiane w sposób przystępny i zrozumiały? Proszę ocenić w skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza najmniej, a 5 najbardziej przystępny i zrozumiały sposób): Czy udział w programie poszerzył Pana(i) wiedzę na temat przeciwdziałania przemocy w rodzinie? zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie 6. W jakim stopniu realizowany program odpowiadał na Pana(i) potrzeby związane z ograniczeniem przyczyn i skutków zjawiska przemocy domowej na terenie województwa podkarpackiego? wcale nie odpowiadał w małym stopniu w umiarkowanym stopniu w dużym stopniu w pełni odpowiadał

52 7. Proszę wymienić, jakich działań zabrakło podczas realizowanego programu Jak ocenia Pan(i) poziom przygotowania prowadzących do realizacji programu? Proszę ocenić w skali od 1 do 5 (gdzie 1 to niedostateczny, a 5 to bardzo dobry): Czy organizatorzy programu byli przychylnie nastawieni wobec uczestników? zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie 10. Czy został(a) Pan(i) poinformowany(na) przez organizatorów o tym, że program jest współfinansowany przez Województwo Podkarpackie? Tak Nie 11. Jak Pan(i) ocenia ogólny poziom organizacji programu? Proszę ocenić w skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza bardzo niską, a 5 bardzo wysoką ocenę): Czy uważa Pan(i), że program, w którym uczestniczy powinien być kontynuowany w przyszłości? Tak Nie Trudno powiedzieć 13. Czy spotkał(a) się Pan(i) wcześniej z podobnymi przedsięwzięciami nakierowanymi na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie? Tak Nie (proszę przejść do metryczki na końcu ankiety) Trudno powiedzieć (proszę przejść do metryczki na końcu ankiety)