Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w

Transkrypt

1 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu III Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja Zarządzająca PROW na lata : Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

2 Vademecum samorządowe Rola samorządów lokalnych w rozwoju energetyki rozproszonej opartej na odnawialnych źródłach energii 2

3 Spis treści Wprowadzenie TEMAT 1 Założenia rozwoju energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii w województwie opolskim wynikające z Planu rozwoju odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim przyjętego przez Samorząd Województwa Opolskiego Wstęp 1.Biomasa stała 1.1 Słoma 1.2 Drewno i odpady drewniane 2 Biogaz 2.1 Biogaz z oczyszczalni ścieków 2.2 Biogaz rolniczy 2.3 Biogaz wysypiskowy 3. Biomasa z niezagospodarowanych gruntów 4. Biopaliwa 5. Energia wody 6. Energia wiatru 7. Energia geotermalna 8. Energia słoneczna 9. Pompy ciepła Podsumowanie

4 TEMAT 2 Rola samorządu gminy w procesie realizacji inwestycji energetycznych wynikająca z uwarunkowań prawnych Wstęp 1. Dyrektywy Unii Europejskiej 2. Polskie akty prawne w obszarze energetyki 2.1 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 2.2. Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych 2.3 Kierunki rozwoju biogazowni w Polsce w latach Ustawa Prawo energetyczne 2.5 Ustawa o efektywności energetycznej 3. Podsumowanie otocznia politycznego i prawnego Temat 3 Kształtowanie modelu gminy samodzielnej energetycznie Wstęp 1. Misja 2. Cele 3. Energetyk Gminny 4. Szkolenia/edukacja 5. Współpraca z Energetyką zawodową 6. Przedsiębiorstwa multienergetyczne 6.1 Umowy ESCO 6.2 Operator Gminnego Centrum Energetycznego 6.3 Usługi serwisowe 6.4 Usługi doradcze i projektowe 6.5 Usługi deweloperskie

5 TEMAT 4 Dobre praktyki realizacji inwestycji energetycznych przeprowadzonych z udziałem samorządów lokalnych Wstęp 1. Bezpieczeństwo energetyczne 2. Racjonalizacja wytwarzania oraz zużycia energii elektrycznej i ciepła 3. Model zaopatrzenia Gminy Gierałtowice w energię elektryczną i ciepło 4. Efekty aktywnej polityki energetycznej gminy Temat 5 Przygotowanie i rola kadr realizujących zadania gminy w zakresie energetyki Temat 6 Promocja ekoenergetyki w społecznościach lokalnych TEMAT 7 Rola Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata w aktywizacji procesów inwestycyjnych w zakresie OZE 1. Potencjał rolnictwa energetycznego oraz przewidywane wsparcie finsowe 2. Modernizacja gospodarstw rolnych Literatura i źródła informacji Film

6 Wprowadzenie Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest istotnym warunkiem zrównoważonego rozwoju Regionu Opolskiego przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Europejski pakiet klimatyczny 3x20 stawia przed krajami Europy jednoznaczne obligatoryjne zadania w tym zakresie: ograniczenie emisji CO², ograniczenie zużycia energii, zwiększenie udziału OZE w bilansie energetycznym. Mając na uwadze troskę o pozostawienie dla przyszłych pokoleń surowców naturalnych, które stanowią dla wszystkich dziedzin gospodarki coraz większe wyzwania dla utrzymania trwałego rozwoju gospodarczego z jednoczesnym działaniem zmierzającym do poprawy jakości środowiska naturalnego. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. 6

7 Odnawialne źródła energii poprawiają poziom regionalnego bezpieczeństwa energetycznego i przynoszą szereg korzyści społecznych i gospodarczych na szczeblu lokalnym. Samorząd Województwa Opolskiego uznał działania na rzecz wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych za jedno z ważnych zadań strategicznych. Odnawialne źródła energii pozwalają na wykorzystywanie w procesie przetwarzania zakumulowaną energię w rozmaitych postaciach, energię rzek, wiatru, biomasy, promieniowania słonecznego i geotermalną. Wzrost wykorzystania źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie źródeł energii jest istotny z punktu widzenia poprawy bezpieczeństwa energetycznego regionu, zwłaszcza do lepszego zaopatrzenia w energię terenów o słabo rozwiniętej infrastrukturze, a także jako dodatkowe źródło dochodów w rolnictwie. 7

8 Potencjalnie największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych może być rolnictwo, mieszkalnictwo, komunikacja, infrastruktura komunalna. Dotychczasowe doświadczenia upoważniają do zdefiniowania roli samorządów wojewódzkich w dziedzinie planowania energetycznego oraz poszukiwania rozwiązań umożliwiających bardziej skuteczne wypełnianie zadań określonych w Polityce Energetycznej Polski, w tym energii odnawialnej, która wymaga wspomagania i koordynacji z różnych poziomów. Spełnienie wymienionych postulatów wymagało przygotowania przez samorząd województwa dokumentu, który umożliwiłby faktyczną koordynację rozwoju energetyki na obszarze województwa oraz zapewnił warunki do realizacji przedsięwzięć o znaczeniu regionalnym i między regionalnym. W 2010r. Samorząd Województwa przyjął Wojewódzki Plan Rozwoju Energii Odnawialnej. W zakresie energetyki komunalnej rola samorządów wszystkich szczebli oraz poziom i jakość ich współpracy przy tworzeniu tego dokumentu miało znaczenie fundamentalne. 8

9 Jest on rozwinięciem i uszczegółowieniem zapisów w Strategii Rozwoju Województwa. Stanowi także merytoryczną podstawę dla opiniowania planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych i gminnych planów zaopatrzenia w energie ciepło i gaz. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom samorządów gmin przygotowaliśmy kolejne wydanie Vademecum inwestora energetycznego pod tytułem Rola samorządu lokalnego w rozwoju energetyki rozproszonej opartej na odnawialnych źródłach energii. Mam nadzieję, że Vademecum będzie pomocne w inspirowaniu przez samorządy lokalne aktywnych działań na rzecz rozwoju ekoenergetyki rozproszonej oraz tworzeniu w gminach warunków przyjaznych dla inwestycji wykorzystujących lokalne odnawialne źródła energii. Antoni Konopka Członek Zarządu Województwa Opolskiego 9

10 Założenia rozwoju energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii w województwie opolskim wynikające z Planu rozwoju odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim przyjętego przez Samorząd Województwa Opolskiego. 10

11 Wstęp Prognozę rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE) Opolszczyzny przedstawiono w Planie rozwoju odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim przyjętym przez Samorząd Województwa Opolskiego uchwałą nr 4640/2010 z dnia 9 marca 2010 roku. [1] Dokument ten zawiera następujące informacje: 1. Określenie stopnia wykorzystania energii odnawialnej na Opolszczyźnie 2. Ocenę potencjału Odnawialnych Źródeł Energii w województwie 3. Zagadnienia prawne dotyczące energetyki odnawialnej 4. Prognozę rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii Opolszczyzny Dokument ten, oraz zebrane dane z ostatnich dwóch lat, są podstawą do przedstawienia poniższej oceny w zakresie stanu istniejącego oraz prognozy rozwoju OZE na ternie naszego województwa. Oceny tej dokonano dokonując podziału OZE na poszczególne rodzaje energii odnawialnej. 11

12 1. Biomasa stała Zobowiązania Polski w zakresie obowiązku stosowania Odnawialnych Źródeł Energii w gospodarce energetycznej powodują, że obecnie większość z tych zobowiązań w Polsce jest realizowana z wykorzystaniem technologii współspalania biomasy stałej (ok. 50% energii z OZE w Polsce produkowana jest z wykorzystaniem wspóspalnia biomasy stałej). Także, na terenie województwa opolskiego, PGE Elektrownia Opole SA kontraktuje i spala obecnie około 150 tys. ton biomasy rocznie. Od 2012 roku PGE EO planuje zwiększenie ilości spalanej biomasy do poziomu około 300 tys. ton. W tym celu zamierza uruchomić instalację do bezpośredniego podawania i spalania biomasy w kotle. Jako podstawowe paliwo dla tej instalacji przewidziany jest pelet z surowców pochodzenia rolniczego (słomy, otrąb, łusek, itp.)[2] 12

13 Tak duże zapotrzebowanie na biomasę stałą przez Elektrownię Opole powoduje, że inne wykorzystanie tego rodzaju biomasy staje się marginalne i ogranicza się do lokalnych źródeł ciepła, które wykorzystują głównie własną biomasę (zakłady stolarskie, obiekty szklarniowe, suszarnie zbóż). Należy jednak zaznaczyć, że metoda wspóspalnia biomasy w typowych kotłach energetycznych elektrowni konwencjonalnych, powinna być z czasem ograniczana z uwagi na niskie wykorzystanie energii spalanej biomasy w tym procesie energetycznym (sprawność końcowa wykorzystania energii paliwa nie przekracza 30%). Z czasem większe znaczenie powinno mieć zastosowanie biomasy stałej, jako paliwa w zakładowych kotłowniach (produkcja ciepła technologicznego), lokalnych ciepłowniach lub w małych układach kogeneracyjnych. Należy także dodać, że dostawa tak dużych ilości biomasy do jednego odbiorcy, obecnie ok. 500 ton na dzień (od 2012 roku ok ton/dzień) wiąże się ze znacznymi problemami natury logistycznej (powszechnie stosowany jest transport samochodowy) oraz drenażem rynku biomasy. 13

14 1.1 Słoma Potencjalnym dużym źródłem biomasy stałej w województwie jest słoma. Rysunek 1. Przedstawia przykładowy potencjał wykorzystania słomy, jako biomasy w [GWh/rok] 14

15 Potencjał ten określono przy następujących założeniach Przyjęto, iż 50% obszaru całkowitego zasiewu zbóż jest możliwe do wykorzystania słomy w celach energetycznych. Spowodowane jest to tym, iż duża część gruntów rolnych jest w posiadaniu indywidualnych rolników, uprawiających zboża na obszarze do 5 ha, Dostępność 62%, Wartość opałowa słomy Wd=13 GJ/t, Sprawność źródła ciepła 80%, Powierzchnia zasiewów w wg danych GUS [4]. Zgodnie z tymi założeniami, potencjał energetyczny słomy na terenie województwa opolskiego kształtuje się na poziomie 1 TWh/rok, a wykorzystanie energii zawartej w słomie zaspokoiłoby potrzeby cieplne regionu w ok. 10%. 15

16 1.2 Drewno i odpady drewniane Przyjmuje się, że istnieją możliwości wykorzystania drewna odpadowego z następujących źródeł: Odpady leśne, Odpady z sadów, ogródków, zakrzewień, Odpady z przecinki drzew rosnących wzdłuż dróg gminnych i powiatowych, Łączny potencjał energetyczny tych odpadów w całym województwie wynosi 190 GWh/rok Odpady drewna wykorzystywane w przemyśle (stolarnie, zakłady meblarskie itp.) nie są ujmowane w tym bilansie, gdyż z reguły w 100% wykorzystywane są one do produkcji ciepła w tych zakładach lub w ich pobliżu. 16

17 brzeski krapkowicki kluczborski nyski oleski opolski prudnicki strzelecki Tabela 1. Przedstawia łączny potencjał energetyczny biopaliw stałych 17

18 2. Biogaz W zależności od miejsca pochodzenia materiału poddanego fermentacji beztlenowej biogaz dzielimy na trzy grupy: Biogaz z oczyszczalni ścieków uzyskany w wyniku fermentacji osadu ściekowego stanowiący produkt końcowy po biologicznym oczyszczaniu ścieków, Biogaz wysypiskowy pozyskiwany z fermentacji miejskich odpadów orga- nicznych na wysypisku śmieci, Biogaz rolniczy pozyskiwany z fermentacji odpadów rolniczych takich jak gnojowica, odpadki gospodarcze itp. Obecnie na terenie województwa opolskiego brak jest biogazowni rolniczych, wykorzystuje się natomiast biogaz wytwarzany na oczyszczalniach ścieków i składowisku odpadów w Opolu. Pierwsza biogazownia rolnicza w Zalesiu 2012 roku. 18

19 2.1 Biogaz z oczyszczalni ścieków opolski nyski oczyszczalnia oczyszczalnia oczyszczalnia oczyszczalnia biogazu elektryczna cieplna [m3/rok] elektrycznej cieplnej - - 0,64 3,60-8,94 Tabela 2. Przedstawia wykaz istniejących instalacji wykorzystujących energetycznie pozyskiwany biogaz 19

20 Przyjmuje się, że instalacja do produkcji biogazu ekonomicznie zasadna jest dla RLM (równoważnych mieszkańców) lub powyżej m 3 /dobę. Na terenie województwa opolskiego kryterium to spełnia 7 oczyszczalni ścieków. W tabeli 3 przedstawiono potencjał techniczny produkcji biogazu z oczyszczalni ścieków. Wielkość produkcji energii elektrycznej, która wynosi ok. 10 GWh/rok, oszacowano dla maksymalnej przepustowości oczyszczalni. Oszacowana łączna moc elektryczna zainstalowanych agregatów kogeneracyjnych wynosiłaby ponad 2 MWel. 20

21 Tabela 3. Przedstawia potencjał techniczny biogazu wytwarzanego na oczyszczalniach ścieków 21

22 2.2 Biogaz rolniczy Decydującym czynnikiem przy planowaniu przetwarzania odpadów rolniczych na biogaz jest wielkość gospodarstw rolniczych i pogłowie zwierząt hodowlanych. Przyjmuje się, iż ekonomicznie opłacalna budowa biogazowni rolniczych ma miejsce w przypadku gospodarstw o pogłowiu zwierząt powyżej 200 DJP (duża jednostka przeliczeniowa przeliczeniowa waga zwierząt gospodarskich równoważna 500 kg żywej wagi). Przy tym założeniu, jednostkowa moc agregatów kogneacyjnych spalających biogaz będzie większa od 100 kw. Wg danych uzyskanych z ARiMR W Opolu na terenie województwa opolskiego znajduje się kilkadziesiąt gospodarstw, o pogłowiu zwierząt powyżej 200 DJP, w których istnieje możliwość zainstalowania instalacji do pozyskiwania biogazu rolniczego 22

23 brzeski 6, ,06 0,6 93 0,4 Tabela 4. Przedstawia potencjał produkcji biogazu z odchodów zwierzęcych gospodarstwach powyżej 200 DJP 23

24 Należy jednak dodać, że istnieją technologie wytwarzania biogazu rolniczego, które z powodzeniem można stosować w mniejszych gospodarstwach rolniczych (od 10 do 50 ha lub od 40 DJP). Są to mikrobiogazownie produkujące biogaz dla małych układów kogeneracyjnych o mocach od 10 do 50 kwel. Przykładem jest mikrobiogazownia rolnicza w wykonaniu kontenerowym (przewoźnym). W tym wypadku cały proces odbioru i fermentacji (produkcji biogazu) odbywa się w jednym zbiorniku. Mikrobiogazownia przystosowana jest do stosowania szerokiej gamy substratów, w tym zwłaszcza do przerobu odpadów z produkcji rolno-hodowlanej (odchody zwierząt, gnojowica, wszelkie odpady organiczne), jak również do kiszonek z roślin energetycznych celowo uprawianych. Zaletą tego typu biogazowni jest to, że ich wielkość dostosowana jest do ilości odpadów organicznych powstających w gospodarstwie (możliwe jest np. połączenie dwóch komór fermentacyjnych). Obsługa komory przez rolnika wymaga jedynie codziennego podania substratów (ok.1-1,5 tony na dzień). [6] 24

25 Potencjał produkcyjny energii z wykorzystaniem mikrobiogazowni jest bardzo duży. Całkowita liczba gospodarstw rolnych w województwie opolskim wynosi ( to indywidualne gospodarstwa rolne). Zakładając, że tylko 10% z nich zacznie produkować energię z biogazu w kogeneratorach o średniej mocy 20 kwel, ilość uzyskanej energii elektrycznej wyniesie 1400 GWh/rok (ok. 40% zapotrzebowania województwa na energię elektryczną). Ciepło, które zostanie wyprodukowane w układach kogneracyjnych może zostać zużyte bezpośrednio na potrzeby gospodarstw (ilość energii cieplnej do wykorzystania wynosi w tym wypadku ok GWh/rok), co w znaczny stopniu ograniczyłoby niską emisję na wsiach opolskich. 25

26 2.3 Biogaz wysypiskowy Obecnie na terenie województwa opolskiego istnieje tylko jedna instalacja do odzysku biogazu wysypiskowego na składowisku odpadów w Opolu. Decydującym czynnikiem przy planowaniu przetwarzania odpadów na biogaz jest ilość deponowanych odpadów na składowisku, gdyż próg ekonomiczny wykorzystania składowiska odpadów, jako źródła biogazu wynosi ton odpadów/rok. Ten warunek spełniają tylko trzy składowiska. 0,86 0,64 3,88 Tabela 5. Przedstawia potencjał techniczny biogazu wytwarzanego na wysypiskach odpadów komunalnych 26

27 3. Biomasa z niezagospodarowanych gruntów Na obszarze województwa opolskiego znajdują się obszary gruntów rolnych niewykorzystanych rolniczo. Według NSR w 2002 r. odłogowano i ugorowano około ha gruntów rolnych Przy oszacowaniu potencjalnej powierzchni nieużytkowanych gruntów rolnych, możliwej do przeznaczenia pod uprawy energetyczne zrobiono następujące założenia: pod dodatkowe uprawy roślin oleistych 10% gruntów, pod dodatkowe uprawy żyta 20 % gruntów, pod dodatkowe uprawy roślin energetycznych (kukurydzę) - 20% gruntów. 27

28 3 ] 3,26 35 Tabela 6. Przedstawia przewidywany przyrost energii z dodatkowych upraw przeznaczonych na cele energetyczne po zagospodarowaniu ugorów i odłogów na terenie województwa opolskiego 28

29 4. Biopaliwa Biopaliwa oznaczają ciekłe lub gazowe paliwa dla transportu, produkowane z biomasy. Mówiąc o biopaliwach, myśli się obecnie najczęściej o biopaliwach pierwszej generacji, takich jak bioetanol, czyste oleje roślinne czy biodiesel. Natomiast przewiduje się, że w ciągu kilku najbliższych lat na rynku pojawi się II generacja biopaliw transportowych, wytwarzanych z roślin niekonsumpcyjnych-energetycznych czy odpadów. Na terenie województwa opolskiego od II półrocza 2009 roku funkcjonuje fabryka etanolu w Goświnowicach. Etanol produkowany jest głównie na bazie ziarna kukurydzy. Rocznie zakład z 350 tysięcy jej ton ma produkować 140 mln litrów etanolu, co odpowiada poziomowi energetycznemu ok. 845,2 GWh/ rok. Zapotrzebowanie fabryki pod Nysą na kukurydzę sięga 15 proc. obecnej krajowej produkcji tego ziarna. 29

30 5. Energia wody Na terenie województwa opolskiego występuje aktualnie 30 pracujących elektrowni wodnych. Największe obiekty wybudowano na rzece Odrze i Nysie Kłodzkiej. Pracujące turbozespoły MEW są to w zdecydowanej większości jednostki o mocy < 1,0 MW, choć w 8 elektrowniach pracują zespoły o mocy N=1,4 2,0 MW. W ostatnim okresie wyłączono z eksploatacji 4 elektrownie wodne, w tym dwa turbozespoły w Elektrowni Wodnej Głębinów (likwidacja). W wyniku tego odnotowano ubytek, wynoszący ok. 3,35 MW, co stanowi ponad 11% spadek mocy turbozespołów systemu energetyki wodnej Opolszczyzny. Całkowita moc zainstalowanych pracujących turbozespołów wynosi ok. 25,5 MW, a ilość energii pozyskanej, w skali roku, z przepływających wód oszacowano na poziomie ok.107 GWh/rok. 30

31 Biorąc pod uwagę ograniczenia techniczne i środowiskowe, na terenie województwa opolskiego istnieje możliwość wykorzystania energii spiętrzonej wody do celów energetycznych na dopływach rzeki Odry w kilkunastu miejscach. brzeski krapkowicki 0,80 kluczborski 0,00 0,00 nyski oleski 0,00 opolski 36,48 prudnicki 0,34 strzelecki 0,30 0,00 Tabela 7. Przedstawia potencjał teoretyczny energii wód powierzchniowych w poszczególnych powiatach 31

32 6. Energia wiatru Na podstawie zebranych informacji z terenu województwa opolskiego wynika, że aktualnie istnieją trzy pracujące elektrownie wiatrowe: - we wsi Maciowakrze (gm. Pawłowiczki) moc 3*145 kw - we wsi Lipniki (gm. Kamiennik) 15*2,05MW = 30,75 MW (pierwsza duża farma wiatrowa) - w Jemielnicy moc 3*150 kw 11 sztuk turbin wiatrowych o małej mocy jest w posiadaniu prywatnych inwestorów w 14 gminach Opolszczyzny prowadzi się lub zostały już ukończone kontrolne pomiary prędkości wiatrów pod planowaną inwestycję. 32

33 Województwo opolskie leży w strefie niekorzystnej dla rozwoju energetyki wiatrowej. Energia wiatru na wysokości 30 m na Opolszczyźnie mieści się w zakresie kwh/m 2 [35], podczas gdy, jako kryterium opłacalności podaje się 1250 kwh/m 2. Są to jednak dane statystyczne, w których nie uwzględnia się lokalnych warunków terenowych. Aktualnie, w kilkunastu miejscach Opolszczyzny (głównie w południowych i południowo wschodnich rejonach województwa), prowadzone są badania wietrzności dla wysokości ponad 100 m.n.p.m.. Ilość prowadzonych prac świadczy o dużym zainteresowaniu Opolszczyzną, jako regionem, gdzie istnieją potencjalne możliwości lokalizacji farm wiatrowych. Oddana w sierpniu 2011 duża ferma wiatrowa w Lipnikach jest pierwszą fermą wiatrową na Opolszczyźnie. 33

34 7. Energia geotermalna Obecnie na Opolszczyźnie nie wykorzystuje się energii wód geotermalnych. Największe możliwości wykorzystania energii wód podziemnych występują w okolicach Nysy. Możliwa jest eksploatacja wód termalnych o temperaturach od 30 do 85 0 C. Wody te mogą być wykorzystane w celach ciepłowniczych oraz balneologiczno-rekreacyjnych. Na pozostałych terenach temperatura wód jest zbyt niska, aby opłacalnym było ich energetyczne wykorzystanie. 34

35 8. Energia słoneczna Energia słoneczna może być wykorzystywana w trzech zasadniczych obszarach: do bezpośredniego ogrzewania wody lub innej cieczy z wykorzystaniem kolektorów słonecznych, będących elementem aktywnych systemów słonecznych, do przetwarzania jej na energię elektryczną przy wykorzystaniu ogniw fotowoltaicznych w elementach obudowy budynku tzw. architekturze słonecznej, tworzących tzw. bierne (pasywne) systemy słoneczne. Głównym sposobem wykorzystania energii słonecznej są instalacje kolektorów słonecznych do podgrzewania ciepłej wody. 35

36 Niektóre gminy uruchomiły dla swoich mieszkańców programy wsparcia finsowego dla zabudowy kolektorów słonecznych. Wyskość dofinansowania i warunki jego otrzymania są bardzo zróżnicowane, ale w niektórych gminach programy te cieszą się sporym zainteresowaniem. Na lata NFOŚiGW także uruchomił program wsparcia finansowego w Polsce na ten rodzaj instalacji. Dotacja dotyczy tylko osób fizycznych oraz wspólnot mieszkaniowych i wynosi do 45% wartości inwestycji (progiem dotacji jest także jednostkowy koszt, który nie może przekroczyć 2,5 tys. zł/m 2 kolektora). Wiele osob fizycznych korzysta z tego programu. Dotację z NFOŚiGW mogą uzyskać także wspólnoty mieszkaniowe, choć w tym wypadku pierwsze programy zostały dopiero uruchomione. Realizowny jest także pierwszy w Poslce program montażu kolektorów słonecznych na budynku wspólnoty mieszkaniowej w Opolu, połączony z likwidacją niskosprawnych podgrzewaczy gazowych (junkersów). 36

37 Po uwzględnieniu dotacji, czas zwrotu takiej inwestycji wynosi 6-7 lat, przy czym jej koszt w całości spłacany jest z uzyskanych oszczędności w kosztach produkcji ciepłej wody (realny koszt nie przekracza 10 zł/m 3 podgrzewu ciepłej wody). Wzrost zainteresowania kolektorami słonecznymi zaobserwowano również w przypadku sektora publicznego, w tym urzędów administracji publicznej, szkół, przedszkoli i szpitali. Związane jest to głównie z niższymi kosztami jednostkowymi dla większych instalacji, lepszą jakością produkowanych kolektorów oraz ich konkurencyjną ceną w stosunku do wzrastających kosztów paliw i energii. Programy te także są mocno wspierane ze środków UE i krajowych i często szanse na otrzymanie dotacji do programów termomodernizacyjnych zależy od uzyskanych efektów ekologicznych, a te rosną w przypadku, gdy zaplanujemy w programie wykonanie instalacji kolektorów słonecznych. 37

38 Potencjał wykorzystania energii słonecznej jest bardzo duży. Przyjmuje się, że z 1m 2 kolektora w ciągu roku, możemy uzyskać kwh energii (dla instalacji dużych o ok. 20% mniej). Trudno jest obecnie ocenić jak dużo instalacji kolektorów słonecznych zostało na Opolszczyźnie wykonanych w ostatnich latach, tym bardziej, że biorąc pod uwagę wymienione wyżej programy wsparcia, obserwujemy dynamiczny wzrost ilości montowanych kolektorów słonecznych w roku 2011 oraz tych planowanych na najbliższe dwa lata. W zakresie fotowoltaiki, niestety, nie ma przykładów (poza pojedynczymi niewielkimi instalacjami) ich realizacji na terenie naszego województwa. 38

39 9. Pompy ciepła Powietrze, woda oraz grunt również akumulują energię słoneczną w postaci ciepła. Dzięki pompom ciepła energia ta, normalnie bezużyteczna, może być wykorzystana do ogrzewania pomieszczeń oraz ciepłej wody użytkowej. Pompy ciepła są urządzeniami drogimi inwestycyjnie. Wprawdzie ich koszt w ostatnich latach spada, ale mimo to ich zastosowanie jest jeszcze mało opłacalne. Związane to jest także z wysokimi kosztami energii elektrycznej, którą wykorzystujemy do napędu sprężarek. Biorąc pod uwagę wysoką cene tej energii, koszty eksploatacyjne pomp ciepła, nawet przy wysokich sprawnościach wykorzystania energii włożonej (tzw. COP - efektywność pompy ciepła) nie są małe. Przykładowo dla COP=4 (z 1kW energii elektrycznej otrzymujemy 4 kw ciepła), przy cenie energii 0,5 zł/kwh koszty eksploatacjne wynoszą 35 zł/gj, czyli drożej niż energia otrzymywana z węgla. 39

40 W innych krajach UE obserwuje się jednak dynamiczny wzrost ilości zamontowanych pomp ciepła (w ciągu dwóch lat , zainstalowano kilka milonów pomp ciepła w innych krajach UE, głównie starej piętnastki ). Kolejnym problemem w przypadku pomp ciepła jest to, że wykorzystując do napędu sprężaki konwencjonalną energię elektrycznej, efekt ekologiczny jest pomniejszany przez bardzo niską sprawność polskiego sytemu energetycznego. Sparwność ta przyjmowana jest na poziomie 33%. Oznacza to, że pompa ciepła, której współczynnik COP jest niższy niż 3, w skali makro, nie wpływa w znaczącym stopniu na ochronę środowiska. Aby wyeliminować to zjawisko, coraz częściej w budynkach, które wyposaża się pompy ciepła, montuje się także małe wiatraki lub fotowoltaikę. W ten sposób energia napędowa pomp ciepła jest w pełni energią odnawialną. 40

41 Opłacalność instalowania pomp ciepła znacznie wzrasta, jeżeli mamy do dyspozycji odpadowe źródło ciepła o zbyt niskiej temperaturze, aby go bezpośrednio wykorzystać (np. powietrze usuwane z pomieszczeń o temperaturze C, lub każde ciepło odpadowe w przemyśle o temperaturze poniżej 40 0 C). Zadniem pompy ciepła będzie podniesenie temperatury czynnika grzewczego na znacznie wyższy poziom (np C). W tym wypadku istnieje już możliwość zastoswania takiego źródła do ogrzewania budynków lub podgrzewu ciepłej wody, a współczynnik wykorzystania COP będze bardzo wysoki, gdyż im wyższa temperatura dolnego źródła ciepła tym współczynnik ten jest wyższy. 41

42 Podsumowanie W podsumowaniu oceny potencjału technicznego OZE na terenie województwa opolskiego można stwierdzić, że teoretycznie można wykorzystywać wszystkie formy odnawialnych źródeł energii. Na rysunku 1 przestawiono porównanie produkcji energii w OZE w roku 2006, 2009 i planowaną produkcję energii OZE w roku 2015, przy założeniu jej liniowego wzrostu RES-E - energy output [TWh/year] Historical development Future development Wind offshore Wind onshore Tide & wave Solar thermal electricity Photovoltaics Hydro large-scale Hydro small-scale Geothermal electricity Biowaste Solid biomass Biogas Rysunek 1. Przedstawia porównanie wartości energii OZE na Opolszczyźnie przy założonym wzroście liniowym w kolejnych latach 42

43 Na rysunku nr 2 pokazano plany rozwojowe gmin zakładające min. przyrost mocy zainstalowanych turbin wiatrowych o ponad 749 MW, co pozwoli na produkcję ok GWh/rok energii elektrycznej. Realizacja tych założeń jest mało prawdopodobna, chociaż tendencja wzrostowa energetyki wiatrowej jest charakterystyczna dla początkowej fazy rozwoju OZE. Rysunek 2. Przedstawia porównanie wartości energii OZE na Opolszczyźnie wg planów inwestycyjnych gmin i inwestorów 43

44 Porównanie w/w wymienionych informacji pokazuje z jak trudną dziedziną w zakresie planowania mamy do czynienia; z jednej strony należy brać pod uwagę dane historyczne, z drugiej uwzględniać plany poszczególnych jednostek terenowych (inwestorów), plany polityki energetycznej w skali województwa czy kraju (np. dyskusyjny rozwój energetyki jądrowej w Polsce), terndy rozwoju technologicznego i spadek cen inwestycyjnych każdej z technologii, wzrost cen energii i paliw tradycyjnych i zachowania rynku z tym związane, i na końcu cele, które stawia przed nami UE w ramach pakietu 3x20 oraz uruchamiane programy wsparcia finansowego (dotacje) na poszczególne technologie. Należy podkreślić, że rynek OZE jest rynkiem bardzo dynamicznym i szybko rozwijającym się, dlatego prognozy rozwoju OZE powinny być weryfikowane i korygowane, co dwa-trzy lata. Precyzyjne zaplanowanie, w jakim kierunku pójdzie energetyka w ciągu najbliższych lat jest w obecnych warunkach bardzo trudne. 44

45 Możemy wprawdzie stwierdzić jedno: na pewno, w najbliższych latach, należy się spodziewać bardzo dużego rozwoju energetyki opartej o odnawialne źródła energii i urządzenia rozproszonej energetyki i te nowoczesne technologie będą się rozwijały i funkcjonowały obok energetyki tradycyjnej, a z czasem, będą stopniowo wypierały (zastępowały) tę tradycyjną energię z rynku. 45

46 Rola samorządu gminy w procesie realizacji inwestycji energetycznych wynikająca z uwarunkowań prawnych 46

47 Wstęp Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, gdyż w niej następuje realizacja postanowień wszystkich aktów prawnych, które podejmowane są najczęściej poza nią. Praktyczne stosowanie i wykonanie prawa jest znacznie trudniejsze od jego stanowienia i często mamy do czynienia z przypadkami, że gmina ponosi konsekwencje złego prawa lub jego braku. Poniżej przedstawiamy akty prawne, które dotyczą obszaru energetyki na terenie gminy zaczynając od Dyrektyw UE, a kończąc na krajowych aktach prawnych. 47

48 1. Dyrektywy Unii Europejskiej Z punktu widzenia działalności gminy w obszarze energetyki, w tym OZE i dziedzin powiązanych (budownictwo, ochrona środowiska, transport, rolnictwo) najważniejszym dokumentem przyjętym przez kraje UE jest Pakiet energetyczno-klimatyczny 3x20, który został oficjalnie opublikowany przez Komisję Europejską 10 stycznia 2007r. Zgodnie z Pakietem, podstawowym celem europejskiej polityki energetycznej jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej o 20% do 2020 roku. Założenie takiego celu związane jest nie tylko z koniecznością ochrony środowiska naturalnego, lecz również z istotnymi przesłankami ekonomicznymi oraz bezpieczeństwa energetycznego. Mianowicie, osiągnięcie przedstawionego podstawowego celu umożliwi ograniczenie zależności Europy od importu gazu ziemnego oraz ropy naftowej, zwiększy tempo postępu technologicznego i spowoduje stworzenie nowych miejsc pracy. 48

49 Realizacja celu podstawowego, jakim jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% do 2020 roku wymusza konieczność określenia innych celów europejskiej polityki energetycznej: poprawy efektywności energetycznej o 20% (ograniczenia zużycia energii pierwotnej), wzrostu udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym do 20%, oraz wzrostu udziału wykorzystania biopaliw w transporcie do 10% do 2020 roku. Rozwój energetyki rozproszonej, z uwagi na wysokosprawne technologie, kogenerację, możliwość zasilania różnymi paliwami oraz możliwość wykorzystania energii odnawialnej, odgrywa istotne znaczenie z punktu widzenia realizacji celów przedstawionych w Pakiecie energetycznym. Wszystkie praktycznie wymienione w Pakiecie cele, w szczególności osiągnięcie wzrostu udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym, w dużej mierze opierają się na energetyce rozproszonej. 49

50 Zgodnie z dokumentami wchodzącymi w skład Pakietu energetycznego, wzrost udziału energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym będzie wymagał podjęcia działań w sektorach wytwarzania energii elektrycznej, wytwarzania ciepła oraz paliw wykorzystywanych w transporcie. Konsekwencją przyjęcia przez kraje członkowskie Pakietu 3x20 są Dyrektywy UE, przy czym najważniejsze z nich to: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (znowelizowana dyrektywa 2002/91/WE) 50

51 Cele w zakresie udziału energii z odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym wynikające z dyrektywy 2009/28/WE. Głównym celem jest osiągnięcie 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w Unii Europejskiej w 2020 r. (art. 3, ust. 1), przy czym cel ten został przełożony na indywidualne cele dla poszczególnych państw członkowskich i w przypadku Polski wynosi 15% (a ścieżka do osiągnięcia tego celu jest określona w załączniku I dyrektywy). Niezależnie od celu 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w Unii Europejskiej oraz celów dla poszczególnych krajów członkowskich w tym zakresie, wyznaczono cel dotyczący udziału energii ze źródeł odnawialnych we wszystkich rodzajach transportu w 2020 r. (art.3, ust.4). Cel ten jest jednakowy dla wszystkich państw członkowskich i wynosi 10% końcowego zużycia energii w transporcie w danym państwie członkowskim. 51

52 Dyrektywa 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków ma szczególne znaczenie w zakresie poprawy charakterystyk energetycznych budynków i zwiększenia wykorzystania energii z OZE (przy uwzględnieniu ekonomicznego uzasadnienia realizacji inwestycji). W Dyrektywie wprowadzono pojęcie budynku o niemal zerowym zużyciu energii. Jest to budynek, o bardzo niskiej ilości zużywanej energii ( budynek zero energetyczny ), w którym zużywana energia powinna pochodzić w bardzo wysokim stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu (Art.2 pkt. 2). W Art. 9 Dyrektywy zaleca, aby po 31 grudnia 2020 roku wszystkie nowe budynki były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii, a dla budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością, zalecenie to będzie obowiązywało od 01 stycznia

53 Zapisy te, to rewolucja w dziedzinie budownictwa, gdyż trzeba będzie zupełnie zmienić filozofię projektowania budynków. Jest to ogromne wyzwanie dla projektantów i branży budowlanej, ale jednocześnie duża szansa na powstanie nowych zawodów (instalator OZE, audytor efektywności energetycznej) 53

54 2. Polskie akty prawne w obszarze energetyki Poniżej zestawiono (w porządku chronologicznym) najistotniejsze akty prawne regulujące działalność w zakresie energii elektrycznej i ciepła w źródłach rozproszonych, kogeneracji, odnawialnych źródłach energii: Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 54

55 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej W dalszej części omówiono tylko niektóre zapisy Ustawy prawo energetyczne oraz nowej Ustawy o efektywności energetycznej Kierunki i wytyczne w zakresie dotyczącym obszaru energetyki oraz rozwoju OZE znajdziemy także w innych dokumentach, przedstawiono je poniżej. 55

56 2.1 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Politykę energetyczną Polski do 2030 roku przedstawiono w Obwieszczeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie polityki energetycznej państwa do 2030 r., M.P nr 2 poz. 11). Do celów polityki energetycznej należą między innymi: w zakresie poprawy efektywności energetycznej: zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, poprzez budowę wysokosprawnych jednostek wytwórczych, dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w technologii kogeneracji, w zakresie wzrostu bezpieczeństwa dostaw paliw i energii: modernizacja i rozbudowa sieci dystrybucyjnych, pozwalająca na rozwój energetyki rozproszonej, wykorzystującej lokalne źródła energii, dążenie do zastąpienia ciepłowni zasilających scentralizowane systemy ciepłownicze polskich miast 56

57 źródłami kogeneracyjnymi; podkreśla się, iż istotnym elementem poprawy bezpieczeństwa energetycznego jest rozwój energetyki rozproszonej wykorzystującej lokalne źródła energii, rozwój tego typu energetyki pozwala również na ograniczenie inwestycji sieciowych, szczególnie w system przesyłowy, w zakresie wzrostu bezpieczeństwa dostaw paliw i energii: modernizacja i rozbudowa sieci dystrybucyjnych, pozwalająca na rozwój energetyki rozproszonej, wykorzystującej lokalne źródła energii, dążenie do zastąpienia ciepłowni zasilających scentralizowane systemy ciepłownicze polskich miast źródłami kogeneracyjnymi; podkreśla się, iż istotnym elementem poprawy bezpieczeństwa energetycznego jest rozwój energetyki rozproszonej wykorzystującej lokalne źródła energii, rozwój tego typu energetyki pozwala również na ograniczenie inwestycji sieciowych, szczególnie w system przesyłowy, 57

58 w zakresie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii: wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii do poziomu 15% w 2020 roku oraz do 20% w 2030 roku, zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach (w ramach działań wymienia się m. in.: utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej z OZE, wdrożenie kierunków budowy biogazowni rolniczych (elektrociepłowni na biogaz), przy założeniu powstania do roku 2020 średnio jednej biogazowni w każdej gminie, utrzymanie zasad zwolnienia z akcyzy energii elektrycznej pochodzącej z OZE, bezpośrednie wsparcie budowy nowych jednostek OZE). 58

59 2.2 Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Zgodnie z art. 4 dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, każde państwo członkowskie przyjmuje krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych określa dla danego państwa członkowskiego krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych, w tym współpracę między organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej, zaplanowane transfery statystyczne lub wspólne projekty, krajowe strategie ukierunkowane na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie nowych zasobów biomasy 59

60 do różnych zastosowań. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o swoich krajowych planach działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych najpóźniej do dnia 30 czerwca 2010 r. Prace nad Krajowym planem działania prowadzone są w Ministerstwie Gospodarki. Pomimo upływu terminu złożenia planu do Komisji Europejskiej ( r.), Krajowy plan działania nie został jeszcze przyjęty. W ramach Biuletynu informacji publicznej MG dostępny jest projekt dokumentu oraz informacja o stanie zaawansowania prac: mianowicie dokument został zatwierdzony przez Stały Komitet Rady Ministrów w dniu 18 listopada 2010 r., oraz przesłany w dniu 25 listopada 2010 r. do rozpatrzenia przez Radę Ministrów - projekt dokumentu może ulec zmianie w wyniku ustaleń Rady Ministrów. Pierwsza wersja dokumentu przedstawiona została do konsultacji społecznych w połowie 2010 roku. Przedstawiony dokument spotkał się z krytycznymi uwagami ze strony organizacji społecznych zajmujących się tematyką OZE, 60

61 w ramach uwag zgłoszonych przez Polską Radę Koordynacyjną OZE wskazano: niski poziom udziału OZE w wyznaczonym przez plan celu, niedający gwarancji osiągnięcia celu krajowego wynikającego z dyrektywy, brak wyznaczenia ścieżek rozwoju OZE opartych na generacji rozproszonej (mikroźródłach, urządzeniach rozproszonej energetyki) oraz systemach sieci inteligentnych z uwzględnieniem specyfiki funkcjonowania tego rodzaju źródeł, podtrzymanie wsparcia dla współspalania biomasy w elektrowniach systemowych, brak przedstawienia mechanizmów wspierających OZE na etapie planowania przestrzennego (w tym brak planów w zakresie rozwoju sieciowej infrastruktury energetycznej i brak gwarancji przyłączenia do sieci), brak gwarancji długofalowej (stabilnej) polityki wsparcia OZE. Istotnym problemem, który występuje w kolejnych wersjach dokumentu, jest to, iż skupia się ona przede wszystkim na opisie istniejącego systemu wspierania OZE (te punkty dokumentu są szczegółowo opisane) a nie na planach usprawnienia tego systemu w stopniu zapewniającym osiągnięcie krajowego celu w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych. 61

62 2.3 Kierunki rozwoju biogazowni w Polsce w latach Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 lipca 2010, dalej nazywany Kierunkami, został opracowany przez Ministerstwo Gospodarki we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Projekt z dnia ). Kierunki zastępują wcześniejszy program MG nt. Innowacyjna energetyka. Rolnictwo energetyczne i jednocześnie uwzględniają dokument MRiRW nt. Założenia do Programu rozwoju biogazowni rolniczych stanowiący propozycję dla MG (dla potrzeb budowy Programu IERE), datowany: luty 2009 (dostępny na stronie: ). 62

63 Dokument zakłada, że w każdej polskiej gminie do 2020 roku powstanie średnio jedna biogazownia wykorzystująca biomasę pochodzenia rolniczego, przy założeniu posiadania przez gminę odpowiednich warunków do uruchomienia takiego przedsięwzięcia. Zasadniczym celem dokumentu jest optymalizacja systemu prawno-administracyjnego w zakresie zakładania biogazowni rolniczych w Polsce oraz wskazanie możliwości współfinansowania tego typu instalacji ze środków publicznych, zarówno krajowych jak i Unii Europejskiej, dostępnych w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych. 63

64 2.4 Ustawa Prawo energetyczne Z punktu widzenia lokalnej polityki energetycznej, najważniejszym dokumentem w gminie jest Projekt założeń do planów zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (dalej: Projekt założeń). Podstawą prawną do opracowania tego dokumentu jest Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku (Dziennik Ustaw z 2003r. Nr 153, poz wraz z późniejszymi zmianami). Ustawa ta przypisuje gminie zadanie własne, jakim jest planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy (Art. 18 Ustawy). Ustawa zobowiązuje również burmistrza (wójta, prezydenta) do opracowania Projektu założeń (Art. 19 Ustawy) lub Projektu planu... (Art. 20 Ustawy). Projekt założeń sporządza się dla obszaru gminy, co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje, co najmniej raz na 3 lata. 64

65 Niestety jest wiele gmin, zwłaszcza małych, które jeszcze takiego Projektu założeń nie posiadają, a brak tego Projektu założeń, to nie tyko problemy w odpowiednim planowaniu rozwoju energetycznego, ale także brak możliwości otrzymania przez gminę wsparcia finansowego ze strony UE i środków krajowych dla inwestycji związanych z programami rozwoju OZE, termomodernizacji budynków, inwestycji związanych z ochroną środowiska. 65

66 Zgodnie z zapisami Ustawy, Projekt założeń powinien zawierać informacje dotyczące: Oceny stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliw gazowych, przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, zakresu współpracy z innymi gminami. 66

67 a dodatkowo także: Opisu celów strategicznych wynikających z obowiązującego prawa w unii europejskiej, prawa krajowego, regionalnego i miejscowego w połączeniu z przyjmowaną polityką energetyczną gminy Ocenę wpływu aktualnego stanu gospodarki energią w gminie na inne obszary i dziedziny życia w gminie Opisu przewidywanych trendów zmian w gospodarce energią na terenie gminy z uwzględnieniem długofalowej polityki lokalnej, regionalnej (powiat, województwo) i krajowej Rozszerzonej analizy cen nośników energii elektrycznej, dynamika zmian, perspektywy Opisu wybranych modeli zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na terenie gminy 67

68 Możliwość wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych Wyboru docelowego wariantu realizacji polityki gminy w zakresie gospodarki energią Ocenę wpływu wybranego wariantu gospodarki energią na inne obszary i dziedziny życia w gminie Sposób wdrożenia wybranego modelu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe Możliwości zastosowania odnawialnych źródeł energii oraz układów kogeneracyjnych Biorąc pod uwagę zakres dokumentu powinien on być podstawowym źródłem wiedzy Gminy o możliwościach implementacji OZE. Należy położyć szczególny nacisk na to, aby każda gmina posiadała ten dokument i by był on wykonany rzetelnie przez zespół odpowiednich specjalistów (firm). 68

69 Należy dodać, że zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 21, poz. 104), uchwalenie przez gminę pierwszych założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, o których mowa w art. 19 ustawy Prawo energetyczne, lub ich aktualizacja powinna nastąpić w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej. Ten zapis nakłada czasowy obowiązek opracowania i przyjęcia przez Radę Gminy, Założeń do planów do dnia 10 marca 2012 roku. Biorąc pod uwagę czas potrzebny na opracowanie tego dokumentu (4-6 miesięcy) oraz procedurę legislacyjną (wyłożenie do publicznego wglądu, uzgodnienie z sąsiednimi gminami oraz uzyskania opinii od samorządu wojewódzkiego) i wyboru firmy wykonującej Projekt założeń, należało zlecić wykonanie tego dokumentu do końca pierwszego półrocza 2011 roku. Brak Założeń do planu w gminie, po dniu 10 marca 2012 roku, będzie naruszeniem prawa. 69

70 2.5 Ustawa o efektywności energetycznej Przepisy Ustawy stosuje się do przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej realizowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Ustawa obowiązuje do końca 2016 roku) 1. Zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej określono w Art. 10. Ustawy: Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa ze środkow poprawy efektywności energetycznej, o których mowa w ust Środkiem poprawy efektywności energetycznej jest: 1) umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; 2) nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji; 70

71 3) wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub pojazd, których mowa w pkt. 2, albo ich modernizacja; 4) nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459, z 2009 r. Nr 157, poz oraz z 2010 r. Nr 76, poz. 493); 5) sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz oraz z 2011 r. Nr 32, poz. 159 i Nr 45, poz. 235), o powierzchni użytkowej powyżej 500 m 2, których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub zarządcą. 3. Jednostka sektora publicznego informuje o stosowanych środkach poprawy efektywności energetycznej na swojej stronie internetowej lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. 71

72 3. Podsumowanie otoczenia politycznego i prawnego Należy przyjąć, że rozwój energetyki OZE/URE będzie się odbywał w środowisku zintegrowanych (!!!) działań na rzecz łącznej realizacji trzech celów Pakietu 3x20. Jest to ważne, zwłaszcza w warunkach silnej współzależności emisji CO 2 od udziału energii odnawialnej w rynku energii końcowej. Jeśli w Polsce zostaną wykorzystane zróżnicowane ekonomiczne zasoby energii odnawialnej (w sensie takim, jaki wynika z włączenia kosztów środowiska do kosztów paliwa), to cel dotyczący udziału tej energii w rynkach końcowych, wymagany przez dyrektywę 2009/28/WE, zostanie spełniony z dużą nadwyżką, a dwa pozostałe cele zostaną spełnione praktycznie automatycznie. Należy podkreślić, że absolutnie niezbędnym warunkiem technologicznej przebudowy energetyki jest stopniowa alokacja jej regulacji z poziomu rządowego (energetyka zawodowa i wielkoskalowa) na poziom samorządowy (energetyka rozproszona, w tym zwłaszcza OZE). Dobrą praktyką województwa opolskiego stało się uruchomienie Regionalnego Centrum Ekoenergetyki w Łosiowie, wspierające rozwój energetyki rozproszonej. 72

73 Kształtowanie modelu gminy samodzielnej energetycznie 73

74 Wstęp Wciąż rosnące ceny paliw i energii oraz częste awarie sieci przesyłowych zmuszają odbiorców do poszukiwania alternatywnych dróg pozyskania paliw i energii. Indywidualny odbiorca nie musi pozostawać bierny wobec sytuacji zagrażającej jego bezpieczeństwu energetycznemu. Mechanizmem wspomagającym te przemiany mogą okazać się Gminne Centra Energetyczne. Nowatorskim motorem napędowym rozwoju gminy jest uwzględnienie w planowaniu energetycznym gminy innowacyjnej energetyki rozproszonej opartej na własnych zasobach odnawialnych. Wykorzystanie potencjału OZE umożliwia dywersyfikację źródeł energii i pozwala lepiej kontrolować i wpływać na proekologiczny rozwój gminy. Ważne jest tutaj utworzenie przedsiębiorstwa infrastrukturalnego, jako integratora usług, które obejmowałoby energetykę rozproszoną i wdrażanie technologii OZE/URE. 74