Prace doktorantów. Wydział Techniczny Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze 2

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Prace doktorantów. Wydział Techniczny Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze 2"

Transkrypt

1 Art. 21 ( ) Prace doktorantów termoelektryczny Cienkowarstwowy przetwornik mocy True RMS strona 107 Bogdan Adamiak 1, Eugeniusz Prociów 2 1 Wydział Techniczny Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze 2 Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechnika Wrocławska, Wrocław Streszczenie Termoelektryczne przetworniki mocy RMS są szeroko stosowane w aparaturze kontrolno-pomiarowej Stosując zminiaturyzowane cienkowarstwowe termoelektryczne przetworniki mocy można znacznie poprawić precyzję pomiarów oraz obniżyć koszt aparatury pomiarowej. Wstęp Wraz z rozwojem elektroniki, a szczególnie telekomunikacji, zachodzi konieczność pomiaru podstawowych parametrów elektrycznych. Na pierwszy rzut oka problem wydaje się banalny, tak jest jeśli chodzi o pomiar wartości stałych i okresowo-zmiennych. Gdy zachodzi potrzeba pomiaru wartości o bliżej nie określonym kształcie, konieczny jest konwerter przekształcający rzeczywistą wartość skuteczną (True RMS). Rozwijając temat, chodzi o pomiar mocy wszechobecnego promieniowania elektromagnetycznego, pochodzącego z różnych nadajników, a w szczególności nadajników sterowanych cyfrowo (Telefonia komórkowa, telewizja cyfrowa, transmisja danych itd...). Oferta producentów przetworników True RMS jest bardzo bogata i zasadniczo dzieli się na dwie grupy. Pierwsza z nich to przetworniki elektroniczne, sprzedawane w postaci układów scalonych, dobrze i precyzyjnie pracujące, ale przy niezbyt dużych częstotliwościach, nie przekraczających 500 khz. Druga grupa to przetworniki termoelektryczne (znane od bardzo dawna), konwertujące moc w ciepło a następnie pomiar ciepła umożliwia określenie mocy dostarczonej do konwertera[1]. Dlaczego należy więc zainteresować się problemem dawno znanym i przebadanym? Dlatego, że problem pomiaru określenia wartości skutecznych jest nadal otwarty, dlatego, że nowoczesne technologie pozwalają na zupełnie nowe konstrukcje przetworników oraz na daleko idącą miniaturyzację. Im bardziej zminiaturyzujemy przetwornik, tym szybciej będzie działał (z wyższą częstotliwością będzie przetwarzał). Współczesne konstrukcje przetworników cienkowarstwowych wykonywane są na cienkich membranach krzemowych [2]. z pojedynczą termoparą lub ze stosem termopar [3]. Poniższa praca ma na celu zaprezentowanie własności nowego cienkowarstwowego przetwornika termoelektrycznego. Opis termoelektrycznego cienkowarstwowego przetwornika mocy True RMS Konwerter został zaprojektowany i wykonany w zakładzie układów hybrydowych pod kierownictwem prof. dr hab. Stanisława J. Osadnika w laboratoriach Politechniki Wrocławskiej w 1995r. Przetwornik zbudowany jest z dwóch termopar i grzejnika z tak zwanym Hot point (gorącym punktem ). Przetwornik wykonany metodą naparowywania magnetronowego na podłoże szklane typu Cornig 7059 o wymiarach 1,27mm 0,95mm 0,13mm. Grzejnik wykonany został z nichromu (NiCr 20) a kontakty z niklu. Natomiast jedno ramię termopary z nichromu (NiCr 20) a drugie z niklu (Ni). Proces technologiczny naparowywania materiałów termoelektrycznych odbywał się dwu fazowo. W pierwszej fazie naparowany został nichrom (NiCr 20), w którym wykonano grzejnik, podkład pod kontakty grzejnika oraz jedno z ramion termopar. W drugiej fazie naparowanie niklem wykonano kontakty grzejnika, kontakty termopary i pozostałe ramiona termopar.

2 Art. 21 ( ) strona 108 Rys. 1. Mikroskopowy obraz przetwornika. Tak zaprojektowany przetwornik a w szczególności grzejnik tego przetwornika zapewnia poprawną pracę przy wysokich częstotliwościach, ponieważ posiada małe pojemności i indukcyjności własne. Brak membrany pod grzejnikiem maksymalnie upraszcza cykl technologiczny i nie ma potrzeby wykonywania drogiego, czasochłonnego procesu fotolitografii i trawienia membrany. Rys.2. Sposób montażu przetwornika.

3 Art. 21 ( ) strona 109 W celu pomiaru parametrów przetwornika konieczne jest jego odpowiednie umocowanie i podłączenie. Przetwornik został przyklejony do obudowy tak, aby zimne złącza termopary były w pobliżu miejsca klejenia a grzejnik i złącza gorące były w powietrzu (rys. 2.). Podłączenie wyprowadzeń przetwornika wykonano metodą klejenia klejem na bazie srebra. Wyprowadzenia wykonane są z drutu miedzianego o średnicy 0,01mm. Przetwornik zamontowano w okrągłej obudowie układu scalonego. Tak zamontowany przetwornik można było poddać badaniom. Na rys.3. widać dwa konwertery umieszczone we wspólnej obudowie. Grzejnik jednego z przetworników posiada dwa dodatkowe wyprowadzenia w celu dokładnego pomiaru napięcia. Proces mikromontażu przetwornika, a w szczególności wyprowadzeń ze struktury w cyklu produkcyjnym, powinien przeprowadzany być w technologii spawania ultradźwiękowego lub spawania wiązką laserową. W ten sposób wykonane połączenia będą posiadały małą rezystancję doprowadzeń do struktury, jak również będą wykazywać dużą stabilność ze wzrostem temperatury. a) b) Rys.3. a) Fotografia przedstawiająca sposób mikromontażu dwóch przetworników w obudowie układu scalonego. b) Układ do pomiaru charakterystyk stałoprądowych w funkcji temperatury Badanie przetwornika. Na charakterystyce rys. 4 przestawione jest przetwarzanie napięcia stałego wejściowego na stałe napięcie wyjściowe w temperaturze 22 C. Z charakterystyki (rys.4.) wynika, że przetwarzanie jest funkcją kwadratową. y= 0,5975x 2 + 0,0057x - 0,025 1

4 Art. 21 ( ) strona 110 Rys. 4. Charakterystyka Uwy = f(uwe) Rys.5. Charakterystyka P = f(uwy) Napięcie wyjściowe Uwy cieplnego przetwornika wartości skutecznej jest funkcją mocy wydzielonej w grzejniku przetwornika, ale również zależy od jego parametrów cieplnych [4]. s czułość termiczna przetwornika Z T impedancja termiczna przetwornika P- moc Uwy = s Z T P 1 Rys.6. Odpowiedź przetwornika na skok jednostkowy Rys.7. Zmiany napięcia wyjściowego i wejściowego przetwornika przy pobudzeniu sinusoidalnym 1 Hz.

5 Art. 21 ( ) strona 111 Na (rys.6.) przedstawiono odpowiedź przetwornika na pobudzenie skokiem jednostkowym, stała czasowa τ = 40ms. Rys.7. przedstawia zmiany napięcia wyjściowego przy pobudzeniu częstotliwością 1 Hz. Przetwornik nadąża za zmianą temperatury grzejnika (efekt falistości termicznej [5]). Wnioski Urządzenia nadawcze nowej generacji pracują na coraz wyższych częstotliwościach. Nowoczesne konwertery powinny być dostosowane do pomiaru przy takich częstotliwościach. W cienkowarstwowych konwerterach starszego typu zastosowano napylanie na membranach krzemowych lub kwarcowych. Okazuje się, że takie rozwiązanie nie jest konieczne, czego przykładem jest prezentowany konwerter. Nowe rozwiązanie techniczne może przyczynić się do rozwoju aparatury kontrolno-pomiarowej. Ponadto, prosta technologia, niskie koszty wytwarzania i miniaturyzacja omawianego przetwornika przemawiają także na jego korzyść. Podziękowania Podziękowania dla prof. dr hab. Stanisława J. Osadnika za udostępnienie i umożliwienie badań cienkowarstwowego termoelektrycznego przetwornika mocy. Literatura [1] A. Chwaleba, Metrologia Elektryczna, WNT Warszawa 1994, str. 148 [2] L. Scarioni, M. Klonz, D. Janik, H. Laiz, and M. Kampik, High-Frequency Thin-Film Multijunction Thermal Converter on a Quartz Crystal Chip, IEEE TRANSACTIONS ON INSTRUMENTATION AND MEASUREMENT, VOL. 52, NO. 2, APRIL 2003 [3] M. Klonz, H. Laiz, IEEE TRANSACTIONS ON INSTRUMENTATION AND MEASUREMENT, VOL. 50, NO. 6, DECEMBER 2001 str. 1 [4] T. Berlicki, Stała czasowa warstwowego przetwornika RMS, VI KONFERENCJA NAUKOWA TECHNOLGIA ELEKTRONOWA ELTE 97, str. 629 [5] H. LAIZ et al.: IEEE TRANSACTIONS ON INSTRUMENTATION AND MEASUREMENT, VOL. 50, NO. 2, APRIL 2001

6 Art. 22 ( ) strona 112 VLIV DAŇOVÉ POLITIKY EVROPSKÉ UNIE NA ČESKOU REPUBLIKU Zdeněk Brabec Technická univerzita v Liberci, Hospodářská fakulta, Katedra financí a účetnictví Daňová politika Evropské unie, v jejímž rámci dochází k postupné harmonizaci jednotlivých daní v členských zemích EU, ovlivňuje oblast daní i v České republice, a to již od počátku 90. let 20. století. Již v době přijetí zákona č. 212/1992 Sb., o soustavě daní se při utváření daňového systému v tehdejší České a Slovenské Federativní Republice vycházelo ze zkušeností západoevropských států, a to zejména s ohledem k možnému vstupu země do Evropské unie. Podle 1 tohoto zákona soustavu daní v ČSFR tvoří: 11) Daň z přidané hodnoty včetně daně při dovozu, Daně spotřební, a to Daně z příjmů: daň z uhlovodíkových paliv a maziv, daň z lihu a destilátů, daň z piva, daň z vína, daň z tabáku a tabákových výrobků, daň z příjmů fyzických osob, daň z příjmů právnických osob, Daň z nemovitostí, Daň silniční, Daň z dědictví a darování, Daň z převodu nemovitostí, Daně k ochraně životního prostředí. Dalším významným mezníkem byl rok 1996, kdy Česká republika požádala na základě Asociační dohody o členství v EU. Od tohoto okamžiku se při tvorbě legislativních předpisů v ČR, tedy i daňových, musely daleko důsledněji zohledňovat požadavky kladené Evropskou unií. Během tohoto období, které vyvrcholilo vstupem ČR do Evropské unie k l. květnu 2004 se jednotlivé kandidátské země, včetně ČR, snažily vyjednat si přechodná období pro implementaci práva EU do národních právních předpisů. Od okamžiku vstupu ČR se ovšem předpokládá, že právní předpis přijatý v EU je platný pro všechny členské státy, tj. i pro ČR, pokud si nevyjednala výjimku. Daňový systém existující v současnosti v ČR je zachycen na následujícím obrázku. 1 Zákon č. 212/1992 Sb., o soustavě daní, [online]. [cit ]. Dostupné z: <

7 Art. 22 ( ) strona 113 Schéma č. 2: Daňový systém v ČR Dan P ímé Nep ímé Ostatní dan z nemovitostí majetkové da silni ní dan p evodové fyzických osob z p íjm právnických osob spot ební dan selektivní cla univerzální DPH pojistné sociálního pojišt ní, místní poplatky Zdroj: Vlastní tvorba dle - VANČUROVÁ, A., LÁCHOVÁ, L. Daňový systém ČR 2006 aneb učebnice daňového práva. 8. aktualizované vydání. Praha: 1.VOX, 2006, str Oblast přímých daní Právní předpisy v oblasti přímých daní ovlivňují zejména čtyři směrnice EU, které byly implementovány do legislativy ČR v souvislosti se vstupem do EU, a to prostřednictvím novelizací zákona č. 586/1992 Sb., o daních z příjmů, ve znění pozdějších předpisů, a to následovně: 22) Směrnice č. 90/434/EHS o fúzích, která od l. ledna 2004, umožňuje nástupnické společnosti za podmínek, které by platily pro zanikající společnost, pokud by k fúzi či rozdělení nedošlo, převzít: - rezervy a opravné položky vytvořené zanikající společností; - daňovou ztrátu vyměřenou zanikající společností, jež nebyla doposud uplatněna jako odčitatelná položka od základu daně zanikající společností a kterou lze uplatnit v pěti následujících zdaňovacích obdobích; - položky odčitatelné od základu daně, na které vznikl nárok zanikající společnosti a nebyly doposud uplatněny; tohoto zvýhodnění lze použít pouze tehdy, pokud dochází k fúzi z ekonomických důvodů, což neplatí, pokud jedna z firem účastnících se fúze nevykonává činnost po dobu delší 12 měsíců, které předcházejí fúzi; důvody fúze musí být rovněž nahlášeny místně příslušnému finančnímu úřadu; konkrétně lze tato ustanovení najít zejména v 23a, 23b a 23c zákona č. 586/1992 Sb., o daních z příjmů; Směrnice č. 90/435/EHS o společném systému zdanění mateřských a dceřiných společností účinná od 1. května 2004 dovoluje osvobození dividendových příjmů, které plynou mateřské společnosti, jež je 2 ŠIROKÝ, J. Daně v Evropské unii. 2. aktualizované vydání. Praha: Linde, 2007, str

8 Art. 22 ( ) strona 114 rezidentem ČR či jiného členského státu EU, od dceřiné společnosti, která je rezidentem ČR nebo jiného členského státu; toto osvobození platí jen pro akciovou společnost a společnost s ručením omezeným; po nabytí účinnosti Směrnice č. 2003/123/ES došlo ke změně původní směrnice, čímž se rozšířilo osvobození i na dividendové příjmy stálé provozovny mateřské společnosti umístěné na území ČR; pro definici mateřské a dceřiné společnosti je vymezen minimální podíl na základním kapitálu ve alespoň 10 %, který je držen nepřetržitě po dobu minimálně 12 měsíců; osvobození dividend je realizováno ve formě daňových úlev od daně z příjmů právnických osob; Směrnice č. 200/49/ES o zdaňování úroků a licenčních poplatků, která nabyla účinnosti od l. května 2004, umožnila osvobození: - úroků z úvěrů, půjček, dluhopisů, vkladních listů, certifikátů a vkladů jim na roveň postavených, případně směnek a obdobných právních vztahů ze zahraničí, od daně z příjmů, plynou-li společnosti, jež je daňovým rezidentem ČR či jiného členského státu EU či EHP, od společnosti, která je rezidentem členské země EU nebo EHP umístněné na území ČR; - licenčních poplatků plynoucích společnosti, jež je daňovým rezidentem členského státu EU či EHP, od společnosti, který je rezidentem ČR nebo stálé provozovny společnosti, jež je rezidentem členského státu EU či EHP, umístěné v ČR; osvobození týkající se úrokových příjmů jsou platná od 1. května 2004, ale u licenčních poplatků je definováno přechodné období, které končí 31. prosincem 2010; Směrnice č. 2003/48/ES o zdanění příjmů a úspor ve formě plateb úrokového charakteru účinná až od 1. července 2005 zavádí do českého právního řádu termín platebního zprostředkovatele, tj. osobu vyplácející úrokové příjmy fyzickým osobám; pokud tedy platební zprostředkovatel vyplatil, poukázal či připsal příjem úrokového charakteru fyzické osobě, jež je rezidentem jiné členské země, musí příslušnému úřadu podat hlášení v elektronické podobě, které obsahuje identifikaci osoby příjemce a výši úrokového příjmu; ustanovení týkající se platebního zprostředkovatele jsou obsahem 38fa zákona č. 586/1992 Sb., o daních z příjmů. Oblast nepřímých daní Implementace právních předpisů týkajících se nepřímých daní byla v ČR provedena z důvodu jejich důležitosti a rozsáhlosti formou vytvoření nových zákonů, a to konkrétně zákona č. 235/2004 Sb.o dani z přidané hodnoty a zákona č. 353/2003 Sb. o spotřebních daních. V oblasti DPH se jedná zejména o implementaci Směrnice č. 2006/112/ES. Na základě této směrnice byla stanovena minimální hranice obratu na Kč za nejbližších předcházejících 12 po sobě jdoucích měsíců, při jejímž překročení je plátce DPH povinen se registrovat. Dále článek 106 této směrnice umožňuje používat do konce roku 2010 sníženou sazbu DPH u dvou kategorií služeb s vysokým podílem lidské práce, přičemž v ČR se konkrétně jedná o úklidové práce prováděné v domácnostech a domácí péče o děti, staré, nemocné a zdravotně postižené občany. Na základě článku 123 dané směrnice bylo ČR umožněno do 31. prosince 2007 uplatňovat snížené sazby i u: dodávek tepelné energie pro vytápění a přípravu teplé vody, s výjimkou surovin určených pro výrobu tepelné energie, domácnostem a malým podnikatelům, jež nejsou plátci DPH, provedení stavebních prací týkajících se staveb určených pro bydlení, jež nejsou poskytovány v rámci sociální politiky, s výjimkou stavebních materiálů.

9 Art. 22 ( ) strona 115 Zboží a služby, které podléhají snížené sazbě daně, která od l. ledna 2008 činí 9 % (oproti 5 % v předchozích letech) jsou uvedeny v přílohách k zákonu o DPH. Konkrétně příloha č. 1 obsahuje seznam zboží podléhající snížené sazbě a příloha č. 2 uvádí seznam služeb. Česká republika může dále dle článku 381 této směrnice používat osvobození od DPH u mezinárodní přepravy osob, dokud takovéto osvobození využívá i jiný členská stát EU, jež byl členem EU před l. květnem U spotřebních daní se zdaňují stejné druhy komodit, které požaduje EU prostřednictvím Směrnice č. 92/12/EHS, a to již od zavedení těchto daní v ČR v roce Konkrétně se jedná o daň z minerálních olejů, daň z lihu, daň z piva, daň z vína a meziproduktů a daň z tabákových výrobků. Postupem času docházelo pouze ke zvyšování minimálních sazeb spotřebních daní dle požadavků EU a také v souvislosti s rostoucím kurzem koruny vůči euru. V důsledku přijetí Směrnice č. 2003/96/ES došlo ještě k rozšíření působnosti na elektřinu a jiné energetické produkty než minerální oleje, přičemž byla České republice udělena výjimka účinná do konce roku Od 1. ledna 2008 byly tedy do daňového systému ČR zahrnuty výše uvedené ekologické daně, a to v rámci zákona č. 261/2007 S., o stabilizaci veřejných rozpočtů. Jedná se o tři nové daně, kdy část 45 tohoto zákona upravuje zdanění plynu a některých dalších plynů, část 46 daň z pevných paliv a článek 47 daň z elektřiny. Tyto daně jsou sice svou podstatou spotřebními daněmi, ale v porovnání se spotřebními daněmi, jež jsou upraveny zákonem č. 353/2003 Sb., jsou natolik odlišné, že je nebylo možné začlenit do tohoto zákona. Správu této daně vykonávají stejně jako je tomu i u spotřebních daní celní orgány. Tímto zákonem je definován předmět daně, základ a sazba daně, plátce daně, osvobození od daně, evidence daně a zdaňovací období a jsou také vymezeny základní pojmy. Sazby daně jsou stanoveny v Kč na MWh spalného tepla v případě plynu, v Kč na GJ u pevných paliv a v Kč na MWh pro případ elektřiny, přičemž u plynu je stanoveno pět období, v nichž se bude sazby daně postupně zvyšovat. Literatura [1] KUBÁTOVÁ, K. Daňová teorie a politika. 4. aktualizované vydání. Praha : ASPI, ISBN [2] ŠIROKÝ, J. Daňové teorie s praktickou aplikací. 1. vydání. Praha: C. H. Beck, ISBN [3] ŠIROKÝ, J. Daně v Evropské unii. 2. aktualizované vydání. Praha: Linde, ISBN [4] VANČUROVÁ, A., LÁCHOVÁ, L. Daňový systém ČR 2006 aneb učebnice daňového práva. 8. aktualizované vydání. Praha: 1.VOX, ISBN [5] Zákon č. 212/1992 Sb., o soustavě daní, [online]. [cit ]. Dostupné z: <

10 Art. 23 ( ) strona 116 PRÓBA ODNIESIENIA EWOLUCJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ WG THORSTEINA VEBLENA DO CZASÓW WSPÓŁCZESNYCH Wprowadzenie Sławomir Czetwertyński Akademie Ekonomiczna im. O. Langego we Wrocławiu Thorstein Veblen sformułował swoją teorię klasy próżniaczej na przełomie XIX i XX wieku. Czy po prawie 110 latach jest ona dalej aktualna? W nocie biograficznej do polskiego wydania jego książki pt. Teoria klasy próżniaczej z 1998 roku, J. Frentzel-Zagórska pisze, że: Tytułowa «klasa próżniacza», zarówno w Polsce, jak na zachodzie, straciła swoje wzorcotwórcze znaczenie. Wypowiedź tą popiera stwierdzeniem, iż próżnowanie wyraźnie wyszło z mody i w dużej mierze z praktyki [1, s. 315]. Czy faktycznie można powiedzieć, że próżnowanie rzeczywiście nie odgrywa na obecnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego istotnego znaczenia? XX wiek z pewnością był okresem przemian i rewolucji. I i II wojna światowa, rozszczepienie atomu, wielki kryzys, koniec apartheidu, powstanie i upadek ZSRR, rozwój technologii i Internet, wszystko to prowadzi do zmian ekonomicznych, społecznych i kulturowych. Czy zmiany te jednak mają wpływ na naturę ludzką, w której to Veblen upatruje źródła powstania klasy próżniaczej? Jeżeli przyjąć, iż zachowania istoty ludzkiej to swojego rodzaju wypadkowa determinantów genetycznych oraz uwarunkowań społecznych, to część natury ludzkiej jest stosunkowo stabilna i niepodatna na zmiany w krótkim okresie. Ponieważ zmiany genetyczne wynikające z ewolucji są procesem trwającym nie sto, nie tysiąc, a setki tysięcy lat, można założyć, że w ciągu ostatniego wieku natura człowieka pozostała praktycznie niezmieniona. W takim razie tytułowe próżnowanie zmieniło jedynie swoją formę, przyjmując postać odpowiadającą obecnej sytuacji społecznej-ekonomiczno. Przy czym istota zjawiska pozostaje zgodna z veblenowską teorią, gdyż związana jest ona z czynnikami względnie stałymi, które ukryte są pod postacią natury ludzkiej. Veblen dokonując analizy klasy próżniaczej na przestrzeni dziejów ukazuje zmiany w wyrażaniu jej wyższości nad klasą średnią i niższą, jednak podkreśla jej ciągłą obecność. Rekonstrukcja ścieżki ewolucji społeczno-gospodarczej wg Veblena Aby móc zidentyfikować współczesną klasę próżniaczą oraz formę jej próżnowania należy określić czynniki, którymi kierował się Veblen przy budowie swojej koncepcji rozwoju społeczno-gospodarczego. Można tego dokonać poprzez analizę kolejnych wyróżnionych przez niego stadiów. Rekonstrukcja ścieżki ewolucji społeczno-gospodarczej jest jednak utrudniona ze względu na niechronologiczne jej przedstawienie w Teorii klasy próżniaczej. Veblen przeprowadzając swój dyskurs nie kierował się linią rozwoju, a raczej przedstawiał współczesne mu społeczeństwo, dokonując odwołań do historycznych źródeł poszczególnych zjawisk [2, s ]. Veblen wyróżnił cztery fazy rozwoju społeczno-gospodarczego. Pierwsza to faza pokojowej dzikości, druga to faza łupieżcza, trzecia to faza quasi - pokojowa, aż w końcu czwarta to faza pokojowa. Rozpoczynając analizę pierwszej fazy - pokojowej dzikości, będąca najprawdopodobniej odpowiednikiem wspólnoty pierwotnej, należy zwrócić uwagę, iż Veblen zakłada, że człowiek w tym stadium rozwoju społecznego wiedzie życie osiadłe, a nie koczownicze. Założenie to jest istotne ze względu na ograniczenia, które narzuca wobec zdolności produkcyjnych danej społeczności, a w tym przypadku plemienia. Ograniczenie terytorialne powoduje, że osiągnięcie większej produktywności zależne jest od czasu pracy i poziomu technolo-

11 Art. 23 ( ) strona 117 gicznego. Oznacza to, że jeżeli przy określonej technologii plemię mogło zaspokoić swoje minimalne potrzeby egzystencjalne przeznaczając określony czas na pracę produkcyjną. Ponieważ w fazie pokojowej dzikości, technologia stała na niskim poziomie, jeżeli w ogóle można o niej mówić, to czas pracy potrzebny na osiągnięcie minimum był tak długi, że praktycznie nie pozostawało go na nic innego. Stąd też plemiona te były ubogie, nie znały instytucji własności prywatnej, nie zrzeszały się w państwa, ani nie posiadały religii (choć występowały jej zaczątki pod postacią magii). Własność prywatna nie miała sensu bo plemię było tak biedne, że praktycznie jego członkowie nie mieli dóbr trwałych które mogliby posiadać. Nie było również czasu na tworzenie struktur państwowych ani kultywowanie służebności jakiemukolwiek bóstwu. Przy takich założeniach Veblen tworzy model stanowiący podstawę dalszych rozważań dotyczących ewolucji społeczno-gospodarczej. Model fazy pokojowej dzikości wskazuje, iż główną czynnością (nie licząc tych związanych z uwarunkowaniami fizjologicznymi) była praca konieczna do przeżycia. Stąd też praca produkcyjna, czyli pozwalająca na zaspokajanie potrzeb związanych z żywotnością plemienia, stanowi jedną z najgłębiej zakorzenionych części natury ludzkiej, którą Veblen określa mianem instynktu pracy lub potrzebą dobrej pracy. Dobra praca odnosi się do jakości wykonywanego zajęcia, co związane jest z drugą składową natury ludzkiej jaką jest potrzeba rywalizacji. Zdaniem Veblena rywalizacja w fazie pokojowej dzikości przejawiała się właśnie w pracy produkcyjnej zapewniającej plemieniu przeżycie. Rywalizacja oraz praca produkcyjna są w tym wypadku elementami uzupełniającymi się, podnoszącymi produkcyjność, co w konsekwencji pozwala na zaspokajanie minimum egzystencjalnego. Na tym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego są one spójne i ukierunkowane na realizację jednego celu. Veblen tłumaczy działania ludzkie przez pryzmat rywalizacji oraz instynktu pracy, przy czym podkreśla, że są to elementy zakorzenione w naturze ludzkiej, czyli można powiedzieć dziedziczone w genach, a wykształcone w toku długotrwałej ewolucji. Postawy ludzi pierwotnych są jednak jedynie punktem wyjścia, tak samo jak geny są punktem wyjścia dla kształtowania się postaw ludzkich w toku uspołeczniania. Kolejne fazy rozwoju będą więc nie tyle zależne od genów co od czynników zewnętrznych, zastanych przez dane jednostki. Veblen ukazuje ten mechanizm na przykładzie przejścia z fazy pokojowej dzikości do fazy łupieżczej. Do fazy łupieżczej można zaliczyć okres barbarzyński oraz stadium kształtowania się niewolnictwa. Veblen za przyczynę przejścia do tej fazy upatruje czynniki zewnętrzne, niezależne od natury ludzkiej, będące wynikiem zmian materialnych podstaw organizacji życia [1, s. 20]. Chodzi tu o rozwój możliwości produkcyjnych danej społeczności, czyli inaczej o przeskok technologiczny pozwalający na zyskanie czasu niezbędnego do innej niż produkcyjna działalności. Dzięki wzrostowi wydajności produkcji, czyli zmianie technologii, czas pracy się zmniejsza przy założeniu ceteris paribus. Tym samym czas niespożytkowany na pracę produkcyjną jest przeznaczany na inną działalność, taką jak tworzenie państw, podboje i walki. Nadwyżki produkcyjne implikują powstanie instytucji własności prywatnej, gdyż nie wszystkie wytworzone dobra zostają bezpośrednio skonsumowane. Rywalizacja przenosi się z pracy produkcyjnej na powiększanie własność prywatnej. Członkowie społeczeństw przestają rywalizować w zakresie największego pożytku z produkcji lecz w zakresie posiadanych dóbr. Pozyskanie nadwyżki możliwe jest na drodze walki, czyli łupieżczości. Faza ta jest kluczowa dla tworzenia się klasy próżniaczej, odrzucającej rywalizację na poziomie pracy produkcyjnej, na rzecz łupieżczości mającej na celu zdobycie jak największej ilość dóbr na własność. Naturalna potrzeba rywalizacji w połączeniu z czynnikami zewnętrznymi spowodowały w części społeczeństwa wygaśnięcie instynktu pracy co nie oznacza, że nie był on obecny. Veblen określił to jako uśpienie, które nawiasem mówiąc przejawia się w pewnego rodzaju dychotomii społecznej. Rywalizacja majątkowa, czyli oparta na własności prywatnej, dała początek rozwarstwieniu społecznemu. Silniejszy dokonywał wyzysku na słabszym w celu pozyskania majątku. Oczywiście duch rywalizacji zmuszał również do uwidaczniania swojego bogactwa, poprzez trofea czy też łupy. Faza quasi - pokojowa jest etapem przejściowym, który można przyporządkować okresowi niewolnictwa i ustroju feudalnego. Jest to okres rozkwitu klasy próżniaczej. Uwarunkowania gospodarcze spowodowały

12 Art. 23 ( ) strona 118 przejście, z samej łupieżczości do wyzysku posiadanych na własność niewolników, poddanych i lenników. Mamy tu znów do czynienia ze zmianami produktywności. Łupieżczość ustępuje wyzyskowi, który jest bardziej efektywny ekonomicznie. Jest to okres rozkwitu próżnowania, które Veblen definiuje jako nieproduktywne użytkowanie czasu [1, s. 38]. Nie oznacza to, że jest to stan błogiej bezczynności, wprost przeciwnie może to być ogromny wysiłek związany z realizacją działań określanych jako szlachetne, które mają swoje korzenie właśnie z fazie łupieżczej. Zasadniczo można określić dwa cele próżnowania. Pierwszym będzie unikanie pracy produkcyjnej - jako gorszej, drugim natomiast będzie manifestacja swojego bogactwa, czyli źródła rywalizacji. Próżnowanie fazy quasi-pokojowej jest połączeniem tradycji łupieżczej z uwarunkowaniami społecznogospodarczymi. Jest to swoiste przejście do fazy pokojowej wytwórczości, czyli kapitalizmu. W fazie tej nie łupieżczość, ani nie zniewolenie może być środkiem rywalizacji majątkowej, lecz praca najemna. Przemysł oraz względnie pokojowe środki produkcji zmusiły przejście od próżnowania na pokaz do konsumpcji na pokaz, często w formie zastępczej. Zdaniem Veblena następuje tu swoisty nawrót do instynktu pracy. Mimo, że część klasy próżniaczej zmuszona jest do pracy, to jednak jej najwyższa sfera dalej kultywuje próżnowanie. W sferze niższej sam akt próżnowania, ze względu na warunki ekonomiczne, ulega przemianie w kierunku konsumpcji. Podobnie jak próżnowanie w fazach poprzednich ma ona na celu ukazanie rywalom poziomu majątkowego. Tak więc rywalizacja i instynkt pracy są naturalnymi elementami ludzkiej osobowości, które przybierają wektor oddziaływań zgodny z warunkami społeczno-gospodarczymi, wynikającymi z form produkcji. Natomiast klasa próżniacza kapitalizmu znanego Veblenowi to ta część społeczeństwa, która rywalizuje nie tyle poprzez pracę produkcyjną co poprzez konsumpcję. Przy czym aby móc konsumować, trzeba mieć za co. Ponieważ czynniki społeczno - gospodarcze uniemożliwiły klasie próżniaczej zwolnienie jej z konieczności pracy jako takiej, wyłoniły się formy pracy szlachetnej i hańbiącej. Veblen określa je mianem pracy pieniężnej i pracy produkcyjnej. Praca pieniężna, a co za nią idzie również zawody pieniężne, to świat wielkiego biznesu, natomiast praca produkcyjna, a więc i zawody produkcyjne to przemysł produkcyjny. W ten sposób spadek klasy próżniaczej z faz wcześniejszych funkcjonuje pod postacią prac, które wypada wykonywać, oraz prac hańbiących. Veblen podkreśla jednak, siłę instynktu pracy, który mimo uśpienia zaczyna się budzić w świadomości ludzi, również należących do klasy wyższej. Czy w takim razie we współczesnych strukturach społeczno-gospodarczych klasa próżniacza przetrwała na wzór jej odpowiedników z poprzednich faz rozwoju cywilizacji? Jeżeli przyjąć, że natura ludzka od czasów pierwotnych nie uległa zmianie, to człowiek wciąż jest nośnikiem skłonności do rywalizacji oraz instynktu pracy. Możliwości produkcyjne obecnej gospodarki pozwalają na wypracowanie nadwyżek ponad minimum niezbędne dla egzystencji, nawet przy założeniu, że owe minimum diametralnie zmieniło się od czasów fazy pokojowej dzikości. Warunki te więc wskazują na możliwość istnienia klasy próżniaczej, mimo zmian i zawirowań jakie wywołał XX wiek. Współczesna klasa próżniacza Obecnie gospodarka światowa znajduje się w punkcie przejściowym między najwyższą fazą industrializmu, postindustrializmu i informacjonizmu (por. 2 strony 30-37). Oznacza to, że wciąż obowiązują schematy wynikające bezpośrednio z fazy pokojowej wytwórczości, choć ulegają one nowym trendom informacjonizmu. Analizę dzisiejszej klasy próżniaczej należałoby rozpocząć od ostatecznej postaci industrializmu i postindustrializmu. Cechą tej klasy musi być oczywiście majątek, który obecnie znajduje się w posiadaniu największych biznesmenów. Są oni z pewnością ludźmi pracy, lecz pracy pieniężnej, a więc szlachetnej. Zarządzają, koordynują, wydają polecenia. Często pracują kilkanaście godzin dziennie, lecz ich praca nie koniecznie tworzy produkcję. Jeżeli przyjrzeć im się dokładniej można znaleźć w ich postępowaniu znamiona łupieżczości. Prowadzą oni wojny, choć bronią nie jest oręż, lecz narzędzia finansowe. Wielcy biznesmeni, pokroju Donalda Trumpa, albo Warren Buffetta, są admirałami za którymi stoją zastępy podoficerów pod postacią menadżerów wykonawczych, średniego szczebla, maklerów i innych. Ci znów przewodzą pracownikom wykonującym mechaniczne prace, takim jak księgowi, i prace produkcyjne.

13 Art. 23 ( ) strona 119 Mimo umiłowania do pracy, która jest jednak formą pracy pieniężnej w rozumieniu Veblena, ich rywalizacja ma znamiona próżnowania. Budowanie coraz większych biurowców, stanowiących kwaterę główną danej firmy (np. Tramp Empire), garnitury Hugo Boss, własny odrzutowiec, to oznaki konsumpcji na pokaz pod przykrywką tworzenia imperium. Wykupione marki i wchłonięte firmy to swoiste łupy wojenne, a gigantyczne rancza, czy posiadłości, stanowiące zacisze owych biznesmenów, to tylko postumenty ich majątku nie spełniające swojej funkcji, gdyż ci nie mają czasu w nich przebywać. A więc nie ulega wątpliwości, że klasa próżniacza istnieje również obecnie. Czy ma ona jednak tak duży wpływ jak miało to miejsce w poprzednich fazach rozwoju społeczno-gospodarczego? Wydaje się, że może mieć nawet większy wpływ. Wynika to z faktu możliwości względnie łatwiejszego przejścia z klasy niższej do wyższej. Gloryfikacja stylu życia najzamożniejszych biznesmenów skłania pracowników niższych szczebli do rywalizacji i wspinania się po drabinie kariery zawodowej. Im wyższy szczebel tym wyższe potrzeby danego menadżera. Garnitury, zegarki, zmiana auta, tak aby dopasować się do danego poziomu w administracji danej firmy. Wraz z awansem należy bywać na określonych imprezach, jeździć w określone miejsca, poszukiwać ekstremalnych przeżyć. Wszystko po to aby stworzyć wokół siebie otoczkę zdolności do pracy, oczywiście pieniężnej, i umiejętności podejmowania ryzyka. Jest to odwrotne niż w przypadku klas próżniaczych poprzednich faz, gdzie raczej stwarzano pozory niezdolności do pracy pod jakąkolwiek postacią. Natomiast teraz wymaga się aby menadżer mógł pracować dla firmy jako wierny oficer, praktycznie bez wytchnienia. Zupełnie tak jak jego admirał, który oczywiście jest w tym najlepszy. Faktycznie awans społeczny do klasy próżniaczej jest mocno złudny, ponieważ jedynie wąskie grono menadżerów zostanie dopuszczona do zarządu. Jednak oddziaływanie i tworzenie tego typu urojeń jest do tego stopnia powszechne, że można śmiało stwierdzić, iż oddziaływanie klasy próżniaczej na niższe klasy jest niezwykle mocne i skuteczne. Co jednak dzieje się w przypadku informacjonizmu? Tutaj źródłem majątku, co jak dotąd było niespotykane, może być właśnie praca produkcyjna. Wynika to w pewnym sensie z natury dóbr wytwarzanych w informacjonizmie, oczywiście tylko niektórych. W paradygmacie informacjonizmu główną rolę odgrywają technologie informatyczne, tak więc przedsiębiorstwa należące do tej struktury gospodarczej wytwarzają dobra wirtualne, takie jak np. oprogramowanie. Jeżeli przyjrzeć się uważnie firmom tworzącym dobra wirtualne takim jak Microsoft, Yahoo!, Google Inc., okazuje się, że zostały one stworzone przez ambitnych studentów, którzy niejednokrotnie w pojedynkę stworzyli program, który zrobił z nich miliarderów. Czyżby Veblen miał rację przewidując w swojej książce powrót do instynktu pracy, jako będącego najpierwotniejszym? Może okazać się to zasadne jeżeli zapoznać się z biografiami takich ludzi jak David Filo, Jerry Yang twórcy Yahoo! [3, s ] czy Sergey Brin i Larry Page twórcy Google Inc. [4]. Stworzyli oni swoje imperia na własnej pracy produkcyjnej, tworząc produkt zaspokajający dane potrzeby. Ich poczucie rywalizacji ma więc charakter podobny do tego spotykanego w fazie pokojowej dzikości. Nie niszczyli oni konkurencji, lecz zapełniali nisze rynkową. Czy jednak oznacza to, że kolejna faza informacjonizmu przerwie jedno z głównych założeń próżnowania, czyli że praca produkcyjna jest haniebna? Chyba jednak nie, ponieważ mimo, iż w/w ludzi stworzyli imperia pokroju Google, oddali oni ster swoich firm w ręce menadżerów wykonawczych, a sami zajęli się próżnowaniem, głównie pod postacią promocji firmy. Nacisk środowiska wymagający od nich konieczności odejścia od pracy produkcyjnej na rzecz pracy pieniężnej, choć w tym wypadku raczej pracy na pokaz jest silniejszy. Podobnie rzecz się ma z najsłynniejszym miliarderem świata jakim jest Bill Gates, twórca języka programowanie BASIC i systemu operacyjnego Windows, który to z twórcy (praca produkcyjna) stał się prezesem (praca pieniężna), nie angażując się w dalsze rozwijanie kodu źródłowego. Oznacza to, że praca produkcyjna mimo, iż jest źródłem awansu do klasy wyższej, zostaje porzucona przez awansowanego. Wynika to z prostej analogii, kiedy jest się już częścią klasy próżniaczej należy postępować jak inni jej członkowie. Czyli nie tyle pracować co zarządzać.

14 Art. 23 ( ) strona 120 Podsumowanie Podsumowując należy stwierdzić, że dzisiejsza klasa próżniacza nie tylko jest obecna, ale wciąż tworzy wzorce i wpływa na działania klas niższych. Teoria Veblena w tym względzie jest aktualna. Nie zmieniły się podstawowe motywy działań ludzkich jakimi są rywalizacja i instynkt pracy, którym człowiek daje upust w zależności od czynników zewnętrznych. Nie uległ też zmianie mechanizm przemian społeczno-gospodarczych, którego sedno tkwi w zdolnościach produkcyjnych. To co się zmieniło, to jedynie formy w jakich uwidacznia się próżnowanie i konsumpcja na pokaz, która jeżeli przyjrzeć się jej dokładniej wcale nie różni się tak bardzo od tej znanej Veblenowi. Wydaje się również, że postulat Veblena odnoszący się do powrotu do instynktu pracy, może być błędny ponieważ ludy pierwotnie nie były osiadłe, jak to przyjął. Oznacza to, że ich wędrowny charakter był związany z pozyskaniem zasobów, a w momencie ich zużycia przeniesienia się na nowe tereny. Tym samym pierwotny instynktem będzie nie tyle praca, co podbój. Zagarnięcie, wyeksploatowanie i przeniesienie się na nowe tereny. Tak więc, instynkt pracy jest wtórny do instynktu łupieżczego, a ten jako dominujący będzie się przejawiał przy każdej okazji. Literatura [1] Veblen, T.: Teoria klasy próżniaczej, Muza, Warszawa, 1998 [2] Goryszewski, R.: Thorstein Veblen a Karol Marks: próba analizy porównawczej teorii rozwoju społecznogospodarczego, PWN, Warszawa, 1989 [3] Castells, M.: Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007 [4] Carpenter, P.: e-barnds - Kreowanie marki w Internecie, WIG Press, Warszawa, 2001 [5] Vise, D., Malseed, M.: Google Story - Opowieść o firmie, która zmieniła świat, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław, 2007

15 Art. 24 ( ) strona 121 DIAMENTOWE URZĄDZENIE MIKROPRZEPŁYWOWE DLA PROTEOMIKI I GENOMIKI. NOWOCZESNE METODY CHARAKTERYZACJI Mateusz Fijałkowski, Uniwersytet Techniczny w Libercu, Wydział Mechaniczny, Katedra Inżynierii Materiałowej Wstęp. Rozwój cywilizacji napędza coraz to większe zapotrzebowanie na współczesną chemię analityczną. Coraz większe oczekiwania w stosunku do jakości jak również czasu potrzebnego do oznaczalności wielu analitów w próbkach o złożonym składzie wymuszają poszukiwanie nowych rozwiązań metodycznych i aparaturowych. Stworzono wiele projektów dotyczących miniaturyzacji wszystkich konwencjonalnych technik do analizy biomolekuł i wytworzenia mikroanalitycznych urządzeń takich jak [1]: mikrochipy, chipy genowe, chipy bioelektroniczne, nanochipy. Urządzenia mikroprzepływowe. Na początku lat dziewięćdziesiątych została zrealizowana koncepcja wytworzenia urządzenia mikroprzepływowego. Jako pierwszy dokonał tego w 1992 roku Manz wraz z ekipą badawczą. Wytworzyli metoda mikrotechnologii kanał do rozdziałów elektroforetycznych [2]. Urządzenia mikroprzepływowe zwane również mikrochipami są to niewielkich rozmiarów płytki z wytworzonymi na powierzchni sieciami mikrokanałów i mikrokomór w zależności od zastosowań. Wytwarza się je najczęściej ze szkła, kwarcu, polimerów, zastosowanie w tej dziedzinie znalazł również diament. Używa się ich między innymi do rozdziałów elektroforetycznych podczas analizy całych genomów (genomika), lub podczas badania białek (proteomika). Urządzenia te mają jeden lub więcej kanałów z co najmniej jednym wymiarem mniejszym niż 50 μm. Umożliwiają one badanie próbek rzędu nanolitrów. Zaletami takiego rozwiązania jest zwiększenie powtarzalności analizy, szybkości oraz redukcje zużycia czynników. Materiały na urządzenia mikroprzepływowe. Jednym z najbardziej popularnych materiałów używanych w technice mikroprzepływowej jest krzem. Zostaje on coraz częściej wypierany przez szkło (kwarcowe, borowe) i polimery (PMMA polimetylometakrylan metylu, PC poliwęglan, PP polipropylen, PDMS polidimetylosiloksan). Główną zaletą szkła są dobre własności optyczne, które pozwalają na łatwą detekcję po wykonanym rozdziale. Polimery z kolei są zdecydowanie łatwiejsze do wytworzenia, mają zdecydowanie lepsze właściwości mechaniczne i wyższą elastyczność. Ze względu na swoje unikalne właściwości zastosowanie w tej technice znalazł również diament [3-6]. Proces wytworzenia diamentowego urządzenia mikroprzepływowego. Jak wiadomo diament jest bardzo ciężkim w obróbce materiałem związane jest to głównie z jego twardością. Najbardziej znanymi technikami obróbki diamentu jest obróbka laserem, trawienie plazmowe, metoda repliki. Najczęstszą metodą wytwarzania takich urządzeń jest metoda repliki. Polega ona na wykonaniu w płytce krzemu trójwymiarowego obrazu kanałów. Kształt kanałów zostaje naniesiony na krzem metodą fotolitografii, a następnie zostają one wykonane poprzez trawienie jonowe (metoda DRIE ang. Deep Reactive Ion Ething). Dzięki tej metodzie otrzymujemy duży stosunek głębokości do szerokości kanału. Na tak wykonane podłoże zostaje osadzona gruba (0,5 mm) warstwa poli-

16 Art. 24 ( ) strona 122 krystalicznego diamentu. Powstaje ona w procesie tworzenia z fazy gazowej MPCVD (ang. Microwave Plasma CVD) przy użyciu mieszanki gazów CH 4 i H 2. Po wzroście diamentu krzem zostaje usunięty metodą mokrego trawienia chemicznego. Urządzenia dodatkowo wyposaża się w wieczka do przykrycia oraz komplet elektrod niezbędnych do przeprowadzenia procesu elektroforezy [7,8]. Podsumowanie. W dzisiejszych czasach technologia wykonania coraz to mniejszych urządzeń z wytworzonymi kanałami rzędu mikrometrów nie nastręcza żadnych problemów. Kolejnym etapem miniaturyzacji tego typu urządzeń, pozostającym jednak w obecnej chwili w sferze teorii są nanourządzenia. Polikrystaliczny diament wytworzony metodą MPCVD jest bardzo dobrym w tego rodzaju zastosowaniach. Posiada przede wszystkim bardzo dobre właściwości dielektryczne, przepuszczalność światła, doskonałe przewodnictwo cieplne, a także właściwości mechaniczne nieporównywalne z żądnym innym materiałem. Obojętność w środowisku biochemicznym czyni go idealnym materiałem w zastosowaniach biomedycznych. Najlepszym jednak byłby monokrystaliczny materiał, jednak możliwości technologiczne ograniczają wytworzenie monokryształów większych niż 1 cm 3. Ważną zaletą polikrystalicznego diamentu (MPCVD) jest to, że w komorach można wytwarzać płytki o średnicach nawet do 100 mm. Jest to trudne do uzyskania ze względu na długi czas osadzania, może to trwać nawet do kilku tygodni. Główną wadą tego urządzenia jest bardzo skomplikowany, długotrwały i kosztowny proces wytworzenia. Bardzo ważnym czynnikiem podczas wytwarzania jest użycie bardzo czystych gazów. Wpływają one głównie na własności optyczne i termiczne diamentu, które znacznie się pogarszają. Literatura [1] Kricka L., Microchips, microarrays, biochips and nanochips: personal laboratories for the 21st century ARTICLE Clinica Chimica Acta, Volume 307, , [2] Harrison D.J., Manz A., Fan Z., Lűdi H., Widmer M., Capillary Electrophoresis and Sample Injection Systems Ingrated on a Planar Glass Chip, Anal. Chem., 64, [3] Raymond D.E., Manz A., Widmer M., Continous Separation of High Molecular Weight Compounds Using A Microliter Volume Free-Flow Electrophoresis Mictrostructure, [4] Effenhauser C.S., Paulus A., Manz A., Widmer H.M., High-Speed Separation of Antisense Oligonucleotides on a Micromachined Capillary Electrophoresis Dewice, (1994). [5] Rossier J.S., Schwarz A., Reymond F., Ferrigno R., Bianchi F., Girault H.H., Microchannel networks for electrophoretic separations, 4-5, [6] Björkman H., Ericson C., Hjertén S., Hjort K., Diamond microchips for fast chromatography of proteins, Sensors & Actuators B, 79, [7] Karczemska A., Sekwencjoner DNA nowej generacji dobór materiału, Rozprawa doktorska, Politechnika Warszawska [8] Victor R, Poly- and nanocrystalline diamond films produced by microwave plasma CVD, General Physics Institute of Russian Academy of Sciences, Moscow 2005.

17 Art. 25 ( ) strona 123 WYBÓR SYSTEMU INFORMATYCZNEGO A DOJRZAŁOŚĆ INFORMATYCZNA INWESTORA Michał Jur, Kolegium Karkonoskie, Wydział Techniki W dzisiejszym świecie ilość dostępnych alternatyw przy wyborze dowolnego produktu jest ogromna a same produkty cechują się coraz to większą liczbą cech i funkcji (dotyczy to szczególnie produktów elektronicznych i informatycznych), co skutkuje tym że, wybór gotowego produktu jak najlepiej pasującego do potrzeb kupującego inwestora, jest czasochłonny i wiąże się z nabyciem specjalistycznej wiedzy dotyczącej danej dziedziny. Podobnie jest z wyborem systemu informatycznego. Wybór systemu informatycznego Inwestycja w nowy system informatyczny jest obarczona dość dużym ryzykiem a wynika to z faktu, iż inaczej niż w przypadku nabywania ruchomości i nieruchomości zazwyczaj nabywamy prawo (licencję) do użytkowania danego systemu informatycznego a nie sam system. Dodatkowo producent systemu (lub dystrybutor) często nie przewiduje możliwości odsprzedaży licencji kolejnym podmiotom. Powoduje to, że w przypadku błędnego wyboru systemu informatycznego strata inwestora jest zazwyczaj bardziej dotkliwa niż w przypadku nietrafionego zakupu ruchomości lub nieruchomości, które praktycznie zawsze można zbyć odzyskując część zainwestowanych środków. Od momentu podjęcia decyzji o inwestycji w nowy system informatyczny do jego faktycznego wdrożenia zazwyczaj upływa dość dużo czasu. Okres ten jest tym dłuższy, im bardziej złożony jest system informatyczny i możemy go podzielić na dwa podstawowe etapy: wybór systemu informatycznego i jego wdrożenie. W niniejszym artykule zajmiemy się etapem wyboru systemu informatycznego. Etap ten jest zazwyczaj nie doceniany przez osoby decyzyjne w przedsiębiorstwach a jest on fundamentem dla udanego wdrożenia. Nawet najlepiej poprowadzone wdrożenie nie przyniesie spodziewanych rezultatów jeżeli na wstępie dokonano wyboru systemu nie pasującego do danej organizacji. Współczesne systemy informatyczne charakteryzują się tak dużą ilością cech (zarówno funkcjonalnych jak i nie funkcjonalnych) i złożonością, że wybór systemu najlepiej pasującego do danej organizacji nie jest prosty. Decyzja podejmowana jest na podstawie zbioru kryteriów. Prowadzi nas to do konkluzji, że wybór systemu informatycznego jest wyborem wielokryterialnym i chociaż istnieje wiele metod wspomagających wybory wielokryterialne (np. AHP) to patrząc na to, jak dokonywane są wybory systemów informatycznych, ciężko się oprzeć wrażeniu, że metody te nie są zbyt powszechnie stosowane. Świadomy wybór systemu informatycznego nie jest możliwy bez pewnej ilości wiedzy z zakresu dziedziny systemu jak również z informatyki a czasami także z innych dziedzin pokrewnych np. elektroniki, elektrotechnika itp. W przypadku systemów strategicznych dla organizacji np. systemów klasy ERP wybór jest jeszcze bardziej złożony bo wybierając system należy dokonać także wyboru dostawcy systemu, partnera wdrożeniowego, co znacząco zwiększa ilość kryteriów wyboru. Dojrzałość informatyczna Dojrzałość wg Słownika Języka Polskiego PWN jest to stan osiągnięcia pełni rozwoju, stan gotowości do czegoś [1]. Według innej definicji, w odniesieniu do ludzi...dojrzałość określa się jako optymalny poziom

18 Art. 25 ( ) strona 124 możliwy do osiągnięcia na określonym etapie rozwoju, w warunkach, w jakich jednostka żyje, jako końcowy rezultat całego procesu rozwoju.... [2] Adaptując wprost powyższe definicje dojrzałość organizacji można rozumieć jako stan rozwoju, który był możliwy do osiągnięcia w określonym etapie życia organizacji i w określonym środowisku. Możemy się także posłużyć definicją, która mówi, że organizacja jest dojrzała wtedy kiedy znajduje się w stanie umożliwiającym mu realizację jego celów [3]. W literaturze i Internecie można znaleźć wiele różnych modeli dojrzałości odnoszących się do różnych dziedzin mi. zarządzania projektami, tworzenia oprogramowania, zarządzania szeroko rozumianą informatyką [3,4]. Jednym z najbardziej znanych modeli jest model (a w zasadzie modele) dojrzałości CMM/CMMI opracowane przez Carnegie Mellon University Software Engineering Institute (SEI), w ramach prac sponsorowanych przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych. Początkowo model CMM był opracowany z myślą o organizacjach tworzących oprogramowanie, jednak ewoluował rozwijany dla innych dziedzin. Wersja modelu CMMI v.1.2, która jest integracją wersji dziedzinowych jest przedstawiana jako model dojrzałości kierunkowany na doskonalenie procesów rozwoju produktów i usług [4]. Model CMMI jest modelem samodoskonalenia organizacji. Ocena dojrzałości w wielkim skrócie, polega na określeniu czy w organizacji istnieją zaimplementowane procesy należące do określonych grup zdefiniowanych w ramach modelu. Dodatkowo określa się dojrzałość samych procesów. Istnieją dwie reprezentacje modelu fazowa i ciągła. Reprezentacja fazowa zakłada krokowe doskonalenie dojrzałości poprzez implementacje procesów z grup określonych w ramach modelu, kolejne stopnie dojrzałości osiąga się poprzez zaimplementowanie kolejnych grup procesów. W reprezentacji ciągłej organizacja sama wybiera grupy procesów, które chce doskonalić. W przypadku reprezentacji ciągłej mówi się o poziomach możliwości (ang. Capability Levels) procesów, poziomy 0-5. W przypadku reprezentacji fazowej (stopniowej) mówimy o poziomach dojrzałości (ang. Maturity Levels) organizacji, poziomy 1-5. Tabela 1 pokazuje nazwy poziomów dojrzałości i możliwości oraz odpowiadające im wartości liczbowe. Tab. 1. Poziomy możliwości i dojrzałości oraz odpowiadające im wartości liczbowe Źródło: [4] Poziom Reprezentacja ciągła poziom możliwości (dot. procesów i grup procesów) Reprezentacja fazowa poziom dojrzałości (dot. organizacji) 0 Niekompletny nie dotyczy 1 Wykonywany Początkowy 2 Zarządzany Zarządzany 3 Zdefiniowany Zdefiniowany 4 Zarządzany ilościowo Zarządzany ilościowo 5 Optmalizowany Optmalizowany Dojrzałość informatyczna organizacji W koncepcji autora przyjmuje się założenie, że dojrzałość informatyczna organizacji jest stanem charakteryzującym dane przedsiębiorstwo w danej chwili czasu. Wpływ na dojrzałość informatyczną przedsiębiorstwa będą miały następujące elementy: - świadomość wpływu informatyki na działalność przedsiębiorstwa, - doświadczenia w użytkowaniu (wykorzystywaniu) systemów informatycznych,

19 Art. 25 ( ) strona zdolność do oceny posiadanych i proponowanych rozwiązań informatycznych, - zdolność definiowania potrzeb w zakresie informatyki, w tym systemów informatycznych, - stan infrastruktury (tele)informatycznej, - stopień wykorzystania systemów informatycznych w działaniu przedsiębiorstwa, [5] - kompetencje pracowników w zakresie informatyki (wiedza, umiejętności i doświadczenie) [6]. Jedną z propozycji definicji dojrzałości jaką można spotkać w literaturze [3] jest zdefiniowanie dojrzałości jako trójkąta zależności pomiędzy wiedzą, postawą i działaniem. Taka definicja wydaje się bardzo odpowiednia do określenia dojrzałości informatycznej w odniesieniu do ludzi. Osobę dojrzałą informatycznie będziemy (w myśl tej definicji) charakteryzowali jako posiadającą wiedzę informatyczną i chęci, które wyrażą się określonymi działaniami. W przypadku pracowników możemy wówczas mówić o dojrzałości informatycznej działań przez nich wykonywanych. W przypadku kadry zarządzającej przyjmujemy, że działania te wyrażone są w postaci procesów przez nich zarządzanych (definiowanych, nadzorowanych), i wówczas mówimy o dojrzałości wspomagania procesów. Prowadzi nas to do koncepcji dojrzałości informatycznej organizacji definiowanej na trzech różnych poziomach, poziomie pracowników, poziomie kardy zarządzającej i na poziomie całej organizacji. Dojrzałość informatyczna pracowników będzie się wyrażała ich aktywnościami informatycznymi. Aktywnością informatyczną będziemy nazywali wszelkie działania pracowników wspomagane przez elementy informatyki. Najprostszym przykładem będzie zastosowanie komputera klasy PC, odpowiedniego oprogramowania i urządzeń peryferyjnych do wspomagania pewnych czynności, np. wydruku faktur, dokumentów magazynowych itp. Dojrzałość informatyczna kadry zarządzającej będzie się wyrażała poprzez zdefiniowane procesy wspomagane przez elementy informatyczne (systemy informatyczne). Dodatkowo można wyróżnić procesy zarządzania informatyką i projektami informatycznymi. Będą to standardowe procesy, które mają miejsce w przedsiębiorstwie zinformatyzowanym. Zaliczyć do nich można np. procesy zakupów nowego sprzętu informatycznego, procesy zarządzania projektami wdrożeniowymi itp. Poprzez strategię informatyczną rozumiemy strategię firmy dotyczącą informatyzacji pewnych jej obszarów działania. Strategia ta powinna być częścią ogólnej strategii przedsiębiorstwa. Można zatem się pokusić o tezę, że organizacja dojrzała informatycznie dojrzale zarządza informatyką. I odwrotnie, w organizacjach niedojrzałych informatycznie zarządzanie informatyką przebiega na zasadzie gaszenia pożarów - usuwania skutków awarii sprzętu i oprogramowania. Dojrzałość informatyczną będziemy określali w pięciostopniowej skali, inspiracją takiego opisu dojrzałości informatycznej są modele CMMI a w szczególności ich reprezentacja fazowa (stopniowa). W tabeli 3 podano wartości liczbowe i ich słowne odpowiedniki opisujące stopień dojrzałości informatycznej, jak również poziomy dojrzałości w modelu CCMI (reprezentacja fazowa). Należy podkreślić, że autor w chwili obecnej nie jest w stanie określić stopnia korelacji pomiędzy dojrzałością informatyczną a dojrzałością organizacji w modelu CMMI (dokładnie w jego fazowej reprezentacji). Lp. Źródło: opracowanie własne CMMI rep. fazowa Dojrzałość organizacji Tab. 3. Dojrzałość informatyczna Dojrzałość informatyczna Reprezentacja liczbowa 1. Początkowy początkowa 1 2. Zarządzany podstawowa 2 3. Zdefiniowany zdefiniowana 3 4. Zarządzany ilościowo spójna 4 5. Doskonalony doskonalona 5

20 Art. 25 ( ) strona 126 Dojrzałość informatyczną będziemy definiowali jako początkową w przypadku, kiedy w organizacji brak jest jakichkolwiek aktywności informatycznych, procesów wspomaganych przez systemy informatyczne, jak również procesów zarządzania informatyką i projektami informatycznymi. Nie została określona strategia informatyczna. O dojrzałości informatycznej podstawowej będziemy mówili wówczas, kiedy w organizacji można zidentyfikować aktywności informatyczne. Na tym poziomie nie występują jednak procesy wspomagane przez systemy informatyczne (lub ich występowanie jest znikome), nie występują także procesy zarządzania informatyką i projektami informatycznymi. Brak także określonej strategii informatycznej. Dojrzałość informatyczna jest określana jako zdefiniowana, wówczas kiedy w organizacji identyfikujemy zarówno aktywności informatyczne jak i zdefiniowane procesy wspomagane przez systemy informatyczne, występują również procesy zarządzania informatyką i projektami informatycznymi. Wspomagane procesy należą do grupy procesów kluczowych/głównych (ang. Core Processes), są udokumentowane i stanowią minimum 50% procesów kluczowych/głównych. Brak jest spójnej, zdefiniowanej strategii informatycznej. Organizacja posiada zdefiniowaną strategię informatyczną, wtedy kiedy jest ona spójna ze strategią ogólną organizacji, istnieją zdefiniowane procesy wspomagane przez systemy informatyczne, istnieją procesy zarządzania informatyką i projektami informatycznymi. W organizacji występują aktywności informatyczne. W przypadku kiedy istniejące procesy wspomagane przez odpowiednie systemy informatyczne oraz procesy zarządzania informatyką i projektami informatycznymi są doskonalone w zależności od zmieniających się celów biznesowych przedsiębiorstwa i zmian w otoczeniu przedsiębiorstwa, mówimy o dojrzałości informatycznej doskonalonej. Zmiany te, są także odzwierciedlane w strategii przedsiębiorstwa, której częścią jest strategia informatyczna przedsiębiorstwa. Dojrzałość informatyczna a proces wyboru systemu informatycznego W przypadku wyboru systemu informatycznego (a raczej aplikacji) przez inwestora o początkowym poziomie dojrzałości informatycznej wybory będą się raczej odbywały na zasadzie polecenia lub własnego wyboru. Takie podejście nie gwarantuje wyboru systemu pasującego do danej organizacji (choć nie jest to wykluczone) i często system wybierany jest przypadkowo. Skutkiem może być wdrożenie systemu, który nie spełnia wymagań inwestora i nie będzie w całości używany w organizacji lub w skrajnych przypadkach, nie będzie używany w ogóle. Wybory dokonywane przez inwestora o podstawowym poziomie dojrzałości informatycznej są nieco bardziej świadome, zazwyczaj zna on swoje potrzeby. W organizacjach o tym poziome dojrzałości, zazwyczaj występuje osoba lub podmiot odpowiedzialny za informatykę. Wybory systemów informatycznych i/lub aplikacji dokonywane są zazwyczaj przez managera wspomagającego się osobą lub podmiotem odpowiedzialnym za informatykę. Często są to wybory jednostronne i nie konsultowane z resztą organizacji, co prowadzi do ograniczenia funkcjonalnego systemu (nie wszystkie funkcje lub moduły mogą być wykorzystywane). W organizacjach o zdefiniowanym poziomie dojrzałości informatycznej do wyboru większych systemów ustanawia się projekty. Sam proces wyboru jest przeprowadzany wg mniej lub bardziej formalnego schematu. Powołanie zespołu projektowego redukuje ryzyko jednostronnego wyboru systemu. W przypadku inwestora posiadającego spójną dojrzałość informatyczną, wybory systemów informatycznych dokonywane są wg ustalonej sprawdzonej procedury tym bardziej formalnej im większy system jest wybierany. Inwestorzy o doskonalonej dojrzałości informatycznej doskonalą swoje procesy wyboru tak aby ryzyko wyboru systemu niepasującego do danej organizacji (inwestor) było jak najmniejsze.

6 Metody badania i modele rozwoju organizacji

6 Metody badania i modele rozwoju organizacji Spis treści Przedmowa 11 1. Kreowanie systemu zarządzania wiedzą w organizacji 13 1.1. Istota systemu zarządzania wiedzą 13 1.2. Cechy dobrego systemu zarządzania wiedzą 16 1.3. Czynniki determinujące

Bardziej szczegółowo

Parametry częstotliwościowe przetworników prądowych wykonanych w technologii PCB 1 HDI 2

Parametry częstotliwościowe przetworników prądowych wykonanych w technologii PCB 1 HDI 2 dr inż. ALEKSANDER LISOWIEC dr hab. inż. ANDRZEJ NOWAKOWSKI Instytut Tele- i Radiotechniczny Parametry częstotliwościowe przetworników prądowych wykonanych w technologii PCB 1 HDI 2 W artykule przedstawiono

Bardziej szczegółowo

Zjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: Definicje współczynników odbicia na początku i końcu linii długiej.

Zjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: Definicje współczynników odbicia na początku i końcu linii długiej. 1. Uproszczony schemat bezstratnej (R = 0) linii przesyłowej sygnałów cyfrowych. Zjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: odbicie fali na końcu linii; tłumienie fali; zniekształcenie fali;

Bardziej szczegółowo

Dr hab. inż. Jan Duda. Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji

Dr hab. inż. Jan Duda. Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Automatyzacja i Robotyzacja Procesów Produkcyjnych Dr hab. inż. Jan Duda Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Podstawowe pojęcia Automatyka Nauka o metodach i układach sterowania

Bardziej szczegółowo

OPTYMALIZACJA HARMONOGRAMOWANIA MONTAŻU SAMOCHODÓW Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMOWANIA W LOGICE Z OGRANICZENIAMI

OPTYMALIZACJA HARMONOGRAMOWANIA MONTAŻU SAMOCHODÓW Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMOWANIA W LOGICE Z OGRANICZENIAMI Autoreferat do rozprawy doktorskiej OPTYMALIZACJA HARMONOGRAMOWANIA MONTAŻU SAMOCHODÓW Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMOWANIA W LOGICE Z OGRANICZENIAMI Michał Mazur Gliwice 2016 1 2 Montaż samochodów na linii w

Bardziej szczegółowo

Thorstein Veblen Teoria klasy próżniaczej. Diana Ostapowicz Milena Chrost

Thorstein Veblen Teoria klasy próżniaczej. Diana Ostapowicz Milena Chrost Thorstein Veblen Teoria klasy próżniaczej Diana Ostapowicz Milena Chrost Plan prezentacji Krótka biografia Thorsteina Veblena Dobra Veblena Istota instytucji Rozwój społeczny wg Veblena Klasa próżniacza

Bardziej szczegółowo

Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO

Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu Wydział Finansów i Zarządzania Streszczenie rozprawy doktorskiej mgr Magdalena Krawiec MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Praca

Bardziej szczegółowo

Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski

Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Dr inż. MBA Janusz Marszalec Centrum Edisona, Warszawa 8 kwietnia 2014

Bardziej szczegółowo

Zwrot z inwestycji w IT: prawda czy mity

Zwrot z inwestycji w IT: prawda czy mity Zwrot z inwestycji w IT: prawda czy mity Inwestycje w technologie IT 1 muszą podlegać takim samym regułom oceny, jak wszystkie inne: muszą mieć ekonomiczne uzasadnienie. Stanowią one koszty i jako takie

Bardziej szczegółowo

Mieczysław Prystupa. WYCENA NIERUCHOMOŚCI I PRZEDSIĘBIORSTW w podejściu kosztowym

Mieczysław Prystupa. WYCENA NIERUCHOMOŚCI I PRZEDSIĘBIORSTW w podejściu kosztowym Mieczysław Prystupa WYCENA NIERUCHOMOŚCI I PRZEDSIĘBIORSTW w podejściu kosztowym Warszawa 2012 Recenzenci prof. zw. dr hab. Stanisław Kasiewicz prof. nadzw. dr hab. Elżbieta Mączyńska Korekta Paulina Chmielak

Bardziej szczegółowo

Dojrzałość procesowa organizacji

Dojrzałość procesowa organizacji Projektowanie procesów dr Mariusz Maciejczak Dojrzałość procesowa organizacji www.maciejczak.pl Procesy są podstawowym bogactwem intelektualnym firmy i w dużej mierze stanowią o jej przewadze konkurencyjnej.

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 174002 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 300055 (22) Data zgłoszenia: 12.08.1993 (5 1) IntCl6: H01L21/76 (54)

Bardziej szczegółowo

Menedżer społeczności quiz. 1. Uzupełnij definicję e-handlu, zaznaczając odpowiednie kratki (zaznacz wszystkie poprawne

Menedżer społeczności quiz. 1. Uzupełnij definicję e-handlu, zaznaczając odpowiednie kratki (zaznacz wszystkie poprawne Menedżer społeczności quiz Moduł 1: Marketing cyfrowy 1. Uzupełnij definicję e-handlu, zaznaczając odpowiednie kratki (zaznacz wszystkie poprawne odpowiedzi). a) handel elektroniczny odnosi się do transakcji

Bardziej szczegółowo

Etapy życia oprogramowania. Modele cyklu życia projektu. Etapy życia oprogramowania. Etapy życia oprogramowania

Etapy życia oprogramowania. Modele cyklu życia projektu. Etapy życia oprogramowania. Etapy życia oprogramowania Etapy życia oprogramowania Modele cyklu życia projektu informatycznego Organizacja i Zarządzanie Projektem Informatycznym Jarosław Francik marzec 23 Określenie wymagań Testowanie Pielęgnacja Faza strategiczna

Bardziej szczegółowo

Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów.

Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów. Elżbieta Adamowicz Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów. W badaniach koniunktury przedmiotem analizy są zmiany

Bardziej szczegółowo

mgr Jarosław Hermaszewski (koncepcja pracy-tezy)

mgr Jarosław Hermaszewski (koncepcja pracy-tezy) mgr Jarosław Hermaszewski Inwestycje samorządu terytorialnego i ich wpływ na funkcjonowanie i rozwój gminy Polkowice w latach dziewięćdziesiątych (koncepcja pracy-tezy) Prawne podstawy funkcjonowania organów

Bardziej szczegółowo

METODY WSPOMAGANIA DECYZJI MENEDŻERSKICH

METODY WSPOMAGANIA DECYZJI MENEDŻERSKICH PREZENTACJA SEPCJALNOŚCI: METODY WSPOMAGANIA DECYZJI MENEDŻERSKICH WYDZIAŁ INFORMATYKI I KOMUNIKACJI KIERUNEK INFORMATYKA I EKONOMETRIA SEKRETARIAT KATEDRY BADAŃ OPERACYJNYCH Budynek D, pok. 621 e-mail

Bardziej szczegółowo

Kuchta Jarosław Jakość Oprogramowania. Modele dojrzałości procesu wytwarzania oprogramowania CMM/CMMI

Kuchta Jarosław Jakość Oprogramowania. Modele dojrzałości procesu wytwarzania oprogramowania CMM/CMMI Kuchta Jarosław Jakość Oprogramowania Modele dojrzałości procesu wytwarzania oprogramowania CMM/CMMI Krótka historia CMM/CMMI 1986 Software Engineering Institute (SEI) - schemat dojrzałości procesu wytwarzania

Bardziej szczegółowo

Etapy życia oprogramowania

Etapy życia oprogramowania Modele cyklu życia projektu informatycznego Organizacja i Zarządzanie Projektem Informatycznym Jarosław Francik marzec 23 w prezentacji wykorzystano również materiały przygotowane przez Michała Kolano

Bardziej szczegółowo

Gdy wzmacniacz dostarcz do obciążenia znaczącą moc, mówimy o wzmacniaczu mocy. Takim obciążeniem mogą być na przykład...

Gdy wzmacniacz dostarcz do obciążenia znaczącą moc, mówimy o wzmacniaczu mocy. Takim obciążeniem mogą być na przykład... Ryszard J. Barczyński, 2010 2015 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Gdy wzmacniacz dostarcz do obciążenia znaczącą moc, mówimy

Bardziej szczegółowo

Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja

Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja Dr Grzegorz Baran, Instytut Spraw Publicznych UJ Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych Teza cele konstrukcja realizacja Teza Zakorzenienie modelu działania organizacji publicznej

Bardziej szczegółowo

Projektowanie Infrastruktury Sieciowej v2 2012/09/01

Projektowanie Infrastruktury Sieciowej v2 2012/09/01 Projektowanie Infrastruktury Sieciowej v2 2012/09/01 www.netcontractor.pl Wstęp Era nowych technologii umożliwiła praktycznie nieograniczone możliwości komunikacji niezależenie od miejsca i czasu. Dziś

Bardziej szczegółowo

Koncepcja cyfrowej transformacji sieci organizacji publicznych

Koncepcja cyfrowej transformacji sieci organizacji publicznych Koncepcja cyfrowej transformacji sieci organizacji publicznych Kierownik Zakładu Systemów Informacyjnych SGH Agenda prezentacji 1 2 3 4 5 Cyfrowa transformacja jako szczególny rodzaj zmiany organizacyjnej

Bardziej szczegółowo

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu

Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej

Bardziej szczegółowo

Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj

Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Jak to się zaczęło??? W latach 30 badacze doszli do wniosku, że neoklasyczna metoda badawcza nie odpowiada na

Bardziej szczegółowo

Czujniki temperatur, termopary

Czujniki temperatur, termopary Czujniki temperatur, termopary 1 Termopara Czujniki termoelektryczne są to przyrządy reagujące na zmianę temperatury zmianą siły termodynamicznej wbudowanego w nie termoelementu. Połączone na jednym końcu

Bardziej szczegółowo

CYKL ŻYCIA FIRMY RODZINNEJ

CYKL ŻYCIA FIRMY RODZINNEJ Wykład 4. CYKL ŻYCIA FIRMY RODZINNEJ 1 1. Istota cyklu życia firmy: Cykl życia organizacji obejmuje naturalną sekwencję faz, przez którą przechodzi większość organizacji: narodziny kieruje założyciel,

Bardziej szczegółowo

Jarosław Żeliński analityk biznesowy, projektant systemów

Jarosław Żeliński analityk biznesowy, projektant systemów Modele wdrażania i zarządzania projektami ERP Jarosław Żeliński analityk biznesowy, projektant systemów (c) Jarosław Żeliński IT-Consulting 1 Cel prezentacji Wskazanie kluczowych ryzyk projektów wdrożenia

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Modeling and analysis of computer systems Kierunek: Informatyka Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: Poziom kwalifikacji: obowiązkowy

Bardziej szczegółowo

Komputerowe wspomaganie zarządzania projektami innowacyjnymi realizowanymi w oparciu o podejście. Rozdział pochodzi z książki:

Komputerowe wspomaganie zarządzania projektami innowacyjnymi realizowanymi w oparciu o podejście. Rozdział pochodzi z książki: Rozdział pochodzi z książki: Zarządzanie projektami badawczo-rozwojowymi. Tytuł rozdziału 6: Komputerowe wspomaganie zarządzania projektami innowacyjnymi realizowanymi w oparciu o podejście adaptacyjne

Bardziej szczegółowo

ISBN (wersja online)

ISBN (wersja online) Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD

Bardziej szczegółowo

PRACA DYPLOMOWA W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH. Tomasz Kamiński. Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE. dr inż. Leszek Nakonieczny

PRACA DYPLOMOWA W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH. Tomasz Kamiński. Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE. dr inż. Leszek Nakonieczny Politechnika Wrocławska - Wydział Mechaniczny Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji PRACA DYPLOMOWA Tomasz Kamiński Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH Promotor: dr inż. Leszek

Bardziej szczegółowo

Mechatronika i inteligentne systemy produkcyjne. Modelowanie systemów mechatronicznych Platformy przetwarzania danych

Mechatronika i inteligentne systemy produkcyjne. Modelowanie systemów mechatronicznych Platformy przetwarzania danych Mechatronika i inteligentne systemy produkcyjne Modelowanie systemów mechatronicznych Platformy przetwarzania danych 1 Sterowanie procesem oparte na jego modelu u 1 (t) System rzeczywisty x(t) y(t) Tworzenie

Bardziej szczegółowo

Usługa: Audyt kodu źródłowego

Usługa: Audyt kodu źródłowego Usługa: Audyt kodu źródłowego Audyt kodu źródłowego jest kompleksową usługą, której głównym celem jest weryfikacja jakości analizowanego kodu, jego skalowalności, łatwości utrzymania, poprawności i stabilności

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z POLSKIEGO BADANIA PROJEKTÓW IT 2010

RAPORT Z POLSKIEGO BADANIA PROJEKTÓW IT 2010 RAPORT Z POLSKIEGO BADANIA PROJEKTÓW IT 2010 Odpowiada na pytania: Jaka część projektów IT kończy się w Polsce sukcesem? Jak wiele projektów sponsorowanych jest przez instytucje publiczne? Czy kończą się

Bardziej szczegółowo

Internet TeleControl VITOCOM 300 VITODATA 300

Internet TeleControl VITOCOM 300 VITODATA 300 Internet TeleControl VITOCOM 300 VITODATA 300 Aktualne, przejrzyste i w korzystnej cenie Vitocom 300 oraz Vitodata 300 pozwalają na dostęp do wszystkich parametrów instalacji, również w przypadku szczególnie

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA Nazwa kierunku studiów: Informatyczne Techniki Zarządzania Ścieżka kształcenia: IT Project Manager, Administrator Bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08 Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.

Bardziej szczegółowo

Architektura oprogramowania w praktyce. Wydanie II.

Architektura oprogramowania w praktyce. Wydanie II. Architektura oprogramowania w praktyce. Wydanie II. Autorzy: Len Bass, Paul Clements, Rick Kazman Twórz doskonałe projekty architektoniczne oprogramowania! Czym charakteryzuje się dobra architektura oprogramowania?

Bardziej szczegółowo

Energia emitowana przez Słońce

Energia emitowana przez Słońce Energia słoneczna i ogniwa fotowoltaiczne Michał Kocyła Problem energetyczny na świecie Przewiduje się, że przy obecnym tempie rozwoju gospodarczego i zapotrzebowaniu na energię, paliw kopalnych starczy

Bardziej szczegółowo

Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia. Specjalność: Ekonomia Menedżerska

Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia. Specjalność: Ekonomia Menedżerska Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia Specjalność: Ekonomia Menedżerska Spis treści 1. Dlaczego warto wybrać specjalność ekonomia menedżerska? 2. Czego nauczysz się wybierając tę specjalność?

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZANIE TALENTAMI Zarządzanie karierami i planowanie ścieżek kariery w organizacji

ZARZĄDZANIE TALENTAMI Zarządzanie karierami i planowanie ścieżek kariery w organizacji Talent, którym się nie kieruje, jest jak ośmiornica na wrotkach. Ma możliwość wykonania wielu ruchów, ale nigdy nie wiadomo, czy jedzie do przodu, do tyłu czy w bok. H.Jackson Brown junior Zarządzanie

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych. Promieniotwórczość naturalna i promieniotwórczość sztuczna

SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych. Promieniotwórczość naturalna i promieniotwórczość sztuczna SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:

Bardziej szczegółowo

Oprac. Anna Krawczuk

Oprac. Anna Krawczuk Oprac. Anna Krawczuk www.euroguidance.pl/publikacje/koweziu -Internet-72-DPI.pdf www.euroguidance.pl/publikacje/metody_i_nar zedzia.pdf www.euroguidance.pl/publikacje/warsztat -diagnostyczny.pdf bpskierniewice.pl/zestaw/pracadoradcy.pdf

Bardziej szczegółowo

Dopasowanie IT/biznes

Dopasowanie IT/biznes Dopasowanie IT/biznes Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes HARVARD BUSINESS REVIEW, 2008-11-01 Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes http://ceo.cxo.pl/artykuly/51237_2/zarzadzanie.it.a.wzrost.wartosci.html

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie w tematykę zarządzania przedsięwzięciami/projektami. dr inż. Agata Klaus-Rosińska

Wprowadzenie w tematykę zarządzania przedsięwzięciami/projektami. dr inż. Agata Klaus-Rosińska Wprowadzenie w tematykę zarządzania przedsięwzięciami/projektami dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego,

Bardziej szczegółowo

Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka

Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka 2015 Wprowadzenie: Modelowanie i symulacja PROBLEM: Podstawowy problem z opisem otaczającej

Bardziej szczegółowo

PR242012 23 kwietnia 2012 Mechanika Strona 1 z 5. XTS (extended Transport System) Rozszerzony System Transportowy: nowatorska technologia napędów

PR242012 23 kwietnia 2012 Mechanika Strona 1 z 5. XTS (extended Transport System) Rozszerzony System Transportowy: nowatorska technologia napędów Mechanika Strona 1 z 5 XTS (extended Transport System) Rozszerzony System Transportowy: nowatorska technologia napędów Odwrócona zasada: liniowy silnik ruch obrotowy System napędowy XTS firmy Beckhoff

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie w tematykę zarządzania projektami/przedsięwzięciami

Wprowadzenie w tematykę zarządzania projektami/przedsięwzięciami Wprowadzenie w tematykę zarządzania projektami/przedsięwzięciami punkt 2 planu zajęć dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania

Bardziej szczegółowo

Narzędzia Informatyki w biznesie

Narzędzia Informatyki w biznesie Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie łańcuchem dostaw

Zarządzanie łańcuchem dostaw Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie i Marketing Zarządzanie łańcuchem dostaw Wykład 1 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Zagadnienia Wprowadzenie do tematyki zarządzania

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność i nauka to nie to samo czyli jakiej polityki innowacyjności potrzeba w Polsce?

Innowacyjność i nauka to nie to samo czyli jakiej polityki innowacyjności potrzeba w Polsce? Innowacyjność i nauka to nie to samo czyli jakiej polityki innowacyjności potrzeba w Polsce? Wojciech Cellary Katedra Technologii Informacyjnych Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Mansfelda 4, 60-854 Poznań

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności

Bardziej szczegółowo

Iwona Sorbian Dyrektor ds. Zarządzania i Reorganizacji ZM Progress

Iwona Sorbian Dyrektor ds. Zarządzania i Reorganizacji ZM Progress Iwona Sorbian Dyrektor ds. Zarządzania i Reorganizacji ZM Progress Wprowadzanie zmian w firmach produkcyjnych i podejmowanie dobrych decyzji w nieprzewidywalnych czasach Iwona Sorbian Praca: Interim &

Bardziej szczegółowo

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka

Bardziej szczegółowo

kierunkową rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczną prognozą transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020.

kierunkową rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczną prognozą transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020. Z A T W I E R D Z A M P R E Z E S Polskiego Komitetu Normalizacyjnego /-/ dr inż. Tomasz SCHWEITZER Strategia informatyzacji Polskiego Komitetu Normalizacyjnego na lata 2009-2013 1. Wprowadzenie Informatyzacja

Bardziej szczegółowo

Pozycjonowanie. Co to takiego?

Pozycjonowanie. Co to takiego? Pozycjonowanie Co to takiego? WSTĘP SEO to akronim angielskiej nazwy Search Engine Optimization, czyli optymalizacja witryn internetowych pod kątem wyszukiwarek. Pozycjonowanie w uproszczeniu skupia się

Bardziej szczegółowo

Czujniki podczerwieni do bezkontaktowego pomiaru temperatury. Czujniki stacjonarne.

Czujniki podczerwieni do bezkontaktowego pomiaru temperatury. Czujniki stacjonarne. Czujniki podczerwieni do bezkontaktowego pomiaru temperatury Niemiecka firma Micro-Epsilon, której WObit jest wyłącznym przedstawicielem w Polsce, uzupełniła swoją ofertę sensorów o czujniki podczerwieni

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

Racjonalny wybór, czyli świadomy zakup okna

Racjonalny wybór, czyli świadomy zakup okna Zakup okna, a jego parametry. Na co zwrócić uwagę? Bogata oferta rynkowa przeszkleń nie ułatwia wyboru, a zakup okna wymaga świadomych i racjonalnych decyzji. Sprawdźmy, czym się kierować i jak znaleźć

Bardziej szczegółowo

Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH. Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne

Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH. Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Kierunek: Informatyka Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach specjalności:

Bardziej szczegółowo

Przedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11

Przedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11 Spis treści Przedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11 1.1. Wprowadzenie...11 1.2. System zarządzania jakością...11 1.3. Standardy jakości w projekcie

Bardziej szczegółowo

Wykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji

Wykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji Plan wykładu Koncepcja otoczenia przedsiębiorstwa Metoda SWOT Cele przedsiębiorstwa

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE C1. Podniesienie poziomu wiedzy studentów z inżynierii oprogramowania w zakresie C.

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA EKONOMICZNA

STATYSTYKA EKONOMICZNA STATYSTYKA EKONOMICZNA Analiza statystyczna w ocenie działalności przedsiębiorstwa Opracowano na podstawie : E. Nowak, Metody statystyczne w analizie działalności przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2001 Dr

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ I SCENOGRAFII KIERUNEK ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA II STOPNIA STACJONARNE ROK AKADEMICKI 2018/2019 PROGRAM PRACOWNI

WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ I SCENOGRAFII KIERUNEK ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA II STOPNIA STACJONARNE ROK AKADEMICKI 2018/2019 PROGRAM PRACOWNI WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ I SCENOGRAFII KIERUNEK ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA II STOPNIA STACJONARNE ROK AKADEMICKI 2018/2019 PROGRAM PRACOWNI 1. NAZWA PRACOWNI Pracownia Architektury Wnętrz II 2. KIEROWNIK

Bardziej szczegółowo

Dopasowanie IT/biznes

Dopasowanie IT/biznes Dopasowanie IT/biznes Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes HARVARD BUSINESS REVIEW, 2008-11-01 Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes http://ceo.cxo.pl/artykuly/51237_2/zarzadzanie.it.a.wzrost.wartosci.html

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 05/18

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 05/18 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 230200 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 422004 (22) Data zgłoszenia: 26.06.2017 (51) Int.Cl. H05B 6/64 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

Pytania z przedmiotów kierunkowych

Pytania z przedmiotów kierunkowych Pytania na egzamin dyplomowy z przedmiotów realizowanych przez pracowników IIwZ studia stacjonarne I stopnia Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Pytania z przedmiotów kierunkowych 1. Co to jest algorytm?

Bardziej szczegółowo

Wpoprzedniej części cyklu (nr 11/2009) Studium przypadku Rachunek kosztów działań w przedsiębiorstwie MK. 12 www.controlling.infor.

Wpoprzedniej części cyklu (nr 11/2009) Studium przypadku Rachunek kosztów działań w przedsiębiorstwie MK. 12 www.controlling.infor. Studium przypadku w przedsiębiorstwie MK Michał Seheńczuk konsultant w departamencie systemów Business Intelligence w ABC Akademia Sp. z o.o.; Pytania: czytelnicy.controlling@infor.pl Wdrożenie sytemu

Bardziej szczegółowo

Maciej Oleksy Zenon Matuszyk

Maciej Oleksy Zenon Matuszyk Maciej Oleksy Zenon Matuszyk Jest to proces związany z wytwarzaniem oprogramowania. Jest on jednym z procesów kontroli jakości oprogramowania. Weryfikacja oprogramowania - testowanie zgodności systemu

Bardziej szczegółowo

Politechnika Gdańska WYDZIAŁ ELEKTRONIKI TELEKOMUNIKACJI I INFORMATYKI. Katedra Metrologii i Optoelektroniki. Metrologia. Ilustracje do wykładu

Politechnika Gdańska WYDZIAŁ ELEKTRONIKI TELEKOMUNIKACJI I INFORMATYKI. Katedra Metrologii i Optoelektroniki. Metrologia. Ilustracje do wykładu Politechnika Gdańska WYDZIAŁ ELEKTRONIKI TELEKOMUNIKACJI I INFORMATYKI Katedra Metrologii i Optoelektroniki Metrologia Studia I stopnia, kier Elektronika i Telekomunikacja, sem. 2 Ilustracje do wykładu

Bardziej szczegółowo

FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA

FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA prof. nzw. dr hab. Beata Filipiak Unia Europejska stoi wobec konieczności wzmocnienia swojej międzynarodowej pozycji konkurencyjnej w obliczu zmieniających

Bardziej szczegółowo

Model dojrzałości dopasowania strategicznego. Nadzór Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Na poziomie

Model dojrzałości dopasowania strategicznego. Nadzór Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Na poziomie Tab. 1. Opis poziomów dojrzałości procesów dla obszaru nadzór. Formalne strategiczne planowanie biznesowe Formalne strategiczne planowanie Struktura organizacyjna Zależności organizacyjne Kontrola budżetowania

Bardziej szczegółowo

GENERATORY KWARCOWE. Politechnika Wrocławska. Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki. Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego

GENERATORY KWARCOWE. Politechnika Wrocławska. Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki. Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego Politechnika Wrocławska Instytut Telekomunikacji, Teleinformatyki i Akustyki Zakład Układów Elektronicznych Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego GENERATORY KWARCOWE 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Czynniki sukcesu w e-biznesie. dr Mirosław Moroz

Czynniki sukcesu w e-biznesie. dr Mirosław Moroz Czynniki sukcesu w e-biznesie dr Mirosław Moroz Plan wystąpienia Sukces niejedno ma imię Czynniki sukcesu w e-biznesie ujęcie modelowe Składowe modelu Podsumowanie Sukces niejedno ma imię Tym, co wiąże

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG)

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG) Priorytet 1 - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Działanie1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Identyfikacja kierunków prac B+R mających na celu zdynamizowanie rozwoju

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r.

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla menedżerskich studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA) prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 9

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 9 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 9 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Materiały na uszczelki Ashby M.F.:

Bardziej szczegółowo

!!!DEL są źródłami światła niespójnego.

!!!DEL są źródłami światła niespójnego. Dioda elektroluminescencyjna DEL Element czynny DEL to złącze p-n. Gdy zostanie ono spolaryzowane w kierunku przewodzenia, to w obszarze typu p, w warstwie o grubości rzędu 1µm, wytwarza się stan inwersji

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie symulacji Monte Carlo do zarządzania ryzykiem przedsięwzięcia z wykorzystaniem metod sieciowych PERT i CPM

Zastosowanie symulacji Monte Carlo do zarządzania ryzykiem przedsięwzięcia z wykorzystaniem metod sieciowych PERT i CPM SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA w Warszawie STUDIUM MAGISTERSKIE Kierunek: Metody ilościowe w ekonomii i systemy informacyjne Karol Walędzik Nr albumu: 26353 Zastosowanie symulacji Monte Carlo do zarządzania ryzykiem

Bardziej szczegółowo

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki

Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Badanie aktywności zawodowej studentów Warszawskiej Wyższej Szkoły Informatyki Grudzień 2014 Wstęp Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki prowadzi cykliczne badania, których celem są: ocena pozycji uczelni

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE rozprawy doktorskiej mgr Eweliny Niewiadomskiej MODEL ORGANIZACJI SYSTEMU WORKFLOW W JEDNOSTCE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

STRESZCZENIE rozprawy doktorskiej mgr Eweliny Niewiadomskiej MODEL ORGANIZACJI SYSTEMU WORKFLOW W JEDNOSTCE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ STRESZCZENIE rozprawy doktorskiej mgr Eweliny Niewiadomskiej MODEL ORGANIZACJI SYSTEMU WORKFLOW W JEDNOSTCE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Informatyzacja każdej organizacji, a w szczególności tak obszernej i

Bardziej szczegółowo

Wykład 9 Globalizacja jako wyznacznik działań strategicznych

Wykład 9 Globalizacja jako wyznacznik działań strategicznych Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 9 Globalizacja jako wyznacznik działań strategicznych Plan wykładu Idea globalizacji Taktyka globalizacji Podejścia globalizacji Nowe wartości

Bardziej szczegółowo

(62) Numer zgłoszenia, z którego nastąpiło wydzielenie:

(62) Numer zgłoszenia, z którego nastąpiło wydzielenie: PL 223874 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223874 (21) Numer zgłoszenia: 413547 (22) Data zgłoszenia: 10.05.2013 (62) Numer zgłoszenia,

Bardziej szczegółowo

Audyt funkcjonalnego systemu monitorowania energii w Homanit Polska w Karlinie

Audyt funkcjonalnego systemu monitorowania energii w Homanit Polska w Karlinie Audyt funkcjonalnego systemu monitorowania energii w Homanit Polska w Karlinie System zarządzania energią to uniwersalne narzędzie dające możliwość generowania oszczędności energii, podnoszenia jej efektywności

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU INSTYTUTU FIZYKI CENTRUM NAUKOWO-DYDAKTYCZNEGO POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ NA LATA

STRATEGIA ROZWOJU INSTYTUTU FIZYKI CENTRUM NAUKOWO-DYDAKTYCZNEGO POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ NA LATA STRATEGIA ROZWOJU INSTYTUTU FIZYKI CENTRUM NAUKOWO-DYDAKTYCZNEGO POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ NA LATA 2012 2020 Gliwice, styczeń 2013 Strategia rozwoju Instytutu Fizyki Centrum Naukowo-Dydaktycznego Politechniki

Bardziej szczegółowo

Podstawy elektroniki i metrologii

Podstawy elektroniki i metrologii Politechnika Gdańska WYDZIAŁ ELEKTRONIKI TELEKOMUNIKACJI I INFORMATYKI Katedra Metrologii i Optoelektroniki Podstawy elektroniki i metrologii Studia I stopnia kier. Informatyka semestr 2 Ilustracje do

Bardziej szczegółowo

Wagosuszarka MOC-120H. CENA: zł netto

Wagosuszarka MOC-120H. CENA: zł netto Wagosuszarka MOC-120H CENA: 14200.00 zł netto OPIS Wagosuszarka MOC-120H służy do określania poziomu wilgotności różnego rodzaju produktów. Znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym,

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA INNOWACYJNOŚCI. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA INNOWACYJNOŚCI. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA INNOWACYJNOŚCI dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka PYTANIE O INNOWACYJNOŚĆ Pytanie o innowacyjność jest pytaniem o warunki powstawania innowacji oraz ich upowszechnienia. Innowacyjność

Bardziej szczegółowo

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia) Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia) obowiązuje od 01.10.2015 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych,

Bardziej szczegółowo

Proces tworzenia wartości w łańcuchu logistycznym. prof. PŁ dr hab. inż. Andrzej Szymonik 2014/2015

Proces tworzenia wartości w łańcuchu logistycznym. prof. PŁ dr hab. inż. Andrzej Szymonik  2014/2015 Proces tworzenia wartości w łańcuchu logistycznym prof. PŁ dr hab. inż. Andrzej Szymonik www.gen-prof.pl 2014/2015 Proces Proces def: 1. Uporządkowany w czasie ciąg zmian i stanów zachodzących po sobie.

Bardziej szczegółowo

Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz

Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz 2012 Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne Maciej Bieńkiewicz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu - istota koncepcji - Nowa definicja CSR: CSR - Odpowiedzialność przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

PRODUKT W MARKETINGU MIX

PRODUKT W MARKETINGU MIX PRODUKT W MARKETINGU MIX PRODUKT Towar, usługa lub pomysł zawierający określony zestaw materialnych i niematerialnych cech, które zaspakajają potrzeby klientów, otrzymywany w zamian za pieniądze lub inną

Bardziej szczegółowo

Katalog grzejników. Firma HYDRO MARP Mariusz Krużyński, Gdańsk, ul. Nad Stawem 2C/6. tel ; biuro

Katalog grzejników. Firma HYDRO MARP Mariusz Krużyński, Gdańsk, ul. Nad Stawem 2C/6. tel ; biuro Oferta grzejników, wytwarzanych na nowoczesnych i w pełni zautomatyzowanych liniach produkcyjnych, począwszy od zwojów blachy stalowej, aż do gotowego produktu. Wszystkie etapy produkcji są ukierunkowane

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka

Politechnika Białostocka Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Automatyki i Elektroniki Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu: ELEKTRONIKA 2 (EZ1C500 055) BADANIE DIOD I TRANZYSTORÓW Białystok 2006

Bardziej szczegółowo

Innowacja. Innowacja w przedsiębiorczości. Innowacją jest wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do

Innowacja. Innowacja w przedsiębiorczości. Innowacją jest wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do Innowacja w przedsiębiorczości Andrzej Zakrzewski Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości andrzej.zakrzewski@inkubatory.pl Innowacja Innowacją jest wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju Politechniki Śląskiej na lata

Strategia rozwoju Politechniki Śląskiej na lata Załącznik do uchwały Senatu nr IV/23/16/17 Strategia rozwoju Politechniki Śląskiej na lata 2016-2020 Gliwice, grudzień 2016 r. 5 1. WIZJA I MISJA POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Misja Politechniki Śląskiej: Politechnika

Bardziej szczegółowo

Projektowanie systemów pomiarowych

Projektowanie systemów pomiarowych Projektowanie systemów pomiarowych 03 Konstrukcja mierników analogowych Zasada działania mierników cyfrowych Przetworniki pomiarowe wielkości elektrycznych 1 Analogowe przyrządy pomiarowe Podział ze względu

Bardziej szczegółowo