Między TOLERANCJĄ a AKCEPTACJĄ

Transkrypt

1 Między TOLERANCJĄ a AKCEPTACJĄ Tomasz Garstka psycholog Termin TOLERANCJA Tolerancja łac. tolerantia słowo tłumaczone jako cierpliwa wytrwałość od łac. tolerare wytrzymywać, znosić, przecierpieć, ścierpieć, ale również popierać i podtrzymywać 1

2 Termin AKCEPTACJA Akceptacja (z łac. acceptatio, dosł. przyjmowanie): uznanie czegoś, aprobata, potwierdzenie czegoś Słownik Współczesnego Języka Polskiego, wydawnictwo SMS, pod red. Prof. Dr hab. Bogusława Dunaja, Kraków 2000, s. 9 formalna zgoda na jakieś działania, zwykle wyrażona podpisem na odpowiednim dokumencie i niekoniecznie wynikająca z ich pozytywnej oceny Nowy Słownik Języka Polskiego,Wydawnictwo Naukowe PWN, pod red. Mirosława Bańko, Warszawa 2000, s. 12 pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić, uznanie czyichś cech postępowania za zgodne z oczekiwaniami Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Prof. J. Bralczyk, wyd. PWN, Warszawa 2005 Termin TOLERANCJA Tolerancja cierpliwość i wyrozumiałość dla odmienności; poszanowanie cudzych uczuć, poglądów, upodobań, wierzeń, obyczajów i postępowania choćby były całkowicie odmienne od własnych, albo zupełnie z nimi sprzeczne 2

3 TOLERANCJA religijna Perez Zagorin Perez Zagorin, How the Idea of Religious Toleration Came to the West. Princeton University Press, Princeton Niektórzy filozofowie [ ] postrzegają tolerancję i wolność religijną jako dwie całkiem różne rzeczy oraz wyraźnie podkreślają różnice między nimi. Według nich, tolerancja ma za zadanie oznaczać jedynie wyrozumiałość oraz pozwolenie od wyznawców dominujących religii na istnienie innych religii, nawet jeśli te religie traktuje się z dezaprobatą i postrzega jako gorsze, błędne lub szkodliwe. Natomiast wolność religijna jest postrzegana przez tych samych myślicieli jako równość wszystkich religii i wyznań, z wykluczeniem jakiejkolwiek dyskryminacji. W przypadku wolności religijnej, nikt, zgodnie z prawem, nie może nie tolerować ani odrzucić tej wolności TOLERANCJA współcześnie Termin odnoszony nie tylko do mniejszości wyznaniowych czy religijnych, ale również do przesłanek takich jak: kolor skóry narodowość; pochodzenie etniczne orientacja seksualna płeć niepełnosprawność wiek inne (np. styl życia, światopogląd, migracja) 3

4 Prawo Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) Pakty Praw Człowieka (1966) Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950) Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej (1961) Granice tolerancji? Tolerancja musi być nietolerancyjna wobec nietolerancji Immanuel Kant Jestem zdecydowanie za tolerancją, lecz przeciw tolerowaniu nietolerancji, przemocy, okrucieństwa Karl Popper

5 Albert Einstain Mógłbym powiedzieć, analogicznie, że tolerancja jest uprzejmym uznaniem cech, poglądów i działań innych osób, które są obce naszym własnym zwyczajom, wierzeniom i upodobaniom. W ten sposób bycie tolerancyjnym nie oznacza obojętności wobec działań i uczuć innych. Musi też istnieć zrozumienie i empatia Albert Einstein, The Human Side, pod red. Banesh Hoffmanna i Helen Dukas. Princeton University Press, 1979, s. 89 Tolerancja a akceptacja TOLERANCJA AKCEPTACJA 5

6 Przykład: źródła nietolerancji wobec nieheteronormatywności fałszywa wiedza (bio-psycho-społeczna) na temat osób o nieheteroseksualnej orientacji (źródeł homoseksualizmu, leczenia itp.) mylenie pedofilii z homoseksualizmem mężczyzn dogmaty religijne (wykładnia katolickiej Kongregacji ds. Nauki Wiary, Watykan) o. Jacek Woroniecki [Sługa Boży] Tolerancja jest jednym ze źródeł tej wielkiej plagi społecznej naszych czasów, jaką jest bezkarność o. Jacek Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, tom II/1. Wydawnictwo Mariackie, Kraków 1948, s

7 Nastawienie eksterminacyjne Jawna nietolerancja Krypto-nietolerancja Chłodna tolerancja Tolerancja a fundamentalizm Ogromna większość społecznych elit przestrzega (niektórych) rytuałów oraz obrzędów religijnych przypisanych do tradycji wyłącznie ze względu na szacunek dla»stylu życia«społeczności, której są członkami ( ) Pod mianem»kultury«kryją się dzisiaj wszystkie te tradycje, które kultywujemy, lecz nie traktujemy serio. I właśnie dlatego gardzimy fundamentalistami, określając ich»barbarzyńcami«o»średniowiecznej mentalności«bo mają czelność poważnie traktować swoją wiarę. ( ) Dzisiaj jako największe zagrożenie dla kultury postrzegamy tych, którzy mocno osadzeni są we własnej kulturze i którym brak właściwego dystansu [Slavoj Žižek, psychoanalityk lacanowski, filozof marksistowski, krytyk kultury, socjolog] (1997) Kontinuum postaw od afirmacyjnych do eksterminacyjnych Aktywne wspieranie Akceptacja Życzliwa tolerancja TOLERANCJA Oprac. T. Garstka 7

8 TOLERANCJA / AKCEPTACJA jako postawy Termin POSTAWA Prof. Bogdan Wojciszke (2011) 8

9 Termin POSTAWA Prof. Stanisław Mika (1998) Postawa nietolerancji SĄDY stereotypy EMOCJE uprzedzenia GOTOWOŚĆ BEHAWIORALNA do: - dyskryminacji - wykluczania - przemocy - eksterminacji 9

10 Postawa tolerancji Sądy, przekonania dotyczące: - obiektu postawy (osoby, grypy, zjawiska) brak nieuprawnionych generalizacji i przypisywania negatywnych cech - tolerancji (jako postawy pozytywnej i oczekiwanej) Ustosunkowanie emocjonalne: pozytywne (życzliwość, szacunek) Gotowość behawioralna (postępowanie zgodne z wyznawanymi przekonaniami Skala Dystansu Społecznego Emory Bogardus ( ) Czy pod wpływem pierwszego odruchu uczuciowego chętnie dopuściłbyś (tu nazwa przedstawiciela danej narodowości, wobec której dystans podlega pomiarowi) reprezentującego całą grupę, a nie jej najlepszych lub najgorszych przedstawicieli, jakich znasz, do tego aby: 1. spokrewnił się z Tobą przez małżeństwo? 2. został członkiem Twojego klubu (jako bliski przyjaciel)? 3. stał się sąsiadem zamieszkującym na Twojej ulicy? 4. pracował w Twoim miejscu pracy? 5. został obywatelem Twojego kraju? 6. odwiedził Twój kraj wyłącznie jako turysta? 7. usunąłbym z mojego kraju (jako osobę niemile widzianą) 10

11 Przykładowe pytania na skali Bogardusa Czy zaakceptował(a)byś związek Twojego dziecka (najlepszego przyjaciela/najlepszej przyjaciółki) z? Czy zgodził(a)byś się, aby był(a) twoim sąsiadem/sąsiadką? Czy zgodził(a)byś się, aby zamieszkał(a) w twojej dzielnicy? Czy zgodził(a)byś się, aby mieszkał(a) w twojej miejscowości? Czy zgodził(a)byś się, aby mieszkał(a) w twoim kraju? Tolerancja nietolerancji? milczący świadkowie POPISYWANIE SIĘ MOCĄ POCZUCIE WSPÓŁWINY U ŚWIADKÓW PODZIW ŚWIADKÓW DLA WŁADZY AGRESORA SZANTAŻ EMOCJONALNY Osoba dyskryminująca Osoba dyskryminowana INSPIROWANE: D. Armstrong, Psychic Retreats: The Organisational Relevance of a Psychoanalytic Formulation, Symposium of The International Society for the Psychoanalytic Study of Organizations,

12 Zmiana postaw ku tolerancji Model perswazji biernej Odbiór informacji Przetwarzanie informacji: 1) efekt perswazji UWAGA ZROZUMIENIE ARGUMENTÓW AKCEPTACJA ZMIANA OPINII 2) utrwalenie ZAPAMIĘTANIE Zmiana postaw ku tolerancji Model autoperswazji PRZESŁANKI ZEWNETRZNE (nagroda?, kara?) ZACHOWANIE (decyzja) NIEDOSTATECZNE UZASADNIENIE WŁASNEGO ZACHOWANIA (Dlaczego właściwie to zrobiłem?) POSTAWA PRZESŁANKI WEWNĘTRZNE (moja opinia?) 12

13 UWAGA! grafika Joanna Leonowicz Metody projektowanych doświadczeń (np. żywa biblioteka ) nie muszą prowadzić do zgeneralizowanej zmiany postawy na tolerancyjną wobec przedstawiciela grupy/kategorii społecznej, z którą spotykają się uczniowie, lecz doprowadzić do wytworzenia w umysłach kategorii wyjątku od reguły i chwilowego pozytywnego torowania myślenia. Niezbędne są nie tylko badania przeżyć po zastosowaniu metody, ale odroczone badania zmiany postaw. ul. Makuszyńskiego 4, lok. 10, Warszawa tel info@wsparcieirozwoj.org Dziękuję za cierpliwość! Tomasz Garstka tomasz.garstka@wsparcieirozwoj.org tel