MUZEA W DAWNYCH REZYDENCJACH ZAMKACH, PAŁACACH I DWORACH

Transkrypt

1 Turyzm 00, / Beata Krakoiak Jolanta Latosińska Uniersytet Łódzki Instytut Geografii Miast i Turyzmu Zakład Geografii Turyzmu agakrak@geo.uni.lodz.pl MUZEA W DAWNYCH REZYDENCJACH ZAMKACH, PAŁACACH I DWORACH Zarys treści: Artykuł dotyczy danych rezydencji Polsce oraz ich ykorzystania jako placóki muzealne. W pracy przedstaione zostały dzieje rezydencji Polsce, rozój muzeó zamkach, pałacach i dorach, ich przestrzenne rozmieszczenie oraz zależności pomiędzy kategorią obiektu a rodzajem zbioró. Słoa kluczoe: muzeum, rezydencja, zamek, pałac, dór, dziedzicto kulturoe.. WPROWADZENIE jako jeden z aloró turystycznych stanoią ażny cel podejmoanych podróży. Według Krajoego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytkó (KOBiDZ), ok. % placóek muzealnych Polsce znajduje się zabytkoych obiektach danych śiątyniach, zespołach klasztornych, budolach miejskich ratuszach, iekoych kamienicach, zabytkach techniki i gospodarki fabrykach i spichrzach itd. W artykule postanoiono zrócić szczególną uagę na muzea mieszczące się danych rezydencjach zamkach, pałacach i dorach. Na potrzeby niniejszej pracy zamki, pałace i dory zostały objęte terminem dane rezydencje, gdyż są to siedziby o charakterze reprezentacyjnym. Z racji tego, że mogą ystępoać jako pojedyncze budole albo zespół budynkó raz z oficynami, pailonami czy zabudoaniami gospodarczymi (KUBALSKA-SUL- KIEWICZ ), opracoaniu uzględniono także muzea położone na terenie założeń pałacoo-ogrodoych oraz dorskich, ale poza głónym budynkiem mieszkalnym, oraz muzea pałacach miejskich, często fabrykanckich (pałace miastach Górnego Śląska i Łodzi).. REZYDENCJE W POLSCE UJĘCIE HISTORYCZNE Rezydencje Polsce postaały przez praie 000 lat, od czasu kształtoania się państoości polskiej do drugiej ojny śiatoej, najpier jako zamki i dory obronne (do połoy XVII.), a następnie pałace i dory barokoe, klasycystyczne, doby historyzmu i eklektyczne. Mianem zamku określa się rónież XIX-ieczne rezydencje naiązujące stylem architektonicznym do zamkó gotyckich czy renesansoych, takie jak np. neogotycki zamek Kórniku czy neorenesansoy zamek Gołuchoie. W ujęciu chronologicznym zamki można podzielić na zamki średnioieczne i noożytne (GUERQUIN 84). Zamki średnioieczne budoano stylu gotyckim i były one przystosoane do obrony pionoej, np. zamki Chęcinach, Olsztynie k. Częstochoy, Niedzicy, Bolkoie, Międzyrzeczu, Sobnicy, Gnieie, Malborku, Czersku, Kidzynie. Postaały do końca XV. jako zamki króleskie, książęce, rycerskie, biskupie, kapitulne oraz zakonne (krzyżackie tierdze klasztory, joannickie zamki skarbce). Od XVI. ze zględu na stosoanie broni palnej budoano zamki przystosoane do obrony poziomej zamki bastejoe (np. Krasiczyn, Janoiec) i bastionoe stylu renesansoym i manierystycznym (np. zamek Krzyżtopór Ujeździe), lub modernizoano już istniejące zamki średnioieczne (zamek Pieskoej Skale, Dankoie). Od XVII. nastąpił zmierzch obronności zamkó, a typ zamku palazzo in fortezza (Noy Wiśnicz, Ujazd, Łańcut, Baranó Sandomierski) traktoany jest jako forma przejścioa od zamkó do pałacó i były to głónie rezydencje ielkopańskie siedziby możnych

2 44 Turyzm 00, / rodó, takich jak Lubomirscy, Ossolińscy, Potoccy, Leszczyńscy. Najiększy pły na postanie i rozmieszczenie zamkó miało rozbicie dzielnicoe Polski, postanie Państa Krzyżackiego nad Bałtykiem, działalność budolana Joannitó oraz Kazimierza Wielkiego (zamki kazimierzoskie), jak rónież rozój terytorialny państa polskiego za jego panoania. Nadania ziemskie za zasługi i pełnione funkcje państoe przyczyniły się do postania ielkich latyfundió i ordynacji, głónie na terenie południoo-schodniej Polski, oraz zakładania siedzib rodoych. Od połoy XVII. postaały na ziemiach polskich pałace, najpier jako barokoe i rokokoe założenia pałacoo-ogrodoe entre cour et jardin (np. Nieboró, Białystok Radzyń Podlaski), a od końca XVIII. jako klasycystyczne założenia pałacoo- -parkoe (np. Śmiełó, Dobrzyca). Późniejsze pałace budoano stylu romantycznym, neogotyckim, neorenesansoym czy eklektycznym. Z założenia pałace były budolami dukondygnacyjnymi, lecz o różnej dyspozycji kondygnacji pałace typu piano nobile z fukcją reprezentacyjną na pierszym piętrze (Nieboró) oraz casa di villa z funkcją reprezentacyjną na parterze (Śmiełó) (MIŁOBĘDZKI 8). Praie tysiąc lat trał rozój polskiego doru. Przyjmując za RYDLEM (), od X. do połoy XVII. następoał rozój doru obronnego jako siedziby rycerza ziemianina. Najpier były to średnioieczne fortalicja (Oporó, Dębno), a następnie renesansoe kasztele (Szymbark, Frydman). Dory obronne z racji sej funkcji były budolami piętroymi. Od połoy XVII. do przedostatniej dekady XVIII. obserujemy rozój doru alkierzoego (Ożaró, Koszuty) jako iejskiej siedziby szlachcica ziemianina. Dalej postają dory klasycystyczne typoo polskie (np. dory Lusłaicach, Rożnoie, Łęgonicach), których rozój trał do 8 r. Od końca XIX. do II ojny śiatoej obseruje się pły historyzmu i eklektyzmu na rozój doru polskiego oraz przeja stylu dorkoego idoczny np. dorkach myśliskich i plebaniach. Począszy od połoy XVII. dory były parteroe, otoczone dziedzińcem i ogrodem, sadem, zabudoaniami folarcznymi, staami hodolanym itp., a podstaą bytu każdego doru były majątki ziemskie. Czasami trudno odróżnić mały pałac od dużego doru, tak jak zamek średnioieczny od doru obronnego fortalicjum. Nie ma rónież pełnej zgodności na ten temat literaturze przedmiotu. Na ziemiach polskich yniku zairoań dziejoych postaały pałace i dory szlachty polskiej Polsce Środkoej i szlachty pruskiej na obszarach danego zaboru pruskiego. Pałace i dory jako zjaisko społeczne przestały istnieć 44 r. Reforma rolna likidoała majątki poyżej 0 ha ziemi upranej, a byłym zaborze pruskim (ze zględu na inną strukturę łasności) poyżej 00 ha ziemi ogólnej. Często jednak parcelacji podlegały majątki mniejsze. Wraz z reformą uległa likidacji iększość ziemiaństa jako arsta społeczna. W latach na cele reformy rolnej przejętych zostało 0 majątkó ziemskich. Pałace i dory do czasó obecnych przetrały jako zjaisko architektoniczne. W Polsce zachoało się 0 rezydencji, z czego 48 stanoiły zamki, 08 pałace, a 4 dory (KOBiDZ). Duża część tych obiektó, szczególnie pałacó i doró jest bardzo złym stanie technicznym, często postaci ruiny. Najciekaszych lub dobrze zachoanych tego typu obiektó Polsce jest ok. 40, tym 0 zamkó, 44 pałace, dory (KACZYŃSCY 00, OMILANOWSKA 00).. MUZEA W REZYDENCJACH WEDŁUG KATEGORII OBIEKTÓW Spośród zlokalizoanych na terenie Polski 0 obiektó rezydencjonalnych tylko 08 znajdują się placóki muzealne, co stanoi zaledie 4% szystkich rezydencji lub aż 4% najciekaszych. Zamki, których znajdują się muzea stanoią,4% ogółu rezydencji, pałace,4%, a dory,%. Udział poszczególnych kategorii obiektó jest bardzo zbliżony, należy jednak podkreślić, iż zamki stanoią jedynie 8% szystkich rezydencji, pałace %, a dory aż %. Na cele muzealne najczęściej ykorzystyane są zatem zamki (%), którym trudno przypisać inne funkcje, następnie pałace (,%), a najmniejszym stopniu dory (,%). Ograniczone ykorzystanie ostatnich dóch kategorii obiektó iązać należy z ich zróżnicoanym ykorzystaniem (np. hotele, urzędy, biblioteki, szkoły, przedszkola, domy pomocy społecznej, szpitale itd.). Ogółem analizie zostało poddanych 0 muzeó na obszarze całej Polski, co oznacza, że % szystkich placóek (08 obiektó) znajduje się danych rezydencjach, z tego zamkach (4% ogółu muzeó rezydencjach), pałacach (%) i dorach (0%). Lokalizując muzea tego typu obiektach próbuje się je zachoać jak najlepszym stanie, przedłużyć im życie, utrzymać ich charakter. Na peno umieszczenie muzeum danej rezydencji podnosi znaczenie i prestiż placóki, a atrakcyjność siedziby (czas postania, architektura, otoczenie) przyczynia się do zrostu zainteresoania. Należy podkreślić, że rezydencje są też dobrym tłem dla mieszczących się nich ekspozycji, ielu przypadkach torzą z nimi jedną spójną całość, co potierdzają takie określenia nazach, jak muzeum zamek, muzeum pałac, muzeum dór, które

3 Artykuły 4 łączą sobie dane i obecne funkcje rezydencji, podkreślając zaróno znaczenie zbioró muzealnych, jak i alory obiektu. 4. CZAS POWSTANIA MUZEÓW W DAWNYCH ZAMKACH, PAŁACACH I DWORACH Początki muzealnicta Polsce przypadają na iek XIX. Wtedy to Pułaach, z inicjatyy księżnej Izabeli Czartoryskiej, postały Śiątynia Sybilli i Domek Gotycki (80 r., 80 r.), które uażane są za piersze placóki muzealne Polsce. Obiekty te pisyały się propagoaną przez Stanisłaa Augusta Poniatoskiego ideę tz. Muzeum Polonicum. Głónym ich zadaniem było kształtoanie śiadomości i poczucia ięzi narodoej, dumy z przeszłości i narodoych pamiątek. Przesłanie to było ażne ze zględu na to, że óczesnym czasie Polski nie było na mapach Europy, a obszar kraju podzielony został pomiędzy zaborcó. Pełną realizację pomysłu Stanisłaa Augusta Poniatoskiego utrudniał fakt, że placóki te nie miały charakteru publicznego (muzea pryatne). Generalnie do końca XIX. óczesnej Polsce publiczne placóki muzealne były stosunkoo nieliczne. Sytuacja zaczęła się zmieniać raz z odzyskaniem niepodległości oraz po zakończeniu działań I i II ojny śiatoej. W rozoju muzealnicta polskiego pomogły decyzje z okresu międzyojennego, m.in. Ustaa o opiece nad muzeami publicznymi z roku. W końcu lat 40. XX. Polsce funkcjonoało ok. 00 muzeó (CEMKA 00). Począszy od lat 0. XX. liczba placóek muzealnych zaczęła systematycznie zrastać. Według danych GUS 0 r. zanotoano obiektó, 80 r. 4 muzeó, 0 r. obiekty, a 00 r. już 0 muzeó (edług danych KOBiDZ 88 obiektó). W ogólny rozój muzealnicta Polsce pisują się muzea danych rezydencjach. To łaśnie pryatne kolekcje gromadzone XIX. przez bogate rody i rodziny zamkach, pałacach czy dorach stanoiły o sile kultury polskiej i zbogaciły ją o cenne przedmioty, które także dziś stanoią trzon kolekcji ielu muzeó. Rezydencje muzea torzone przez przedstaicieli arystokracji i ziemiaństa (zamek Kórniku rodzina Działyńskich, zamek Łańcucie Lubomirscy, Potoccy, pałac Rogalinie Raczyńscy, pałac Nieboroie Radziiłłoie) ideoo naiązyały do Muzeum Czartoryskich, a postaały pod płyem czynnikó emocjonalnych, m.in. szacunku dla narodoej przeszłości, potrzeby olności (AJEWSKI 00). Ilustracją omaianego zjaiska jest rys. prezentujący liczbę muzeó rezydencjach, począszy od XX. do spółczesności. Jego analiza pozala stierdzić stałą tendencję zrostoą tym zakresie. W okresie poojennym nieątpliie na taki stan miały pły m.in. da ażne ydarzenia. Pierszym z nich była reforma rolna 44 r. W efekcie przeproadzonej akcji państo stało się posiadaczem gruntó i ielu rezydencji, głónie o charakterze pałacoym i dorskim. W przypadku zamkó przejęte zostały te, które już cześniej zmieniły soją funkcję z obronnej na mieszkanioą i znalazły się rękach potomkó ich cześniejszych łaścicieli. Liczba muzeó rezydencjach Lata Rys.. Liczba placóek muzealnych danych rezydencjach latach Drugim ażnym ydarzeniem było proadzenie r. Ustay o ochronie dóbr kultury. Na mocy tego dokumentu upaństoionych rezydencjach zaczęto organizoać muzea i składnice muzealne (tz. muzealizacja zabytkó ). Celem takiego działania były m.in. zachoanie i ochrona zabytkó architektury ze zględó naukoych, dydaktycznych i ychoaczych, a także chęć storzenia nich instytucji kultury (Ustaa o ochronie dóbr kultury). Zaróno reforma rolna, jak i spomniana ustaa spoodoały zainteresoanie danymi rezydencjami jako placókami muzealnymi oraz ich otarcie na tego typu działalność. W efekcie tych działań tylko latach 0. postało ok. % muzeó rezydencjach. Wraz z początkiem lat 0. nastąpił nieielki spadek zainteresoania rezydencjami jako placókami muzealnymi (rys. ), aczkoliek nadal odgryają one istotną rolę, a każdym kolejnym dziesięcioleciu pojaiają się następne muzea tych obiektach.

4 4 Turyzm 00, / Okres postania przed Kategoria obiektu: 4 8 % pałac dór zamek Liczba muzeó 40 0 Rys.. zamkach, pałacach i dorach g czasu ich postania Początkoo muzea postaały głónie zamkach i pałacach (rys. ), które pierotne funkcje zaczęły tracić dużo cześniej niż dory. W przypadku budoli obronnych przypadało to na okres połoy XVII., a pałacó na początek XX. Represje popostanioe, spadek znaczenia arystokracji, a potem zmiany ustrojoe spoodoały, że obiekty tego typu ielu przypadkach opuszczone cześniej trafiały ręce państa niż budole ziemiańskie. dorach to zjaisko późniejsze. Na iększą skalę torzone były dopiero od połoy lat 0. XX. jako skutek spomnianej cześniej reformy rolnej. Stały zrost liczby muzeó tej kategorii obiektó miał miejsce do końca lat 80. XX. Potem, pradopodobnie ze zględu na działania pryatyzacyjne, częściej trafiały one ręce pryatnych osób, za spraą których staały się pononie obiektami mieszkalnymi lub otrzymyały noą funkcję, np. turystyczną (obiekty noclegoe, gastronomiczne).. ROZMIESZCZENIE PRZESTRZENNE MUZEÓW W DAWNYCH ZAMKACH, PAŁACACH I DWORACH Rozmieszczenie placóek muzealnych jest zdeterminoane ystępoaniem zamkó, pałacó i doró, które rozmieszczone są nierónomiernie. Najięcej rezydencji zagospodaroanych placókami muzealnymi ystępuje ojeództach małopol- skim, podlaskim, łódzkim, mazoieckim, podkarpackim i śiętokrzyskim, na które przypada od,% do,8% szystkich rezydencji. Najmniej przypada na ojeództa lubelskie, kujasko-pomorskie, dolnośląskie, opolskie i zachodniopomorskie, od,% do,%. Na taki ranking ojeództ ma pły liczba obiektó rezydencjonalnych oraz ich kategoria (tab., rys., 4). : 4 ZACHODNIOPOMORSKIE LUBUSKIE DOLNOŚLĄSKIE rezydencjach innych obiektach Liczba muzeó POMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE 8 WIELKOPOLSKIE OPOLSKIE 48 ŁÓDZKIE ŚLĄSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 8 MAZOWIECKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE 4 MAŁOPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE LUBELSKIE Rys.. Rozmieszczenie placóek muzealnych danych rezydencjach g ojeództ 4

5 Artykuły 4 T a b e l a. danych rezydencjach g ojeództ liczbach Wojeództo Zamki g KOBiDZ Najciekasze zamki zamkach Pałace g KOBiDZ Najciekasze pałace pałacach Dory g KOBiDZ Najciekasze dory dorach Rezydencje g KOBiDZ rezydencjach Najciekasze rezydencje Dolnośląskie Kujasko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazoieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie 4 0 Śląskie Śiętokrzyskie Warmińsko- -Mazurskie Wielkopolskie Zachodnio- Pomorskie 0 8 Polska Ź r ó d ł o: Opracoanie łasne na podstaie materiałó KOBiDZ. Rezydencje najciekasze opracoane zostały na podstaie: KACZYŃSCY 00, OMILANOWSKA 00. rezydencji ( %),4,4 4,,,,8,,, 8, 4,,,0,8,, 4,0

6 48 Turyzm 00, / Analizując artości bezzględne zjaiska, najięcej muzeó rezydencjach (tab. ) zlokalizoanych jest ojeództach mazoieckim (), małopolskim (), ielkopolskim () i łódzkim (). Są to ojeództa, których ystępują duże miasta, odpoiednio Warszaa, Krakó, Poznań i Łódź. Są to zarazem obszary, na których postaały polskie zamki, pałace i dory, które po II ojnie śiatoej zachoały się dobrym stanie i można było je zagospodaroać na cele muzealne. Najmniej placóek muzealnych rezydencjach ystępuje ojeództach lubuskim i opolskim (po trzy), kujasko- -pomorskim (pięć), podlaskim i zachodniopomorskim (po sześć). Piersze trzy to ojeództa o małej poierzchni i stosunkoo nieielkiej liczbie rezydencji. Wojeództo podlaskie ma najmniejszą liczbę rezydencji (4) i są to głónie dory i pałace. Wojeództo zachodniopomorskie i lubuskie pomimo znaczącej liczby pałacó i doró, placóek muzealnych ma nieiele. Najpradopodobniej obiekty te pełnią inne funkcje lub ze zględu na stan techniczny nie nadają się do zagospodaroania, możlie, że mają na to pły także zględy historyczne (przesiedlenia ludności ze schodu, która nie była zainteresoana torzeniem muzeó). Analiza zależności pomiędzy ystępoaniem placóek muzealnych a kategorią obiektó pozala zaobseroać następujące praidłoości: przeażającej liczbie ojeództ, poza opolskim, podlaskim i armińsko-mazurskim, muzea ystępują e szystkich kategoriach rezydencji zamkach, pałacach i dorach. Wśród nich można yróżnić ojeództa z dominacją muzeó zamkach (dolnośląskie, pomorskie), dominacją muzeó pałacach (mazoieckie, łódzkie, śląskie), dominacją muzeó dorach (małopolskie i lubelskie); nieielu ojeództach, bo tylko ielkopolskim i podkarpackim ystępuje rónoaga zamkó, pałacó i doró, których zlokalizoane są placóki muzealne; ojeództie podlaskim muzea ystępują tylko pałacach i dorach z przeagą tych drugich, a armińsko-mazurskim i opolskim zamkach i pałacach, z przeagą muzeó pałacach (rys. ). Liczba muzeó 0 POMORSKIE 0 WARMIŃSKO-MAZURSKIE : rezydencjach pozostałe Rys. 4. Rozmieszczenie placóek muzealnych Polsce a muzea rezydencjach ZACHODNIOPOMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE MAZOWIECKIE PODLASKIE LUBUSKIE Kategoria obiektu: pałac dór zamek DOLNOŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE OPOLSKIE Liczba muzeó ŁÓDZKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE MAŁOPOLSKIE PODKARPACKIE Rys.. Rozmieszczenie muzeó rezydencjach g kategorii obiektó LUBELSKIE. MUZEA W DAWNYCH ZAMKACH, PAŁACACH I DWORACH A RODZAJ ZBIORÓW Podstaoe zadania, jakie realizują placóki muzealne, to gromadzenie zbioró, ich eksponoanie i udostępnianie dla publiczności formie stałych lub czasoych ysta. Biorąc pod uagę zbiory muzea dzieli się na kilka grup. Są śród nich m.in. muzea ielodziałoe, artystyczne, biograficzne, historyczne czy specjalistyczne. Według danych GUS, 00 r. Polsce najięcej było muzeó regionalnych, które należy uznać za ielodziałoe. W muzeach tych prezentoane są zbiory dotyczące różnych dziedzin życia pogrupoanych edług działó (zazyczaj znajduje się nich kilka działó charakteryzujących określony region, np. archeologiczny, etnograficzny, historyczny). Obiekty te stanoiły ok. % szystkich placóek muzealnych kraju. Na kolejnych miejscach 4

7 Artykuły 4 znalazły się muzea historyczne, prezentujące dzieje miast, regionó i społeczności zamieszkujących te obszary ok. %, oraz muzea artystyczne, gromadzące dzieła sztuki czy rzemiosła artystycznego ok. % ogółu placóek muzealnych. Na tle ogólnego podziału muzeó Polsce nieco inaczej przedstaiają się muzea znajdujące się rezydencjach. Chociaż nadal dominują śród nich muzea ielodziałoe (8 obiektó 8,8%), oddając tym samym ogólną praidłoość skali kraju, to ich odsetek jest jednak iększy niż dla muzeó ogółem (rys. ). Zarejestroany stan ynika pradopodobnie z tego, że obiekty rezydencjalne poprzez danych łaścicieli, ich znaczenie i zasięg oddziałyania, utożsamia się nie tylko z jednym miejscem, ale z iększym regionem (jego przeszłością) i traktuje się je jako jego izytókę (Muzeum Warmii i Mazur Olsztyn, Muzeum Ziemi Średzkiej Koszutach, Regionalne Bełchatoie). Wśród rezydencji muzea ielodziałoe znajdują się przede szystkim danych zamkach (ok. 0% muzeó). Wskazuje to, że przestronne, często suroe nętrza tych budoli bardziej nadają się na prezentoanie obok siebie różnych tematycznie zbioró niż pałace czy dory (rys. ). najciekaszych polskich muzeó ydzielone zostały one osobną grupę, a torzyły ją sumie 0 obiekty. Do grupy tej zaliczają się np. Zamek Króleski na Waelu Krakoie, Muzeum Wnętrz Pałacoych Choroszczy czy Muzeum Wnętrz Dorskich Ożaroie. Udostępnione do ziedzania rezydencje i mniej lub bardziej iernie odtorzone nętrza raz z odpoiednią ekspozycją mają za zadanie przyołanie danej atmosfery miejsca. Z życiem danych zamkach, pałacach i dorach korespondują także ydarzenia organizoane obiektach lub ich otoczeniu, tj. turnieje rycerskie (muzea Malborku, Gnieie, Łęczycy), koncerty muzyki danej (muzea Łańcucie, Tubądzinie) czy inne (np. Niedziela u Niechcicó muzeum Russoie). W grupie rezydencji na muzea artystyczne najczęściej ykorzystyane są pałace, na dalszym miejscu sytuują się zamki. Zamki Dory : ojskoe techniczne etnograficzne archeologiczne specjalistyczne przyrodnicze dudziałoe historyczne biograficzne artystyczne ielodziałoe Liczba muzeó Rys.. danych rezydencjach g rodzaju zbioró Wysoką pozycję zajmują rezydencjach muzea artystyczne, które stanoią 4% ogółu (0 obiektó). W zamkoych komnatach, pałacoych salonach i dorskich pokojach eksponuje się dzieła sztuki obrazy, rzeźby i przedmioty użytkoe, pochodzące z różnych okresó historycznych i zróżnicoanych geograficznie obszaró. Wśród muzeó artystycznych szczególne miejsce zajmują muzea nętrz. O znaczeniu tych placóek śiadczy fakt, że opracoaniu SOŁTYSIAK, WIERZBICKIEJ (00) dotyczącym 0 Pałace : % ielodziałoe artystyczne biograficzne historyczne przyrodnicze specjalistyczne archeologiczne etnograficzne techniczne ojskoe dudziałoe Rys.. danych zamkach, pałacach i dorach g rodzaju zbioru W pierszej trójce najbardziej popularnych muzeó zorganizoanych rezydencjach znajdują się także muzea biograficzne ( obiektó %). Najczęściej są to obiekty bezpośrednio ziązane z życiem i działalnością słanych osób pisarzy, malarzy, kompozytoró, politykó (Muzeum Henryka Sienkieicza Oblęgorku, Muzeum Jana Matejki Wiśniczu, Dom Urodzenia Fryderyka Chopina Żelazoej Woli). Prezentują one zaróno nętrza budoli jak i przedmioty oraz pamiątki ziązane z konkretną osobą. Warto zauażyć, że ten rodzaj muzeó charakterystyczny jest przede szystkim dla obiektó dorskich, których znajduje się ok.

8 0 Turyzm 00, / 0% muzeó biograficznych. Nieielką rolę tym zakresie odgryają pałace i zamki. Wymienione trzy grupy muzeó stanoią sumie, zależności od kategorii obiektó, od ok. % (pałace) do ok. 8% (zamki), znacznie dystansując pozostałe rodzaje placóek. Dalsze miejsca zajmują muzea historyczne i tz. inne (po,%). Wśród rezydencji najbardziej zróżnicoane i stosunkoo rónomiernie rozłożone zbiory charakteryzują pałace, których mieszczą się także muzea specjalistyczne, przyrodnicze i inne.. ZAKOŃCZENIE Zaróno rezydencje, jak i muzea składają się na dziedzicto kulturoe i stanoią o atrakcyjności kraju czy regionu. Dane rezydencje jako siedziby ładcó, arystokratycznych rodó czy łaścicieli ziemskich postaały na przestrzeni 000 lat. Z kolei muzea na obszarze naszego kraju funkcjonują zaledie nieco ponad 00 lat. Utorzenie pierszego Polsce muzeum łaśnie na obszarze założenia pałacoego yznaczyło łaścią drogę ykorzystania rezydencji zaróno przeszłości, jak i spółcześnie oraz doproadziło do harmonijnego spółistnienia ażnych z punktu idzenia dziedzicta narodoego instytucji. Wydaje się, że obok ielu funkcji, jakie pełnią obecnie dane rezydencje funkcja muzealna (muzeum zabytku) jest najbardziej łaścią dla tego typu obiektó podnosi nieątpliie ich artość poznaczą, dostarcza dodatkoych doznań estetycznych i ydaje się, że jest ona zarazem najbardziej pierotną funkcją ykorzystania zabytkó. PRZYPISY Wydzielonych pracach Wydanicta Muza Pałace i dory i Zamki. Jako tz. muzea inne potraktoano placóki dudziałoe, których ze zględu na rodzaj zbioró nie można zaliczyć tylko do jednej kategorii muzeum, ale nie kalifikują się także do grupy muzeó ielodziałoych, np. Muzeum Historyczno-Etnograficzne Andrychoie. BIBLIOGRAFIA AJEWSKI K., 00, Polskie siedziby rodoe muzea XIX., Spotkania z Zabytkami, nr 4, Dieście lat muzeó Polsce. Dodatek. CEMKA F., 00, Polskie muzealnicto drugiej połoie XX., Spotkania z Zabytkami, nr, Dieście lat muzeó Polsce. Dodatek. GUERQUIN B.,84, Zamki Polsce, Arkady, Warszaa. KACZYŃSCY I. i T., 00, Polska. Najciekasze zamki, Sport i Turystyka Muza S.A., Warszaa. KUBALSKA-SULKIEWICZ K.,, Słonik terminologiczny sztuk pięknych, PAN, Warszaa. MIŁOBĘDZKI A.,8, Polskie rezydencje ieku XVII- typoe programy i roziązania [:] Architektura rezydencjonalna historycznej Małopolski. Materiały Sesji Stoarzyszenia Historykó Sztuki, Łańcut, czeriec, s.. OMILANOWSKA M., 00, Polska. Pałace i dory, Sport i Turystyka Muza S.A., Warszaa. RYDEL M.,, Jam dór polski, Fundacja Rozoju Uniersytetu Gdańskiego, Gdańsk. SOŁTYSIAK M., WIERZBICKA K.,, Polsce. Informator, Ministersto Kultury i Sztuki. Ośrodek Dokumentacji Zabytkó, Warszaa. SOŁTYSIAK M., WIERZBICKA K., 00, Polska. Najciekasze muzea, Sport i Turystyka Muza SA, Warszaa. Ustaa o muzeach,. Ustaa o ochronie dóbr kultury,. Wykaz muzeó Polsce, 00, Krajoy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytkó, Warszaa.