ODKRYJ JAK TO BLISKO. e-przewodnik podkarpackie

Transkrypt

1 ODKRYJ JAK TO BLISKO e-przewodnik podkarpackie w w w.piek ny wschod.pl

2 podkarpackie Baranów Sandomierski Leżajsk Rzeszów Łańcut Jasło Krosno Przemyśl Krasiczyn Magurski Park Narodowy Iwonicz Zdrój Ustrzyki Dolne Komańcza Zalew Soliński Bieszczady Bieszczadzki Park Narodowy

3 Spis treści Zabytki, muzea Przyroda Aktywnie Zdrowie i uroda Rozrywka str. 1 str. 31 str. 48 str. 52 str. 53

4 podkarpackie Na pograniczu Polski, Słowacji i Ukrainy leży województwo podkarpackie. Ikona regionu Bieszczadzki Park Narodowy, wpisany jest na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO. Bieszczady należą do najmniej zaludnionych obszarów w kraju, dlatego nie zdziw się, kiedy podczas jesiennej przejażdżki czy zimowej wędrówki nie spotkasz żywej duszy. Chyba że będziesz miał szczęście, i trafisz na żyjące tu okazy dzikiej fauny wilki, żubry, niedźwiedzie, rysie czy bobry. Nieważne, czy wybierzesz się pieszo, rowerem czy samochodem, wrażeń nie zabraknie. Najprostszy pomysł to Wielka Pętla Bieszczadzka. Ale możesz wybrać szlak Architektury Drewnianej, albo podziwiać historyczne zamki i rezydencje. Niezwykłe wrażenia zapewnić może zwiedzanie regionu z lotu ptaka lotnisko w Krośnie otwarte jest przez cały rok. Zimą Bieszczady zapewniają wspaniały, aktywny wypoczynek całym rodzinom. Stoki o różnym pozio mie trudności zadowolą zarówno zaawansowanych narciarzy zjazdowych, jak i początkujących. Dla chcących wzmocnić organizm czekają zdroje w Horyńcu, Iwoniczu, Polańczyku i Rymanowie. Mówią, że jesienią Bieszczady pokazują się w całej krasie i to jest prawda. To tu budzą wyobraźnię opuszczone domostwa łemkow skie, to tu można znaleźć ślady dobrego Wojaka Szwejka, to tu można spotkać niezwykłych ludzi, którzy pewnego dnia zostawili wszystko i wybrali twarde i piękne

5 Zabytki, muzea Kościół w Bliznem Najcenniejszym zabytkiem Bliznego jest drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych wzniesiony - jak podaje wywodzący się z tej miejscowości historyk sztuki Mariusz Czuba - w połowie XV wieku (na niewielkim wzniesieniu opadającymw kierunku Stobnicy). Największym walorem kościółka jest wnętrze, a przede wszystkim polichromia pokrywająca ściany od podłogi aż po malowany strop. To stare malarstwo ścienne jest czymś niesłychanym dla wierzących, dzieło tworzone na przestrzeni kilku stuleci - od XVI do XVIII wieku. W bocznym ołtarzu cudowna figura Matki Bożej Łaski Pełnej, wyrzeźbiona w drewnie lipowym ok roku (szkoła W. Stwosza). Pierwotnie stanowiła część tryptyku ołtarza. Kiedy w XVII wieku wymieniano wystrój kościoła - usunięto stary ołtarz, a na jego miejsce wstawiono nowy z obrazem Zwiastowania. W drewnianej wikarówce - zbudowanej przed 1699 r. - umieszczone jest niezwykle cenne muzeum parafialne posiadające w swoich zbiorach przedmioty pochodzące z kościoła. Znajduje się tam ponadto rękopis Willa Blizne episcopalis visitatia W obejściu plebańskim zachował się budynek gospodarczy wzniesiony około połowy XIX wieku, drewniany, o konstrukcji sumikowo-łątkowej, kryty słomą. W części północnej wozownia. Ciekawymi przykładami drewnianego budownictwa są także: szpital dla ubogich z połowy XIX wieku oraz wybudowana w 1866 roku szkoła parafialna. Biuro Wystaw Artystycznych Rzeszów Wtorek - Niedziela: W Biurze Wystaw Artystycznych możemy obejrzeć różnego rodzaju wernisaże, wystawy. Organizowane są także spotkania towarzyskie z artystami. BWA świadczy usługi z zajęć plastycznych dla dzieci. Dla ludzi kochających sztukę oraz odpowiednie towarzystwo przeznaczona jest kawiarnia BWA. Siedziba BWA znajduje się w starej synagodze. 1

6 Zabytki, muzea Kościół w Haczowie W 1494 r. strop i ściany kościoła ozdobiono monumentalną polichromią (zachowaną w znacznej części do dziś, odkrytą w 1955 r.) W czasie najazdu tatarskiego w 1624 r. kościół został uszkodzony, a następnie gruntownie odnowiony i rozbudowany (wzniesiono wówczas obecną wieżę-dzwonnicę, dodano obiegające kościół podcienia i wieżyczkę na sygnaturkę). W latach 80. XVIII w. wykonano kolejne prace: m.in. do nawy od północy dostawiono kaplicę, powiększono zakrystię, wykonano nowy strop, wstawiając drewniane słupy podtrzymujące zaskrzynienia i dzielące korpus nawowy oraz ufundowano nowe wyposażenie świątyni. W 2 poł. XIX w. zamalowano XV-wieczne malowidła ścienne, wprowadzając polichromię o charakterze eklektycznym. W XIX i XX w. kościół wielokrotnie poddawano remontom. Nie wprowadziły one jednak większych zmian w wyglądzie budowli. Po wybudowaniu nowego murowanego kościoła świątynia została opuszczona. W latach 60. XX w. rozpoczęto kompleksowe prace konserwatorskie przy niszczejącym kościele. W 2000 r. dokonano rekonsekracji świątyni. Kościół został wytypowany do zgłoszenia na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Muzeum dzwonów i fajek w Przemyślu Wtorek: :30 Środa - Czwartek: Piątek: Sobota: Niedziela: Muzeum Dzwonów i Fajek - będące oddziałem Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej - znajduje się w zabytkowej Wieży Zegarowej, z której podziwiać możemy widok na ponad 1000-letni Przemyśl i jego okolice. Ekspozycję stanowią historyczne i współczesne dzwony i inne przedmioty ludwisarskie oraz historyczne i współczesne fajki. Dopełnieniem wystawy są tablice poglądowe obecnie działających ludwisarni oraz warsztatów fajkarskich. Obecnie prezentowana jest następująca wystawa czasowa: W cyklu Najcenniejsze kolekcje fajek. 2

7 Zabytki, muzea Muzeum Okręgowe w Rzeszowie Wtorek - Czwartek: Piątek: Niedziela: Znane i cenne kolekcje w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie zostały stworzone w dużej mierze poprzez zakupy i dary. Na przestrzeni ponad 70 lat instytucja trwale zapisała się w historię polskiej kultury, na którą pracowały pokolenia muzealników. Wystawy stałe i czasowe w Muzeum podkreślają charakter budowli, a ekspozycje doskonale wykorzystują przestrzeń zabytkowych wnętrz. Niepowtarzalne i unikalne wnętrza i bardzo dobra akustyka refektarza jest wykorzystywana na: koncerty, wieczory poezji, spotkania i monodramy teatralne. Na przestrzennym i pełnym klimatu wirydarzu odbywają się także różne imprezy plenerowe, np. Noc Muzeów. Zabytkowy gmach Muzeum mieści następujące działy: Archeologii, Sztuki, Historii Bibliotekę, Administrację i Pracownię Konserwacji Dzieł Sztuki. 3

8 Zabytki, muzea Muzeum Historii Miasta Rzeszowa Wtorek - Czwartek: Piątek: :30 Niedziela: W starej, siedemnastowiecznej kamienicy na rzeszowskim Rynku znajduje się Muzeum Historii Miasta Rzeszowa oraz wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej. Stała ekspozycja muzealna Sześć wieków Rzeszowa ( ) przybliża dzieje miasta od czasów najdawniejszych aż do końca drugiej wojny światowej. W czterech salach wystawowych prezentowane są eksponaty związane z kultura, tradycją, religią oraz życiem codziennym i politycznym miasta i jego mieszkańców. Zwiedzanie muzeum połączyć można ze spacerem po znajdujących się pod Rynkiem piwnicach, które tworzą Podziemną Trasę Turystyczną - Rzeszowskie Piwnice. Trasa ta jest największą atrakcją turystyczną Rzeszowa. Na chwilę obecną rzeszowskie podziemia liczą 213 metrów długości i składają się z 34 piwnic i korytarzy usytuowanych na trzech kondygnacjach pod kilkoma kamienicami i płytą Rynku. Piwnice te służyły rzeszowskim kupcom jako magazyny i składy, w niektórych urządzone były również sklepy, a w chwilach zagrożeń zapewniały ludziom schronienie. W podziemiach zobaczyć można również najstarsze, średniowieczne relikty zabudowy rzeszowskiego Rynku. Obecnie prowadzone są prace związane z renowacją kolejnych piwnic i jeszcze w 2007 roku planowane jest przedłużenie trasy. 4

9 Zabytki, muzea Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie Wtorek - Czwartek: Piątek: :30 Niedziela: Zaprezentowane na wystawie elementy budownictwa, hafty, stroje oraz wytwory ludowego rzemiosła, stały się zaczynem powstałego 1935 roku Muzeum Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej. Franciszek Kotula, wspólnie z Towarzystwem Regionalnym Ziemi Rzeszowskiej, zgromadzone zbiory, przechowywał w szkole im. Adama Mickiewicza w Rzeszowie (przy ul. Bernardyńskiej 4) i jako nauczyciel historii, wykorzystywał je w pracy dydaktycznej. W 1940r. zbiory zostały przeniesione do kamienicy przy Rynku, która była później pierwszą siedzibą muzeum rzeszowskiego. Utworzenie Muzeum Okręgowego w Rzeszowie w 1950r. i upaństwowienie zbiorów w 1952 roku pozwoliło w pełni realizować cele i zadania stawiane placówkom muzealnym. W początkowym okresie funkcjonowania profil zbiorów muzeum kształtował się pod wyraźnym wpływem osobowość długoletniego dyrektora F. Kotuli, a jego indywidualne zainteresowania znalazły odzwierciedlenie w działalności naukowo-badawczej i wystawienniczej muzeum oraz w licznych publikacjach i przedsięwzięciach kulturalnooświatowych. Powstało wówczas archiwum zawierające różnorodne materiały etnograficzne dotyczące przeszłości regionu, a więc teksty wywiadów z najstarszymi mieszkańcami wsi, fotografie, rysunki i nagrania magnetofonowe. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej Wtorek: Środa - Czwartek: Piątek: :30 Sobota: Niedziela: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej powstało w 1909 r. Obecnie znajduje się w nowej siedzibie przy Pl. B. Joselewicza. Działy w muzeum: Archeologii, Etnograficzny, Historyczny, Sztuki i Rzemiosła. 5

10 Zabytki, muzea Muzeum Podkarpackie w Krośnie Wtorek - Niedziela: W muzeum znajduje się największa w Europie kolekcja lamp naftowych ( ) oraz pamiątki po Ignacym Łukasiewiczu. Ekspozycja archeologiczna: fragmenty XIV w. muru obronnego i baszty prostokątnej, zabytki prahistoryczne oraz nowożytne, m.in.: narzędzia krzemienne i kamienne, wyroby metalowe, monety, naczynia gliniane i kafle. Wystawa malarstwa portretowego. Muzeum Historyczne w Tarnobrzegu Wtorek - Piątek: Sobota - Niedziela: W latach na swoim zamku w Dzikowie zgromadzili bogate zbiory malarstwa, bibliotekę i archiwum należące do najciekawszych i najwartościowszych kolekcji w Polsce, a także do działalności Muzeum Powiatowego im. Z. Horodyńskiego, utworzonego z inicjatywy starosty E. Swobody w r.1908, którego zbiory zostały zrabowane przez Rosjan w 1915 roku. Siedzibą Muzeum, które od r jest samorządową instytucją kultury, jest zabytkowy spichlerz - relikt dawnego folwarku na Wymysłowie, będącego fragmentem dóbr hr. Tarnowskich. 6

11 Zabytki, muzea Muzeum Archidiecezjalne im. Św. Józefa Sebastiana Pelczara w Przemyślu Cały tydzień: Na początku wieku nakreślono zasadnicze zadania instytucji, która miała na celu otoczenie opieką zabytków dawnej sztuki kościelnej z terenu diecezji. W ciągu kolejnych lat gromadzono zbiory muzealne i przygotowywano ekspozycję. Zlokalizowana została ona w pojezuickim oratorium nad południową nawą kościoła p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Nowe muzeum uroczyście otwarto i poświęcono 27 sierpnia W Statutach Synodu Diecezji Przemyskiej zaznaczono, że w muzeum powinny być umieszczone wszystkie cenne zabytki, np.: stare pergaminy, ołtarze, posągi, obrazy, naczynia święte, przybory kościelne i zabytki jakiejkolwiek sztuki, aby nie niszczały. Od 1993 roku muzeum nosi imię świętego Józefa Sebastiana Pelczara. Zasoby zgromadzone z muzeum stanowią doskonały dokument historyczny kształtowania się sztuki sakralnej na terenie diecezji przemyskiej na przestrzeni wieków. Zbiory pamiątek po Ojcu Świętym Janie Pawle II - umieszczone w odrębnej sali, są m.in. darami przekazanymi od Ojca Świętego. Wszystkie zgromadzone eksponaty (np. szaty liturgiczne, liczne medale, okolicznościowe monety) dokumentują pontyfikat Papieża-Polaka. 7

12 Zabytki, muzea Muzeum Rzemiosła w Krośnie Poniedziałek - Piątek: Sobota - Niedziela: Muzeum mieści się w budynku, w którym w latach mieściła się Pierwsza Krajowa Fabryka Zegarów Wieżowych Michała Mięsowicza. W muzeum znajduje się wystawa stała, prezentująca narzędzia, wyroby oraz archiwalia związane z rzemiosłem terenów historycznej Galicji. Muzeum Regionalne w Brzozowie Poniedziałek - Piątek: Sobota - Niedziela: Wyposażenie salonu mieszczańsko - inteligenckiego I połowy XX wieku, Wyposażenie izby bogatego chłopa I połowa XX wieku, Brzozowski salonik literacko - artystyczny (malarstwo, rzeźba, publikacje), Archeologia dawnego powiatu brzozowskiego, Brzozów rzemieślniczy, Ludzie regionu, Z domu Judy... Żydzi w Brzozowie, Przyrodniczo - ekologiczna połączona z tradycją łowiecką. 8

13 Zabytki, muzea Muzeum Historyczne w Dukli Wtorek - Niedziela: Zasadniczym trzonem wystaw są eksponaty broni i sprzętu wojskowego używanego podczas walk prowadzonych w Karpatach w okresie I i II wojny światowej. Muzeum lalek w Pilznie Poniedziałek - Piątek: Sobota: Uzupełnieniem ekspozycji lalek są stare nieraz bardzo rzadkie sprzęty kultu religijnego i codziennego użytku. Wyjątkową ofertą muzeum jest możliwość zapoznania się z cyklem wytwarzania lalek drewnianych, tekstylnych, ceramicznych i porcelanowych w pracowni wg starych nieraz nawet XIX wiecznych technologii. Kultywowanie przez pracownię tradycyjnego rękodzielnictwa w ginących specjalnościach stanowi jeden z najważniejszych elementów w realizacji procesów dydaktycznych dla placówek oświatowych (szkoły, przedszkola, domy kultury.) Aktualnie udostępnione dla zwiedzających są zbiory lalek z całego świata, l alek polskich regionalnych i historycznych oraz wystawa - spektakl Na babcinym strychu. Muzeum posiada również wystawy, które ze względu na brak powierzchni wystawienniczej wypożycza innym placówkom muzealniczym. 9

14 Zabytki, muzea Kamienica Orsettich w Jarosławiu Środa - Czwartek: Piątek: Sobota - Niedziela: Kamienica ta została uznana za jeden z najciekawszych zabytków architektury renesansowej w Polsce. W muzeum można zapoznać się z historią tych ziem, a w szczególności z życiem i kulturą mieszczańską. Ponadto warto w nim obejrzeć m. in. katowskie miecze z XVII i XVIII w., stare XVII-wieczne księgi miejskie, dokumenty stwierdzające nadanie przywilejów (wśród nich przywilej dla Jarosławia nadany przez króla Jana III Sobieskiego). Muzeum Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej Poniedziałek - Sobota: Niedziela: Największą jego atrakcją jest licząca ponad 300 m2 sala wystaw o zmiennej wysokości - od 4 do 9 m, ukazująca przyrodę Magurskiego Parku Narodowego. Na wystawie można zobaczyć krajobrazy, rośliny i zwierzęta parku w różnych porach roku (m.in. 22 gatunki występujących tu drzew). Rekonstrukcję środowiska naturalnego przeprowadzono bardzo wiernie, oprócz zwierząt i roślin występujących na beskidzkich łąkach i w lasach, odtworzono między innymi leśny strumień osadzony w jesiennym krajobrazie. Ośrodek Edukacyjny przy Magurskim Parku Narodowym wraz z bogatym w eksponaty Muzeum Przyrodniczym został oficjalnie oddany do użytku 3 czerwca 2005 r. Ośrodek prowadzi zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży na temat ochrony środowiska, ekologii, botaniki, zoologii, organizuje wycieczki po parku narodowym, a także udostępnia sale na konferencje i seminaria. Współpracują z nim naukowcy i studenci z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Rolniczej w Krakowie 10

15 Zabytki, muzea Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej Poniedziałek - Piątek: Sobota - Niedziela: Po upaństwowieniu w 1971 r. statutowy obszar działania został określony zasięgiem zamieszkania dwóch grup etnograficznych Lasowiaków i Rzeszowiaków ; wkrótce też zmieniono nazwę na Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Muzeum zajmuje się gromadzeniem, opracowywaniem naukowym, zabezpieczaniem i ochroną oraz udostępnianiem w szerokim znaczeniu tego pojęcia zarówno obiektów materialnych (w tym także obiektów architektury Muzeum Prowincji oo. Bernardynów w Leżajsku Jedyne w Polsce Muzeum Prowincji oo. Bernardynów, w którym zgromadzono ogromną ilość zabytków z klasztorów bernardyńskich położonych na wschodnich krańcach Polski, które po II wojnie światowej znalazły się poza granicami kraju. Są to zabytki z Gwoźdźca, Husiatyna, Krystynopola, Lwowa, Sokala, Zasławia, Zbaraża jak również pamiątki z innych klasztorów bernardyńskich znajdujących się na terenie Polski. W 15 salach ekspozycyjnych zgromadzono ponad 1500 eksponatów z działów: malarstwo religijne oraz portrety sarmackie, rzeźba religijna, skarbiec, lapidaria, misjonaria, szaty liturgiczne i izba pamięci. 11

16 Zabytki, muzea Muzeum Kresów w Lubaczowie Wtorek: Środa - Czwartek: Piątek: Sobota: Niedziela: Muzeum działa na terenie niezwykle interesującym pod względem kulturowym. Wielonarodowościowy charakter ludności (Polacy, Rusini, Żydzi) sprawił, że od wieków koegzystowały tutaj ze sobą różne wpływy etniczne tworzące mozaikę kulturową, którą można spotkać tylko na Kresach. Muzeum mieści się w zespole podworskim, na który składają się: Spichlerz z końca XIX w., murowany w stylu klasycystycznym oraz zespól parkowo-zamkowy. Zbiory muzeum, liczące obecnie ponad 6 tys. eksponatów, zostały zgromadzone w czterech działach: archeologicznym, historyczny, etnograficznym i artystycznym. Szerszy zasięg niż regionalny mają zbiory artystyczne: kolekcja portretu kresowego i polskiego rysunku współczesnego. Muzeum w Lubaczowie powstało z inicjatywy Zarządu Oddziału PTTK w Lubaczowie jako Społeczne Muzeum Regionalne. W 1981 r. muzeum przejęło państwo, a placówka otrzymała obecną nazwę. 12

17 Zabytki, muzea Muzeum Regionalne w Mielcu Wtorek: - Sobota: Od momentu powstania do chwili obecnej muzeum przeszło znaczącą transformację. Początkowo prowadzone społecznie, dysponujące niewielkim zbiorem muzealiów, z biegiem czasu przekształciło się w okazałą instytucję, która w swoich zasobach posiada ponad 10 tyś. eksponatów. Tak znaczącą kolekcja powstała dzięki ofiarowanym przez obywateli miasta i ich spadkobierców materiałom, pamiątkom i dziełom sztuki dokumentującym dzieje miasta i regionu. Zbiory gromadzone są w poszczególnych działach: historycznym, sztuki, archeologicznym, etnograficznym, fotograficznym. Muzeum Regionalne dysponuje także własną, liczącą 3300 woluminów biblioteką, na którą w głównej mierze składa się literatura o charakterze naukowym i historycznym. Muzeum Gorzelnictwa w Łańcucie Jest to jedyne w Polsce muzeum o tej tematyce. Siedzibą Muzeum jest zaprojektowany przez Ludwika Boguchwalskiego klasycystyczny dworek, którym od 1970 roku opiekuje się Fabryka Wódek w Łańcucie. W aranżowanych w stylu i duchu końca XIX wieku wnętrzach muzeum możemy prześledzić rozwój i poznać życie codzienne Fabryki. Fotografie, dawne dokumenty, dyplomy, stare etykiety, zachowane butelki o bardzo nieraz wyszukanych kształtach. Cenniki, tzw. naczynia dokładniejsze, kielichy degustacyjne, stare maszyny te z Łańcuta i innych części kraju. Na makietach można prześledzić cały proces pracy przy ciągu rozlewniczym. 13

18 Zabytki, muzea Skansen Budownictwa Ludowego w Sanoku Cały tydzień: Znajdują się tu budynki: mieszkalne, gospodarcze, przemysłowe i sakralne wraz z unikatowym wyposażeniem wnętrz. Zabudowa podzielona jest na pięć sektorów odpowiadających dawnym grupom etnicznym: Bojków, Łemków, Dolinian, Pogórzan wschodnich i zachodnich. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli Poniedziałek: Wtorek: Środa - Piątek: Sobota - Niedziela: Wystawa stała Muzeum Regionalnego pt. Z dziejów regionu nadsańskiego prezentuje zabytki archeologiczne (znaleziska archeologiczne pochodzące z wykopalisk i przypadkowych odkryć, które przybliżają prahistoryczne życie mieszkańców regionu w dorzeczu dolnego Sanu i Łęgu), historyczne (ciekawe dokumenty i fotografie oraz zabytki dotyczące regionu) i etnograficzne (kulturę ludową regionu tzw. lasowiackiego ze szczególnym uwzględnieniem regionu nadsańskiego, zabytki z przełomu XIX/XX w.). Większość muzealiów pochodzi z kolekcji znanego regionalisty i miłośnika ziemi rozwadowskiej ks. Wilhelma Gaj - Piotrowskiego, a także ze zbiorów Muzeum pozyskanych w czasie krótkiej sześcioletniej działalności. 14

19 Zabytki, muzea Strzyżów - pałac Późnobarokowy pałac z XVIII wieku. Zbudowany w latach przez księstwo Ludwikę Honoratę oraz Stanisława Lubomirskich, następnie przebudowany w 1836 roku po pożarze przez rodzinę Ożarowskich. Po obu stronach pałacu stoją pawilony z II połowy XVIII wieku, zachodni pełnił funkcję kaplicy, wschodni z kolei służył jako lamus. Po zakończeniu II wojny światowej pałac był strażnicą Wojsk Ochrony Pogranicza. Od początku lat 60-tych, aż do dnia dzisiejszego w pałacu mieści się biuro Cukrowni Strzyżów. Z dawnego parku, założonego w końcu XVIII w. zachowała się jedynie resztka drzewostanu. Częścią założenia krajobrazowego jest także duży staw znajdujący się obecnie w centrum wsi oraz wiodąca do pałacu aleja kasztanowa. Dwór w Dębicy Wzniesiony z początkiem XIX wieku, pod koniec wieku przebudowany prezentuje lekką, pogodną architekturę w typie podmiejskiej willi. Budowla murowana, składająca się z trzech części: północnej, prostokątnej, piętrowej, z dachami o krzyżujących się kalenicach; środkowej parterowej, za zadaszoną galerią od frontu, wspartą na żeliwnych kolumienkach, z tarasem od wsch.; pd. parterowej w formie pawilonu ogrodowego o dużych półkoliście przesklepionych otwartych oknach. Brak tej budowli monumentalności i powagi charakterystycznej dla siedzib szlacheckich, przypomina raczej dom przeznaczony na letnie mieszkanie. Parkowe otoczenie, zredukowane do wąskiego, dookolnego pasa drzew i trawników otaczającego ogrodzenie wyznaczające współczesne, skromne rozmiary dworu. Czasy świetności przypomina piękna 15

20 Zabytki, muzea Zamek Lubomirskich w Rzeszowie Wtorek: :30 Środa - Czwartek: Piątek: Sobota: Niedziela: Zamek jest obszerną czworoboczną budowlą z dziedzińcem pośrodku i wysoką wieżą bramną od strony zachodniej. Otacza go czworobok kamiennych fortyfikacji bastionowych z wydłużonymi bastionami na narożach. Wysokość kamiennych murów sięga 5 metrów. Od strony północnej i wschodniej zachowały się pozostałości suchych fos. Wieża bramna, mająca sześć kondygnacji i wysokości 55 m, nakryta jest hełmem zrekonstruowanym w 1906 r. według pierwotnego barokowego wzoru. Na frontonie gmachu znajduje się kilka pamiątkowych tablic. W czasie prac konserwatorskich przywrócono salę reprezentacyjną, odtworzono znajdującą się w północnym skrzydle dawną kaplicę więzienną. Obecny zamek to siedziba Sądu Okręgowego. W jego murach mieści się także muzeum sądownictwa. Na zieleńcu przed zamkiem ustawiono w 1990 r. dębowy krzyż dla uczenia ofiar stalinizmu. Zamek w Przemyślu Zamek wzniesiony po 1340 roku przez króla Kazimierza Wielkiego na górującym nad miastem Wzgórzu Zamkowym. Na jego dziedzińcu są eksponowane relikty rotundy i palatium budowli z okresu panowania Bolesława Chrobrego. Zamek gruntowanie przebudowany w XVI wieku w stylu renesansowym mieści w swoich murach m.in. salę teatralną Towarzystwa Dramatycznego im. Aleksandra Fredry najstarszego w Polsce teatru amatorskiego. 16

21 Zabytki, muzea Pałac w Dzikowie Zespół pałacowo-parkowy Tarnowskich w Dzikowie tworzą: zamek z XIV w., pawilon ogrodowy, ujeżdżalnia koni, powozownia, kuchnie zamkowe, elektrownia oraz park krajobrazowy. Od XIX w. przechowywano tu słynne zbiory z obrazami Tycjana, van Dycka, Rembrandta, a także liczne rękopisy luminarzy europejskich, m.in. rękopis Pana Tadeusza. Po pożarze, który wybuchł w 1927 r., zamek odbudowano w stylu wczesnego baroku. We wnętrzu, w bibliotece zachowały się meble zdobione stalorytami. Pałac otoczony jest romantycznym parkiem krajobrazowym. Pałac w Narolu W Narolu, w centrum malowniczego Roztocza, w drugiej połowie XVIII w. wzniesiony został przez Łosiów pałac, jedna z najładniejszych późnobarokowych rezydencji w Polsce. Pałac wybudowany został na planie podkowy z ogrodem włoskim, pawilonami i arkadami. Podczas ostatniej wojny został zrujnowany. Fundacja Pro Academia Narolese zajmuje się renowacją tego miejsca. Organizuje cykliczne imprezy artystyczne m.in. Cesarsko-królewski Jarmark Galicyjski, koncerty muzyki klasycznej, plenery malarskie, fotograficzne. 17

22 Zabytki, muzea Pałac w Pełkiniach Budowę nowego pałacu ukończył Paweł Karol Sanguszko, który od końca XVII w. był właścicielem Pełkiń. Według inwentarza z 1724 r., pałac był już gotowy i bogato wyposażony. Parter i piwnice z tej budowli zachowały się do dziś w bryle pełkińskiego pałacu. Pod koniec XVIII w. właścicielami Pełkiń zostali Czartoryscy z Sieniawy. W miejscu powstania istniał już park, jednak obecny wugląd zawdzięcza Witoldowi Czartoryskiemu, który nadał mu charakter parku krajobrazowego w stylu angielskim. Rośnie tu wiele odmian drzew obcego pochodzenia takie jak: kasztanowce, magnolie, daglezje i inne. Wśród polskich drzew wymienić można: dęby, lipy i buki oraz cisy w formach drzewiastych. W dolnej części parku znajdują się przestronne łąki ze stawami, a w górnej części parku znajduje ciekawa kapliczka z XIX i XX w. Zamek w Lesku Na szczycie stromej góry położonej na prawym brzegu Sanu, w pobliżu Leska, zobaczyć można ruiny zamku Sobień z drugiej połowy XIV w. (1539 r.) Był on w posiadaniu możnego rodu rycerskiego Kmitów. Obecnie zachowały się na wzgórzu tylko fragmenty murów. Później Kmitowie przenieśli swoją główną siedzibę do Leska. Tam w XVI w. Piotr Kmita wzniósł zamek, który później został rozbudowany przez Stadnickich. Dziś w leskim zamku znajduje się ośrodek wypoczynkowy. 18

23 Zabytki, muzea Pałac Miera w Leżajsku Od 1918 roku jest siedzibą domu zakonnego Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny. Ten klasycystyczny pałac ustawiony jest na osi dawnego dworu starościńskiego. Budynek pałacu wzniesiony na planie prostokąta jako dwutraktowy. Elewacja posiada wyważoną proporcję, ozdobioną dekoracjami w stylu klasycystycznym. Zamek w Łańcucie Poniedziałek: Wtorek: Środa: Czwartek: Piątek: Budowę zamku w Łańcucie rozpoczął w latach Stanisław Lubomirski, jeden z największych wówczas magnatów Rzeczypospolitej. Budowlę obwiódł fortyfikacjami z bastionami na narożach, a całość otoczył głęboką fosą. Stworzony w ten sposób typ palazzo in fortezza skutecznie oparł się m.in. najazdowi szwedzkiemu w 1655 r. oraz atakowi wojsk Rakoczego w 1657 r. Na przełomie XVIII/XIX w. zamek przebudowano na rezydencję magnacką o charakterze pałacowym. Wnętrza przyozdobiono sztukateriami, malowidłami i rzeźbami. Powiększono też park i zbudowano oranżerię. Po wojnie urządzono tu jedno z najpiękniejszych i najbogatszych w Polsce muzeów wnętrz. Zespół pałacowy otacza stary, malowniczy park w stylu angielskim. W zabudowaniach stajni i powozowni z przełomu XIX i XX w. znajduje się największa w Polsce i jedna z największych w Europie kolekcja pojazdów konnych. Zamek łańcucki bywa miejscem wielu ważnych wydarzeń kulturalnych, naukowych i społecznych, często o znaczeniu międzynarodowym. Corocznie odbywają się tu Festiwale 19

24 Zabytki, muzea Pałac w Przecławiu Poniedziałek - Piątek: Największy wpływ na ukształtowanie się bryły dworu miały roboty budowlane przeprowadzone w latach i po 1880 r. Za czasów Kajetana Reja przebudowano alkierz, dół wieży oraz loggię, a za Mieczysława Reja, w latach 80., dobudowano do pałacu skrajne budynki. W ciągu XIX w. dawny dwór obronny, typowy dla naszej renesansowej i wczesnobarokowej architektury zyskał cechy dużego zespołu pałacowego. Dodano mu neogotycką dekorację zewnętrzną, a więc zamknięte wimpergami otwory okienne, ozdobione rzeźbami przedsionki, wiele innych elementów zdobiących fasady, a także zrekonstruowano częściowo wspaniałe wnętrza. Obecnie zamek jest w rękach prywatnych. Właściciele na codzień zamieszkują w pałacu. W zamku znajduje sie restauracja a także urządzane są różnego rodzaje imprezy. Takie jak: bale, konferencje, spotkania. Organizowane są też różnego rodzaju wystawy. Właścicele organizują ogniska oraz grile, przejażdzki po parku i okolicy. 20

25 Zabytki, muzea Zespół Pałacyku Myśliwskiego Julin Zachowany do dziś zespół myśliwski wraz ze skomponowanym założeniem parkowym wzniesiony został przez II ordynata Alfreda Potockiego. Budowę pałacyku myśliwskiego i całego zespołu oraz urządzenie parku ukończono w 1880 r. Wiązało się to z przyjazdem do Galicji arcyksięcia austriackiego Rudolfa, który gościł w dobrach łańcuckich. W skład zespołu wchodziły istniejące do dziś obiekty: pałacyk myśliwski, służbówka zwana dyrektorówką lub adiunktówką, budynek kuchni i lodownia. Za życia IV ordynata Alfreda Potockiego zespół rozbudowano: w 1923 r. założono wodociągi, w 1925 r. wzniesiono elektrownię położoną na południe od pałacu (w pobliżu stawu i usytuowanej nieco dalej strzelnicy z bogato zdobioną altanką). W 1927 r. rozbudowano pałacyk, a rok później - kuchnię. Zmian dokonano też na terenie parku we wschodniej jego części urządzono kort tenisowy, na zachód od pałacu ogród kwiatowy, za którym rozciągały się pola golfowe. Po II wojnie światowej zespół wielokrotnie zmieniał użytkowników. W okresie powojennym zespół uległ pewnym niekorzystnym zmianom (m.in. poprzez dostawienie stołówki do dawnego budynku kuchni i wybudowanie nowych pawilonów kolonijnych). Od 1996 r. zespół pozostaje w użytkowaniu Muzeum-Zamku w Łańcucie. 21

26 Zabytki, muzea Zamek w Krasiczynie Cały tydzień: Zbudowany na planie nieregularnego czworokąta zamek posiada w narożach cztery cylindryczne baszty. Murowany zamek typu bastejowego wzniesiony został około 1580 r. przez Stanisława Krasickiego, na miejscu wcześniejszego drewniano-ziemnego fortalicjum. Przebudowa zamku na przełomie XVI i XVII w. zmieniła go we wspaniałą rezydencję. Obok zamku rozciąga się piękny park pałacowy pełen osobliwych drzew, krzewów i roślin. W krasiczyńskich wnętrzach mieści się teraz ekskluzywny hotel, restauracja, winiarnia. Do Krasiczyna ściągają liczni turyści, także po to by wziąć udział w wielu atrakcyjnych imprezach. Na zamkowym dziedzińcu koncertowali już najwybitniejsi europejscy muzycy. Odbywają się tu też pokazy rycerskie, biesiady, festiwale oraz wystawy malarskie i fotograficzne. Pałac w Przeworsku Poniedziałek: Wtorek: Środa: Czwartek: Piątek: Sobota: Niedziela: Dzisiaj zespół pałacowo-parkowy jest siedzibą Muzeum w Przeworsku. Zbiory muzealne zostały podzielone na trzy działy. Pierwszy to Dział Historii Miasta i Regionu z eksponatami ilustrującymi historię miasta od czasów średniowiecznych do współczesnych. W Dziale Wnętrz Pałacowych znajduje się osiem pokoi (gabinet Księcia, gabinet Księżnej, garderoba, sypialnia, salon, jadalnia, sala balowa - organizowane są tu koncerty - i podręczna kuchnia). Do ekspozycji zalicza się również dwie klatki schodowe paradną i kuchenną - oraz kaplicę przypałacową - obecnie znajduje się tam biblioteka muzealna. 22

27 Zabytki, muzea Pałac w Sieniawie dostępność: całoroczny Ozdobą Sieniawy jest wspaniały barokowy pałac wzniesiony przez Sieniawskich przed 1709 r., przebudowany przez Czartoryskich w latach Rezydencja otoczona jest rozległym parkiem. W XVIII i XIX w. był to jeden z ważniejszych ośrodków życia kulturalnego w Polsce. Gościli tu, m.in. Tadeusz Kościuszko i car Aleksander I. Obecnie w pałacu mieści się hotel, w którym zachowano wiele z dawnej, arystokratycznej atmosfery. Pałac w Tyczynie Umieszczono go na linii elewacji północnej pałacu, przy narożnym ryzalicie północnozachodnim. Autorem projektu był architekt Tadeusz Stryjeński. W 1892 r. wzniesiono oficynę, z którą pałac otrzymał komunikację przez pawilon. W tym czasie całość założenia składała się z pałacu, gorzelni, cegielni i folwarku. Przy folwarku zbudowano młyn parowy. Wcześniej (w latach ) na cmentarzu zbudowano kaplicę cmentarną z grobowcem rodzinnym. Obiekty podczas obydwu wojen światowych nie poniosły większych strat. Po drugiej wojnie światowej około 1951 r. od strony północnej dokonano zmian w elewacji, likwidując m.in. galeryjkę arkadową. Zmieniono elewację zachodniej oficyny. Dewastacji uległ park XIX wieczny park, który zajmuje 11 ha powierzchni, w którym wycięto dużo drzew i zbudowano boisko sportowe. W parku rosną m.in. dwa 400-letnie dęby. Obecnie w budynku pałacu mieści się Zespół Szkół. W 2001 roku, znów stanęła przed frontem pałacu fontanna, lecz była to jedyna próba przywrócenia dawnych parkowych obiektów. 23

28 Zabytki, muzea Baranów Sandomierski Wtorek: Środa: Czwartek: Piątek: Sobota: Niedziela: Wybudowany pod koniec XVI w., założony został na rzucie w kształcie prostokąta z czterema okrągłymi basztami na narożach i prostokątną wieżą pośrodku elewacji frontowej, mieszczącą główną bramę wejściową. Wewnętrzny dziedziniec otaczają trzy skrzydła mieszkalne, z czwartej strony ściana parawanowa zwieńczona późnorenesansową attyką. W ścianie tej i dwóch skrzydłach bocznych znajdują się krużganki. Zwartą bryłę zamku ożywiają cztery hełmy wieńczące baszty narożne oraz bogata attyka elewacji frontowej. Bywał tu król Stefan Batory, a Baranów w XVI-XVII w. pełnił rolę ważnego ośrodka reformacji. Lubomirscy przebudowali zamek, powierzając prace jednemu z najwybitniejszych architektów europejskich Tylmanowi z Gameren. Obecnie w obiekcie znajduje się muzeum wnętrz, hotel i restauracja. Odbywają się tu liczne imprezy: biesiady, wieczory muzyczne i pikniki plenerowe. Muzeum Twierdzy Przemyśl Środa: Sobota: Niedziela: W muzeum prezentowana jest rekonstrukcja ziemianki polowej wraz z wyposażeniem takim jak: łóżko, stół, piecyk, lampa, podstawowy ekwipunek żołnierza. Ponadto można obejrzeć różnego typu pociski i zapalniki artyleryjskie oraz elementy wież pancernych i wysadzonych armat. W Muzeum Twierdzy Przemyśl można zobaczyć, czym różni się mundur oficera CK Armii od munduru polowego, a także różne nakrycia głowy, ładownice, chlebaki, manierki, białą broń, medale i odznaczenia. Uzupełnieniem ekspozycji są fajki, tabakiery, zapalniczki, papierośnice, przedmioty wykonane przez żołnierzy oraz portrety oficerów, batalistyczne obrazy, mapy oraz widoki Przemyśla z lat I wojny światowej. Na dziedzińcu muzeum znajduje się największy i najokazalszy eksponat pancerna wieża z fortu IV Optyń. 24

29 Zabytki, muzea Mury miejskie w Przemyślu dostpnosć: całoroczny Mury miejskie zachowane w najlepszym stanie we fragmentach przy ulicy Basztowej zostały wybudowane w XVI i XVII wieku. Pod koniec XVIII wieku Austriacy nakazali rozebranie otaczających miasto murów. Ten sam los spotkał 9 baszt i 3 bramy wjazdowe do miasta. Wieża dzwonnicza w Leżajsku Leżajsk przez wieki znajdował się na szlaku handlowym ze Wschodu do Sandomierza i dalej do Gdańska. Niestety ta część dawnej Rzeczypospolitej bardzo często była miejscem wojen i wypraw łupieżczych Tatarów, Kozaków, Szwedów i innych, stąd wieża bardzo dobrze spełniała swoją funkcję militarną. Wieża z kopulastym hełmem przykrytym dachówką ceramiczną, zwieńczonym latarnią na rzucie koła, przeprutą arkadami i nakrytą kopułką z krzyżem. Jest to murowany sześciokondygnacyjny obiekt na rzucie kwadratu, w ostatniej kondygnacji zachowane klucze strzelnicze. Wieża została uszkodzona podczas pożaru miasta w 1811 r., spalił się dach i drewniana galeria w ostatniej kondygnacji, następnie została odbudowana w obecnej postaci. Ciekawostkę stanowią zachowane trzy pociski artyleryjskie, które pochodzą z czasów wojennych, gdy Leżajsk był ostrzeliwany. W przyszłości planowany jest remont i udostępnienie jej dla zwiedzających jako punkt widokowy, obecnie w części parterowej znajduje się biuro Centrum Informacji Turystycznej. 25

30 Zabytki, muzea Mury obronne i lochy w Przeworsku Oprócz fortyfikacji przy kościele parafialnym i klasztorze Bernardynów, miejscem, gdzie można zobaczyć owe mury obronne są ulice: Kazimierzowska, Kilińskiego, Tkacka, Słowackiego oraz św. Jana. W 1968 r. nastąpiło bezmyślne uszczuplenie murów, dlatego zachowały się tylko resztki Bramy Kańczudzkiej. Budowa murów obronnych rozpoczęła się w 1512 r. Kilkanaście lat później król Zygmunt wydał przywilej, który potwierdził obwarowanie Przeworska. Do miasta prowadziły 3 bramy, a mury posiadały łącznie 5 baszt. W poważnym stopniu mury zniszczyli Austriacy w czasie rozbiorów, a część rozebrali Niemcy podczas II wojny światowej. Jak większość starych miast, również i Przeworsk posiada podziemia i lochy. Na ich ślad natrafiono w roku 1876, 1930 i trzydzieści lat później. Podobno jeden ze specjalnych lochów biegnie od Rynku do klasztoru Bernardynów, inny zaś korytarz w stronę ulicy Kąty i wybiega aż poza teren dawnych obwarowań Zespół Kościoła Farnego w Leżajsku Kościół - w prezbiterium ołtarz główny wczesnobarokowy wykonany w 1643 r. przez Piechowicza, obok rzeźby i bogato zdobione stalle (stalle świadczą o tym, że byl to kościół zakonny). Dalej ołtarze boczne, przy tęczy, barokowe z ok roku, przebudowane w XIX w. W ołtarzu po prawej stronie obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pierwotnie umieszczony był w drewnianym Kościółku w miejscu obecnej Bazyliki O.O. Bernardynów. Obok Kościoła za ogrodzeniem znajduje się plebania, wzniesiona w 1614 roku, rozbudowana w 1925 r. Pod częścią budynku obszerne piwnice z podziemnymi tunelami, obecnie niedostępne. Według podań jeden z lochów miał prowadzić do podziemi kościoła i dworu starościńskiego, a drugi daleko poza miasto. Zachowane pierwotne mury obronne w części północnej, wschodniej i zachodniej pochodzą z 1616 r.natomiast od strony południowej ogrodzenie z pocz. XX w. Plebania - pierwotnie klasztor bożogrobców, wzniesiony w 1614 r., przebudowany dzięki Księdzu Michałowi Pieniążkowi około 1820 r. - dostawiono piętro (nowicjat). W 1925 r. dobudowano część północną. Przez remont przeprowadzony w latach 60-ych XX wieku, częściowo zatracił dawne cechy zabytkowe. 26

31 Zabytki, muzea Schron Stępina-Cieszyna dostpnosć: całoroczny Poniedziałek: Wtorek: Środa: Czwartek: Piątek: Sobota: Niedziela: Jeden z głównych obiektów zlokalizowano we wsi Stępina. Prace budowlane rozpoczęto w lecie 1940r. Projektowanie i wykonawstwo spoczywało na największej niemieckiej organizacji budowlanej - Organizacji Todta. Dla zamaskowania rzeczywistego przeznaczenia inwestycji, oficjalnie przedsięwzięcie zarejestrowano jako budowa jednego z zakładów dla berlińskiej firmy chemicznej Askania - Werke. Plac budowy objęty był ścisłą ochroną wojskowo-policyjną i dostęp do wznoszonych schronów żelbetonowych mieli tylko upoważnieni Niemcy. Łącznie zatrudnionych było ok. 3-6 tysięcy ludzi. Budowę zakończono w lecie 1941r sierpnia 1941r. odbyło się tu spotkanie A. Hitlera z B. Mussolinim - wówczas w schronie tunelowym przez kilkanaście godzin przebywał pociąg specjalny Hitlera. Przez cały okres wojny obiekt utrzymywano w stałej gotowości na przyjęcie pociągu sztabowego lub innego pociągu specjalnego. W czerwcu 1944r. wojska radzieckie dotarły do Sanu, Niemcy zarządzili ewakuację, od 3 do 29 sierpnia 1944r. utrzymywała się tu linia frontu, który następnie przesunął się ok. 15 km na zachód. Fort VIII Łętownia Zbudowany w latach szaniec artyleryjski zmodernizowano w 1878 r. dobudowując koszary, schron główny oraz poprzecznice. W latach na miejscu szańca wybudowano jednowałowy fort artyleryjski. W części szyjowej fortu znajdowały się koszary, przed nimi schron główny z magazynami amunicji, a wzdłuż wału rozmieszczono stanowiska artyleryjskie oddzielone poprzecznicami mieszczącymi schrony pogotowia. Fosa broniona była z trzech kaponier oraz w części szyjowej ze stanowisk za murem Carnota. Dziś fort jest otwarty dla zwiedzających, którzy mogą obejrzeć ekspozycję pamiątek z I wojny światowej oraz ekspozycję poświęconą Twierdzy Przemyśl. 27

32 Zabytki, muzea Kościół św. Krzyża w Rzeszowie dostpnosć: całoroczny Kościół Świętego Krzyża oraz zespół klasztorny oo. Pijarów mieści się przy ulicy 3-go Maja, niegdysiejszej dzielnicy pańskiej zwanej Paniaga. Kościół został wzniesiony przez muratora Jana Cangera w stylu późnego renesansu w latach Fasada została wykonana w latach wedłóg projektu architekta Tylmana z Gameren. Dawny konwent Pijarów to zespół budynków, złożony z kolegium, kościoła i budynku klasztornego. Obecnie w budynku kolegium znajduje się I LO im. Stanisława Konarskiego, a w budynku klasztornym Muzeum Okręgowe. Wystrój wewnętrzny kościoła utrzymany jest w stylu rokoko. W prezbiterium znajdują się płaskorzeźby nagrobne Lubomirskich. Klasztor i kościół karmelitów w Przemyślu dostpnosć: całoroczny Zaborcy przekazali barokowy kościół grekokatolikom, którzy zamienili go na swoją katedrę zmieniając wygląd świątyni i przebudowując przylegający do kościoła klasztor. W ostatnich latach karmelici przywrócili kościołowi i klasztorowi pierwotny wygląd, odrestaurowano również jego imponujące wnętrze. 28

33 Zabytki, muzea Kościół farny w Rzeszowie dostpnosć: całoroczny Cały tydzień: Kościół farny najstarszy kościół w Rzeszowie otoczony był murami i włączony do systemu obronnego miasta. W XVIII w. został gruntownie przebudowany, zbudowano oddzielnie stojącą wieżę - dzwonnicę. W prezbiterium pozostawiono późnorenesansowe płaskorzeźby nagrobne Rzeszowskich, a wnętrze zyskało wystrój barokowy i rokokowy. 28

34 Zabytki, muzea Opactwo benedyktynek w Przemyślu dostpnosć: całoroczny W XVIII wieku wybudowano późnobarokowy kościół p.w. Św. Trójcy oraz klasztor. Opactwo jest najstarszym zabytkiem lewobrzeżnej części miasta Zasania. W drugiej połowie XVII w. rozpoczęto budowę murowanego kompleksu kościelne - klasztornego otoczonego murem warownym. W początkach XVIII w. w rozbudowanym obiekcie benedyktynki otworzyły konwikt wychowawczy dla dziewcząt, który przez ponad 200 lat funkcjonowania rozwinął się w prężnie działający ośrodek dydaktyczno - wychowawczy. W 1941 r. w wyniku pierwszych działań wojny niemiecko-radzieckiej spłonęły szkoły i klasztor, kościół został znacznie uszkodzony. Zaraz po wojnie siostry przystąpiły do odbudowy kościoła, a następnie klasztoru. Szkoły nie zostały odbudowane. Przez 65 lat przemyskie benedyktynki były wspólnotą zależną od Opactwa w Jarosławiu, a od 1694 r. stały się samodzielnym Opactwem. Kolejka wąskotorowa Dostępność: sezonowy W okresie kursy codziennie, w okresach oraz czynne w dni wolne od pracy. Pierwszy odcinek powstał w 1895 r. (Łupków Majdan o długości 26 km). Następnie przedłużono trasę o 12 km z Majdanu do Kalnicy i Beskidu. We wschodniej części Bieszczadów Zachodnich w latach wybudowano odcinek Ustrzyki Górne Bereżki Pszczeliny Stuposiany Tarnawa W. Sokoliki Górskie. Bieszczadzka ciuchcia przestała kursować dopiero w 1994 r. W 1996 r. zarejestrowano Fundację Bieszczadzka Kolejka Leśna, która uruchomiła i zarządza turystycznymi przejazdami kolejki. 29

35 Zabytki, muzea Zespół dworski w Trześniowie Po II wojnie światowej obiekty dworskie były użytkowane przez Państwowe Gospodarstwo Rolne w Trześniowie. W 1996 r. dwór został częściowo zniszczony przez pożar, a następnie w 1997 r. wstępnie zabezpieczony. Obecnie, zrekonstruowany, pozostaje w rękach prywatnych właścicieli. Dwór wzniesiony w konstrukcji zrębowej, posadowiono na kamiennym podmurowaniu. Wnętrze dwutraktowe, amfiladowe, zostało częściowo przekształcone. Do zespołu dworskiego należy też spichlerz z 1 poł. XIX w, drewniany, konstrukcji zrębowej, na kamienno-ceglanym podmurowaniu. Wzniesiony na rzucie prostokąta. Od frontu podcień wsparty na siedmiu słupach z zastrzałami. Parterowy, nakryty dachem dwuspadowym o pokryciu z dachówki ceramicznej. Trójkątne szczyty w elewacjach bocznych szalowane są pionowo deskami. Zespół Dworu Starościńskiego z Oficynami w Leżajsku Niekiedy nazywany zamkiem, wybudowany w latach dla ówczesnego starosty leżajskiego Józefa Potockiego. Mieściło się w nim gimnazjum miejskie, a następnie liceum do 1975 roku, ostatnio w dworku mieściła się tam szkoła podstawowa nr 4. Obecnie Zespół Dworu Starościńskiego jest remontowany po czym ma być oddany dla potrzeb Muzeum Regionalnego Ziemi Leżajskiej. W jednej z oficyn mieścić ma się Wydział Promocji, Kultury i Współpracy Międzynarodowej, Centrum Informacji Kulturalnej oraz siedziba organizacji pozarządowych. W następnej Galeria sztuki amatorskiej i profesjonalnej. W trzeciej mieścić się ma mini muzeum browarnictwa leżajskiego. W przyszłości planowany jest też pub z leżajskim produktem regionalnym. 30

36 Przyroda Arboretum w Bolestraszycach Czynne 1 maj do 30 pażdziernik ( pon-pt 9-18, weekend i święta ) 1 listopad do 30 kwietnia ( pon-pt 8-14 ) Rośnie tu ponad 3800 gatunków roślin, żyje ponad 120 gatunków kręgowców oraz odbywa swoje lęgi blisko 40 gatunków ptaków. Kolekcje roślinne obejmują działy: dendrologiczny, pomologiczny, roślin wodnych, bagiennych, zagrożonych i ginących, wrzosowatych oraz szklarniowych. Na terenie placówki istnieje stała ekspozycja rzeźb i wyrobów z wikliny. Park Krajobrazowy Doliny Sanu Od południa graniczy on z Bieszczadzkim Parkiem Narodowym, a od zachodu z Ciśniańsko - Wetlińskim Parkiem Krajobrazowym. Park Krajobrazowy Doliny Sanu powstał m.in. dla ochrony górnego biegu jednej z najpiękniejszych polskich rzek - Sanu. Obszar leśny, który zajmuje około 80% powierzchni Parku, tworzą głównie duże kompleksy reglowej buczyny karpackiej, z czego blisko połowę zajmują stuletnie i starsze drzewostany puszczańskie. Urozmaiceniem leśnego krajobrazu są przepiękne łąki i torfowiska wysokie, a także obszary spontanicznej sukcesji roślinności na terenach opuszczonych wsi bojkowskich. Bogatą florę naczyniową reprezentuje 806 gatunków z licznymi stanowiskami roślin wysokogórskich (38 gatunków), reglowych (64 gat.) i wschodniokarpackich oraz unikalne biocenozy torfowisk wysokich. Faunę tego malowniczego parku (około 130 gat.) reprezentują gatunki typowo puszczańskie, m.in. wszystkie duże drapieżne ssaki, żubry, prawie wszystkie gady. 31

37 Przyroda Ciśniańsko -Wetliński Park Krajobrazowy Piękne krajobrazy masywów górskich, licznych dolin, przełomowych odcinków Wetlinki, Solinki i Osławy. Rezerwat przyrody Sine Wiry Najbardziej charakterystyczne miejsce rezerwatu to przełom rzeki Wetliny, przebijającej sie przez progi skalne. Stoki Połomy porośnięte są pięknym lasem bukowo-jodłowym. Rezerwat jest wielkim bogactwem flory oraz fauny. W rezerwacie można delektować sie pięknymi widokami oraz szumem rzeki. 32

38 Przyroda Rezerwat przyrody Zakole Rezerwat Zakole leży w najbardziej wysuniętej na wschód części województwa podkarpackiego - powiecie bieszczadzkim. Rezerwat przyrody Góra Sobień Najniższe partie porasta las łęgowy z jesionem wyniosłym, świerkiem pospolitym, jaworem i leszczyną. W runie obok śledziennicy skrętolistnej, obficie występuje podagrycznik pospolity i marzanka wonna. Wyższe partie zajmuje las grądowy, który przechodzi w buczyny. Świat fauny reprezentowany jest tu m.in. przez: lisy, sarny, drobne ptaki śpiewające, zalatujące myszołowy i kruki, kumaka górskiego, salamandrę plamistą, jaszczurki i zaskrońca. Na najwyższym punkcie wzgórza znajdują się ruiny zamku Sobień. Prowadzone badania wykazały, że w XIII w. w tym miejscu istniał już gród z umocnieniami ziemnymi. Zamek, którego ruiny zostały zachowane do dzisiaj, został wzniesiony po 1340 roku, po zajęciu tych terenów przez Kazimierza Wielkiego. Po 1389 r. nadano go rodzinie Kmitów, która go jeszcze rozbudowała. Opuszczony przez Kmitów, popadł w ruinę. Na terenie rezerwatu urządzona jest ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza pod nazwą Góra Sobień 33

39 Przyroda Rezerwat przyrody Lisia Góra w Rzeszowie Rezerwat znajduje się w południowo-zachodniej częsci miasta. Wysokość bezwzględna wynosi około 200 metrów. Wzgórze zbudowane jest ze skały lessowej. Niegdyś w okolicach Lisiej Góry mieścił się folwark, z którego dochody przekazywane były żonie właściciela miasta. Na szczycie rośnie wiele dębów, które w dużym stopniu są pomnikami przyrody, wzgórze otoczone jest łąkami. W niższych partiach rośnie dziki bez.obecnie bardzo popularne sa wycieczki rowerowe na terenie rezerwatu, gdzie powstało już wiele udeptanych scieżek sprzyjających tego typu wycieczkom. Rezerwat przyrody Gołoborze Na niższych częściach grzbietów rumowiska skalne są również spotykane, ale w postaci niewielkich płatów porośniętych przez las. W tym kontekście Gołoborze w okolicach Rabego koło Baligrodu jest unikatową formą, ze względu na zaleganie w klimatycznym piętrze umiarkowanie chłodnym w przedziale od wysokości około 540m do ponad 610m n.p.m. Warte uwagi są także walory krajobrazowe tego wzgórza o kształcie charakterystycznej, trójgraniastej piramidy (najlepiej widocznej od strony południowej), wkomponowanej w otaczające wzniesienia. Uwzględniając całokształt warunków naturalnych omawianego rezerwatu, można go zakwalifikować do grona bardzo cennych przyrodniczo, a przy tym unikalnych pod względem reprezentowanego przedmiotu ochrony w polskich Bieszczadach. 34

40 Przyroda Park Krajobrazowy Gór Słonnych Przez południowo - wschodnią część Parku przechodzi granica głównego europejskiego działu wód, oddzielającego zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Wody do Morza Czarnego z terenu Polski zbiera Strwiąż wypływający ze stoków góry Berdo, doprowadzając je do Dniestru. Osobliwością Parku są licznie występujące słone źródła, o których w swoim dziele O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski pisał Stanisław Staszic. Znaczne ich zagęszczenie znajduje się w obrębie szczytu Na Opalonym. Naliczono 78 potoków, które odprowadzają wody o różnym stopniu zawartości soli. Nie tylko solanki ukryte są pod powierzchnią ziemi. Znane są złoża roponośne ciągnące się pasmem od Brzegów Dolnych i Lodyny przez Ropienkę, Wańkową i Leszczowate po Witryłów, Temeszów i Obarzym. 35

41 Przyroda Rezerwat przyrody Śnieżyca wiosenna Od strony północnej rezerwat ogranicza droga, za którą wznosi się południowy stok pasma Otrytu, a od południa wschodu i zachodu rzeka San, która w tym miejscu tworzy zakole. Celem utworzenia rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych bogatego stanowiska śnieżycy wiosennej w odmianie karpackiej oraz zbiorowiska łąkowe z bogatą florą gatunków chronionych i rzadkich. Magurski Park Narodowy Magurski Park Narodowy zajmuje powierzchnie ok. 19,3 tys. km. Położony w samym sercu Beskidu Niskiego, obejmuje swym zasięgiem całe pasmo Magury Wątkowskiej, masyw Kamienia oraz przylegające do niego pasmo graniczne od źródeł Wisłoki po szczyt Baranie. Park chroni m.in. fragmenty Puszcze Karpackiej ze starodrzewiem bukowym i jodłowym z ostojami dużych drapieżnych ptaków i ssaków. Występuje tu około 200 gatunków zwierząt objętych ścisłą ochroną gatunkową, m.in. orlik krzykliwy, będący symbolem parku. W obrębie parku znajdują się: rezerwat skalny Kornuty i pomnik przyrody Diabli Kamień. W Krempnej istnieje Muzeum Przyrodnicze. Beskid Niski to znakomite miejsce do uprawiania turystyki konnej i rowerowej. Wielka popularnością cieszą się Łemkowskie Rajdy Konne i przepędy dużych stad bydła z możliwością łapania ich na lasso, ujeżdżaniem młodych ogierów. 36