numer 38/2012 Dodatek festiwalowy 5. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Boska Komedia 5-13 grudnia 2012

Transkrypt

1 numer 38/2012 Dodatek festiwalowy 5. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Boska Komedia 5-13 grudnia 2012

2 fot. Archiwum Teatru Polskiego w Bielsku-Białej Na poziomie ponadnarodowym? Za nami już piąta edycja Boskiej Komedii, jednego z nielicznych krakowskich festiwali teatralnych, który cieszy się dużą popularnością nie tylko w stolicy Małopolski. Powodzenie zarówno w środowisku, jak i wśród widzów (sporadycznie wkraczających w kolejne kręgi teatru) jest tym, na co organizatorzy pracowali przez tych kilka lat. Rezultat jest satysfakcjonujący tegoroczne wydarzenie nie tylko zgromadziło różnorodną publiczność (to również zasługa niższych niż w ubiegłych edycjach cen biletów!), ale także program festiwalu był na wysokim poziomie, chociaż wciąż jedynie o krajowym zasięgu. W trakcie krakowskiego święta sceny można było zobaczyć przedstawienia premierowe (m. in. Michała Zadary, Wiktora Rubina), z aktualnego repertuaru (m.in. Mai Kleczewskiej, Krzysztofa Garbaczewskiego, Krystiana Lupy, Remigiusza Brzyka, duetu Monika Strzępka i Paweł Demirski, Bartka Frąckowiaka, Piotra Cieplaka, Michała Borczucha), spektakle młodych twórców (niestety w naszym Dodatku festiwalowym zabrakło recenzji z niezwykle interesującego spektaklu Eweliny Marciniak Zbrodni), a nawet trailery (W pewien sierpniowy wieczór Radosława Rychcika). Mimo interesującego (polskiego) programu złośliwi podkreślają, że słowo międzynarodowy w odniesieniu do tego festiwalu jest pewnym nadużyciem zagraniczni goście to członkowie jury (dyrektorzy światowych festiwali teatralnych: Max Philip Aschenbrenner, Dario Loperfido, So Kwok Wan), zaproszeni wizytatorzy, ewentualnie grupy artystyczne, które prezentują spektakle jeszcze przed festiwalowym tygodniem (w tym roku mogliśmy oglądać występ zespołu La Tristura z Madrytu). Czy w przypadku tak dużych przedsięwzięć jak festiwal Boska Komedia podobne, sceptyczne opinie są uzasadnione? To jedno z wielu pytań, jakie stawiamy sobie w tym wydaniu Teatraliów. Organizatorzy Boskiej Komedii wyszli z założenia, że polskie spektakle nie reprezentują niższego, w stosunku do światowych produkcji, poziomu artystycznego i nie trzeba tłumaczyć się ze słowa-wytrychu w nazwie festiwalu. Mówiąc lapidarnie, język teatru jest uniwersalny i ponadnarodowy, więc polskie spektakle również nie są wyłącznie lokalne i niezrozumiałe dla zagranicznej publiczności. Międzynarodowe jury oceniło przecież spektakle z części konkursowej (cykl Inferno) w uzasadnieniu werdyktu nie ma mowy o hermetyczności scenicznego języka. Recenzenci Teatraliów uczestniczyli również w dwóch pozostałych blokach wydarzeń w ramach Purgatorio (prapremiery z cyklu Niedowiara, wykłady i Sceny Dantejskie, czyli spotkania z twórcami) i Paradiso (przedstawienia młodych reżyserów) które relacjonują w swoich tekstach. Tylko tam można znaleźć odpowiedź (lub wiele różnych odpowiedzi) na tytułowe pytanie o (ponadnarodowy?) charakter tegorocznego festiwalu Boska Komedia. Zapraszamy do lektury! Karolina Wycisk Redakcja naczelna Internetowego Magazynu Teatralia Spis treści Inferno Polski konkurs : Krakowska Nagroda Teatralna Piotr Gaszczyński: Teatralna neurochirurgia (Opowieści afrykańskie według Szekspira)... 4 Marcelina Nowakowska: Czekając na (Poczekalnia.0)... 6 Karolina Łodygowska: Burza zaburzeń (Burza)... 8 Kamila Bubrowiecka: Na pograniczu (Korzeniec) Katarzyna Dreszer: Noga się nie podwinęła, czyli dobro i (bardzo) dobrze w Wałbrzychu (O dobru) Marta Goławska: Filmowy labirynt (Iwona, księżniczka Burgunda) INFERNO nominowani, bez nagród Aleksandra Spilkowska: Lodowate serce (Królowa śniegu) Katarzyna Misiuk: O (nie)mocy (para)baśni (Królowa śniegu) Agnieszka Dziedzic: Opowiadaj, choćby skończył się świat (Nieskończona historia)...20 Magda Bałajewicz: Ława wściekłych psów (Dwunastu gniewnych ludzi)..23 Purgatorio Niedowiara Katarzyna Lemańska: Czy dowierzać niedowiarkom? (projekt Niedowiara)...28 Marcelina Nowakowska: Personal Jesus (Jezus Chrystus Zbawiciel) Marcelina Nowakowska: Nieciekawa apostazja (Niewierni)...34 Wydarzenia specjalne Magda Bałajewicz: You are my favourite drug (Nancy. Wywiad) Alicja Müller: Chodź, opowiem ci historię... (Mała narracja, Waiting) Alicja Müller: That s all right, mama (Matka Gyubala Wahazara wg Witkacego)...40 Paradiso Młodzi reżyserzy. Nowe przedstawienia Aleksandra Spilkowska: Co się stało z Marią K.? (Komornicka. Biografia pozorna)...42 Kaja Podleszańska: Młodości, dodaj mi pawich skrzydeł! (Paw królowej)...44

3 INFERNO: laureaci Polskiego Konkursu Teatralna neurochirurgia Opowieści afrykańskie według Szekspira to kilkugodzinna operacja przeprowadzona na żywej tkance szeroko rozumianej kultury współczesnej. Krzysztof Warlikowski bardzo zręcznie posługuje się reżyserskim skalpelem: odsłania pulsującą pod skórą krew oraz mięso i kości zastygłego społeczeństwa. Nagie elementy, do tej pory mocno zakorzenione w tradycji, poprawne politycznie, zostają wydobyte na pierwszy plan. Jak na ten zabieg zareagowała krakowska publiczność festiwalu Boska Komedia? Jak przystało na profesjonalną klinikę neurochirurgiczną, pacjentom zagwarantowano sterylne warunki pobytu. Widzowie oglądali aktorów w ruchomej, prostokątnej konstrukcji z metalu i pleksy. Co prawda niektóre sceny były grane poza murami kliniki, jednak zawsze w obrębie precyzyjnie wydzielonej przestrzeni terenu należącego do tego osobliwego szpitala. Precyzja i pewna ręka to dwa główne atrybuty świetnego chirurga. Mogą one być słowami-kluczami całego spektaklu. Punktem wyjścia dla ponad pięciogodzinnego seansu są trzy utwory angielskiej legendy nowożytnego dramatu: Kupiec wenecki, Otello i Król Lear. Początkowo mogło się wydawać, że próba wyostrzenia jedynie kilku wątków z tych tekstów odbije się negatywnie na całości przedstawienia. Na szczęście rezultat okazał się zupełnie inny. Wprawna ręka chirurga odnalazła mikroskopijne nerwy łączące poszczególne szekspirowskie historie. Przy użyciu odpowiednich narzędzi udało się wyodrębnić cząsteczki, z których można było zbudować spektakl. Wspólną nicią trzech historii okazał się bohater odszczepieniec egzystujący pomiędzy trzema sferami życia: seksualną, kulturową i polityczną. Shylock, Lear i Otello zostali włączeni w zupełnie nowe konteksty, co wpłynęło na zachowania aktorów wobec widzów i siebie nawzajem. Postacie skupiały się na sobie, zwracały się do siebie zamiast do rozmówcy. Każdy wiedział, że może stąpać jedynie po cieniutkim nerwie wyizolowanym przez reżysera. W efekcie cały rą retoryczną. U Warlikowskiego Maur mógłby być równie dobrze Cyganem bądź ortodoksyjnym muzułmaninem. Warlikowski, aby jeszcze bardziej wyodrębnić ekstrakt, posługuje się dodatkowymi tropami, które (o dziwo) nie rozmywają, ale właśnie zaostrzają zarysowane terytorium poznawcze spektaklu. Nawiązania do komiksu Maus Arta Spiegelmana uruchamiają dodatkową, polityczno-historyczną przestrzeń dla refleksji nad istotą bycia Żydem. Fragmenty z Coetzeego (a zwłaszcza z fenomenalnego W sercu kraju) mówiące o pociągu uznawanym za brudny i obrzydliwy seksualnym do własnej córki przenoszą w przestrzenie symboliczno-melancholijne. To właśnie kontrowersyjny zapis strumienia świadomości bohaterki książki noblisty każe patrzeć spektakl (scenografia, ruchy sceniczne, sposób na relację córka-ojciec z innej strony. Warlikow- artykułowania tekstu, muzyka) można określić ski dopuszcza pewne pierwotne pożądanie, pra- jako bardzo czysty. Używając tego określenia, gnienie zbliżenia się do ideału mężczyzny, któ- staram się oddać wrażenie, jakie wywołują u wi- rym niewątpliwie w pewnym okresie życia jest dza kolejne sceny. Poprzez klarowność obranej dla córki ojciec. tematyki spektaklu widz ma pełne spectrum wyeksponowanych problemów. Owe zabiegi, Kulturowo-seksualne wątki w Opowieściach których podjął się reżyser, można nazwać pew- afrykańskich mają częściowo charakter poli- nego rodzaju ekstraktem. W przypadku Shy- tyczny. Dążenia najważniejszego przedstawi- locka będzie to sedno, najgłębsza istota tego, co ciela warstwy panującej zawsze rzutują na spo- oznacza bycie Żydem. Jeśli chodzi o Leara, to do sób sprawowania władzy. Twarde stanowisko czynienia będziemy mieli z kwintesencją sek- Shylocka, domagającego się wyegzekwowania sualnego tabu, jakim jest fizyczna miłość ojca ustalonych zasad, przenosi nas na grunt Izraela fot. Magda Hueckel do córki (i odwrotnie). Z kolei Otello będzie uosabiał to, co najstraszniejsze i najgroźniejsze dla tubylca lęk przed obcą, nieznaną kulturą. Wydaje się, że w przypadku ostatniego bohatera fakt, że jest Murzynem, okazuje się tylko figu- walczącego o swoje prawa. Obawa przed Czarnym, oprócz zabawnej w gruncie rzeczy zazdrości o rozmiar genitaliów, sugeruje refleksję nad możliwością multikulturowej władzy w obrębie jednego państwa. 4 5

4 Ten świetny spektakl nie miałby prawa się udać, gdyby nie ogromny wkład pracy obsady. Aktorzy naprawdę osiągnęli wyżyny swoich możliwości. To dzięki nim cała operacja przebiegła pomyślnie. Zapętlając kolejne wątki i sceny spektaklu, nie pozwolili zaburzyć niepotrzebnymi elementami tej spójnej, czystej i klarownej konstrukcji teatralnej. Opowieści afrykańskie są niezbitym dowodem na to, że teatr wysokich lotów wciąż ma się bardzo dobrze. Piotr Gaszczyński Krakowska Nagroda Teatralna w kategorii Przedstawienie Opowieści afrykańskie według Szekspira Reżyseria: Krzysztof Warlikowski adaptacja: Krzysztof Warlikowski, Piotr Gruszczyński scenografia i kostiumy: Małgorzata Szczęśniak muzyka: Paweł Mykietyn dramaturgia: Piotr Gruszczyński reżyseria świateł: Felice Ross animacje: Kamil Polak choreografia: Claude Bardouil piosenki: Renate Jett obsada: Stanisława Celińska, Ewa Dałkowska, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Maja Ostaszewska, Magdalena Popławska, Adam Ferency, Wojciech Kalarus, Marek Kalita, Zygmunt Malanowicz, Piotr Polak, Jacek Poniedziałek premiery: 5 października 2011 w Liege w Belgii, 2 grudnia 2011 w Warszawie Internetowy Magazyn Teatralia numer 38/2012 Czekając na Późna noc, ogromny dworzec sprawiający wrażenie zamkniętego, znajdujący się z dala od wielkiego świata. Światło pogłębiające znużenie, obskurna toaleta, wyjście na perony, zupełny brak informacji o przyjeździe następnego pociągu, nieobecność obsługi. W tę sytuację zostają wprowadzeni aktorzy Poczekalni. 0 w reżyserii Krystiana Lupy, którzy, dysponując jedynie szczątkowym zarysem swoich postaci, muszą odnaleźć się w przestrzeni, w kontakcie z partnerami pozostając w stanie zawieszenia. Co innego mogą robić, jeśli nie czekać? Każdy z nich robi to jednak na swój własny sposób. Ta bierność ich łączy, tworząc jakąś szczególną, tymczasową wspólnotę, którą można równie dobrze zaakceptować, jak i odrzucić. Aktorzy poddają się zawieszeniu, całkowitemu zatrzymaniu, przyjmując zupełnie różne postawy. Jedni starają się ignorować przymusowe towarzystwo zupełnie przypadkowych ludzi, drudzy w miarę spokojnie przetrwać do rana lub skorzystać z wymiany myśli, emocji, jeszcze inni prowokują, dobitnie manifestując odrębność swoich światopoglądów. Tę dosyć wybuchową mieszankę, łagodzi jednak wspólny cel oraz towarzysząca bohaterom wszechogarniająca apatia. Co tak naprawdę się dzieje? W pierwszej części spektaklu niewiele. Snujące się postaci prowokują mniej lub bardziej prywatne rozmowy, kłótnie. Grupę podróżnych dosyć szybko opuszczają dwie osoby, które odtąd z ukrycia obserwują pozostałych przy użyciu monitoringu. Aż INFERNO: laureaci Polskiego Konkursu do drugiej części przedstawienia ich aktywność w stu procentach oddzielić postawy prywatnej przejawia się jedynie w komentowaniu wybranych wydarzeń. Mimo to odnosi się wrażenie, że wana jest prawdziwym imieniem aktora, pod- od kreacji bohatera. Odgrywana postać nazy- postaci funkcjonują jak duchy w Śnie nocy letniej stawą do budowania roli staje się sytuacja, a jej generują rzeczywistość. Podobnie duszna atmosfera towarzyszy czekaniu, mając jednocze- i zapamiętane emocje. Nie wiem, czy aktor gubi ważnym elementem są własne doświadczenia śnie jącw sobie coś baśniowego sugeruje, że jest się w tym, ale widz na pewno nie ma pojęcia, czy to raczejjest to opowieść dla dorosłych, którzy słyszy prywatne wypowiedzi, czy kwestie wykreowanej postaci. To niestety bardzo mu nagle uświadamiają sobie obecność własnych nigdy niezaspokojonych pragnień. przeszkadza w odbiorze całości. Jednymen z ciekawszych elementów składowych Marcelina Nowakowska Poczekalni. 0 stanowisą improwizacje aktorów wyświetlane w trakcie przerwy na ekranach rozlokowanych w całym teatrze. Projekcje te demaskują największą słabość spektaklu aktorstwo. Odnoszę wrażenie, że wykonawcy mają duży problem z określeniem się wobec zadania, jakie przed nimi postawiono, ponieważ nie potrafią fot. Natalia Kabanow 6 7

5 INFERNO: laureaci Polskiego Konkursu Krakowska Nagroda Teatralna dla Krystiana Lupy za reżyserię; dla Haliny Rasiakówny za Pierwszoplanową Rolę Kobiecą Teatr Polski we Wrocławiu Poczekalnia.0 Krystian Lupa + kreacja zbiorowa reżyseria i scenografia: Krystian Lupa kostiumy: Piotr Skiba reżyseria wideo: Bartosz Nalazek montaż materiałów wideo: Konrad Styczeń światło: Kazimierz Blacharski obsada: Sylwia Boroń, Krzesisława Dubielówna, Anna Ilczuk, Dagmara Mrowiec, Halina Rasiakówna, Ewa Skibińska, Marta Zięba, Marcin Czarnik, Mirosław Haniszewski, Rafał Kronenberger, Marcin Pempuś, Adam Szczyszczaj, Wojciech Ziemiański Burza zaburzeń Maja Kleczewska rezygnuje z Szekspirowskiej pięknej, utopijnej wyspy, a zamiast tego wprowadza nas do zimnego, betonowego pokoju wypełnionego szarym piaskiem i szaleńczą mieszanką emocji. Wkraczamy do świata, w którym panuje krzyk, przemoc i agresja, a wszystko po to, aby przepracować rodzinne traumy. Trzeba wrócić do początku, chociaż akcja zaczyna się od końca od ślubu Mirandy i Fernanda, przez co cała historia wydaje się retrospektywą. W Burzy zostaje przedstawione zostaje małe, rodzinne piekiełko. Ojciec nie jest potężnym i sprawiedliwym magiem, tylko chodzącym w szlafroku, bezradnym furiatem. Siedzi bezczynnie lub rozwiązuje krzyżówki. U widzów wzbudza litość, a u bohaterów agresję. Jego hipnotyzujące i niepokojące duże, wirujące, prawie nagie ciało pojawia się kilkakrotnie na ekranie. Wyłania się obraz bezradnego, zagubionego ojca wychowującego samotnie córkę próbuje on kilkakrotnie założyć na dziewczynę za duże, męskie spodnie, innym razem całkowicie ignoruje dziecko lub tłumaczy jej, że to wszystko dla ciebie, wiesz, wiesz?. Kleczewska dokładnie uchwyciła stosunek córki do ojca nienawiść dziewczyny połączona jest z bezradnością, niesamodzielnością, podświadomym przejmowaniem opinii ojca. Gdy rozwścieczony Prospero przyłapuje córkę w niedwuznacznej sytuacji i zaczyna wyzywać amanta, Miranda zaraz powtarza jego słowa. Kaliban odgrywa rolę znudzonego syna, który gra na konsoli, nie zwracając uwagi na nic dookoła. Ariel jest gosposią i sponiewieraną służką, na której ojciec wyładowuje seksualnie napięcie. Wśród bohaterów rozpieszczona Miranda w stroju kąpielowym, rozwydrzona dziewczyna, która nie wie, czego chce, ale czegoś bardzo pragnie, rozpaczliwie szuka ucieczki, liczy na uwolnienie, ocalenie wysyła co jakiś czas sygnały przez SB radio, szukając kontaktu z innym światem. Widać też przemiany córki Prospera z rozkrzyczanego dziecka staje się żądną przygód nastolatką, na koniec wulgarną chłopką. W spektaklu pojawia się matka Mirandy, dopisana postać, wielka nieobecna, kochanka Fernanda, która przeprasza córkę za swoje odejście. Jest ona położona chyba najniżej w tej patologicznej hierarchii, sponiewierana nawet przez Kalibana. Kulminacyjna scena spektaklu to wybuch burzy piaskowej, będącej nie tyle ostatecznym oczyszczeniem, co pęknięciem granicy, na której aktorzy stali już długo. W tej scenie Miranda jest lustrzanym odbiciem matki, tylko za- miast prześcieradła ma na sobie suknię ślubną. Podobne do siebie, nieszczęśliwie kobiety walczą o przetrwanie podczas wichury. Na uwagę zasługuje świetna scenografia, która sprawia, że spektakl jest bardzo plastyczny i po prostu piękny. Surowe ściany w połączeniu z piaskiem stają się jednocześnie imitacją więzienia i piaskownicy, duży ekran nad sceną pozwala widzieć wszystko z innej perspektywy, dostrzegać szczegóły, a także nadbudowywać nowe rzeczywistości i znaczenia. Równie wspaniała jest gra świateł, dzięki której przestrzeń zdaje się rozżarzoną wyspą, aby już chwilę później pozostać tylko wyziębłym mrokiem. Ze światłem komponuje się też dobrze dobrana muzyka, która wspomaga grę na emocjach. Wielkie brawa dla zespołu aktorskiego z Bydgoszczy przekonujące improwizacje i realne zaangażowanie fot. Archiwum Teatru Polskiego im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy 8 9

6 przekładają się na odbiór spektaklu. Szczególnie przyciąga Michał Jarmicki (Prospero), Michał Czachor (Kaliban) i Marta Nieradkiewicz (Miranda). Krakowska Nagroda Teatralna dla Michała Czachora za Pierwszoplanową Rolę Męską Teatr Polski im. Hieronima Konieczki W Burzy co chwilę pojawia się motyw wody w Bydgoszczy wywołujący traumę (na ekranie przedstawiona Burza jest tonąca dziewczyna), wilgotność i obcość. To wg Williama Shakespeare a element oczyszczający, który tworzy z piaskiem reżyseria: Maja Kleczewska błotną papkę. I właśnie sporo jest tego babrania scenariusz (sceniczny): Maja Kleczewska i Łukasz Chotkowski się w błocie, mnóstwo krzyków, które starają się uwolnić napięcie, i dużo pragnień (świetna dramaturgia: Łukasz Chotkowski scena, podczas której Miranda zamiast całować muzyka: Piotr Bukowski pożera Fernanda). scenografia i kostiumy: Katarzyna Wszystko kończy się dość nagle, cisza po burzy Borkowska przychodzi dość szybko, wyzwalając widzów reżyseria światła i wideo: Bartosz i budując zaskakująco pozytywne zakończenie. Nalazek Każdy z bohaterów ze spokojem tłumaczy, czego obsada: Karolina Adamczyk, Marta Nieradkiewicz, się nauczył, wylicza cechy, które nabył podczas Małgorzata Witkowska, Michał Cza- pobytu na wyspie. Ten optymistyczny element chor, Mirosław Guzowski, Michał Jarmicki, przychodzi niespodziewanie, jakby niedograny, Artur Krajewski, Piotr Stramowski niewpasowany nie do końca daje ukojenie. premiera: 4 lutego 2012 Karolina Łodygowska fot. Maciej Stobierski fot. Maciej Stobierski Na pograniczu INFERNO: laureaci Polskiego Konkursu ją kwestie polityczne, społeczne ani kulturowe. Ciekawi ich tylko, kto zabił Alojzego Korzeńca i Nie ma wątpliwości, w jakiej kategorii znalazł się Korzeniec w ramach tegorocznej dlaczego jego głowę znaleziono daleko od reszty ciała. Brzyk ze Śpiewakiem uwypuklają także charakter emigracyjnego centrum Europy. Trójkąt Trzech Cesarzy stanowił bowiem bramę do edycji festiwalu Boskiej Komedii. Spektakl w reżyserii Remigiusza Brzyka, nagrodzony już wcześniej na festiwalu Rzeczywistość raju, przez którą setki tysięcy osób emigrowało do Ameryki w nadziei na lepsze jutro. Część z Przedstawiona, i tym razem stanął do konkursu, zajmując zaszczytne miejsce w sfe- trafiało mimo woli nie do tej Północnej, lecz do nich, i nieprzypadkowo były to młode kobiety, rze Inferno. Jego główny bohater Sosnowiec albo (jak mawiają niektórzy) Sosno- Janeiro, zamiast wymarzonej Statuy Wolności, Południowej, gdzie na przedmieściach Rio de wice nie znajduje się już w tak klarownej witały ich halki i biustonosze mające na zawsze sytuacji. Na nieszczęście dla jego niegdysiejszych mieszkańców, ale na szczęście dla uwięzić je w zawodzie prostytutki. Mimo że spektakl oparty jest na kanwie kryminalnej historii zabójstwa Alojzego Korzeń- samego przedstawienia, jego miejsce jest gdzieś na granicy. ca, to związana z nią historia miasta, w którym przyszło mu zginąć, widziana oczami Brzyka i W Korzeńcu wszyscy dokądś jadą, po coś biegną, gdzieś pędzą. Bez przerwy przekraczają Śpiewaka ma w sobie nutę patosu rodem z narodowej epopei. Podkreśla to niemal zagrzewająca do walki muzyka, a także metaforyczność granice. I chociaż, biorąc pod uwagę poczucie przynależności, swoje korzenie mają w Sosnowcu, nieustannie znajdują się gdzieś pomiędzy. wykorzystywanych środków wyrazu. Centralny element scenografii stanowi kilka par lejców, potrzebnych woźnicom, aby bezpiecznie Między Białą a Czarną Przemszą, między Imperium Rosyjskim, Cesarstwem Austrii a Cesarstwem Niemieckim, między rajem a piekłem, dowieźć podróżnych swoimi furmankami na granicę, (zawieszone są ponad głowami widzów czy wreszcie między dobrem a złem. Lawirują na całej długości publiczności). Dokumentalny między prawdą a kłamstwem, rzeczywistością charakter przedstawienia oddany jest natomiast a iluzją, a kierunek nadaje im zamiłowanie do nie w reporterski, lecz w poetycki sposób, gdyż sensacji i pragnienie przeżycia czegoś nadzwyczajnego. miastu z początku XX wieku, przyjrzeć się można dzięki wielkim archiwalnym widokówkom To właśnie pozycja istnienia na pograniczu jest przesuwanym w tyle sceny. Lekko oniryczny punktem wyjścia do stawianych przez Brzyka charakter całej realizacji dopełnia charakteryzacja. Przejmująca w swoich monologach Ester pytań o tożsamość oraz rolę faktów w kreacji rzeczywistości przez prasę. W przeddzień pierwszej wojny światowej Sosnowiczan nie interesuwałowym pióropuszu oraz Jadwiga Pławner (Edyta Ostojak) w ogromnym karna- Korzeniec 10 11

7 (Maria Bieńkowska) w sukni ślubnej z ledwo traktuje Sosnowiec sprzed wieku jako pretekst mieszczącym się na scenie welonem wydają się do mówienia o rzeczach dziś ważnych, wystrzegając monumentalne w swoich osobistych tragediach. się jednocześnie oczywistych odniesień do współczesności. Prostota i znakowość formalnych Wspomniane wcześniej szczęście z bycia na pograniczu, rozwiązań czyni jego propozycję teatralną przejawia się w byciu istotnym. Brzyk tym ciekawszą. nie odgrzewa ani nie upamiętnia historii, ale Kamila Bubrowiecka Krakowska Nagroda Teatralna za Muzykę karza, wiolenczelistka emigrująca do Nowego Oryginalną; za Drugoplanową Rolę Kobiecą Jorku dla Edyty Ostojak Edyta Ostojak PWST - Ester Pławner, Żydówka, Teatr Zagłębia w Sosnowcu służąca Korzeńców Korzeniec Michał Bałaga - Wilhelm, pruski celnik/ Andrzej na podstawie powieści Korzeniec Zbigniewa Siedlecki, artysta urodzony w Mysłowi- Białasa cach (Cesarstwo Niemieckie) reżyseria: Remigiusz Brzyk Aleksander Blitek - Szwarcownik 1 scenografia: Remigiusz Brzyk, Tomasz Śpiewak Piotr Bułka - Samuel Lubelski, prawa ręka muzyka: Jacek Grudzień Maxa Weichmanna/ Lesek Lech-Leszka, artysta kostiumy i współpraca scenograficzna: Iga / Szymon Kogut, kochanek Ester Pławner. Słupska (ASP), Dagmara Walkowicz (ASP), Przemysław Kania - Franz, celnik austriacki/ Szymon Szewczyk (ASP) Izaak Meyerhold, artysta urodzony w Jaworznie obsada: (Austro-Węgry) Agnieszka Bieńkowska - Antonina Zimorodzic, Krzysztof Korzeniowski - Mikołaj, celnik rosyjski/ matka Jadwigi Korzeniec, właścicielka interesu Emmanuel Appelbaum, artysta urodzony świńskiego/ Gołda Lapidus, zwyciężczyni konkursu w Starym Sosnowcu (Imperium Rosyjskie) na najpiękniejszą pocztówkę inspirowaną Grzegorz Kwas - Walerian Monsiorski, redak- motywem Drei Keiser Ecke tor Iskry A. Korzeniec, kafelkowy król Sosnowic Maria Bieńkowska - Jadwiga Korzeniec, z domu Zimorodzic, pseudonim Klandestyn Bizukont, Wojciech Leśniak - Aptekarz Kerszenblat/ Kolejarz wdowa i pisarka Ociepa/ Rzeźnik Goździk Ewa Kopczyńska - Artystka Izabela/ Pani Doktor Tomasz Muszyński - Szwarcownik 2/ Zecer Mojkowska Klaja Agnieszka Okońska - Emma Niukanen, fińska Jarosław Tyran - Kiepura, lat 12/ Zimorodzic, bona pracująca dla największego fabrykanta ojciec Jadwigi Korzeniec/ Carski Policjant w Sosnowicach/ Sara Kerszenblat, córka apte- premiera: 26 maja 2012 Noga się nie podwinęła, czyli dobro i (bardzo) dobrze w Wałbrzychu INFERNO: laureaci Polskiego Konkursu Spektakl tandemu Monika Strzępka Paweł Demirski udowadnia świetną formę artystyczną twórców, a także zespołu wałbrzyskiego teatru. Tym razem twórcy jako temat przedstawienia wybrali dobro. Jednak nie mogło się także obyć bez komentarzy dotyczących otaczającej nas polskiej rzeczywistości społeczno-politycznej. O dobru zaczyna się od wyjścia Agnieszki Kwietniewskiej przebranej za Amy Winehouse, która przeprasza widzów za to, że spektakl będzie słaby, ponieważ twórcy nie poświęcili wystarczająco dużo czasu na próby, a aktorzy sami dokończyli przygotowanie przedstawienia. Po spektaklu niektórzy będą zapewne odczuwać satysfakcję, że w końcu noga im się podwinęła. Po około pięciu minutach udawanego spektaklu aktorzy stwierdzają, że wmawiali nam nieprawdę, i po dodaniu sobie otuchy, przytulając się do widzów, rozpoczynają właściwy spektakl. Główną oś przedstawienia stanowi terapia w MOPS-ie w 2016 roku. Na spotkaniu grupowym psycholog rozmawia z osobami, które nie potrafią odnaleźć się w nowej rzeczywistości po rewolucji bankowej, na której ucierpieli bankierzyi po przejściu tajemniczego wirusa. W spotkaniu tym uczestniczą: była pracownica korporacji, działaczka społeczna, Amy Winehouse, reżyserka, a także dziennikarze, którzy zdemaskowali aferę Watergate: Woodward i Bernstein. Z tego wątku wezmą swój początek inne histo- fot. Bartek Sowa 12 13

8 rie, jak na przykład opowieść o ostatnich latach Po obejrzeniu tego spektaklu można uznać, że życia Amy Winehouse i śmierci jednego z amerykańskich rozpoznawalna formuła prezentacji została od- dziennikarzy. świeżona i ma się dobrze przedstawienie nie rozczarowało, miało parę ciekawych rozwiązań, W O dobru uważny widz śledzący teatralne poczynania jak na przykład proste, lecz zaskakujące zakoń- Strzępki i Demirskiego z pewnością czenie mające miejsce na zewnątrz budynku zauważy elementy nieodmiennie pojawiające się teatralnego, gdzie przy ognisku aktorzy razem w ich spektaklach, jak na przykład intrygująca z widzami, odśpiewali utwór You ll never walk scenografia Michała Korchowca, posługiwanie alone. Czyli nawiązując do początku przedstawienia się podobnymi środkami teatralnymi, świetny Wałbrzych się nie skończył, a wręcz tekst Pawła Demirskiego czy wyśmienici, czujący przeciwnie, ma się wyśmienicie. intencje reżysera aktorzy prowadzeni metodą Brechta. Jednak na szczególne uznanie zasługuje Katarzyna Dreszer Agnieszka Kwietniewska grająca Amy Wine- house czy może grającą siebie samą ucharakteryzowaną na brytyjską piosenkarkę. Krakowska Nagroda Teatralna dla Andrzeja Jednak to nie wszystko, co spektakl ma do zaoferowania (chociaż to i tak wiele). Uwagę zwraca Kłaka za Drugoplanową Rolę Męską O dobru przesłanie, skupiające się, jak już było powyżej tekst: Paweł Demirski wspomniane, na dobru i konsekwencjach, jakie reżyseria i światła: Monika Strzępka niesie jego brak. A są one poważne brak wiary scenografia i kostiumy: Michał Korchowiec we własne siły i możliwości, marazm, niemożność ruszenia do przodu itd. Nie mniej istot- muzyka: Jan Suświłło obsada: ny był także komentarz do kiepskiej sytuacji Małgorzata Białek finansowej teatrów prezentujących w swoim repertuarze spektakle ambitne. Nie bez znaczenia Angelika Cegielska Agnieszka Kwietniewska były też, serwowane zresztą w wielu ostatnich Rozalia Mierzicka spektaklach Strzępki, smaczki odnośniki Mirosława Żak do wydarzeń z życia tandemu, udanie wplątane Andrzej Kłak [g] w akcję sceniczną w tym przypadku między Filip Perkowski innymi nawiązanie do pamiętnego wywiadu premiera: 27 kwietnia 2012 w radiu TOK FM. Filmowy labirynt Cała scena jest tajemniczo zasnuta białymi, papierowymi parawanami. Widz może zastanawiać się, co reżyser postanowił za nimi ukryć. Okazuje się, że przesłony tworzą rodzaj labiryntu, w którym nic nie ma. Z drugiej strony można jednak stwierdzić, że za Iwoną, księżniczką Burgunda w reżyserii Krzysztofa Garbaczewskiego skrywa się niemal wszystko. Nad sceną zawieszono ekran, niemal jedyny łącznik widzów z aktorami. To na nim śledzimy właściwe przedstawienie. Publiczność jest świadkiem nagrywania filmu, którego akcja toczy się w labiryncie parawanów. Przepierzenia tworzą pomieszczenia przypominające pomieszczenia studia filmowego. Na ekranie pojawia się zabawna czołówka, na podstawie której widz poznaje wszystkich bohaterów przedstawienia. Zza parawanów rzadko kiedy można dostrzec aktorów, widoczne są za to wysięgniki kamer i cała niezbędna aparatura filmowa. Reżyser postanowił zapośredniczyć odbiór spektaklu za pomocą mediów. Poza scenami, w których akcja przenosi się na chwilę przed parawany, widz ogląda wyłącznie obrazy zarejestrowane przez kamerę. Od samego początku wiadomo, że Krzysztof Garbaczewski postanowił nie potraktować dosłownie dramatu Gombrowicza, a przestrzeni teatralnej tradycyjnie, gładko i grzecznie. Same nasuwają się pytania: kim jest postać Iwony? Dlaczego Iwona wiele mówi i jest tak frywolna? INFERNO: laureaci Polskiego Konkursu W centrum spektaklu reżyser postawił Filipa, a nie tytułową bohaterkę. Wszystko wydaje się fantazją mającą miejsce zepsutego księcia, któremu wszystko wolno. Jeżeli postanowi zastrzelić swoich rodziców, robi to bez wahania, ponieważ wie, że to tylko gra, film jeśli zapragnie, Małgorzata i Ignacy wstaną i zaczną dalej odgrywać fot. Archiwum Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu swoje role. Iwona może być zarówno mężczyzną, jak i kobietą zależnie od tego, jak ją sobie wyobrazi Filip. Wszystko jest możliwe, także śmierć przez udławienie się ością nadmuchiwa

9 nej ryby. Krzysztof Garbaczewski wykreował Krakowska Nagroda Teatralna za Scenografię sztuczny świat, w którym nawet śmiech pochodzi z nagranej taśmy jak w sitcomie. i Opracowanie Wizualne Przedstawienia Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu Reżyser doskonale bawi się percepcją widza. Nie Iwona, księżniczka Burgunda wiadomo, który obraz jest prawdziwszy ten, Witold Gombrowicz który można dostrzec bezpośrednio na scenie, reżyseria i scenografia: Krzysztof Garbaczewski czy ten widziany okiem kamery. Dzięki temu zabiegowi kostiumy: Julia Kornacka różnica pomiędzy dwoma perspektywa- dramaturgia i muzyka: Marcin Cecko mi staje się bardziej dostrzegalna. Zbliżenia, oddalenia, światła: Wojciech Puś sugestywny sposób prowadzenia kame- obsada: ry sprawiają, że ma ona przewagę nad ludzkim Kornelia Angowska Iza okiem. Reżyser może sugerować widzowi na co Aleksandra Cwen Iwona warto patrzeć, zwraca uwagę na detal, który zazwyczaj Grażyna Misiorowska Królowa jest niemożliwy do zauważenia z odda- Mirosław Bednarek Król lonej od sceny widowni. Adam Ciołek Cyryl Jacek Dzisiewicz Innocenty Marta Goławska Andrzej Jakubczyk Szambelan Waldemar Kotas Walenty Łukasz Schmidt Iwo Paweł Smagała Filip premiera: 15 kwietnia 2012 Lodowate serce INFERNO: nominowani do Polskiego Konkursu oczami widzów w śnieżnej zamieci. Jedynym rozsądnym wyjaśnieniem jest to, że uczestniczy- Odłamek lustra, który utkwił w sercu i oku my w kolejnym etapie wędrówki. Towarzyszymy Gerdzie na poziomie nie tylko fizycznym, ale też Kaja sprawiał, że rzeczy piękne i dobre artystycznym, przechodząc przez wszystkie lodowate kręgi piekła: złego aktorstwa, nudnych wydawały się głupie i brzydkie, natomiast te okropne przedstawiały się jako najpiękniejsze. Gdyby kawałek takiego szkła scen pełnych kiepskich żartów i pustych jak arktyczne krajobrazy dłużyzn. utkwił też w moim oku, powiedziałabym, że Królowa śniegu jest genialna, piękna Na odartym z bajkowej atmosfery szkielecie i dobra. Niestety tak nie było. nie powstaje nic interesującego. Fabuła została wykorzystana jako rama spektaklu i w tej jak Michał Borczuch twierdzi, że w swoim przedstawieniu nie chciał analizować baśni Andersena. mie wstawiona na scenę. Na zasadzie prostej gdyby niedokończonej i powykrzywianej for- Jego celem było sprawić, żebyśmy ją po prostu poczuli, odebrali na poziomie czysto emonej na Antarktydzie, więc gdzieś dookoła pałę- asocjacji myślowej akcja toczy się na stacji polarcjonalnym, w taki sposób w jaki dzieci widzą tają się polarnicy-szaleńcy, którzy poniewierają świat. Mimo to Kaj i Gerda są dorosłymi ludźmi Gerdą i przedstawiają nam swoje eksperymenty. Królowa Śniegu nie pojawia się na scenie, co z bardzo niedziecięcymi problemami. Jedyne, co widz czuje, oglądając tę historię, to ukłucia lodowatego powietrza wlatującego przez otwarte pierwowzoru (Królowa jest wówczas w każdym jest ciekawym przesunięciem w stosunku do drzwi, wychodzące wprost na zaśnieżone pole. z bohaterów), ale jednocześnie pozbawia spektaklu puenty. W pewnym momencie akcja niespo- Niestety, połączenia doznań widzów z inicjacyjną drogą Gerdy (wystawienie odbiorców na dziewanie się kończy. tę samą próbę mrozu) to chyba jedyne ciekawe rozwiązanie w spektaklu. Twórcy mieli pomysł na ten spektakl, ale w rozmył się on do pseudo-emocjonalnego poziomu. W spektaklu widać szczególne okrucieństwo Zamiast tego wszyscy biorący udział w przedstawieniu, zarówno aktorzy, jak i widzowie, naraże- w stosunku do aktorów najbardziej wystawionych na działanie mrozu. Ich półnagie ciało brodzi w świeżym śniegu. Jest to pozbawiowa śniegu to pomysł wylęgły w lodowatym sercu. ni zostali na śnieg, zimno, nudę i irytację. Królone wyraźnego sensu, nie buduje żadnego efektu teatralnego i choć zapewne związane jest z jakimś reżyserskim celem, to ten kryje się Aleksandra Spilkowska przed fot. Archiwum Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu 16 17

10 O (nie)mocy (para)baśni fot. Bartek Sowa Hans Christian Andersen mówił, że baśń to kolorowe pudełko, które dzieci oglądają ze wszystkich stron, a dorosły może zajrzeć do jego wnętrza. Trudno się z nim nie zgodzić zważywszy, że większość utworów najsłynniejszych bajkopisarzy wcale nie powstała z myślą o najmłodszych odbiorcach. Od dawna świat fantazji dawał odpowiedzi na wiele pytań rodzących się w głowie człowieka, który nie dysponował jeszcze różnymi naukowymi narzędziami do opisu rzeczywistości. Jego istnienie pozwalało snuć refleksje dotyczące kwestii, wobec których nauka jest bezradna: relacji międzyludzkich, uczuć i emocji. Kiedy jednak powszechna wiedza zaczęła wypierać ludową mądrość, baśniowy świat, dotąd bru- Internetowy Magazyn Teatralia numer 38/2012 talny i mroczny, coraz śmielej zaczął nabierać egzaltowana Ewelina Żak uosabia dziewczęcą Autorom spektaklu zależało na stworzeniu nowej niewinność. Jedynie wysokie, czerwone szpilki, jakości parabaśni, która ma być kompila- budzące skojarzenia ze sferą erotyki zdradzają, cją teatru dokumentalnego i chętnie uprawianej że nie ma już dziesięciu lat i to od dawna. dziś w kulturze masowej, baśni dla dorosłych. To Pragnie kochać się z Kajem nie jak automat, ale zadanie wyszło im średnio. Monologi opisujące z czułością. Oczekuje, że rozgrzeje on jej zmarznięte codzienność na stacji badawczej rażą sztuczno- dłonie, zrobi herbatę, przytuli. Kaj jednak ścią, poza tym i tak mało kto uwierzyłby w au- nie może dać jej nic więcej poza wyzutym z wyższych tentyczność podawanych informacji. Rafał Ko- uczuć aktem seksualnym. Emocje Gerdy sowski, lekko i dowcipnie odgrywający rozmowę go nie interesują fraktalna struktura płatków z rodziną za pośrednictwem skype a, stanowi tu śniegu jest przecież o wiele bardziej zajmująca. chlubny wyjątek, bo jako jedyny nie sili się na Zachowuje się tak, jakby w jego sercu i oku pseudonaukowy przekaz. Elementy baśni dla naprawdę tkwiły odłamki diabelskiego lustra. dorosłych także wypadają blado. U Borczucha choroba Kaja spowodowana jest raczej głodem świata. Drewniana antresola jest W spektaklu brakuje przede wszystkim pogłębionej przecież zbyt ciasna dla dwóch osób, ogranicza analizy psychologicznej dwojga głównych 18 i nie pozwala na rozwinięcie skrzydeł. Kaj od- bohaterów. Szkoda, bo pomysł pokazania roz- 19 INFERNO: nominowani do Polskiego Konkursu Północny, ze stacją badawczą zamiast lodowego chodzi, a rozgoryczona Gerda wyrusza na jego landrynkowego koloru. Prawdziwy sens tych pałacu. Postaci, które Gerda spotyka na swojej poszukiwanie, zupełnie jak u Andersena. opowieści stopniowo ginął wśród przeinaczeń, drodze, są u Borczucha i Grochulskiej polarnikami badającymi ożywioną i nieożywioną przy- Na tym podobieństwa do oryginału się kończą. uproszczeń i ozdobników. Dziś literaturoznawcy, psychologowie i artyści próbują odkryć go rodę tego fascynującego obszaru. Nie ma róż Co prawda z ust aktorów dosyć często padają Andersenowskie frazy, jednak tekst baśni został poszatkowany w dość nieoczywisty sposób. na nowo, niejednokrotnie dopisując do starych pnących się po okiennej ramie starego domu, nie wątków zupełnie nowe znaczenia. ma babci opowiadającej bajki, kwietnych ogrodów, mrocznych kniei zamieszkiwanych przez W toku akcji ścierają się ze sobą dwa moduły: W ten nurt doskonale wpisuje się Królowa Śniegu Michała Borczucha i Aśki Grochulskiej, zatowany jest przez grupę polarników, którzy realny i fantastyczny. Ten pierwszy reprezen- rozbójników ani starego renifera, niosącego na swoim grzbiecie małą Gerdę poprzez bezkresne prezentowana krakowskiej publiczności podczas w krótkich, improwizowanych scenkach pokazują trud codzienności na stacji badawczej. Ger- połacie dalekiej północy. Zamiast tego jest pustka wyzierająca z każdego kąta nowohuckiego festiwalu teatralnego Boska Komedia. Twórcy spektaklu przepisali starą, piękną i poetycką da przynależy do świata baśni (a może raczej do teatru Łaźnia Nowa, brudny piasek zastępujący baśń Andersena, odzierając ją z cudowności. świata uczuć, do natury nieskażonej przez kulturę?). Polarnicy nie chcą słuchać jej opowieści, śnieg i surowość nieheblowanych desek, z których zbudowano scenografię. To zupełnie tak, Kaj i Gerda (Krzysztof Zarzecki i Ewelina Żak) to już nie dwoje dzieci bawiących się beztrosko przerywając co chwilę niepotrzebnymi pytaniami. Nie interesują ich emocje, a jedynie fakty. jakby tajemniczy, baśniowy świat przejrzał się pośród skrzynek z różami, lecz para dorosłych w diabelskim lustrze, zamieniającym najpiękniejsze obrazy we własną karykaturę. ludzi uwikłanych w toksyczną relację, opartą Nawet kiedy wcielają się w postaci z kart utworu nie na uczuciu, lecz na mechanicznym seksie. Andersena, typy ludzkie w ich aktorskich interpretacjach przypominają przerażające szkielety Kraina Królowej Śniegu to geograficzny Biegun Postacią najbliższą Andersenowskiemu pierwowzorowi wydaje się Gerda. Delikatna i nieobciągnięte żadną tkanką uczuć czy emocji. chwilami

11 woju Gerdy, która ze spragnionej czułości, małej, zranionej dziewczynki przemienia się w silną kobietę witającą siarczystym policzkiem marnotrawnego Kaja, wydaje się bardzo interesujący. Kiedy bajka się skończy, będziemy wiedzieć więcej niż wiemy teraz słowa te otwierają opowieść Andersena. U Borczucha i Grochulskiej padają mniej więcej w środku spektaklu. Po wyjściu z teatru brzmią w uszach jak niespełniona obietnica. Katarzyna Misiuk Internetowy Magazyn Teatralia numer 38/2012 Opowiadaj, choćby skończył się świat Wystawiając Nieskończoną historię Piotr Cieplak znowu okazał się reżyserem nie takim, jak trzeba. A to za mało politycznie zaangażowany, a to niewierny wobec wielkiej i pięknej literatury (czyli takiej, w której się nie przeklina). Może nie całkiem na marginesie, ale jednak z dystansu, z niezmienną od lat wnikliwością analityka medycznego śledzi, bada, dziwi się i przede wszystkim zachwyca życiem. Tym młodym, niecierpliwym, i tym starym, u kresu wytrzymałości. A nawet tym psim. INFERNO: nominowani do Polskiego Konkursu Z głosów kobiecych i męskich, starych i młodych, i Maria Robaszkiewicz (jako Aniela Dąbek) nierównych, z widocznym (słyszalnym) ostatnie bastiony starego porządku: domowych trudem próbujących uformować się w jedność papci, pysznego sernika i kościelnej musztry. wyłania się świat, mikrokosmos kamienicy. Dynamicznie Zresztą, znaczna część fabuły koncentruje się funkcjonująca przestrzeń sceniczna, na wydarzeniach wokół śmierci Wiktorii Dwor- z całą masą krzeseł, które można dowolnie przestawiać niczkowej, tym bardziej, że kobieta pozostaje na i drzwi, z których ktoś wreszcie wyjdzie, scenie do końca spektaklu. Stąd też, zapewne skrywa zbiorowość tej przestrzeni. Galeria małych nieprzypadkowo, gdzieś u góry, niczym (niewilerza i wielkich obsesji. Postać Andrzeja Masztadzialna) strzelba Czechowa, wisi (przeczuwalna) (Pan od systemów), która decyzję o zakupie śmierć jedna z głównych bohaterek rozmów Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu Królowa Śniegu na motywach Królowej Śniegu H. Ch. Andersena w tłumaczeniu Bogusławy Sochańskiej tekst: Aśka Grochulska, Michał Borczuch reżyseria i scenografia: Michał Borczuch dramaturgia: Aśka Grochulska kostiumy i współpraca scenograficzna: Dorota Nawrot muzyka: Daniel Pigoński obsada: Małgorzata Białek, Agnieszka Kwietniewska, Małgorzata Łakomska, Marta Ojrzyńska, Irena Wójcik, Ewelina Żak, Rafał Kosowski, Krzysztof Zarzecki premiera: 30 czerwca 2012 Nieskończona historia rozpoczyna się od mitycznego dawno, dawno temu, odwołującego się do równie mitycznej figury do chóru. Już po pierwszych sekwencjach można zorientować się, że to głos będzie konstytuować kameralną wspólnotę niczym niewyróżniającej się kamienicy. Głos zatem traktowany zarówno jako narzędzie, jak i cel sam w sobie odpowiada za rozmieszczenie sensów, za rozwój akcji czy momenty dramatyzmu. Formalnie Nieskończonej historii najbliżej chyba do oratorium, choć pojawiają się też odstępstwa, przywodzące na myśl raz voice band, a kiedy indziej znowu klasyczny koncert z solistą. Ten ostatni typ modyfikacji w spektaklu powraca kilka razy jest nawet produktu uzależnia od wybranej danego dnia mieszkańców kamienicy. przez siebie cyfry lub liczby. Dalej natchniony W spektaklu nie brakuje scen, po których można zapowiadany przez narratora i nazywany arią. Cezary Kosiński jako nauczyciel rysunku technicznego, który nie może pojąć, dlaczego bezdy humor ociera się o sytuacje dobrze nam zna- cichutko zachichotać, ale też szczególnie, kie- Sam sposób wprowadzania wspomnianych arii przypomina trochę koślawo (choć bez wątpienia cenny epos o Gilgameszu kosztuje w antykwariacie tylko 19,90 zł! Na uwagę zasługują także śmiechem. Przyjemności dostarcza także ne z autopsji wybuchnąć niekontrolowanym celowo) przerysowane Brechtowskie songi. tekst Elżbieta Kępińska (jako Wiktoria Dworniczek) Artura Pałygi, właściciela pary uszu wrażliwych fot. Archiwum Festiwalu

12 na rytmy i melodie naszego współczesnego, niehomogenicznego języka. Bo z językiem jest trochę jak z oddychaniem w toku akcji brakuje miejsca na refleksje. I dopiero musi trafić się taki Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera Pałyga, aby pokazać, jak wulgaryzmy egzystują w Warszawie na co dzień obok słów modlitwy, przeplatając się Nieskończona historia przy okazji z błędami językowymi. Artur Pałyga reżyseria: Piotr Cieplak Niewątpliwie Cieplak stawia przed publicznością spektakl-lustro i zaprasza do przejrzenia scenografia: Andrzej Witkowski muzyka: Jan Duszyński się w nim. Jednak nie jest to lustro traum, lustro ruch sceniczny: Leszek Bzdyl (konsultacja) psychoanalityczne, lustro mrocznych zakamarków duszy itp. Wyzwanie Piotra Cieplaka na tle obsada: Eliza Borowska, Aleksandra Bożek, Elżbieta Kępińska, Maria Robaszkiewicz, propozycji innych reżyserów (tu każdy może Olga Sawicka, Karina Seweryn, Katarzyna wstawić własny przykład) brzmi może nawet Maria Zielińska, Mariusz Benoit, Cezary Kosiński, Andrzej Mastalerz, Michał Napiątek, banalnie: obejrzyj się w najzwyklejszym lustrze, które niczego nie zniekształca, ani też niczego Krzysztof Plewako Szczerbiński nie wydobywa na wierzch. Jedyny warunek premiera: 10 marca 2012 i w tym cały spryt, urok, ale i szczypta złośliwości reżysera nie oglądaj się sam, ale wśród ludzi, z którymi żyjesz. Tylko wtedy ta historia może trwać. Agnieszka Dziedzic Ława wściekłych psów Śmierć na krześle elektrycznym to kara, którą ponosi się w Stanach Zjednoczonych za morderstwo pierwszego stopnia. Jednak aby ten bezwzględny wyrok zapadł ostatecznie, niezbędna jest, jednogłośna decyzja ławy przysięgłych. Dwunastu wybrańców sędziego, niczym dwunastu Apostołów wyznaczonych przez Chrystusa, sprawiedliwych ludzi prawa i demokracji, decyduje o losie bliźniego. Czy jest jednak możliwe, aby człowiek, istota tak niedoskonała i skłonna do złego, była w stanie odnaleźć w sobie obiektywizm i chrześcijańskie poczucie sprawiedliwości? Czy w tym wypolerowanym, wyrafinowanym świecie prawa życie ludzkie nie stało się jedynie towarem? Może wszystko jest jedną wielką grą, efektownym spektaklem, karnawałem manipulacji, w którym sprawiedliwość, kultura i urzędowy ton są jedynie przykrywką, a przysięgli to raczej niepraktykujący chrześcijanie? Spektakl Radosława Rychcika nie sposób uznać za poważny. W swojej inscenizacji reżyser wyraźnie odbiega od filmowego pierwowzoru w reżyserii Sydneya Lumeta z 1956 roku zarówno w sposobie realizacji, jak i formie oraz atmosferze. Reinterpretując Dwunastu gniewnych ludzi, konstruuje przedstawienie bardzo współczesne, mocno zakorzenione w popkulturze. INFERNO: nominowani do Polskiego Konkursu Od początku spektaklu, po pojawieniu się aktorów na scenie i rozpoczęciu posiedzenia, wkraczamy w obszar gry. Seksowny, kobiecy głos płynący z głośników zapowiada przysięgłych, wprowadzając atmosferę intelektualnego flirtu. Reżyser, posługując się utartymi wzorami i obrazami popkultury, kreuje coś na wzór teleturnieju telewizyjnego. Proces zostaje potraktowany jako amerykańskie show, a sędziowie ubrani w smokingi wyglądają jak Frank Sinatra śpiewający New York. Jasne reflektory, dwanaście jednakowych, stylowych mikrofonów z lat 60, jednakowych krzeseł na drugim planie to nieco groteskowa i kiczowata przestrzeń, która silnie kontrastuje z tematem rozmów. Wraz z rozwojem akcji atmosfera się zagęszcza kroki mężczyzn stają się coraz szybsze, sprzeczki głośniejsze, a ruchy bardziej nerwowe. Ale przecież nie o sprawę tutaj chodzi. Sens tkwi w samej grze, której nie można odmówić błyskotliwości i dobrego poziomu wykonania. Towarzyszy jej pulsujący rytm świetnej muzyki Michała Lisa. Gdzie jest jednak powód, dla którego Rychcik sięga po ten materiał? Czy taki sposób ujęcia tematu nie zatraca przypadkiem tego, co w Dwunastu gniewnych ludziach najistotniejsze? Sprawa sądowa młodego chłopca oskarżonego o zabicie ojca staje się przedmiotem męskiej rywalizacji. Veto jednego z obradujących pociąga za sobą lawinę słownych potyczek i kłótni. Ujawnia się tym samym ciemna strona ludzkiej natury, gdzie lenistwo i wygoda biorą górę nad poczuciem obowiązku, kompleksy i prywatne frustracje domagają się wyjścia na światło dzienne, a złość, upokorzenie i zraniona duma wołają fot. Archiwum Teatru Powszechnego Zygmunta Hübnera w Warszawie 22 23

13 INFERNO: nominowani do Polskiego Konkursu o sprawiedliwość. Czy jednak cel uświęca środki?. Czy kluczem do poskromienia własnej próżności może być pozbawienie drugiego człowieka życia? Brzmi poważnie. Rychcik jest jednak daleki od moralizatorstwa. Narada przysięgłych przypomina absurdalne widowisko: głosowanie za winnym i niewinnym, przeradza się w kabaret stąd confetti rzucane przez mężczyzn jako wyraz prywatnego, chwilowego zresztą, triumfu. Komiczne postaci niektórych przysięgłych to jawna krytyka i wyśmianie systemu demokratycznego. W obliczu ludzkiej próżności i manipulacji okazuje się on nieskuteczny. Przysięgli to w końcu nie wysłannicy niebios. Nie są to też wściekłe psy rodem z Quentina Tarantino żądne krwi, śliniące się jak ogromny pies zawieszony nad sceną. To jedynie słabi, zdesperowani ludzie, bezsilni wobec własnych słabości, którzy w obliczu zagrożenia tylko na chwilę stają się takimi psami. Magda Bałajewicz fot. Bartek Sowa Teatr Nowy im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu Dwunastu Gniewnych ludzi Reginald Rose reżyseria: Radosław Rychcik dramaturgia: Jan Czapliński scenografia i kostiumy: Anna Maria Karczmarska muzyka: Michał Lis choreografia: Michał Urbacki obsada: Janusz Andrzejewski, Wojciech Deneka, Tadeusz Drzewiecki, Grzegorz Gołaszewski, Zbigniew Grochal, Michał Kocurek, Andrzej Lajborek, Mateusz Ławrynowicz, Cezary Łukaszewicz, Tomasz Nosinski /gościnnie/, Mariusz Puchalski i Mariusz Zaniewski. premiera: 2 marca 2012 fot. Bartek Sowa 24 25

14 INFERNO: nominowani do Polskiego Konkursu Fot. Archiwum Festiwalu Opuściwszy piekło, Wergili i Dante wydostają się na wyspę, pośród której wznosi się góra czyśćcowa

15 PURGATORIO: Niedowiara dowiarków, ale niewiernych, buntujących się przeciw spektakl kończy się Imagine Lenona, przypościninie. poprawności mówienia o Kościele i religijnominając widzom, że piosenkarz zginie w strzela- W śmiertelną pułapkę złapani są nie tylko Cykl zapoczątkowała premiera Niewiernych w reżyserii bohaterowie, ale także publiczność. Widzowie Piotra Ratajczaka. Aktorzy Teatru Łaźnia siedzą na poduszkach na podłodze, dookoła nich Nowa przedstawili spektakl o apostazji. Ciekawy symultanicznie rozgrywa się akcja. Aktorzy często temat został jednak potraktowany przez reżysera wchodzą z odbiorcami w interakcje: zabierają bardzo trywialnie. Akcja ma miejsce w betonowym, ich prywatne rzeczy, przytulają się do nich, śpie- pustym kościele (jednym z tych wielkich, wają o pokoju i wolności. Nie wszystkich jednak pustych gmachów, stojących na zlaicyzowanym przekonuje ten hymn miłości. Widzowie różnie osiedlu wielkiego miasta). Siedmioro bohaterów odpowiadają na te zaczepki i kuksańce: odwracają (m. in. dziewczyna z próbówki in vitro, ksiądz-homoseksualista, się od artystów, śmieją się, starają nie zwracać na gwiazda tabloidów) snuje opowie- nich uwagi, a w ostateczności reagują agresją (jak ści o wypisaniu się z instytucji Kościoła. Przedstawienie podczas premierowego występu). Jak się okazuje, nuży banalnymi watkami fabularnymi nie tylko lata 70. były niebezpieczne. i rozwlekłą akcją. Reżyser nie rezygnuje z moralizatorskich konkluzji ten, kto chce otrzymać apostazję, Wiktor Rubin także zaproponował spektakl nastawiony musi wytrwale przeciwstawiać się nie tylko na interakcję z publicznością. We współpracy kościelnej biurokracji, ale także presji społecznej. z Jolantą Janiczak artysta wyreżyserował Ka- Tymczasem Niewierni nikogo nie bulwersują ani rzeł, down i inne żywioły. Na prawosławną postać nie zachwycają. jurodiwego twórcy nakładają postać złośliwego Entuzjastycznie został przyjęty za to spektakl karła. Bohaterem Lennym, kierują nieokiełznane fot. Archiwum Teatru Studio Studio im. St. I. Witkiewicza w Warszawie Radosława Rychcika W pewien sierpniowy wieczór. żywioły, które rozbijają strukturę przedstawie- Z powodów finansowych na festiwalu za- W ramach cyklu Purgatorio odbyły się premiery Czy dowierzać niedowiarkom? nia. Rubin likwiduje granice między sceną a widownią (krzesła, na których zasiada publiczność, spektakli koprodukowanych przez Festiwal Boska prezentowano jedynie trailer przedstawienia na W projekcie Niedowiara przedstawiono Komedia. Projekt Niedowiara inspirowany jest podstawie tekstu Jana Czaplińskiego. Jednak nawet ustawione są z czterech stron sali). Aktorzy grają sześć premierowych przedstawień. Łączy Vattimowskim terminem religijności słabej. Dyrektor w tej okrojonej formie (nie jestem pewna, czy wśród widzów: czyszczą im buty, szepczą im coś artystyczny Festiwalu i jednocześnie pomy- spektakl wymaga rozwinięcia, wydaje się spójnie je niekonwencjonalne podejście do tematu do ucha. W zakończeniu okazuje się, że spektakl słodawca cyklu premier, Bartosz Szydłowski, zaprosił do udziału w tym religijnym eksperymencie cić klimat lat 70., których bohaterami okazują się zaplanowaną całością) udało się twórcom uchwy- toczy się niezależnie od odbiorców: bohaterowie wiary, religijności i teologii codzienności. znajdują się w zapętlonej czasoprzestrzeni, w której odliczanie upływających lat staje się motorem Reżyserzy korzystali zarówno z tekstów reżyserów niekoniecznie kojarzonych z teatrem postacie tragiczne. Dlatego u Rychcika krew leje literackich, jak i własnych scenariuszy. podejmującym tematy wiary. Było to widać podczas się gęsto (pierwsza scena zaczyna się od malo- ich działań. W ostatniej scenie aktorzy liczą dni Projekt został pozytywnie przyjęty przez debaty na temat duchowości w teatrze, otwiewania na ścianie czerwonych smug). Obok ikony i lata, zapominając o obecności widzów. Niestety widzów chociaż nie wszystkie spektakle rającej cały Festiwal i stanowiącej wprowadzenie muzyki, Johna Lenona, w przedstawieniu występują Rubin nie osiągnął zamierzonego celu publiczność, prezentowały jednakowo dobry poziom do tegorocznego cyklu premierowego. Znamienne, Roman Polański (Tomasz Nosiński), Sharon nieprzyzwyczajona do otwartego zakończe- że na spotkanie nie zostali zaproszeni wszyscy Tate (Jaśmina Polak) i Charles Manson (Wojciech ponieważ dotyka drażliwych, niewygodnych tematów, pomijanych w dyskursie nia i braku oklasków, niezmordowanie siedziała reżyserzy współpracujący w tym projekcie. Może Niemczyk) oraz grupa roześmianych hipisek. Jedna zbrodnia (w pierwszych sekwencjach widzimy na widowni. jest to związane z faktem, że większość spektakli społecznym. Po sześcioletniej przerwie Zenon Fajfer ponownie wystawia Pietę (pierwsza premiera odbyła się powstała nie z perspektywy bezkrytycznych nie- śmierć ciężarnej Sharon) pociąga za sobą kolejne 28 29

16 PURGATORIO: Niedowiara w 2006 roku, w wersji rozszerzonej rok później). Matka Boska nie jest tu ikoną Matki rozpaczającej, litościwej, ale kobiety pełnej wątpliwości, zbuntowanej. Beata Schimscheiner w tytułowej roli i Tomasz Schimscheiner jako Obcy i Apostoł tworzą zgrany duet sceniczny. To dzięki nim spektakl nabiera osobistego charakteru. Na Boskiej Komedii mogliśmy po raz pierwszy poznać cały tekst Fajfera. Także Michał Zadara zaprezentował nieznany dotąd w Polsce scenariusz Klausa Kinskiego Jezus Chrystus Zbawiciel. W 1971 roku autor osobiście zaprezentował swój monolog w wykonaniu Judasza. U Zadary tekst, podawany na przemian w formie niby-slamu poetyckiego i punkowego koncertu, mówi kobieta Barbara Wysocka ( Jezus jest przeciwnikiem patriarchatu dopowiada Zadara). Akompaniują jej perkusista Leszek Lorent i gi- fot. Archiwum Teatru Łaźnia Nowa w Krakowie tarzysta Bartek Tyciński. Narratorka przedstawia jednak o wierze w UFO, ale za pomocą opowieści stylizowanych na prawdziwe wywiady mówi Jezusa jako pierwszego hipisa, członka kontrkultury, anarchistę. Niebezpieczny odszczepieniec o wierze w samego człowieka. W prosty i dosadny zostaje obdarty z boskiej chwały. Twórcy przypominają, że Chrystus był misjonarzem pokoju, wnętrznej harmonii. To na niej powinna opierać sposób twórcy zachęcają nas do osiągnięcia we- nie stał za żadną instytucją (założył Kościół jako się dzisiejsza, świecka religijność. Spektakl jest wspólnotę, którą zinstytucjonalizował dopiero św. bardzo sentymentalny i uczuciowy (Wyrypajew Piotr) i nie opowiadał się za żadną władzą. Wniosek Kinskiego i Zadary jest prosty: Jezus nie przykończeniu twórcy dystansują się wobec ckliwych umiejętnie operuje formą melodramatu), ale w zastawał do tamtych czasów, dlatego musiał zginąć. historyjek, wyraźnie podkreślając, że od początku Podobnie musiałby umrzeć i dzisiaj. jesteśmy w teatrze. Kto o tym zapomniał i dał się ponieść metafizycznemu nastrojowi przedstawienia, zostaje brutalnie ściągnięty na ziemię. Teatr Na tle cyklu Niedowiara ciekawe było przedstawienie UFO. Kontakt w reżyserii Iwana Wyrypajewa zaprezentowane na specjalne zaproszenie jest miejscem snucia opowieści, na przemianę ducha musimy zapracować samemu. organizatorów. Kanwą przedstawienia są opowieści dziesięciu osób, które przeżyły kontakt z poza- Projekt Niedowiara okazał się przedsięwzięciem heterogenicznym. Nie we wszystkich spektaklach ziemską cywilizacją. Aktorzy oddają im swój głos można doszukać się związków z Kościołem i katolicyzmem. Krytyka Niewiernych sięga głębiej w minimonologach. Wyrypajew nie opowiada dekonstruuje dyskurs społeczny, używając do tego popkulturowych narzędzi. Poza drobnymi wyjątkami cykl uznać można za bardzo udany. Katarzyna Lemańska Niewierni reżyseria: Piotr Ratajczak scenariusz: Piotr Rowicki scenografia: Grupa Mixer opracowanie Muzyczne: Piotr Ratajczak obsada: Przemysław Chojęta, Dariusz Fodczuk, Izabela Gwizdak, Joanna Król, Barbara Kurzaj, Paweł Pabisiak, Tomasz Pisarek producent: Teatr Łaźnia Nowa premiera: 8 listopada 2012 UFO. Kontakt Przekład Agnieszka Lubomira Piotrowska Tekst i Reżyseria Iwan Wyrypajew Scenografia i Kostiumy Marta Zając Aranżacja Muzyczna Ygor Przebindowski Joga Piotr Künstler Projekcje Franek Przybylski Występują: Łukasz Kabus, Maria Kania, Wiktoria Kulaszewska, Jaśmina Polak, Julia Sobiesiak, Adrian Wajda, Radosław Walenda, Michał Wanio, Jakub Wróblewski, Mikołaj Dróżdż premiera: 25 października 2012 Karzeł, Down i inne żywioły Jolanta Janiczak reżyseria Wiktor Rubin scenografia Małgorzata Szydłowska kostiumy Dorota Nawrot reżyseria światła Bartosz Nalazek producenci Festiwal Boska Komedia / Teatr Nowy w Łodzi im. Kazimierza Dejmka / Teatr Łaźnia Nowa występuja: Beata Kolak, Mirosława Olbińska, Aleksandra Padzikowska (gościnnie), Katarzyna Żuk, Michał Bieliński, Daniel Chryc (gościnnie), Mateusz Janicki, Sławomir Sulej, Piotr Trojan premiera: 5 grudnia 2012 Pieta reżyseria, tekst i scenografia Zenon Fajfer producenci Festiwal Boska Komedia / Teatr Łaźnia Nowa Występują: Beata i Tomasz Schimscheiner premiera: 6 grudnia 2012 Jezus Chrystus Zbawiciel Klaus Kinski Reżyseria: Michał Zadara Perkusista: Leszek Lorent, Gitarzysta: Bartłomiej Tyciński obsada: Barbara Wysocka producenci Festiwal Boska Komedia / Teatr Dramatyczny M.St. Warszawy Im. Gustawa Holoubka premiera:7 grudnia 2012 W pewien sierpniowy wieczór. Ttrailer przedstawienia Jan Czapliński reżyseria Radosław Rychcik scenografia, kostiumy Katarzyna Borkowska muzyka Michał i Piotr Lis producent Festiwal Boska Komedia występują: Dominika Biernat, Natalia Kalita, Jaśmina Polak, Karolina Porcari, Ewelina Żak, Sebastian Łach, Wojciech Niemczyk, Tomasz Nosiński, Paweł Smagała

17 Personal Jesus Internetowy Magazyn Teatralia numer 38/2012 ścianie między psem a gorylem wyświetlane PURGATORIO: Niedowiara są klisze, na których widnieją głównie bezdomni, blokowiska, współczesne ulice. Mimo że za Dokąd zmierza świat? Jak bardzo rozwinął się od czasów Chrystusa? Czego Jezus nauczył chwilę na scenie pojawi się Barbara Wysocka, ludzi? Kim byłby dziś, gdyby nagle pojawił aby wykonać tekst przed laty wygłoszony przez się na ulicy wielkiego miasta? Czy byłby zadowolony z tego, co widzi? Czy odnalazłby się dujemy się w rzeczywistości tu-i-teraz. Aktorka Klausa Kinskiego, jesteśmy świadomi, że znaj- w dzisiejszej rzeczywistości? pojawia się przed mikrofonem, po czym odczytuje list gończy rozesłanym za Jezusem, zwanym I tym razem w przestrzeni klubu Fabryka na Zabłociu charakteryzującego się namalowanymi nieznanego pochodzenia, zadaje się z margine- też Zbawicielem: poszukiwany przez policję jest na ścianach psem i gorylem oraz kojarzonego sem społecznym, ofiarami przestępstw, także przede wszystkim z imprezami muzycznymi kryminalistami. Potem dochodzi do transformacji Wysocka przejmuje tożsamość Jezusa odbywa się koncert. Nietypowy, ale jednak koncert. Na scenie znajdują się perkusja oraz gitara, na samym środku mikrofon ze statywem zumienia dla wygłaszanych przez Nazarejczyka i opowiada historię o powszechnym braku zro- i podstawka pod nuty. W czterech miejscach na nauk, nadinterpretacji dokonywanej przez władzę, przywiązania ludzi do spraw doczesnych, i wiemy już, że po ponad dwóch tysiącach lat jesteśmy nadal w tym samym miejscu, tak samo którzy powinni koncentrować się na dzieleniu miłością ze wszystkimi ludźmi. grzeszni, wystawieni na pokusy, robiący wszystko na pokaz, łasi na dobra materialne, niezdolni Przez chwilę aktorce udaje się utrzymać nasze do bezinteresowności. Tylko czy nie wiedzieliśmy tego przed przyjazdem do Fabryki? maksymalne skupienie w jednej krótkiej chwili znowu wszystko wydaje się proste, łatwe do zrealizowania. Przez kilka sekund rozumiemy, Marcelina Nowakowska gdzie popełniliśmy błąd. Uzmysławiamy sobie, że się zgubiliśmy i wiemy, jak to naprawić. Rozumiemy, że wcale nie musimy wyznawać określonej religii, żeby być dobrymi, wiernymi samym Teatr Dramatyczny m. st. Warszawy im. Gustawa Holoubka sobie i ludziom. Chwila ta jednak mija równie Jezus Chrystus Zbawiciel szybko, jak się pojawia. Od momentu, w którym Klaus Kinski / Michał Zadara Wysocka opowiada już w trzeciej osobie historię reżyseria: Michał Zadara pojmania i ukrzyżowania Jezusa, nie można doczekać się końca spektaklu. Niczego nowego się perkusista: Leszek Lorent gitarzysta: Bartłomiej Tyciński nie dowiemy, ta opowieść jest wszystkim dobrze obsada: Barbara Wysocka znana. Z długiego fragmentu o ostatnich chwilach Zbawiciela dowiadujemy się jedynie, że ci, koprodukcja: Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie, Festiwal Boska którzy najbardziej przyczynili się do jego umęczenia, są jego ulubieńcami: to ludzie skrzyw- Komedia premiera: 7 grudnia 2012 dzeni, odrzuceni, ubodzy, głodni, wyrzuceni poza nawias. W ten sposób historia zatacza koło fot. Grzegorz Ziemiański fot. Grzegorz Ziemiański 32 33

18 Nieciekawa apostazja Apostazja to kontrowersyjne, świetnie nadające się na temat spektaklu, choć rzadko dyskutowane tabu. To zjawisko łączące w sobie problematykę porzucenia wiary, poszukiwania tożsamości, odnalezienia się w religii, przystosowania sposobu myślenia człowieka współczesnego do obowiązujących dogmatów. I wiele, wiele innych. Punkt wyjścia są wypowiedzi osób, które wystąpiły z Kościoła katolickiego oraz pomysł na interesujące przedstawienie zgromadzonych materiałów, co umożliwia zrobienie spektaklu nowatorskiego, zmuszającego do zastanowienia się nad własną duchowością czy też funkcjonowaniem jednostki religijnej w polskiej rzeczywistości. Niestety, w spektaklu Niewierni na planach się skończyło. Sposób realizacji przedstawienia jest niezwykle prosty, wręcz banalny. W drewnianych ławkach Internetowy Magazyn Teatralia numer 38/2012 media. Czego tu nie znajdziemy! Nerwica spowodowana uczestniczeniem we mszy świętej, dziewczyna poczęta metodą in vitro i wyklęta z tego powodu przez Kościół, ksiądz zakochany w mężczyźnie, pani onkolog pracująca z umierającymi dziećmi wszystko to stanowi zbiór religijnych nieszczęść. Niestety, żadna z opowieści nie ekscytuje widza, a narratorzy nie budzą większych emocji. Nawet można stwierdzić, że te wynurzenia mało kogo obchodzą, ponieważ ich wypowiedzi, zarówno w formie, jak i treści, niewiele różnią się od łzawych artykułów zamieszczanych w kolorowych tygodnikach. Co więcej, w większości przypadków gra aktorska także nie zachwyca. W konsekwencji przechodzi się obok naprawdę nieogranego tematu, jakim jest apostazja obojętnie lub nawet z uśmiechem na ustach, gdy scena ma charakter wybitnie komediowy. Po wyjściu ze spektaklu nie wywiązuje się dyskusja, nie rodzi się refleksja. Pozostaje niesmak, ale i on ulatnia się zdecydowanie zbyt szybko. You are my favourite drug Dwa splecione w miłosnym uścisku ciała. Kobieta i mężczyzna. Siła i słabość. Przemoc i czułość. Narkotyki i trans. Muzyka i cisza. Miłość i śmierć dwojga młodych, zagubionych ludzi aż do utraty tchu! Burzliwe love story wczesnych gwiazd punkrocka, basisty zespołu Sex Pistols Sida Vinciousa i jego kochanki byłej prostytutki Nancy Spungen, uczyniło tę parę mocnymi symbolami ery wyzwolonych lat 80., czasu sex drugs & rock n roll. Jako ikony popkultury o poruszającej tłumy historii stali się równocześnie barwnym, masowym produktem ożywającym na łamach gazet i srebrnym ekranie, papierowymi stereotypami młodych gniewnych. Konfrontację z tym wizerunkiem podejmuje francuski tancerz, choreograf i reżyser, Calude Bardouil w produkcji Nancy: wywiad. ustawionych na scenie, w scenografii imitującej Marcelina Nowakowska wnętrze współczesnego osiedlowego kościoła Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie z szarymi, betonowymi ścianami i długim dywanem, siedzą tytułowi niewierni. Przy uzyciu Niewierni scenariusz: Piotr Rowicki rozmaitych rekwizytów opowiadają swoje historie wypisania się z Kościoła. Gdy jedna osoba reżyseria: Piotr Ratajczak scenografia: Grupa Mixer mówi, pozostałe stają się ruchomym tłem jej wypowiedzi. Przejściom pomiędzy poszczególny- opracowanie muzyczne: Piotr Ratajczak mi opowieściami towarzyszą piosenki, głownie obsada: Przemysław Chojęta, Dariusz Fodczuk, Izabela Gwizdak, dawne rockowe przeboje lub utwory grane na modłę kościelną. Joanna Król, Barbara Kurzaj, Paweł Nie lepiej prezentuje się warstwa merytoryczna. Pabisiak, Tomasz Pisarek Każda historia związana jest z innym problemem, producent: Festiwal Boska Ko- mniej lub bardziej nagłaśnianym przez media 34 premiera: 8 listopada 2012 fot. Magda Hueckel 35 PURGATORIO: Wydarzenia specjalne Wraz z partnerującą mu na scenie Magdaleną Popławską tworzy poruszającą, intymną opowieść o kochankach, bliższą raczej klasycznym dramatom miłosnym niż rockowemu widowisku. Ten niezwykle wysmakowany estetycznie muzyczno-taneczny spektakl jest nie tylko spotkaniem twórców z legendą Sex Pistols, ich muzyką i historią, ale mówi przede wszystkim o spotkaniu dwojga niezależnych artystów. Rekonstruując i reinterpretując historię Sida i Nancy tworzą mocną, osobistą i ponadczasową opowieść o miłości i namiętności, w której muzyka, przemoc, narkotyki, seks przeplatają się z subtelnością i niewinnością pierwszego dotyku. Spotkanie dwojga przeznaczonych sobie ludzi zmienia się stopniowo w uzależnienie. Bo miłość jest jak heroina. Minimalistyczna scenografia połączenie pokoju hotelowego, studia filmowego ze stadionem

19 PURGATORIO: Niedowiara cie gitary są według mnie jednymi z najpiękniejszych elementów w całym spektaklu, pełne metafizyki i miłości. Sceny te, zestawione z brufot. K. Bieliński muzycznym w wersji mini ożywiana jest i dynamizowana przez grę świateł i cieni, muzykę rami Sex Pistols, scenami awantur i,,heroinotalnością i ekspresją God save the Queen, utwo- i działania postaci. Ciekawym rozwiązaniem wych ciągów, brutalnego seksu i wieńczącym jest obecność kamery śledzącej kochanków: spektakl pożegnalnym My way w wykonaniu spektakl przypomina projekcję filmową, zaciera się granica między fikcją a prawdą. Może jest symbolicznego. Nancy: wywiad jest tym samym roztrzęsionej Nancy, nabierają znaczenia niemal to jedynie symulacja rzeczywistości i nic, co się współczesną wersją Tristana i Izoldy czy Romeo wydarza na scenie, w istocie nie ma miejsca? Mimowolnie stajemy się jednak uczestnikami gry, i Julii (jak przyznaje w wywiadach sam reżyser). podglądaczami, częścią rozszalałego tłumu fanów lub partnerami, z którymi rozmowę prowa- Nancy: wywiad to opowieść o ludziach żyjących zbyt szybko i kochających zbyt mocno. Chęć dzi Popławska. Ten miłosny performans skupia wchłonięcia, nasycenia, stopienia się z kimś się właśnie na postaci Nancy wywiad staje się w jednym ciele, które staje się własną pożywką. intymną wypowiedzią kobiety zdominowanej Organizam, świadomy nadchodzącego końca, przez mężczyznę, niedoskonałej, osamotnionej, której życie jest niekończącym się, narkoty- powoli, boleśnie sam się zabija. Spektakl Bardouila i Popławskiej jest wspomnieniem punku i lat 80., życia (poniekąd zmarnowanego kowym letargiem. Nic nie jest powiedziane do końca, padają jedynie nieme pytania. i przegranego) dwojga młodych buntowników, Vinciousa i Spungen. Przede wszystkim jest to Wszystko zdaje się jednak pulsować i płynąć jednak opowieść o ludziach ł a k n ą c y c h miłości nawet jeśli prowadzi ona do autodestrukcji. w jakimś nieokreślonym rytmie dźwięków gitary, oddechów i westchnień, pojedynczych słów raz po raz atakując ostrością brzmienia i gestu, Magda Bałajewicz aby zaraz wyciszać się, uspokajać i wzruszać. Taneczne sekwencje Sida i Nancy oparte na jazzie, Nowy Teatr w Warszawie elementach jogi i modern, idealnie korespondują Nancy: wywiad z muzyką na żywo, pozostawiając szerokie pole reżyseria: Claude Bardouil do improwizacji. Idealna linia ciała, rzeźba i rytmiczność Bardouila, sceniczna charyzma i pew- wykonanie: Magdalena Popławska, Claude Bardouil ność, z jaką prowadzi partnerkę są imponujące. scenografia: Nicolas Grospierre Tożsamość obu postaci zostaje skonkretyzowana, a ich relacje jeszcze bardziej fascynujące. Po- muzyka: Paweł Andryszczyk, Adam Walicki ezja i piękno rozgrywanych przy białej ścianie reżyseria światła: Katarzyna Łuszczyk scen miłosnych, przenikanie się ruchów, gestów, premiera 20 kwietnia 2012 stapianie się ciał w jedno przy akompaniamen- Chodź, opowiem ci historię... Wszędzie tam, dokąd docieramy, ciągniemy za sobą cień nieopowiedzianych, niewyjaśnionych historii. Im dalej uciekamy, tym bardziej ten cień krępuje ruchy, spowalnia kroki. Pamięć, a za nią ciało, stają się przestrzenią konfliktu między obecnością a jej brakiem, utopijnym fantazmatem całościowej tożsamości a kuszącą perspektywą fragmentaryczności, niedookreśloności. I nawet jeśli jak chciał Makbet życie jest tylko pełną wrzasku i wściekłości, nic-nieznaczącą opowieścią idioty, warto ratować to nic przed milczącą ciemnością. Teatralna scena bywa miejscem owego rytuału ocalania. Tam prawdę lepi się ze słowa i ciała albo raczej próbę prawdy. Stamtąd mówi Wojtek Ziemilski i tam tańczy Mikołaj Mikołajczyk. Opowieść Ziemilskiego zaczyna się od problemu imienia polski Wojtek i portugalski Vvoitek co od razu, prosto i sugestywnie, wprowadza nas w świat wymakającej się definicjom tożsamości. Dalej tylko pogłębia się dekonstrukcja pewności. Fabularnym spoiwem spektaklu, który kompozycją przypomina performatywny collage, jest rozbierana na części pierwsze pamięć o dziadku Wojciechu Dzieduszyckim. W tę na wskroś intymną historię wplatają się inne: francuskiego choreografa Jérôme go Bela, portugalskiego performera João Fiadeiro a. Tak ekshibicjonizmem podszyty wykład kurczy się, a może rozrasta, do jednego pytania: kim jesteś? Ziemilski w Małej narracji redukuje wszelkie środki, eliminuje mimesis. Zaczarowuje scenę paradoksem zawartym w bezpośredniości; w gniewnej ironii i silnej sugestywności słów, które podaje w monotonnym rytmie, pozbawio-

20 nego teatralnej mocy intonacji, odczytu. Uwodzi Opowieść Mikołajczyka zaczyna się od muzyki i uwiedzionych widzów wiedzie tam, gdzie niewidzialnego kontrabasu to ona ogarnia wszelkie wybujałe ja unicestwia, obnażona najprostszymi przestrzeń i zdaje się abstrakcyjnym przedłuże- pytaniami o tożsamość, niepewność. niem ciała tancerza (przecież to jej niegdyś nie- Jego tekst oscyluje na granicy prozy intymnej odwołalnie powierzył własne życie). Autor autobiograficznego odcisnęło się na nim piętno ściśle indywidualnego Waiting tańczy w potencjalnie doświadczenia, a widz staje się świadkiem niekończącym się, nieomal psychodelicznym cyklu duchowej podróży autora-bohatera-narratora. obnażania i odkrywania trywialności ludz- Opowieść przeistacza się w historyczną, ale także kiego ciała. Widać, że bardzo wiele jest w nim egzystencjalną prowokację, rani i koi nieomal czegoś zniszczonego, cierpiącego. Ratuje to, co równocześnie. jeszcze się ostało. Nad kształtem przeszłości Ziemilskiego ciąży U Mikołajczyka metafory mieszkają właśnie absolutna niepewność, która nakłada się na teraźniejszość. w powtórzeniach, w całych sekwencjach. Nie ma Artysta mówi niejako z wnętrza la- tu miejsca dla gestów na wolności, ponieważ biryntu labirynt staje się przestrzenią egzystencjalną: balet jest formą zniewolenia. Tkwi w nim demo- w wielości motywów i kontekstów zanika niczne piękno, które zmusza tancerza do istnie- ciągłość, przeszłość przenika teraźniejszość, nia na granicy fizycznego bólu nie bez przyczyny co ostatecznie przekreśla złudzenie linearności. w pewnym momencie muzykę zastępuje Staje się przez to jednością z ogółem rzeczy przyspieszone, głośne bicie serca. Dzieje się rzecz istniejących i tych, które istniały kiedyś mała przedziwna pośród harmonijnych ruchów, wypracowanych narracja ociera się o transcendentną wielkość, form, czyniąc z własnej cielesności łączy życie jednostki z nacechowaną swoistym medium, czysto i niespiesznie Mikołajczyk odczarowuje uniwersalizmem szerszą opowieścią. taniec. Artysta od samego początku PURGATORIO: Wydarzenia specjalne występuje nago, ale nie po to, by zachwycać ujmującym bec wymogu doskonałości świat doskonały pięknem męskiej doskonałości ani po jest światem niemożliwym, a przez to bliskim to, żeby oburzać perwersyjnym bezwstydem. śmierci. Dlatego, w obecności widzów, goli głowę Czyni to, ponieważ pragnie obdarzyć głosem zdziera maszynką idealność formy, dlatego ciało prawdziwego człowieka, a zarazem ośmieszyć staje przed mikrofonem i chociaż nie umie śpie- idealistyczną wizję człowieka-boga. Jego wać ani nie zna tekstu, wykrzykuje słowa pio- ciało mówi poprzez zmęczenie, urywany oddech, senki o ciągle-ciągle-tej samej historii. Nade- strugi potu. Mówi za Mikołajczyka o jego szła pora prób odkupienia znudzonej duszy, wysenki wściekłości, o bólu, o rozpaczy, ale mówi też kupienia ciała z przepaści. Długo na to czekał. za wszystkie odpersonalizowane ciała. Bardzo *** konkretna tożsamość staje się alegorią każdego Opowiadanie jest jedną ze zdolności poznawczych klasycznego tancerza. Czas materializuje się człowieka. Opowiadają zwykli ludzie ob- możemy go zobaczyć w powtarzanych z upiorną darzeni metafizycznym niepokojem istnienia. uporczywością baletowych ćwiczeniach oraz Zarówno Ziemilski, jak i Mikołajczyk wędrują w coraz bardziej zmęczonym ciele performera. przez swoje opowieści tak, jakby tworzyły one Męczy się ciało, ale męczy się także duch. W połowie jedyną dostępną realność. Bez cienia pretensji do gestu albo między gestami Mikołajczyk sugerowania światu, że oto wszystko zrozumieli, zmienia intonację stara się zagłuszyć zniewalający, wypowiedzieli, wyśpiewali, że się w końcu do- onieśmielający głos klasycznej harmonii czekali. i wprowadza do układu elementy tańca nowoczesnego. Teraz tańczy w geście sprzeciwu wo- Alicja Müller Teatr Studio imienia Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie Mała narracja scenariusz, reżyseria i wykonanie: Wojtek Ziemilski premiera: 20 marca 2010 Stary Browar w Poznaniu Waiting pomysł, choreografia, wykonanie: Mikołaj Mikołajczyk premiera: Stary Browar w Poznaniu, 26 czerwca fot. Janusz Szymański, spektakl Karzeł, Down i inne żywioły