Chomik Wincent i świat sztuki

Transkrypt

1 Chomik Wincent i świat sztuki mik W at sztu

2 Wita jcie, drodzy Czytelnicy! Na imię mam Wincent jak słynny malarz!* i zapraszam Was w podróż po świecie sztuki. Nie myślcie sobie, że jestem chwalipiętą, ale wybitny ze mnie specjalista od świata artystów i ich twórczości. Przez całe lata miałem swoją klatkę w sali wykładowej Akademii Sztuk Pięknych. To tutaj mądrzy profesorowie nauczali o wielkich malarzach i rzeźbiarzach, a i sami artyści pojawiali się, by dzielić się tajnikami swojego warsztatu. Nasłuchałem się, oj nasłuchałem: o kolorach, stylach, technikach malarskich, o dolach i niedolach życia artysty Krótko mówiąc: jestem największym znawcą sztuki wśród chomików! Chciałbym się tą wiedzą z Wami podzielić i zarazić Was miłością do malowania i rysowania. Zapraszam w niezwykłą podróż śladami wielkiej sztuki. Dziś: Jan Matejko * Vincent van Gogh malarz holenderski, autor Słoneczników

3 Anna Chudzik Izabela Marcinek : Jan Matejko

4 Czas i mie jsce XIX wiek to dla Polski czas trudny i smutny nie ma jej na mapach świata, gdyż w trzech kolejnych rozbiorach została podzielona między swoich sąsiadów: Rosję, Prusy i Austrię. Polacy nie chcą pogodzić się z niewolą i organizują powstania zbrojne. Wielu dzielnych Polaków patriotów ginie w tej nierównej walce. W zaborach rosyjskim i pruskim nowe władze starają się zniszczyć polską kulturę i pamięć o jej historii. Języka polskiego nie można używać ani w urzędach, ani w szkołach. Polaków traktuje się źle, są pozbawiani domów i wysyłani do więzień. Inaczej sytuacja wygląda w zaborze austriackim. Tu władze pozwalają na dużą autonomię (czyli wolność) w zakresie nauki, kultury i sztuki. Polacy mogą pracować w urzędach, mówić w swoim ojczystym języku i uczyć się go w szkole, czytać polskie książki. Kraków to centrum kulturalne i naukowe tej części kraju. Od 1870 roku znowu można studiować w języku polskim na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1879 roku powstaje tu Muzeum Narodowe, które gromadzi zbiory sztuki polskiej. Długa historia miasta, pamiętającego czasy polskich władców i sukcesów narodowych, sprzyja uczuciom patriotycznym. Tak wyglądał krakowski Rynek za czasów Jana Matejki powstanie... wielkopolskie insurekcja kościuszkowska powstanie listopadowe rewolucja krakowska powstanie wielkopolskie powstanie styczniowe 4

5 Tru-tu-tu-tu... Tru-tu-tu-tu... Tru-tu-tu-tu... Szczecin P R U S Y POLSKA W OKRESIE ROZBIORÓW granice Rzeczypospolitej przed 1772 r. Ziemie zabrane Rzeczypospolitej przez: Rosję Prusy Austrię I rozbiór II rozbiór III rozbiór (1772 r.) (1793 r.) (1795 r.) Głogów Poznań Wrocław MORZE BAŁTYCKIE Bydgoszcz Gdańsk Malbork Toruń Kraków PRUSY Królewiec Grunwald Racławice Warszawa Białystok Lublin Przemyśl Ryga Lwów Wilno R Z E C Z P O S P O L I T A Smoleńsk Kijów IMPERIUM ROSYJSKIE Wiedeń Koszyce A U S T R I A IMPERIUM OSMAŃSKIE popatrz Rynek był wówczas placem targowym, sprzedawano tu zboże, owoce i warzywa, mleko, kury Matejko mógł obserwować zmiany w wyglądzie Rynku: od 1868 roku stopniowo rozbierano dobudowane do Sukiennic budynki, w 1857 roku zainstalowano latarnie gazowe. Latarnię taką widać na obrazie po lewej stronie, a obok obudowaną studnię i kadzie, w których zbierano wodę na wypadek pożaru. Powstańcy na obrazie Jana Rosena a to ciekawe! Powstanie narodowe to zbrojna walka o wolność państwa i narodu. W okresie zaborów Polacy wielokrotnie organizowali takie wystąpienia, nie chcąc żyć w obcym państwie. Zaborcy karali za udział w nich śmiercią, więzieniem, zesłaniem do przymusowej pracy na dalekim Sybirze. 5

6 Mistrz malował także portrety na zamówienie, uwieczniając wielu znakomitych mieszkańców Krakowa. Bohaterowie jego obrazów ukazywani są często w tradycyjnych strojach, w otoczeniu symbolicznych przedmiotów. Polityk i działacz patriotyczny Piotr Moszyński namalowany został w stroju typowym dla dawnej polskiej szlachty. Nad jego głową widać fragment kolekcji broni, której Moszyński był miłośnikiem. Podobny szlachecki strój ma na sobie prezydent Krakowa Mikołaj Zyblikiewicz. Dodatkowo jego ubiór ozdabiają medale, a powagi dodaje mu karabela u boku i trzymana w dłoni marszałkowska laska. a to ciekawe! Tradycyjny strój szlachecki tworzą: żupan (suknia męska z małymi guzikami), pas słucki (jedwabny, przetykany złotem i srebrem), kontusz (rodzaj zdobnego płaszcza lub długiej kamizelki), karabela (lekka szabla), kołpak (futrzana czapka). 38

7 Choć większość portretów namalował Matejko farbami olejnymi, to chętnie używał także akwareli. Te portrety młodej kobiety i młodego mężczyzny, w dawnych, zdobnych strojach, powstały właśnie w tej technice. popatrz Zobacz, jak autor namalował błysk światła we włosach: oświetlone miejsca pozostawił niezamalowane. a to ciekawe! Akwarele to farby rozcieńczane wodą, którymi malujemy na papierze. To niełatwa technika, gdyż trudno w niej poprawić błąd. Obrazy malowane akwarelami mają delikatne kolory. 39

8 Jeden ze swoich najważniejszych obrazów Matejko stworzył w wieku dwudziestu czterech lat. Przedstawił na nim zadumanego Stańczyka. W tle trwa bal, wszyscy świetnie się bawią, nikt nie przeczuwa, że już wkrótce Polskę czekają złe czasy. Stańczyk już to wie, właśnie przeczytał wieści o utracie ważnego dla Polski miasta Smoleńska. Królewski błazen ma twarz Jana Matejki. W ten sposób autor utożsamia się z jego troską o kraj. a to ciekawe! Stańczyk był nadwornym błaznem kilku polskich królów. Jego zadaniem było zabawianie władców i ich dworzan. Jednak Stańczyk był osobą wykształconą, słynął z inteligencji i ciętego języka, często mówił rzeczy nieprzyjemne, ale prawdziwe. Królowie szanowali go za to, podobnie jak historycy. 40

9 zrób to sam Tradycyjny strój błazna to kolorowy kostium i śmieszna czapeczka z trzema dzwonkami. Stańczyk na obrazie Matejki ma czerwony strój. Sprawdź, jak mógłby wyglądać w innym kolorze pokoloruj obrazek. 41

10 Ha! A teraz sprawdźmy, co zapamiętałeś! 1. Jak miała na imię żona Jana Matejki? a) Teodora b) Leokadia c) Marcelina 2. Jakie kraje brały udział w rozbiorach Polski? Kogo przedstawia ten portret? 4. Jakie znasz techniki rysowania i malowania? 5. Jakie wydarzenie przedstawia ten obraz? 8. Kim jest ten człowiek? 9. Dlaczego Matejko malował sceny historyczne? a) bo uważał, że to jego patriotyczny obowiązek b) bo się dobrze sprzedawały c) bo były łatwe do namalowania 10. Co to za miejsce?.. 6. Kim była Bona Sforza? a) słynną aktorką b) polską królową c) sąsiadką Matejki 7. Co to jest kontusz? a) styl w sztuce b) rasa konia c) tradycyjny strój polski

11 Wymyśliła i napisała Anna Chudzik Narysowała Izabela Marcinek Książkę zaprojektował Tadeusz Nuckowski Zdjęcia ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie Zdjęcia obrazów wykonał Marek Studnicki Pozostałe fotografie autor nieznany (s. 6 górna), Piotr Ligier (s. 7, 24, 40), Paweł Mazur (s. 11), Akademia Sztuk Pięknych (s. 6 dolna), firma Talens (s. 39), Shutterstock (s. 19, 26, 33, 35) Mapę i obrazek na s. 41 narysował Jakub Kinel Zredagowała Agnieszka Rymarowicz Poprawność informacji sprawdziła Jagoda Gumińska-Oleksy Korektę językową wykonała Ewa Rogucka Ilustracje do druku przygotowało Studio Kolor, Rzeszów Wydrukował Zakład Graficzny Colonel Printed in Poland Copyright by BOSZ Olszanica 2012 Wydanie I Wydało Wydawnictwo BOSZ Biuro: ul. Przemysłowa 14, Lesko tel , faks biuro@bosz.com.pl ISBN Książka powstała dzięki pomocy Muzeum Narodowego w Krakowie, z którego pochodzi większość przedstawionych dzieł. Zapraszamy do odwiedzenia muzeum! KLUCZ DO TESTU: 1. a 2. Austria, Prusy, Rosja 3. Marię siostrę Jana Matejki 4. przykładowe odpowiedzi: akwarela, pastel, farby olejne, węgiel, ołówek, kredki 5. wizytę cesarza Franciszka Józefa I u Jana Matejki 6. b 7. c 8. Tadeusz Kościuszko polski bohater narodowy 9. a 10. wnętrze grobowca króla Kazimierza Wielkiego Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego