Standardy leczenia osteoporozy
|
|
- Robert Paluch
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Standardy leczenia osteoporozy Dr hab. n. med. Michał Holecki Klinika Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych SUM Kurs atestacyjny Katowice
2 Kość jest arcydziełem inteligentnego projektu i inżynierii biomechanicznej, dzięki czemu daje lekkość pędzącej antylopie i wytrzymałość kroczącemu słoniowi Prof. Ego Seeman
3 Magiczna tkanka Kości są mocne, lecz lekkie Prawdziwe Kości jest są to, sztywne, czego zaprzeczenie lecz giętkie jest także prawdziwe Struktura kości określa obciążenie, które mogą znosić, ale i obciążenia, którym są poddawane, wpływają Oscar Wilde na ich strukturę Kość jest twarda tkanką mimo komórkowej budowy
4 Co roku złamanie b.k.k.u występuje u kobiet i mężczyzn W Europie złamanie osteoporotyczne pojawia się co 30s W 2050 roku liczba złamań b.k.k.u w świecie wyniesie około Całkowita liczba złamań osteoporotycznych przekracza liczbę zawałów serca czy udarów mózgu
5 Osteoporoza choroba szkieletu, charakteryzująca się zwiększonym ryzykiem złamań kości w następstwie zmniejszenia jej odporności mechanicznej (na przykład po urazie, po którym prawidłowe kości nie doznają uszkodzenia)
6 Złamanie osteoporotyczne (niskoenergetyczne) złamanie niewspółmierne do sił je wywołujących, do którego dochodzi po upadku z pozycji stojącej, a także złamanie samoistne, po wykluczeniu innej przyczyny
7
8
9 ... Rozkład BMD -1,0 BMD -1,5 bezwzględna liczba złamań częstotliwość złamań
10 Strategia postępowania w osteoporozie Ocena kliniczna (w tym ocena czynników ryzyka) Procedury diagnostyczne Ocena prawdopodobieństwa złamania Decyzja kogo leczyć? Procedury terapeutyczne
11 Ocena kliniczna 1. Badanie podmiotowe (wywiad!) 2. Badanie przedmiotowe - Wzrost (ubytek roczny >2cm lub całkowity >4cm podejrzenie złamań kręgów) - Skrócenie odcinka żebrowo-biodrowego (<2 palców podejrzenie złamania kręgów) - Pomiar kifozy (>5cm podejrzenie złamania kręgów) - Test wstań i idź 3. Identyfikacja chorób zwiększających ryzyko osteoporozy 4. Analiza leków
12 Ocena 10-letniego ryzyka złamania Jakościowa na podstawie identyfikacji czynników ryzyka Ilościowa za pomocą kalkulatora FRAX Ocena złamań trzonu kręgów
13 Wartość ryzyka względnego (RW) dla poszczególnych czynników ryzyka CZYNNIKI RYZYKA RW Przebyte złamanie kości po 50 rż po małym urazie 1,85 Przebyte złamanie b.k.k.u u rodziców 2,27 Osteoporoza wtórna (np. RZS) 1,95 Przewlekła steroidoterapia 2,07 K 2,6 - M Aktualne palenie papierosów 1,84 Nadużywanie alkoholu 1,68
14 Średnie 10 letnie ryzyko populacyjne (RP-10) złamania bliższego końca kości udowej w zależności od wieku Kobieta (wiek) Ryzyko (RP-10) 0,4 0,6 1,2 2,3 3,9 7,3 11,7 15,5 16,1 Mężczyźni (wiek) Ryzyko (RP-10) 0,5 0,8 0,8 1,2 2,1 3,4 5,9 7,6 7,1
15 Wartości ryzyka względnego (RW) dla wskaźnika masy ciała (BMI) BMI RW 4,48 1,95 1,0 0,83 0,75
16 Obliczenie ryzyka względnego (RW) złamania b.k.k.u przy spadku Z-score w zakresie b.k.k.u Z-score -0,5-1,0-1,5-2,0-2,5-3,0 RW 1,6 2,6 4,2 6,8 10,9 17,6
17 Wysokie (powyżej 10%) RB-10 RP-10 X RW BMI Średnie (pomiędzy 5-10%) X Iloczyn RW X RW Z-score Niskie (poniżej 5%)
18 OCENA PRAWDOPODOBIEŃSTWA ZŁAMANIA NISKIE ŚREDNIE WYSOKIE BMD + PONOWNA OCENA RB-10 LECZYĆ NISKIE WYSOKIE LECZYĆ
19
20
21 Badania densytometryczne w osteoporozie pomiar gęstości mineralnej kości obejmować powinien odcinek L1-L4 z oceną najmniejszej Zgodnie z aktualnym stanowiskiem IOF/WHO wartości BMD w co najmniej 2 kręgach do rozpoznawania osteoporozy upoważnia wyłącznie pomiar bliższego końca kości udowej nasadę bliższą kości udowej - z oceną najmniejszej Pomiar w wartości kręgosłupie BMD jest zalecany w obrębie przez IOF szyjki do monitorowania leczenia kości udowej lub krętarza większego.
22 Badanie densytometryczne nie służy jedynie określaniu gęstości mineralnej kości, ale ocenie bezwzględnego ryzyka złamania
23 Czy wykonanie podstawowych badań laboratoryjnychu każdej kobiety po menopauzie z podejrzeniem osteoporozy pierwotnej jest konieczne? Czy nieprawidłowe wyniki badań podstawowych są częstsze u kobiet po menopauzie asymptomatycznych z osteoporozą (wg kryteriów WHO) w porównaniu do kobiet w tym samym wieku bez osteoporozy?
24 FIT (Fracture Intervention Trial) zdrowych (wywiad) kobiet po menopauzie w wieku lat Badania: morfologia krwi czynność wątroby i nerek gospodarka mineralna elektrolity RTG kręgosłupa DXA szyjki kości udowej
25 FIT (Fracture Intervention Trial) 2005 U 57,5 % pacjentek nieprawidłowości laboratoryjne (1 lub więcej) Po uwzględnieniu BMD 58,3% 57,1% TSH
26 FIT (Fracture Intervention Trial) 2005 U 57,5 % pacjentek nieprawidłowości laboratoryjne (1 lub więcej) Złamania Th Bez złamań Th 57,1% TSH 55,8%
27 WNIOSEK: Powszechne zalecanie przez lekarzy wykonywania panelu badań podstawowych jest niecelowe, ponieważ nie umożliwiają one odróżnienia osób z niską i prawidłową BMD Nieprawidłowe wyniki wskazują na istnienie innej patologii, którą należy zdiagnozować
28 Algorytm diagnostyki różnicowej niskiej masy kostnej na podstawie doświadczenia klinicystów Badania I-go rzutu Badania II-go rzutu OB, Cel: morfologia diagnostyka różnicowa PTH obniżonego BMD (uogólnionych osteopatii), Kalcemia, fosfatemia 25 (OH) D 3 a nie rozpoznanie osteoporozy balp, ALAT, ASPAT Białko monoklonalne Kreatynina uca/24h
29 Najczęstsze przyczyny BMD u osób asymptomatycznych osteoporoza osteomalacja pierwotna nadczynność przytarczyc wtórna nadczynność przytarczyc szpiczak mnogi
30 Diagnostyka różnicowa BMD badania laboratoryjne I rzutu Nieprawidłowy wynik OB Hb Ca s Ca s P s Fa s aminotransferazy kreatynina Uca/24 Sugerowana patologia szpiczak szpiczak zaburzenia wchłaniania, niedobór wit. D pierwotna nadczynność przytarczyc, choroba nowotworowa osteomalacja, pierwotna nadczynność przytarczyc choroba wątroby, choroba Pageta, osteomalacja choroba wątroby choroba nerek zaburzenia wchłaniania, niedobór wit. D
31 Diagnostyka różnicowa BMD badania laboratoryjne II rzutu Nieprawidłowy wynik PTH 25(OH)D Białko monoklonalne Rozpoznanie pierwotna nadczynność przytarczyc wtórna nadczynność przytarczyc osteomalacja osteomalacja pierwotna nadczynność przytarczyc wtórna nadczynność przytarczyc szpiczak mnogi
32 CTX 1 NTX 1 TRAP Sialoproteina kostna Katepsyna K Frakcja kostna fosfatazy alkalicznej Osteoklacyna N-końcowy propeptyd prokolagenu typu I
33 Stężenie wskaźników metabolizmu kości identyfikujące pacjentki po menopauzie z przyspieszonym obrotem kostnym Metabolizm kości Wskaźnik resorpcji CTX 1 [ng/ml] Wskaźniki kościotworzenia P 1 NP [ng/ml] OC [ng/ml] Przyspieszony > 0,40 > 30 > 31
34 Badanie CTX lub OC lub P1NP PRZED ROZPOCZĘCIEM TERAPII PO 3. MIESIĄCACH TERAPII antykatabolicznej i anabolicznej Antykatabolicznej spadek większy niż 44 % dla CTX, 15% dla OC Anabolicznej wzrost P1NP powyżej 25% Antykatabolicznej CTX, OC bez zmian Anabolicznej P1NP bez zmian KONTYNUACJA TERAPII: badanie markerów po 3-6 miesiącach Uzyskanie efektu p/złam. po 3 latach WERYFIKACJA: przestrzegania zaleceń terapeutycznych, obecności innych schorzeń, zastosowanej terapii R. Lorenc i wsp. Terapia 2007
35 Oznaczenie BMD (LS,HIP) przed rozpoczęciem terapii Oznaczenie BMD Po 1 roku LS Po 2 latach b.k.k.u Δ BMD>LSC Δ BMD<LSC Ryzyko złamań o ± 50% WERYFIKACJA
36 Terminologia definiująca stany zaopatrzenia w witaminę D nmol/l ng/ml Deficyt Niedobór Hipowitaminoza Zalecane stężenie Stężenie toksyczne >250 >100
37 Zalecane dawki terapeutyczne Dawka Grupa docelowa 1000 IU/dobę (25 µg/dobę) noworodki IU/dobę (25 75 µg/dobę)* IU/dobę ( µg/dobę)* IU/dobę ( µg/dobę)* niemowlęta dzieci i nastolatki w wieku 1 18 lat dorośli i osoby w wieku podeszłym * zależnie od masy ciała
38 wzór Gronnigena całkowita dawka w terapii [IU] 40 x (75- stężenie 25(OH)D [nmol/l]) x masa ciała [kg] 1. dawkę należy rozdzielić na 2 3 miesiące kuracji 2. podawaną codziennie lub 1 x na tydzień 3. wzór nie obowiązuje u pacjentów z wagą >135 kg 4. witaminy D należy przyjmować ją razem z posiłkiem
39 Zalecana podaż wapnia w diecie Wiek Zalecenia WHO (mg/dobę) Dzieci Młodzież Dorośli Dorośli > Ciężarne > g 1200 (1600 karmiące) Kobiety perimenopauzalne 1500 Kobiety po menopauzie 1500 Osoby obu płci >
40 Profilaktyka osteoporozy i złamań powinna być prowadzona u wszystkich, a zwłaszcza u osób z 10-letnim ryzykiem złamania 5-10%
41 Profilaktyka!!!! Aktywność fizyczna Adekwatna suplementacja Ca i D 3 Unikanie czynników ryzyka: - związanych z pacjentem - związanych ze środowiskiem
42 Czynniki ryzyka upadku Związane z pacjentem Upadki w wywiadzie Osłabienie mięśni Zaburzenia chodu Zaburzenia równowagi Ból i zapalenie stawów Upośledzenie wzroku Funkcje poznawcze? Nietrzymanie moczu Stosowanie > 4 leków (HA) Wiek > 65 lat Związane ze środowiskiem Złe oświetlenie Przeszkody na drodze Śliskie/nierówne powierzchnie Brak udogodnień ułatwiających zmianę pozycji Transport i ruch publiczny
43 Wybór postępowania farmakologicznego Leczenie antykataboliczne u osób z szybkim obrotem kostnym Leczenie proanaboliczne / mieszany mechanizm dzialania niezależnie od tempa obrotu kostnego
44 Terapia hormonalna HTZ u kobiet może zapobiegać rozwojowi osteoporozy i złamaniom po menopauzie Osteoporoza nie stanowi podstawowego wskazania do stosowania terapii hormonalnej u kobiet po menopauzie Uzupełnianie niedoboru testosteronu zwiększa BMD u mężczyzn z hipogonadyzmem, jednak wpływ takiego postępowania na ryzyko złamań pozostaje nieznany
45 Wybór postępowania farmakologicznego - SERM Raloksyfen wykazuje działanie korzystne na kości, układ sercowo-naczyniowy, nie zwiększa ryzyka raka sutka, endometrium i jajnika Wskazania: zapobieganie i leczenie osteoporozy pomenopauzalnej 60mg dziennie (zapobieganie i leczenie) niezależnie od pory dnia, posiłków i przyjmowanych innych leków
46 Wybór postępowania farmakologicznego - SERM Przeciwwskazania: - incydenty zakrzepowo-zatorowe (obecne lub przebyte) - niezalecane pacjentom długotrwale unieruchomionym Raloksyfen wykazuje skuteczność przeciwzłamaniową Czas rozpoczęcia jedynie wobec leczenia: złamań trzonów kręgów - rok po menopauzie - w razie p/w wskazań do HTZ wcześniej
47 Wybór postępowania farmakologicznego - SERM Bazedoksyfen (Conbriza, tabl. 20mg)
48 Wybór postępowania farmakologicznego - bisfosfoniany Są związkami nie podlegającymi biodegradacji, co spowodowane jest ich opornością na działanie obecnych w ustroju fosfataz Po podaniu doustnym wchłania około 1% - 10% Po podaniu 1h, a nie 2h po posiłku biodostępność maleje o około 40%
49 Wybór postępowania farmakologicznego - bisfosfoniany W ciągu 3 m-cy doprowadzają tempo resorpcji kostnej do tempa obserwowanego przed menopauzą Obrót kostny utrzymuje się na stałym poziomie przez kilka lat Największy przyrost masy kostnej występuje w ciągu pierwszych 2 lat leczenie
50 Wybór postępowania farmakologicznego - bisfosfoniany Alendronian (np.fosamax) i risedronian (np.actonel) są jak dotąd jedynymi lekami o udokumentowanym działaniu przeciwzłamaniowym zarówno w obrębie szkieletu osiowego jak i obwodowego Tylko alendronian, risedronian i zolendronian są zarejestrowane do leczenia osteoporozy u mężczyzn
51 Wybór postępowania farmakologicznego ranelinian strontu Metal, którego nazwa pochodzi od miejscowości Strontian w Szkocji, gdzie został odkryty w 1790 roku przez Adaira Crawforda Naturalny składnik pożywienia 50-80% wchłoniętej dawki odkłada się w szkielecie Stosowany już w 1950 roku wówczas zarzucono jego stosowanie z powodu hamowania syntezy kalcytriolu
52 Wybór postępowania farmakologicznego ranelinian strontu Absorbowany na powierzchni kryształów hydroksyapatytu zmniejszając ich rozpuszczalność Stymuluje replikację komórek preosteoblastcznych Wzmaga produkcję kolagenu przez osteoblasty Opóźnienie różnicowania i zmniejszenie aktywności osteoklastów W badaniach histomorfometrycznych udokumentowano zmniejszenie powierzchni osteoklastów o 60% i zwiększenie objetosci beleczek kostnych o 41%
53 Wybór postępowania farmakologicznego ranelinian strontu SOTI Po 1 roku leczenia częstości złamań kręgosłupa w grupie SR o 49% (6,4% vs 12,2%) Po 3 latach redukcja częstości złamań wynosiła 41% (20,9% Skuteczność vs 32,8%) przeciwzłamaniową ranelinianu strontu potwierdzono u kobiet z osteoporozą w szerokim przedziale wieku, w tym u kobiet > 80 rż. TROPOS Po 3 latach leczenia redukcja złamań szyjki kości udowej o 41%
54 Wybór postępowania farmakologicznego - PTH hamuje apoptozę osteoblastów wydłużaj ich czas przeżycia przygotowuje powierzchnię kości wraz z syntezą metaloproteinaz macierzy kostnej modulacja wydzielanych lokalnie czynników parakrynnych (TGF ß, IgF I,II), enzymów (dekarboksylaza ornitynowa) i innych substancji (w tym postaglandyn) uczestniczących w procesach replikacji komórkowej i stymulowania kościotworzenia Wpływa na układ osteoprotegeryna/rankl
55 Wybór postępowania farmakologicznego - PTH znamienną redukcję ryzyka nowych złamań kręgów i pozakręgowych w porównaniu z placebo Zarówno przyrosty BMD jak i skuteczność przeciwzłamaniowa teriparatidu są znacznie większe, niż osiągane przez ten sam okres stosowania jakiegokolwiek leku antyresorpcyjnego
56 PTH skuteczniej niż alendronian: 1. zmniejsza ryzyko złamań osteoporotycznych 2. powoduje przyrost gęstości mineralnej kości w większości lokalizacji 3. redukuje ryzyko złamań poza-kręgowych
57 Denosumab wiążąc RANKL hamuje tworzenie, aktywność i zmniejsza przeżycie osteoklastów CFU-M Pre-Fusion Osteoclast RANKL RANK OPG Denosumab Hormony Czynniki wzrostowe Cytokiny Hamowanie syntezy i funkcji osteoklastów Osteoblasts In the presence of M-CSF Kościotworzenie CFU-M=colony forming unit macrophage M-CSF=macrophage colony stimulating factor Zahamowanie resorpcji kości
58 Denozumab Ludzkie, monoklonalne przeciwciało przeciwko RANKL Skuteczność przeciwzłamaniowa nie zależy od wyjściowego tempa metabolizmu kości Szybkie i bardzo silne działanie antyresorpcyjne Działanie jest w pełni odwracalne wkrótce po zaprzestaniu leczenia Znamienna Denozumab redukcja można stosować ryzyka niezależnie złamań od kręgów stopnia i pozakręgowych, wydolności bkku u kobiet nerek po menopauzie i mężczyzn poddanych terapii antyandrogenowej
59 Łączenie leków antykatabolicznych Dołączenie bisfosfonianów do długotrwałej HTZ u kobiet po menopauzie powoduje większy wzrost BMD Ze względu na. LECZENIE TAKIE NIE JEST ZALECANE Łączne stosowanie kalcytoniny i estrogenów, raloksyfenu i alendronianu również zwiększa BMD jednak brakuje oceny wpływu takiego leczenia na ryzyko złamań
60 Łączenie leków: PTH i leki antykataboliczne Bisfosfoniany stosowane przed lub łącznie z PTH zmniejszają efekt anaboliczny teryparatydu Włączenie bisfosfonianów po zakończeniu leczenia PTH powoduje utrzymanie działania terapeutycznego i dalszy wzrost BMD Estrogeny i raloksyfen nie wpływają na skuteczność leczenia taryparatydem
61 Leczenie chorych na osteoporozę w wybranych sytuacjach klinicznych Choroby przewodu pokarmowego Kobiety po menopauzie Mężczyźni Chorzy na cukrzycę Chorzy z PChN Chorzy z zaburzeniami endokrynologicznymi Osteoporoza indukowana GKS
62 Choroby układu pokarmowego rzadko są jedyną przyczyną osteoporozy (rzadko są jedynym czynnikiem złamania niskoenergetycznego) Do czynników predysponujących zaliczamy: 1. Zaburzenia wchłaniania (typowe dla danej choroby) 2. Dieta (niedobór laktazy, dieta bezmleczna, niedożywienie) 3. Cytokiny prozapalne 4. Stosowane leki
63 Osteoporoza a achlorchydria ponieważ enzymatyczny rozkład kompleksów Ca ze składnikami pokarmowymi oraz rozpuszczanie soli Ca następuje w ph kwaśnym, brak kwasu solnego może utrudniać uwalnianie Ca z pokarmu i soli wapniowych Prawda? Fałsz?
64 Fakty 1. Obecność kwasów organicznych przyjmowanych w posiłkach zapewnia w świetle proksymalnego odcinka jelita czczego umiarkowanie małe ph, które jest wystarczające: - do rozpuszczenia i jonizacji soli Ca - do prawidłowego wchłaniania wapnia (nawet przy całkowitej achlorchydrii) 2. U pacjentów z niedokrwistością Adisona-Biermera zmniejszone wchłanianie Ca z trudno rozpuszczalnego węglanu wapnia normalizuje się po jego podaniu z pokarmem
65 Fakty 3. Brak kwasu solnego zaburza wchłanianie kw. foliowego oraz witaminy B 12 zwiększenie stężenia homocysteiny 4. Hiperhomocysteinemia: - zaburza powstawanie wiązań krzyżowych kolagenu - bezpośrednio aktywuje osteoklasty 5. U kobiet pomenopauzalnych z niedokrwistością Adisona- Biermera stwierdzono prawidłowe stężenie PTH i zwiększone stężenie 25-OH-D 3
66 Fakty 6. Częstość złamań u chorych z niedokrwistością AB jest 2-3x większa od oczekiwanej Hiperhomocysteinemia Zmniejszona aktywność osteoblastów/prekursorów (niedobór B 12 )
67 IPP a osteoporoza Jatrogenna achlorchydria (IPP) nigdy nie jest całkowita Badania W praktyce epidemiologiczne należy liczyć wykazały się tylko z nieznaczne zaburzeniami zwiększenie wchłaniania ryzyka B złamań 12 kości u pacjentów leczonych IPP (RR 1,46 szyjka; 1,6 kręg w ciągu 12 m-cy) Hipergastrynemia powoduje zwiększenie liczby komórek okładzinowych w błonie śluzowej żołądka Anaboliczny wpływ hipergastrynemii na tkankę kostną Dlatego należy: 1. Rygorystyczne przestrzegać wskazań do przewlekłego leczenia IPP IPP mogą zmniejszyć 2. Stosować wchłanianie najmniejszą Ca z skuteczną węglanu wapnia dawkę o 40% 3. Suplementować Ca (do posiłku lub dłuższym odstępie czasowym od IPP Zahamowanie resorpcji kości w wyniku blokowania pompy protonowej w osteoklastach
68 Osteoporoza a chirurgia bariatryczna
69 chirurgia bariatryczna jest jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi współczesnej medycyny
70 Chirurgia bariatryczna Liczba zabiegów bariatrycznych wykonanych w 2010r w USA osiągnęła poziom (w Polsce ok. 1500) AGB (opaskowanie) 42,3% RYGB 39,7% SG (gastrektomia) 4,5%
71 Metaboliczna choroba kości Do 70% chorych po zabiegach malabsorpcyjnych * Istotne zwiększenie resorpcji kości po 8 tygodniach od zabiegu (niezależnie od rodzaju)** Zmniejszenie BMD (>3%) u 48% chorych po 12 miesiącach od zabiegu*** * Collazo-Clavell M et al. Endocrine Practice 2004 **Parikh S et al. JCEM 2004 ***Pugnale M et al. IJO 2003
72
73 Bloomberg R.D. i in. Obes Surg 2005;15:
74 Patogeneza zaburzeń metabolizmu kości Przyspieszenie pasażu treści pokarmowej Upośledzenie wchłaniania witaminy D Upośledzenie wchłaniania Ca Zmniejszenie stężenia leptyny Zwiększenie stężenia adiponektyny
75 Osteoporoza a chirurgia bariatryczna w ciągu 12 m-cy zmniejszenie BMD po RYBG o 9% i 4,5% (szyjka, kręgi)* 4,5 roku po operacjach bariatrycznych osteoporozę rozpoznawano u 12% pacjentów, osteopenię u 40% a niedobór witaminy D u 75%** * Johnson JM, et al. J Gastrointest Surg 2005;9: ** Abbasi AA, et al.endocr Pract 2007;13:
76 Osteoporoza a resekcja żołądka po gastrektomii stwierdza się zwykle kilka czynników ryzyka osteoporozy, dlatego choroba metaboliczna kości nie musi być następstwem samego zabiegu operacyjnego przebycie resekcji żołądka zmniejsza BMD mierzoną w bliższym końcu kości udowej o 9%, a w kręgosłupie lędźwiowym o 14% * częstość osteoporozy w tej grupie pacjentów szacowana jest na 32-42%** *Bernstein CN et al. Gastroenterology 2003;124: **Orwoll ES et al. Osteoporos Int 2000;11:
77 Osteoporoza a choroba trzewna Osteoporoza jest jedną z najczęstszych chorób (w 15%) towarzyszących chorobie trzewnej Choroba trzewna ma wpływ na rozwój zaburzeń metabolizmu kości w każdym wieku Patogeneza jest wieloczynnikowa
78 Osteoporoza a choroba trzewna Mechanizmy systemowe Mechanizmy lokalne Zaburzenia wchłaniania Niedobór kalbidyny Niedobór cynku Zmniejszone wytwarzanie IGF-1 Cytokiny prozapalne p/w ciała przeciwko transglutaminazie tk. kostnej
79 Fakty U pacjentów z osteoporozą częstość biopsyjnie potwierdzonej choroby trzewnej jest 17-krotnie większa niż u osób z prawidłową masą kostną* U pacjentów z objawową chorobą trzewną ryzyko złamań kości obwodowych było ponad 5-krotnie większe niż w grupie kontrolnej i 3,6-krotnie większe niż u pacjentów z chorobą trzewną przebiegającą subklinicznie lub bezobjawowo** Po włączeniu diety bezglutenowej obserwuje się zwiększenie BMD, największe w pierwszym roku terapii (średnio o 5%)*** * Stenson WF, et al. Arch Intern Med 2005; 165: ** Moreno ML, et al. Clin Gastroenterol Hepatol 2004; 2: *** Corazza GR, et al. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2005; 19:
80 Osteoporoza a nieswoiste zapalenia jelit Stosowanie glikokortykosteroidów Stan zapalny związany z chorobą Zmniejszenie czynności gonad Niedobór witaminy D Niedobór wapnia Niedobór witaminy K Palenie tytoniu Hiperhomocysteinemia (L-C)
81
82
83 Osteoporoza a nieswoiste zapalenia jelit Niedobór D 3 częściej dotyczy chorych z chorobą L-C niż WZJG (27-83% vs %) Wtórna nadczynność przytarczyc częściej dotyczy chorych z chorobą L-C niż WZJG (50%vs7%) Zaburzenia mineralizacji kości w obydwu schorzeniach są podobne wg niektórych autorów u chorych z zapalnymi chorobami jelit stwierdza się zwiększenie ryzyka złamania kości o 40% (w porównaniu z populacją ogólną* *Bernstein et all. Ann Intern Med. 2000; 33:
84 Osteoporoza a choroby wątroby Zmniejszenie objętości kości beleczkowej Defekt czynnościowy osteoblastów Zaburzona proliferacja osteoblastów (hiperbilirubinemia) Niedobór IGF-1 Większe stężenie receptorów dla TNF-alfa Zmniejszone stężenie leptyny Zmniejszone stężenie testosteronu Niedobór witaminy K
85
86
87
88 Alkohol a tkanka kostna
89 Kobiety po menopauzie Osteoporoza nie stanowi podstawowego wskazania do terapii hormonalnej u kobiet po menopauzie!!!! Po 60 rż częstość złamań kręgowych zaczyna zwiększać się wraz z wiekiem (tylko 30% złamań jest objawowych) Bisfosfoniany Denozumab Ryzyko złamania BBKU zwiększa się wykładniczo Ranelinian strontu po 70 rż (prawie zawsze jest skutkiem upadku i prawie zawsze Raloksyfen/Bazedoksyfen wymaga hospitalizacji) u kobiet ze zwiększonym ryzykiem raka sutka
90 Osteoporoza u mężczyzn Najlepiej udokumentowanym czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy u mężczyzn jest hipogonadyzm!!! Grupą W zasadzie mężczyzn każdy obciążonych przypadek największym osteoporozy ryzykiem złamań są chorzy na raka gruczołu krokowego u z mężczyzn ostrym hipogonadyzmem należy traktować indukowanym jako osteoporozę leczeniem ablacyjnym wtórną Tytoń, alkohol, choroby p. pokarmowego, niedobór witaminy D, leki przeciwdrgawkowe
91 Postępowanie u mężczyzn Lekami z wyboru w leczeniu osteoporozy u mężczyzn są bisfosfoniany, ranelinian strontu, teryparatyd (i denosumab) Alendronian i rizendronian zmniejszają ryzyko złamań osteoporotycznych u mężczyzn z osteoporozą niezależnie od ich stanu hormonalnego
92 Postępowanie u mężczyzn Kwas zolendronowy zmniejsza nie tylko ryzyko następnych złamań, ale także śmiertelność (w ciągu 3 lat o blisko 30%) Rak gruczołu krokowego stanowi bezwzględne Denozumab postępowanie z wyboru u chorych leczonych przeciwwskazanie ablacyjnie z powodu raka gruczołu do leczenia krokowego testosteronem Testosteron (największe korzyści odnoszą mężczyźni z wyjściowym stężeniem <200ng/ml [7,5 nmol/l]
93 Chorzy na cukrzycę Gorsza jakość i wytrzymałość tkanki kostnej Ujemny bilans wapniowy Niedobór insuliny i IGF-1 (DM typ 1) Miejscowe DM typ 2 występowanie zwiększone ryzyko osteoporozy złamań obwodowych i złamań Ryzyko złamań kości stóp jest proporcjonalne do stopnia otyłości i neuropatii
94 Chorzy na cukrzycę Za próg interwencji w cukrzycy zaleca się przyjęcie wartości wskaźnika T-score <-1,5 SD
95 Chorzy na PChN Często nie wiadomo czy osteoporoza ma charakter pierwotny czy wtórny Dawka bisfosfonianów należy zredukować do ½ lub nawet do 1/3 dawki Nie zaleca się podawania bisfosfonianów u chorych z klirensem kreatyniny <35ml/min Denosumab najlepsza opcja terapeutyczna
96 Chorzy z zaburzeniami endokrynologicznymi Zawsze należy dążyć do leczenia przyczynowego Leczenie suplementacyjne niedoczynności kory nadnerczy hydrokortyzonem w dawkach fizjologicznych, z naśladowaniem naturalnego rytmu dobowego wydzielania kortyzolu, nie stanowi istotnego zagrożenia dla układu kostnego
97 Osteoporoza posteroidowa...leczenie preparatami glikokortykosteroidów Odporność przez okres mechaniczna dłuższy niż kości 2-3 podczas miesiące leczenia stanowi GKS poważne jest mniejsza ryzyko niż wskazują wystąpienia wyniki badań osteoporozy zwłaszcza u kobiet densytometrycznych w okresie pomenopauzalnym i mężczyzn powyżej 50 roku życia...
98 Osteoporoza posteroidowa Prewencja i leczenie osteoporozy indukowanej steroidami dotyczy: - kobiet pomenopauzalnych - kobiet premenopauzalnych z osteopenią - mężczyzn z osteopenią którzy będą zażywać co najmniej 7,5 mg prednisolonu (lub ekwiwalent) przez co najmniej 3 miesiące
99 Osteoporoza posteroidowa Suplementacja wapnia i witaminy D jako standard leczenia/prewencji w każdym przypadku Jako jedyna forma leczenia u pacjentów z prawidłowym wyjściowym BMD zażywających > 5 mg prednisonu >3 miesiące Zalecane dawki: minimum 1500mg wapnia/dziennie minimum IU/dziennie
100 Osteoporoza posteroidowa Leczenie farmakologiczne: - Gdy jest potwierdzone złamanie osteoporotyczne - U chorych ze średnim lub dużym ryzykiem łamania (vide FRAX) - U chorych po 50 rż gdy T score <1,5 SD - Po 65 rż u chorych przyjmujących >7,5mg prednizonu przez okres >3miesięcy - U chorych przyjmujących >5mg prednizonu przez okres >3miesięcy jeśli współistnieją dodatkowe czynniki ryzyka (to wykracza poza ścisłe wskazania dla bisfosfonianów)
101 Osteoporoza posteroidowa Złoty standard: Calcium + D3 + Bisfosfonian (gdy T score < -1)
102 W każdym przypadku stwierdzenia małej BMD lub złamania niskoenergetycznego konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej! Leczenie przyczynowe wtórnej osteoporozy nie musi wykluczać potrzeby leczenia farmakologicznego osteoporozy!
103 Najczęstsze przyczyny BMD u osób asymptomatycznych osteoporoza osteomalacja pierwotna nadczynność przytarczyc wtórna nadczynność przytarczyc szpiczak mnogi
104 Ćwiczenia fizyczne to nonsens. Jeżeli jesteś zdrowy, to ich nie potrzebujesz, a jak jesteś chory, to nie możesz ich wykonywać.
105 Ci, którzy nie mają czasu na ćwiczenia fizyczne, wcześniej czy później będą musieli znaleźć czas na chorobę.
106
107 ponieważ lekarze będą mieć do czynienia z indywidualnym, zróżnicowanym człowiekiem, a nie z uogólnionym Antoni Kępiński modelem, Medycyna zawsze pozostanie sztuką, Rytm życia
108 Dziękuję za uwagę
Pułapki osteoporozy. Beata Kwaśny-Krochin Zakład Reumatologii UJ CM. INTERNA DLA REZYDENTÓW Listopad 2017, Kraków
Pułapki osteoporozy Beata Kwaśny-Krochin Zakład Reumatologii UJ CM INTERNA DLA REZYDENTÓW 24-25 Listopad 2017, Kraków U kogo diagnozować osteoporozę? kobieta> 65 r.ż. mężczyzny >70 r.ż. przebyte złamanie
Bardziej szczegółowoZasady postępowania w osteoporozie. skrócona wersja
Zasady postępowania w osteoporozie skrócona wersja Zasady postępowania w osteoporozie skrócona wersja 1 U kogo wykonywać badania w kierunku osteoporozy? Badania w kierunku osteoporozy należy wykonać u
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoTomasz Szafrański UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ODDZIAŁ REUMATOLOGII I OSTEOPOROZY SZPITAL IM. J. STRUSIA W POZNANIU
5 Tomasz Szafrański UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ODDZIAŁ REUMATOLOGII I OSTEOPOROZY SZPITAL IM. J. STRUSIA W POZNANIU Historia choroby pacjenta Pacjentka lat 67 Wzrost 156
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie)
1 Osteoporoza (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie) 1. Osteoporoza jest chorobą metaboliczną kości, charakteryzująca się zmniejszoną mineralną gęstością kości,
Bardziej szczegółowoZasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz. amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych
Zasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych Dr hab. med. Jerzy Przedlacki XVII Wielodyscyplinarne Forum Osteoporotyczne Warszawa-Mi Międzylesie, 20.05.2006 Algorytm
Bardziej szczegółowoOSTEOPOROZA. bez tajemnic. Ulotka informacyjna.
OSTEOPOROZA bez tajemnic Ulotka informacyjna www.wygrajmyzdrowie.pl Osteoporoza uznana została przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedną z głównych chorób cywilizacyjnych. Narażona jest na nią
Bardziej szczegółowoZASADY PROFILAKTYKI, ROZPOZNAWANIA I LECZENIA OSTEOPOROTYCZNYCH Z AMAÑ KOŒCI
STRONY KRAJOWEGO KONSULTANTA W DZIEDZINIE ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZ DU RUCHU I PREZESA POLSKIEGO TOWARZYSTWA ORTOPEDYCZNEGO I TRAUMATOLOGICZNEGO Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja MEDSPORTPRESS,
Bardziej szczegółowoRAPORT OSTEOPOROZA - CICHA EPIDEMIA W POLSCE
Europejska Fundacja Osteoporozy i Chorób Mięśniowo-Szkieletowych Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne RAPORT OSTEOPOROZA - CICHA EPIDEMIA W POLSCE Kraków 2015-02-10 Spis treści 1. Zagrożenie
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoOSTEOPOROZA choroba milionów złamań FAKTY
OSTEOPOROZA choroba milionów złamań FAKTY Czerwiński E. 1,2, Osieleniec J 2, Borowy P 2 1 Zakład Chorób Kości i Stawów, WOZ, Coll. Med. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2 Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D
Atlanta Osteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Nefrologii Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, WUM Echa ASBMR 2016 Łódź, 14.01.2017
Bardziej szczegółowoCHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoV rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia. Osteoporoza - diagnostyka i leczenie
V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia Osteoporoza - diagnostyka i leczenie prof. dr hab. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Osteoporoza Układowa
Bardziej szczegółowo"Postępowanie lecznicze w osteoporozie" Cz. II. Maria Rell-Bakalarska Interdyscyplinarna Akademia Medycyny Praktycznej
"Postępowanie lecznicze w osteoporozie" Cz. II Maria Rell-Bakalarska Interdyscyplinarna Akademia Medycyny Praktycznej 15 Nasze najlepsze bo Mówi się często, że największym przekleństwem Polaków jest nadmiar
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoRola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska
Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny
Bardziej szczegółowowww.aotm.gov.pl Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 122/2014 z dnia 19 maja 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Prolia,
Bardziej szczegółowo65 letnia kobieta leczona od 5 lat leczona alendronianem
Piotr Głuszko NIGRR 65 letnia kobieta leczona od 5 lat leczona alendronianem obecnie neck T-score - 4,3 Kobieta lat 65, wzrost 160 cm, BMI 26, obecnie na emeryturze (nauczycielka), u której rozpoznano
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowo30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST
30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST Przedlacki J, Księżopolska-Orłowska K, Grodzki A, Sikorska-Siudek K, Bartuszek T, Bartuszek D, Świrski A, Musiał J,
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoKatarzyna Pawlak-Buś
Katarzyna Pawlak-Buś Klinika Rumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. Józefa Strusia w Poznaniu Canalis at al., N. Engl. J. Med. 2007 Równowaga
Bardziej szczegółowoWIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
Bardziej szczegółowoProblemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne
Problemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne dr n.med. Piotr Wojciechowski Szpiczak Mnogi Szpiczak Mnogi (MM) jest najczęstszą przyczyną pierwotnych nowotworów kości u dorosłych.
Bardziej szczegółowoProfilaktyka osteoporozy
Krakowskie Centrum Rehabilitacji i Ortopedii Al. Modrzewiowa 22, 30 224 Kraków Profilaktyka osteoporozy Program edukacyjny pacjentów Krakowskiego Centrum Rehabilitacji i Ortopedii realizowany w ramach
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZECIWPŁYTKOWE I PRZECIWKRZEPLIWE. Dr n. med. Karolina Supeł
LECZENIE PRZECIWPŁYTKOWE I PRZECIWKRZEPLIWE Dr n. med. Karolina Supeł Skale oceny ryzyka stosowane do określenia optymalnego czasu prowadzenia podwójnej terapii przeciwpłytkowej PRECISE-DAPT DAPT OCENIANE
Bardziej szczegółowoECHA ASBMR Krytyczne spojrzenie na aktualizację zaleceń American College of Physician dotyczących leczenia osteoporozy
ECHA ASBMR 2017 Krytyczne spojrzenie na aktualizację zaleceń American College of Physician dotyczących leczenia osteoporozy EWA MARCINOWSKA - SUCHOWIERSKA KLINIKA GERIATRII CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoZalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce. Aktualizacja 2017
WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE Varia Medica 2018 tom 2, nr 3, strony 229 246 Copyright 2018 Via Medica ISSN 2544-4212 Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce. Aktualizacja
Bardziej szczegółowoChoroby związane z wygasaniem czynności jajników.
Choroby związane z wygasaniem czynności jajników. Sytuacja hormonalna przed i po menopauzie Względny hyperestrogenizm - zmiany przerostowe (polipy, mięśniaki, przerost śluzówki macicy, mastopatia) Hypoestrogenizm
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w endokrynologii ginekologicznej.
Osteoporoza w endokrynologii ginekologicznej. Klinika Endokrynologii Ginekologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Katarzyna Suchta Osteoporoza (NIH) choroba szkieletu niska gęstość mineralna tkanki
Bardziej szczegółowoEuropejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi
SZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi I. Przedmiot fakultatywny Choroby metaboliczne kości problem współczesnej cywilizacji. Mity i fakty (zajęcia oparte
Bardziej szczegółowoTkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi:
Tkanka kostna Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi: Osteogeneza (kościotworzenie) - przeważa do 25-30 lat tzn. do osiągnięcia szczytowej
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoZalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego Reumatologia 2016; supl. 1: DOI: /reum
Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego : 124 128 DOI: 10.5114/reum.2016.60014 Osteoporoza Osteoporosis Piotr Głuszko Klinika i Poliklinika Chorób Reumatycznych, Narodowy Instytut Geriatrii,
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoPrezesie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Rada Przejrzystości działająca przy Prezesie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Opinia Rady Przejrzystości nr 272/2018 z dnia 8 października 2018 roku w sprawie zalecanych technologii medycznych,
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA Nazwa studiów: ŻYWIENIE KLINICZNE
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 6
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 6 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 23-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU
ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie
Bardziej szczegółowoII KRAJOWY KURS OSTEOPOROZY DLA PIELĘGNIAREK I PERSONELU MEDYCZNEGO SZCZYRK 11-12.04.2014
II KRAJOWY KURS OSTEOPOROZY DLA PIELĘGNIAREK I PERSONELU MEDYCZNEGO SZCZYRK 11-12.04.2014 Organizatorem kursu było Niepubliczne Centrum Kształcenia Ustawicznego Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii ul.
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 14
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 14 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 32 letnia pacjentka zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoOstsopor za PZWL PROBLEM INTERDYSCYPLINARNY. Edward Czerwiński. Redakcja naukowa. Prof. dr hab. med.
Ostsopor za PROBLEM INTERDYSCYPLINARNY Redakcja naukowa Prof. dr hab. med. Edward Czerwiński PZWL Spis treści Słowo wstępne... 11 1. Osteoporoza pierwotna - J.E. Badurski, N.A. N ow ak... 13 1.1. Istota,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoXIX KURS I WARSZTATY ZROZUMIENIA, DIAGNOSTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. 29-31.03.2012, Szczyrk, Orle Gniazdo PROGRAM
XIX KURS I WARSZTATY ZROZUMIENIA, DIAGNOSTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY 29-31.03.2012, Szczyrk, Orle Gniazdo PROGRAM PROGRAM SPIS TREŚCI str. Organizatorzy 4 Informacje adresowe 5 Główni Sponsorzy 6 Wystawcy
Bardziej szczegółowoCo możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoVigantol j.m./ml krople 10 ml
Vigantol 20000 j.m./ml krople 10 ml Cena: 10,59 PLN Opis słownikowy Postać Krople Producent MERCK Promocje Wybór Farmaceuty Rodzaj rejestracji Lek Substancja czynna Cholecalciferolum Opis produktu Nazwa
Bardziej szczegółowoLeczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA
Bardziej szczegółowoLeki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Leki antykachektyczne lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Grupy leków czyli co mamy środki stymulujące apetyt leki modulujące pracę przewodu pokarmowego leki anaboliczne/antykataboliczne
Bardziej szczegółowoLECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 492 Poz. 66 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe
Bardziej szczegółowo15. KWALIFIKACJA DO LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO OSTEOPOROZY NA PODSTAWIE METODY FRAX I METODY JAKOŚCIOWEJ. BADANIE POMOST
15. KWALIFIKACJA DO LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO OSTEOPOROZY NA PODSTAWIE METODY FRAX I METODY JAKOŚCIOWEJ. BADANIE POMOST J. Przedlacki, K. Księżopolska-Orłowska, A. Grodzki, T. Bartuszek, D. Bartuszek,
Bardziej szczegółowoOsteoporoza diagnostyka i terapia u osób starszych. Oateoporosis diagnostic and treatment in elderly patients
Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011 Borgis *Ewa Marcinowska-Suchowierska 1, Edward Czerwiński 2,3, Janusz Badurski 4, Magdalena Walicka 1, Marek Tałałaj 1 Osteoporoza diagnostyka i terapia u osób
Bardziej szczegółowoKOBIETA 40+ Badania Krótki opis Cena
KIETA 40+.... Ca 125 Marker nowotworowy m.in. raka jajnika. 30 zł 101 zł CENA PROMOCYJNA 84zł DLA PACJENTÓW NZOZ PRZYCHODNIA 63zł MEZCZYZNA 40+ PSA Antygen specyficzny gruczołu krokowego 25 zł 96 zł CENA
Bardziej szczegółowoKompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka
Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka D. Ryglewicz, M. Barcikowska, A. Friedman, A. Szczudlik, G.Opala Zasadnicze elementy systemu kompleksowej
Bardziej szczegółowoDieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowo50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Bardziej szczegółowoZaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i diagnostyka kamicy dróg moczowych u dzieci. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab.
Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i diagnostyka kamicy dróg moczowych u dzieci. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. Anna Wasilewska Metabolizm wapnia i fosforu Zaburzenia gospodarki wapniowej organizmu
Bardziej szczegółowoMoc Gatunki zwierząt. Postać farmaceutyczna. Samice psów. Enurace 50 Tabletki 50 mg
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTAĆ FARMACEUTYCZNA, MOC PRODUKTU LECZNICZEGO, GATUNKI ZWIERZĄT, DROGA PODANIA I PODMIOT ODPOWIEDZIALNY POSIADAJĄCY POZWOLENIE NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi
SZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi I. Przedmiot fakultatywny ZABURZENIA GOSPODARKI WAPNIOWO FOSFORANOWEJ I OSTEOPOROZA Zakład Zaburzeń Endokrynnych
Bardziej szczegółowoHiperkalcemia w nowotworach złośliwych
Hiperkalcemia w nowotworach złośliwych Emilia Mórawska Katerda i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Plan prezentacji 1.Wstęp 2.Epidemiologia 3.Podział i Patogeneza
Bardziej szczegółowoRak stercza oporny na kastrację. leczenie ukierunkowane na przerzuty do kości
Rak stercza oporny na kastrację leczenie ukierunkowane na przerzuty do kości Nowotwór Częstość przerzutów do kości Rak piersi 65 75% Rak stercza 65 75% Niedrobnokomórkowy rak płuca 30 40% Coleman RE. Cancer
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoProblemy płodności i ciąży w nieswoistych zapalnych chorobach jelit. Maria Kłopocka Bydgoszcz
Problemy płodności i ciąży w nieswoistych zapalnych chorobach jelit Maria Kłopocka Bydgoszcz Płodność Przebieg ciąży i poród Bezpieczeństwo leczenia w okresie ciąży i karmienia Sytuacje szczególne Edukacja
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowoDomowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś
Domowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IPCZD, Warszawa HEN program domowego żywienia enteralnego
Bardziej szczegółowoMetoda FRAX jako metoda diagnostyczna w osteoporozie
Metoda FRAX jako metoda diagnostyczna w osteoporozie W opracowaniu dotyczącym metody FRAX przedstawiono odpowiedzi na następujące pytania: - Jakie jest zastosowanie metody FRAX? - Dlaczego wprowadzono
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoCIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoPoniżej prezentuję treść własnego wystąpienia w ramach spotkania okrągłego stołu. Główne punkty wystąpienia:
Kwalifikacja do leczenia osteoporozy i kosztoefektywność leczenia osteoporozy w Polsce, polska wersja FRAX konferencja okrągłego stołu podczas IV Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowou Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy? - przykłady cech osobniczych i stanów klinicznych - przykłady interwencji diagnostycznych i leczniczych
1 TROMBOFILIA 2 Trombofilia = nadkrzepliwość u Genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do występowania zakrzepicy żylnej, rzadko tętniczej, spowodowana nieprawidłowościami hematologicznymi 3 4 5
Bardziej szczegółowoCezary Strugała. Dr n.med. Cezary Strugała. Po prostu potknęłam się i złamałam nadgarstek Opis przypadku klinicznego
Poradnia Leczenia Osteoporozy N.Z.O.Z. Nowy Szpital Świecie n/wisłą Poradnia Leczenia Osteoporozy N.Z.O.Z. Euromedica Grudziądz Dr n.med. Cezary Strugała Po prostu potknęłam się i złamałam nadgarstek Opis
Bardziej szczegółowoV rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia. Wtórne przyczyny osteoporozy
V rok WL Choroby wewnętrzne, endokrynologia Wtórne przyczyny osteoporozy prof. dr hab. Marek Bolanowski Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Osteoporoza pierwotna Inwolucyjna
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 13
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 13 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 24-letna kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E
załącznik nr 19 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. Opracowanie: dr n. med. Bogdan Bakalarek www.ortopeda.biz.pl Strona: 1 /5
Osteoporoza Osteoporoza jest chorobą cywilizacyjną. Zagraża ona co dziesiątej osobie. Polega na nadmiernej utracie masy kostnej połączonej z osłabieniem wytrzymałości kości. Kości stają się kruche i łatwo
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego
Bardziej szczegółowo