Psychospołeczne funkcjonowanie dzieci z FASD

Transkrypt

1 Psychospołeczne funkcjonowanie dzieci z FASD Anna Piaskowska psycholog Punkt Diagnostyczno Konsultacyjny FAS Gdynia Zespół Placówek Specjalistycznych K. Lisieckiego Dziadka w Gdyni ul. Wejherowska 65

2 1. Zaburzenia rozwojowe u dzieci z FASD pierwotne i wtórne i ich skutki dla funkcjonowania w życiu codziennym. 2. Diagnoza różnicowa FASD a ADHD, spektrum autyzmu, zaburzenia zachowania i emocji. 3. Dzieci z FASD w systemie oświaty możliwości prawne i praktyczne.

3 Z badań nad FAS 1968 Paul Lemoine, analiza 127 przypadków dzieci urodzonych przez matki alkoholiczki, opis skutków wpływu alkoholu na płód oraz odległe skutki takiej ekspozycji 1973 badania w Seattle (D. Smith, K. Jones, Ch. Ulleland, A. Streissguth), nadanie wadom rozwojowym cech syndromu FAS - Płodowy Zespół Alkoholowy 1998 Instytut Medycyny USA, trzy różne jednostki chorobowe związane z prenatalną ekspozycją na alkohol FAS, częściowy FAS, ARND neurorozwojowe zaburzenia zależne od alkoholu O Malley, A. Streissguth FASD termin określający szeroki zakres skutków jakie mogą wystąpić u dzieci, których matki spożywały alkohol w ciąży praktyczny opis zaburzeń

4 FASD Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych FAS Płodowy Zespół Alkoholowy, specyficzne, wrodzone upośledzenie rozwoju spowodowane prenatalna ekspozycją na alkohol pfas częściowy FAS ARND zaburzenia neurorozwojowe zależne od alkoholu

5 Pojęcia FASD

6 Diagnoza dziecka z FASD

7 Wie Pani, jutro mam wolne w szkole, nie będzie lekcji...bo jutro jest Dzień Ziemi... To chyba o taką ziemię do kwiatków chodzi...no w doniczce...chyba będziemy coś sadzić?

8 Zaburzenia rozwojowe u dzieci z FASD Zaburzenia pierwotne uszkodzenia w zakresie CUN morfologiczne, biochemiczne i ich konsekwencje Zaburzenia wtórne zaburzenia, które nie muszą wystąpić. Są skutkiem braku bądź niewłaściwej opieki. Nie są to zaburzenia wrodzone, wielu z nich można zapobiegać, rozumiejąc ograniczenia dzieci, odpowiednio modyfikując oczekiwania otoczenia (opiekunów, nauczycieli).

9 Zaburzenia CUN w okresie prenatalnym Obumieranie komórek nerwowych Niszczenie lub hamowanie cząsteczek L1 (przylegania międzykomórkowego) mniejsze utkanie neuronów, mniejsze ich przyleganie międzysynaptyczne, w obrazowaniu mózgowia np.: cienkie spoidło wielkie charakterystyczne dla uszkodzeń poalkoholowych Uszkodzenia astrocytów komórek odpowiedzialnych za migrację neuronów w trakcie rozwoju mózgowia i odpowiednią ich lokalizację Móżdżek odpowiedzialny za utrzymanie równowagi, koordynację ruchów, ekspresję słów i emocji Hipokamp procesy zapamiętywania Płaty czołowe planowanie i kontrola zachowania, hamowanie jednych czynności i przełączanie na inne, kontrola emocji, refleksyjność myślenia, rozumienie norm społecznych

10 Ciało modzelowate (spoidło wielkie) odpowiada za transmisję/przekazywanie danych między półkulami Lewa półkula odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie myśli, szczegóły praktyczne i porządkowanie myśli. Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze myślenie i intuicję. Oś HPA regulator zachowań w sytuacji zagrożenia, stresu aktywowana przy ekspozycji na alkohol na najwyższym poziomie, zbyt wcześnie traci możliwość regulacji do obniżenia. Kora sensoryczna (ośrodki wzroku, słuchu, dotyk, smak, węch, równowaga) odbiór i przetwarzanie bodźców Ośrodki mowy

11 Zaburzenia pierwotne trudny noworodek - czasami zespół abstynencyjny, zaburzenia snu, sen niespokojny, płytki, brak lub kłopoty ze ssaniem, karmieniem, płaczliwość, nadwrażliwość/niedowrażliwość na dźwięk, światło, zaburzenia w rozwoju odruchów - drażliwość, pobudliwość - osłabione/wzmożone napięcie mięśniowe - trudności z koordynacją ruchów, planowaniem ruchu, planowaniem czynności - trudności z pamięcią zapamiętywanie i przypominanie informacji, tworzenie skojarzeń - trudności z koncentracją uwagi

12 Zaburzenia pierwotne - wolniejsze tempo przebiegu procesów wnioskowania, łączenia informacji - kłopoty z pojęciami abstrakcyjnymi czas, przestrzeń, odległość, liczba, pieniądz - niemożność generalizowania informacji trudności w wiązaniu ze sobą informacji, konieczność uczenia się na nowo informacji - zaburzenia komunikacji i języka dosłowność rozumienia komunikatów, trudności w rozumienia znaczeń przenośnych, dowcipu, kpiny; dosłowne rozumienie słów, wąski zasób słownictwa

13 Zaburzenia pierwotne - zaburzenia związane z rozwojem sensorycznym: nadwrażliwość/niedoczucie na bodźce - impulsywność - zaburzenia odczuwania łaknienia - są niebezpieczne dla siebie i innych - najpierw robią coś, potem myślą, nie potrafią przewidzieć, jakie konsekwencje będzie miało ich zachowanie - brak im wrodzonej zdolności uczenia się w dziedzinie przyczyn, osądu i pamięci

14 Okres dojrzewania - obserwuje się zanik dysmorfii, czasami nadmierny przyrost wagi - kłopoty z rozumieniem kontekstu sytuacji społecznych, - częste wtórne zaburzenia zachowania - zaburzenia w rozwoju funkcji wykonawczych: planowanie, podejmowanie decyzji, przewidywanie, organizacja własnego czasu - rozwijają się seksualnie zgodnie z zegarem biologicznym, lecz zaburzone myślenie przyczynowoskutkowe i zdolność do osądu może prowadzić do niewłaściwych zachowań

15 Dorosłość - zmiany w wyglądzie mogą być widoczne, ale niekoniecznie - zaburzenia w funkcjach wykonawczych i tym samym ograniczona samodzielność - zaburzenia w relacjach społecznych - mogą występować konflikty z prawem - problemy z pracą i samodzielnym utrzymaniem się, - choroby psychiczne - problemy związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych

16 Objawy zaburzeń rozwoju wg częstotliwości występowania deficyt uwagi 80%, problemy z pamięcią 73%, nadpobudliwość 72%, wyrażanie nielogicznych myśli 38%, stereotypie ruchowe 33%, nieświadomość tego, co się dzieje wokół 27%, dziwaczne maniery lub nawyki 20%, tiki, grymasy twarzy 15%, zachowania kompulsywne 15%, samookaleczenie 15%, utrata kontroli i napady szału 15%.

17 FASD a ADHD Podobieństwa deficyt uwagi problemy z pamięcią nadpobudliwość impulsywność Różnice istotą deficytów dzieci z FASD jest niezdolność do rozumienia i interpretowania stanów emocjonalnych i mentalnych innych ludzi dzieci z FASD nie są w stanie przewidzieć skutków swojego działania krzywdzą kogoś i nie są w stanie przewidzieć reakcji i emocji drugie osoby

18 FASD a zespół Aspergera Podobieństwa Różnice trudności z rozumieniem i interpretacją stanów emocjonalnych innych ludzi, słabe rozumienie wskazówek społecznych, dążenie do kontaktu z innymi osobami, często natrętne, bez hamulców, poszukują wspólnej zabawy z rówieśnikami, dorosłymi, nie mają trudności w utrzymywaniu kontaktu wzrokowego, odbierane jako kontaktowe, swobodne, dobrze wypowiadające się, pogodne, wesołe, rzadko występują stereotypie, natręctwa

19 ZABURZENIA WIĘZI WIĘŹ - specyficzna, wybiórcza więź uczuciowa jednej osoby z drugą oparta na dwustronnej aktywności, samoregulujący się układ fakt obserwowalny, wrodzony, o podstawowym znaczeniu charakteryzujący się trwałą tendencją pierwotną do szukania związku z kimś innym Wczesne doświadczenia dziecka w relacji z matką w dużym stopniu determinują zachowania, jakich będzie ono używało do osiągania bliskości z innymi, kształtując samoocenę i przekonania dziecka na swój temat oraz świata

20 Zaburzenia więzi Dziecko stopniowo traci zainteresowanie ludźmi i coraz rzadziej inwestuje uczucia w kogokolwiek, a coraz silniej koncentruje się na sobie samym. Cała energia, z która dziecko przyszło na świat aby kochać innych została przekierowana na siebie samego i dziecko zostaje z nią uwięzione we własnym wnętrzu.

21 Zaburzenia więzi - poczucie bycia nieważnym, odebranie znaczenia dziecku przekonanie o sobie nie zasługuję na miłość, troskę, uwagę, istnieję o tyle, o ile sam o siebie zadbam, dorośli są niebezpieczni, dorosłym nie można ufać - nieufność w tworzeniu relacji - agresja, autoagresja, prowokowanie do powtórzenia odrzucenia; zaburzenia zachowania jako sposób podtrzymania relacji - trudności lub brak w rozpoznawaniu własnych potrzeb i stanów emocjonalnych - trudności z respektowaniem potrzeb innych - zahamowanie w rozwoju poznawczym - kat vs. ofiara

22 Dziecko z FASD w systemie oświaty

23 KSZTAŁCENIE SPECJALNE jeśli dziecko jest niepełnosprawne w myśl przepisów prawa oświatowego Uczniowie niepełnosprawni niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz uczniowie niedostosowani społecznie zagrożeni niedostosowaniem społecznym

24 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Poz. 532) 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych ( Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.) 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. Nr 23, poz. 133)

25 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1489) 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz. 1490) 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz. U. poz. 529)

26 LITERATURA 1. T. Jadczak Szumiło, Nuropsychologicznych profil dziecka z FASD, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, W-wa M. Klecka, M. Janas Kozik, Dziecko z FASD. Rozpoznania różnicowe i podstawy terapii, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, W-wa K. Liszcz, Dziecko z FAS w szkole i w domu, Wydawnictwo RUBIKON, Kraków 2011.

27 Dziękuję za uwagę Anna Piaskowska ZPS Punkt Diagnostyczno Konsultacyjny FAS, Gdynia, tel , wew. 22 KEJA MED, ul. Abrahama 37/16, tel