Ludi Megalenses obrzędy, widowiska, teatr (w: Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, pod red. J. Olko, Warszawa 2008, s ).
|
|
- Kajetan Grzybowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Henryk Kowalski (UMCS Lublin) Ludi Megalenses obrzędy, widowiska, teatr (w: Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, pod red. J. Olko, Warszawa 2008, s ). We współczesnych badaniach nad genezą i rozwojem teatru w starożytności szczególną uwagę poświęca się jego powiązaniom z obrzędami religijnymi. Związki te od samego początku były dość bliskie: rytuał religijny i widowiska teatralne posługiwały się podobnymi formami przekazu, na które składały się: słowo, gest, mimika, muzyka, taniec, kostiumy itd. 1 Także forma, czas, organizacja i sposoby przedstawień teatralnych, jak też lokalizacja miejsc ich wystawiania ściśle wiązały się z elementami religijnymi. 2 Do najbardziej charakterystycznych przykładów połączenia elementów rytuału religijnego z widowiskowymi, w tym także teatralnymi, należały niewątpliwie ludi Megalenses, organizowane w Rzymie od II wieku p.n.e. Głównym celem przedstawionego artykułu jest wyjaśnienie: w jaki sposób rytuał religijny ku czci Kybele i Attisa wpływał na formy i treść przedstawień teatralnych oraz jaka była rola widowisk w tych ceremoniach religijnych? Jedną z głównych cech życia publicznego starożytnych Rzymian było jego ścisłe powiązanie z religią. Wszystkie oficjalne czynności wymagały zasięgnięcia odpowiednich wróżb i dokonania przewidzianych obrzędów. Szczególnym przejawem tego typu religijności była słynna pietas pobożność. 3 Przejawiała się ona przede wszystkim w oddawaniu czci bogom i bezwzględnym przestrzeganiu rytuałów i zasad religijnych, które we wczesnym okresie dziejów Rzymu regulowały również formy współistnienia w społeczeństwie. Ceremoniał religijny, na który składały się: modlitwy, ofiary, procesje itd., cechowało dążenie do przesadnej skrupulatności. Należy przy tym podkreślić, że formalnie uczestnictwo w oficjalnych kultach i uroczystościach nie było dla zwykłych ludzi prawdopodobnie 1 Przegląd koncepcji antropologicznych na temat związku religii i teatru zob. M. Kocur, Teatr antycznej Grecji, Wrocław 2001, s.28 i n. 2 I. Nielsen, Cultic Theatres and Ritual Drama. A Study in Regional Development and Religious Interchange between East and West in Antiquity, Aarhus Cicero, De haruspicum responsis, 19, Polibius, VI, 6-8. Por. R. Muth, Einführung in die griechische und römische Religion, Darmstadt 1998, s.202 i n.; J. Scheid, Religion et piété à Rome, Paris 1985, s.17 i n 1
2 plebsu. 9 Do najbardziej znaczących zarówno pod względem religijnym, jak też politycznym obowiązkowe, a wynikało raczej z różnego rodzaju osobistych motywów. 4 W nowszej literaturze poświęconej religii rzymskiej zwraca się uwagę na działania państwa zmierzające do większego zaangażowania religijnego szerokich rzesz plebsu, m.in. poprzez wprowadzanie nowych form obrzędów. 5 Przykładem połączenia ceremoniału religijnego z elementami widowiskowymi i teatralnymi w starożytnym Rzymie były ludi. Ich wprowadzenie zwiększało możliwości uatrakcyjnienia świąt i rytuałów, a jednocześnie stwarzało okazje do oddziaływania na ludność poprzez wykorzystanie nowych sposobów komunikacji społecznej. 6 Dotyczyło to również ludi scaenici, których geneza związana jest z początkami rzymskiego teatru. 7 N. Horsfall w pracy o kulturze plebsu rzymskiego podkreśla znaczenie form teatralnych dla rozwoju kultury masowej w Rzymie (np. powtarzano pieśni lub cytowano frazy usłyszane w teatrze). 8 Miejsca przedstawień teatralnych stały się jednocześnie terenem agitacji politycznej, a widowiska stwarzały możliwości manipulowania nastrojami należały ludi Megalenses. Kult Wielkiej Matki został wprowadzony w Rzymie podczas II wojny punickiej, w 204 r. p.n.e. na podstawie interpretacji ksiąg sybilińskich. 10 Głównym akcentem było sprowadzenie z Pessinuntu w Azji Mniejszej świętego czarnego kamienia, prawdopodobnie meteorytu, czczonego przez ludność miejscową jako symbol Wielkiej 4 Por. Scheid, Religion, s.129 i n.; P.Veyne, Inviter les dieux, sacrificier, banqueter. Quelques nuances de la religiosité gréco-romaine, Annales. Histoire, Sciences sociales, 2000, T. 55, N o 1, s Inaczej problem ten przedstawiał się w odniesieniu do kultów prywatnych lub zbiorowych (kolegia). 5 Por. B. Linke, Emotionalität und Status: zur gesellschaftlichen Funktion von supplicationes und lectisternia in der römischen Republik, w: A. Kneppe, D. Metzler (hrsg.), Die emotionale Dimension antiker Religiösität, Münster 2003, s Zob. G. Piccaluga, Elementi spettacolari nei rituali festivi romani, Roma 1964; J. M. André, Griechische Feste, römische Spiele. Die Freizeitkultur der Antike, Stuttgart 1994, s.137 i n.; F. Bernstein, Ludi publici. Untersuchungen zur Entstehung und Entwicklung der öffentlichen Spiele im republikanischen Rom, Stuttgart 1998, s. 119 i n.; 7 I. Nielsen, dz.cyt., s : wyróżnia 2 fazy w początkach i rozwoju przedstawień teatralnych w Rzymie: Dramatic Rituals i Ritual Drama. 8 N. Horsfall, La cultura della plebs romana, Barcelona 1996, s. 9 i n. 9 Por. G. Laser, Populo et scaenae serviendum est. Die Bedeutung der städtischen Masse in der Späten Republik, Trier, 1997, s. 92 i n.; Ch.Döbler, Politische Agitation undöffentlichkeit in der späten Republik, Frankfurt am Main 1999, s. 67 i n. 10 Szczegółowy opis wydarzeń relacjonuje Liwiusz: 29,
3 Macierzy Bogów. 11 Akt ten miał przede wszystkim znaczenie religijne, istotne jednak były też konteksty polityczne. Stanowił nawiązanie do trojańskiej przeszłości Rzymian, a jednocześnie utwierdzał sojusz z królestwem Pergamonu, skierowany przeciwko Filipowi V, królowi Macedonii. Zawierał także elementy wewnętrznej walki politycznej poprzez wyeksponowanie roli Scypiona Nazyki i Klaudii Kwinty, reprezentujących dwa najbardziej w tym okresie wpływowe rody: Korneliuszy i Klaudiuszy. 12 Anatolijski kult Matki Idajskiej - Kybele związany był przede wszystkim z obrzędami o charakterze misteryjnym, poświęconymi Bogini i jej kochankowi Attisowi. Główne uroczystości odbywały się wiosną i symbolizowały śmierć i powrót do życia Attisa. Rozpoczynało je rytualne ścięcie sosny, symbolu Attisa, którą ubierano jak zwłoki i ustawiano w świątyni. 13 Następował okres żałoby, w czasie którego kapłani przy dźwiękach muzyki odbywali rytualne tańce, zadając sobie przy tym rany. Na trzeci dzień grzebano posąg Attisa. Pogrzeb stawał się jednak jednocześnie zapowiedzią powrotu boga do życia, co następowało w kolejnym dniu i rozpoczynało okres radości. 14 Oprócz obrzędów o charakterze publicznym kult ten obejmował także tajne ceremoniały przeznaczone dla kapłanów i wtajemniczonych. Były to m.in.: taurobolium chrzest nowicjusza krwią zabijanego byka, kultowe uczty na instrumentach muzycznych (bębny i cymbały), wreszcie rytuał samokastracji połączony z przyjęciem do stanu kapłańskiego. 15 W Rzymie kult Magna Mater uzyskał charakter bardziej uniwersalny poprzez wprowadzenie oficjalnych uroczystości, odbywających się w dniach od 4 do 10 kwietnia i obejmujących oprócz modlitw, ofiar i procesji także specjalne uczty (mutationes cenarum) oraz widowiska: ludi circenses i ludi scaenici. Dokładna data ustanowienia ludi Megalenses jest sporna. Liwiusz wspomina o igrzyskach urządzonych już w 204 roku p.n.e. z okazji 11 Por. przekazaną przez Herodiana ( I, 11, 3) legendę o posągu, który spadł z nieba. 12 Por. T.Köves-Zulauf, Zur Empfang der Magna Mater in Rom, Historia, 1963, 12, s ; J.Gérard, Légende et politique autour de la Mère des Dieux, Revue des Études Latines, 1980, 58, s ; E.Gruen, The Advent of the Magna Mater, w: Tenże, Studies in Greeks Culture and Roman Policy, Berkeley-Los Angeles- London 1996, s. 5-33; Ph. Borgeaud, La Mère des dieux. De Cybèle à la Vierge Marie, Paris 1996, s.89 i n.; P. J. Burton, The Summoning of the Magna Mater to Rom, Historia, 1996, 45, s Według legendy Attis pod sosną dokonał samokastracji i tam zmarł. Szerzej na temat legend i kultu Attisa zob. M.G. Lancelotti, Attis. Between Myth and History: King, Priest and God, Leiden-New York-Köln 2002, (rozdz. I.) 14 G. Sfameni Gasparro, Soteriology and Mystic Aspects in the Cult of Cybele and Attis, Leiden Zob. M. J. Vermaseren, Cybele and Attis. The Myth and the Cult, London 1977, s. 96 i n. 3
4 p.n.e. 17 Same ludi stanowiły tylko jeden z elementów uroczystości religijnych ku czci przybycia Magna Mater do Rzymu, była to jednak prawdopodobnie uroczystość jednorazowa. 16 Za datę wprowadzenia ludi Megalenses przyjmuje się rok 194 p.n.e. lub 191 Wielkiej Bogini. Miały one charakter arystokratyczny, chociaż uczestniczyły w nich także szerokie rzesze plebsu. 18 Cyceron wspomina też, że prawo udziału w ludi mieli wyłącznie ludzie wolni, przed rozpoczęciem widowisk herold usuwał z teatru niewolników. 19 Na podkreślenie zasługuje fakt, że od samego początku wprowadzono podział dotyczący ceremonii. W trakcie świąt Megalezyjskich dominował ritus Graecus i elementy rytuału rzymskiego. 20 Obrzędy typu anatolijskiego były ograniczone, a Rzymianie nie mogli pełnić funkcji kapłańskich. Uroczystości charakteryzowały się połączeniem rytuału religijnego z elementami widowiskowymi i teatralnymi. W okresie republikańskim były organizowane przez edyla kurulnego. Rozpoczynały się 4 kwietnia od złożenia w świątyni ofiary, w postaci tzw. moretum półmiska wypełnionego ziołami. 21 Ważnym składnikiem religijno-politycznym Megalezjów były tzw. mutationes caenarum. Były to uroczyste obiady, organizowane wieczorem 4 kwietnia przez stowarzyszenia religijne sodalitates, w których uczestniczyły rodziny patrycjuszowskie. 22 Ich wystawność z czasem zaczęła osiągać znaczną skalę, co stało się powodem interwencji senatu w 161 r. p.n.e. (senatus consultum de ludis Megalensibus), 16 Livius, 29, 14, Livius, 34, 54, 3: Megalesia ludos scaenicos A. Attilius Serranus, L. Scribonius Libo aediles curules primi fecerunt. W innym fragmencie ( ): datuje początek ludi scaenici na rok 191 p.n.e., łącząc je z poświęceniem świątyni na Palatynie. Szerzej dyskusję zob. Bernstein, dz. cyt., s.186 i n. 18 W Rzymie uważano je za patrycjuszowskie i przeciwstawiano ludi Ceriales, odbywającym się w dniach kwietnia, które uchodziły za plebejskie. Zob. Aulus Gellius, Noctes Atticae, XVIII, 2, 11:... quam ob causam patricii Megalensibus mutitare soliti sint, plebes Cerealibus. Por. G. Radke, Betrachtungen zu den Feriae des Monats April, Pomoerium, 1994, 1, s (s. 55); B. S. Spaeth, The Roman Godess Ceres, Austin 1996, s. 92 i n. 19 Cicero, De haruspicum responsis, Bernstein, dz. cyt., s.200. Na temat ritus Graecus zob. J. Scheid, Graeco ritu : A typicall Roman way of honoring the Gods, Harvard Studies of Classical Philology, 1996, 98, s W jego skład wchodziły prawdopodobnie takie rośliny jak: czosnek, kolendra, ruta itd. Por. Vergilius, Moretum, 89 (w: Appendix Vergiliana); Ovidius, Fasti, IV, Fasti Praenestini, w: Inscriptiones Italicae, XIII, 2, s.127. Aulus Gellius, Noctes Atticae, II, 24, 2; Cicero, Cato Maior, 45. Por. A.Brelich, Offerte e interdizioni alimentari nel culto della Magna Mater a Roma, Studi e Materiali di Storia delle Religioni, 1965, 36, s
5 które zobowiązywało uczestników biesiad do ograniczenia wydatków do 120 asów oraz wprowadzało zakaz używania importowanego wina i naczyń srebrnych powyżej 100 funtów. Jego postanowienia rozszerzyła następnie uchwalona w tym samym roku lex Fannia cibaria. 23 Igrzyska obejmowały ludi circenses, podczas których urządzano wyścigi rydwanów, zawody sportowe i akrobatyczne oraz ludi scaenici, czyli przedstawienia teatralne. Ich szczegółowy zakres podaje Cyceron: igrzyska cyrkowe obejmowały: biegi, walkę na pięści, zapasy i wyścigi konne; teatr: śpiew i grę na lutniach i fletach. 24 W okresie późnej Republiki utrzymywały one charakter patrycjuszowski poprzez dominację widowisk teatralnych, które trwały od 4 do 9 kwietnia. 25 Główne uroczystości religijne oraz ludi scaenici odbywały się na Palatynie przed świątynią Magna Mater. 26 Cyceron wspomina, że rozgrywały się przed oczami samej Magna Mater, przy czym senatorowie zajmowali pierwsze miejsca. 27 Na temat dokładnej lokalizacji teatru istnieją w literaturze rozbieżności. Cyceron wspomina: Illi (C. aut Appii Claudii - H.K.), cum ludos facerent, servos de cavea exire iubebant: tu in alteram servos immisisti, ex altera liberos eiecisti. 28 Cyceron użył tu terminu: cavea. W innych miejscach tej samej mowy stosuje jednak określenie: scaena: servorum (...) omnibus in scaenam ; (...) omne servitum permissu magistratis liberatum in alteram scaenam immissum, alteri praepositum. 29 Ostatnie badania archeologiczne przed świątynią Magna Mater na Palatynie przyniosły ciekawe odkrycia, które pozwoliły na rekonstrukcję tego placu. Sama świątynia 23 Aulus Gellius, Noctes Atticae, II, 24, 2. Por. Macrobius, Saturnalia, III, 17,4. Na temat lex Fannia i ustawodawstwa przeciw luksusom zob. A. Bottiglieri, La legislazione sul lusso nella Roma repubblicana, Napoli 2002, s.138 i n. 24 Cicero, De legibus, II, 38. Por. H. H. Scullard, Festivals and Ceremonies of the Roman Republic, New York 1981, s. 97 i n. 25 Różniły się tym od ludi Romani i ludi plebei, podczas których przedstawienia teatralne i widowiska cyrkowe zajmowały taką samą liczbę dni. 26 O dedykacji świątyni zob. E. M. Orlin, Temples, Religion and Politics in The Roman Republic, Leiden-New York-Köln 1997, s.109 i n. 27 Cicero, De haruspicum responsis, 24:... de illis ludis loquar, quos in Palatio nostri maiores ante templum in ipso Matris magnae conspectu Megalesibus fieri celebrarique voluerunt, (...) quibus ludis primum ante populi consessum senatui locum P.Africanus iterum consul ille maior dedit. Por. J.A.Lenaghan, A Commentary on Ciceros Oration De haruspicum responsis, Princeton 1963, s Cicero, De haruspicum responsis, Tamże, 22; 25. 5
6 znajdowała się na podium ok. 18 x 33 m., a przestrzeń przed nią tworzyła nieregularny trójkąt (ok. 30 x 24 m.). Powodowało to, że plac przed nią był zbyt mały by mógł się tam znajdować regularny teatr. 30 Prawdopodobnie była to jedynie prowizoryczna konstrukcja drewniana. Jednocześnie słowa Cycerona: altera (...) altera mogłyby wskazywać, iż funkcjonowały dwie widownie. W literaturze brak jest na ten temat konsensusu, część badaczy przyjmuje, iż chodzi o drugi teatr, który znajdował się prawdopodobnie od strony Luperkalu, inni, że było to jeden teatr, ale z dwoma widowniami. 31 Wspomniane przez Cycerona słowa: in ipso Matris magnae conspectu związane były z rytuałem zwanym: sellisternium. (odmiana lectisternium). Polegał on na umieszczeniu symboli Bogini na specjalnie przygotowanym tronie, który ustawiano na honorowym miejscu. Zdobiono je wieńcami, perfumowano, a na stołach pojawiało się mięso, wino i ciastka. Obrzęd ten należał do ritus Graecus i był częścią pompa theatralis. 32 Tematyka przedstawień nie była początkowo ściśle związana z obrzędami ku czci Wielkiej Bogini. Dominowały komedie, często były to przedstawienia premierowe. W 191 roku p.n.e. wystawiono komedię Plauta: Pseudolus. 33 W latach p.n.e. miały miejsce premiery czterech komedii Terencjusza: Andria, Hecyra, Heautontimorumenos, Eunuchus. 34 Interesujące jest jednak, że w II połowie II wieku i w początkach I wieku p.n.e. powstały dwie komedie (togaty), zatytułowane: Megalensia. Autorem pierwszej był Lucjusz Afraniusz. Niestety zachował się tylko jeden mały fragment, w którym jakaś kobieta przemawia do swego kochanka. Taki sam tytuł nosiła komedia Tytusa Kwinkcjusza Atty. Także z niej zachował się jedynie fragment odnoszący się do jakiejś dyskusji podczas uczty. Prawdopodobnie treść obu komedii nie wiązała się bezpośrednio z kultem Magna Mater, a tytuły sugerowały jedynie czas i miejsce akcji Por. rekonstrukcję: P. Pensabene, Scavi nell area del Tempio della Vittoria e del santuario della Magna Mater del Palatino, Archeologia laziale, 1988, 9, s.54-67; Tenże, Magna Mater, aedes, w: E.M.Steinby (a cura di), Lexicon Topographicum Urbis Romae, vol. III, Roma 1996, s ; Nielsen, dz. cyt., s.172 nn. 31 Dwa teatry: J. A. Hanson, Roman Theater - Temples, Princeton 1959, s.14 prz. 29; przeciwko Lenaghan,dz. cyt., s. 124 i n. Szerzej dyskusję na ten temat zob. S. M. Goldberg, Plautus on the Palatine, Journal of Roman Studies, 1998, 88, s Szerzej zob. Bernstein, dz. cyt., s.203 i n. 33 Por. Bernstein, dz. cyt., s.201; E. Skwara, Historia komedii rzymskiej, Warszawa 2001, s Por. Scullard, dz. cyt., s. 98; Skwara, dz.cyt., s Afranius, Megalensia: Adesto! adsentio. Te non amare me cordate ac saniter ; Atta, Megalensia: nempe (adstat) sinus apud mensam, ubi sermo solet, suboriri seditiosus. Por. L.Stankiewicz, Komedia Lucjusza Afraniusza i jej związki z innymi odmianami komedii, Wrocław 1999, s Według autorki (s.154) także 6
7 U Owidiusza znajdujemy jednak wskazówkę, że istniał prawdopodobnie także utwór sceniczny (praetexta???) opowiadający historię Klaudii Kwinty i cudownego sprowadzenia czarnego kamienia Kybele z Ostii do Rzymu. 36 Wiązało się to prawdopodobnie z kształtującą się od połowy I wieku p.n.e. legendą o Klaudii, która, gdy statek osiadł na mieliźnie schwyciła za sznur i pociągnęła go Tybrem, aż do Rzymu. 37 Występy w teatrze obejmowały nie tylko przedstawienia komedii, czy tragedii, ale także występy muzyków, śpiewaków i tancerzy. 38 Niestety nie wiadomo, czy treść ich prezentacji nawiązywała bezpośrednio do samego święta lub mitu o Kybele i Attisie. Charakterystyczne jest przy tym, że oprócz przedstawień teatralnych odbywały się także w tym samym czasie widowiska innego rodzaju. Świadczy o tym słynna historia z 165 roku p.n.e., związana z wystawieniem komedii Terencjusza pt. Hecyra. Jak opowiada sam autor, w dopisanym później prologu, organizatorzy zostali zmuszeni do przerwania przedstawienia, gdyż widzowie oczekujący na pokazy linoskoczków i walki pięściarzy czynili wielki hałas, uniemożliwiając występy aktorom. 39 Ostatni dzień ludi Megalenses (10 kwietnia) poświęcony był widowiskom cyrkowym. Uroczystości rozpoczynała procesja, która wyruszała z Kapitolu i drogą przez Forum, Welabrum i Forum Boarium zdążała do Circus Maximus. Jej przebieg opisał Owidiusz: niesiono w niej posągi bogów, na czele Wiktoria, dalej Neptun, Mars, Apollo, Minerwa, tytuł innej komedii Afraniusza: (Ida) nie ma nic wspólnego z górą we Frygii związaną z Kybele, lecz jest imieniem dziewczyny. 36 Ovidius, Fasti, IV, 326: sed et scaena testificata loquar. Spr. Ovid, Fasi IV O Megalesiach. Por.Kragelund s.19 (Symb.Osl 2002, 77) Por. Scullard, dz. cyt., s Inna wersja przedstawiała Klaudię ciągnącą statek uczepiony do jej warkocza. Por. Gerard, dz.cyt., s. 164 i n.. Z I wieku n.e pochodzi ołtarz dedykowany przez Klaudię Syntache przedstawia: postać kobiecą ciągnącą okręt z posągiem Kybele. Napis : MATRI DEVM ET NAVI SALVIAE /SALVIAE VOTO SUSCEPTO/ CLAUDIA SYNTHYCHE/ D D (Vermasseren, Corpus Cultus Cybelae Attidisque, t.3, Leiden 1977 pl. CXIII). Statua Kladii Kwinty została na zlecenie senatu wystawiona w portyku świątyni, dwukrotnie niszczona przez ogień: Valerius Maximus:I,8,11: quod Quintae Claudiae statua in uestibulo templi Matris deum posita, bis ea aede incendo consumpta: prius P.nasica Scipione (et) L.bestia, item M.Seruilio L.Lamia consulibus, In sua basi flammis intacta stetit. Cic. Cael 34 (jako matrona), por. Har.22,27, Diod.Sic. 34,33,2 jako Valeria; Sen. De matrim frg. 80H jako westalka zob Wiseman 1979 s Cicero, De haruspicum responsis, 23; Tenże, De legibus, II, Terentius, Hecyra, prol. III, Por. M. Cytowska, H. Szelest, L. Rychlewska, Literatura rzymska. Okres archaiczny, Warszawa 1996, s
8 Ceres, Bakchus, Polluks i Kastor oraz Wenus. W chwili przybycia do Circus Maximus pretor (w okresie republikańskim edyl kurulny) dawał znak do rozpoczęcia wyścigów. 40 Wszystkie wymienione obrzędy i widowiska miały charakter religijny i obowiązywały wszystkie przewidziane rytuałem procedury. 41 W przypadku błędu w ceremonii lub niespodziewanego wydarzenia konieczne było zastosowanie instauratio, czyli powtórzenia obrzędu lub nawet całych ludi. 42 Przykładem może być słynny incydent, do którego doszło w trakcie ludi Megalenses w 56 roku p.n.e. Klodiusz przewodnicząc jako edyl wspomnianym uroczystościom wpuścił podczas ludi scaenici do teatru niewolników. Wywołało to, jak podaje Cyceron, powszechne oburzenie, ponieważ uczestnictwo w nich było zarezerwowane dla ludzi wolnych. 43 Mówca uznaje, iż było to świadome i celowe znieważenie kultu Magna Mater, tym bardziej znaczące, że ród Klaudiuszy miał szczególne związki z tym kultem, m.in. poprzez wspomnianą Klaudię Kwintę, która brała udział we wprowadzeniu posągu Kybele do Rzymu. 44 Interpretacja Cycerona o naruszeniu religijnego charakteru igrzysk i wystąpieniu Klodiusza przeciw kultowi Wielkiej Bogini jest dość powszechnie przez badaczy współczesnych odrzucana. W literaturze zarysowują się przy tym dwa stanowiska: część autorów (m.in. J. Colin, A. Kirsopp Michels, J. Gérard ) przyjmuje, iż wpuszczenie niewolników było aktem politycznym, a jego aspekty religijne zostały wyolbrzymione przez Cycerona, który wykorzystał je dla własnych celów propagandowych. T. Łoposzko uznał, iż 40 Ovidius, Amores, 3, 2, ; Fasti, 4, 391. Por. Scullard, dz. cyt., s Cicero, De haruspicum responsis, 24, określa je: qui sunt more institutisque maxime casti sollemnes, religiosi. 42 Cicero, De haruspicum responsis, 23 wymienia określone przypadki: gdy chłopiec posiadający żyjących rodziców związanych confarreatio (puer ille patrimus et matrimus) nie dotknął ziemi lub upuścił lejce, tancerz zatrzymał się, fletnista przerwał grę, edyl pomylił się itd. Wspomniani chłopcy kierowali prawdopodobnie rydwanami (tensam tenere), na których przewożono posągi bogów. 43 Cicero, De haruspicum responsis, 22 : Vis enim innumerabilis incitata ex omnibus vicis collecta servorum ab hoc aedile religioso repente e fornicibus ostiisque omnibus in scaenam signo dato immissa irrupit. Tua tum, tua, Cn.Lentule, eadem virtus fuit, (...) te, nomen, imperium, vocem, adspectum, impetum tuum stans senatus equitesque Romani et omnes boni sequebantur, cum ille servorum eludentium multitudini senatum populumque Romanum vinctum ipso consessu et constrictum spectaculis atque impenditum turba et angustis tradisset. Por. ibid.24:... hos ludos servi fecerunt, servi spectaverunt, tota denique hoc aedile servorum Megalesia fuerunt. Cyceron porównał ich do roju pszczół (ibid.,25), a wymienione ludi do igrzysk : cum Athenionis aut Spartaci exemplo. (ibid,26). 44 Cicero, De haruspicum responsis, 27. Mówca powoływał się też na wystawne igrzyska, które zorganizował ojciec P. Klodiusza, Appiusz Klaudiusz Pulcher w 91 roku p.n.e. 8
9 było to częścią planu Klodiusza, mającego na celu zdobycie sympatii niewolników. 45 Inni dopuszczają wymiar religijny. C. Gallini sugeruje, iż był to akt propagandy religijnej, mającej ukazać niewolnikom i biedocie, że ich wolność polityczna i religijna jest ograniczana przez arystokrację. Podobnie H. Benner, który sądzi, iż Klodiusz chciał w ten sposób pozbawić kult Magna Mater i ludi Megalenses ekskluzywności, chociaż łączy je z wydarzeniami politycznymi, związanymi z głodem i drożyzną. 46 Ostatnio nową argumentację zaproponował Th. Köves-Zulauf, który przedstawił interesującą hipotezę, że działania Klodiusza były rezultatem przygotowanego planu propagandy religijnej, mającej na celu atak na arystokratyczność kultu Magna Mater i rozszerzenie go wśród plebsu i niewolników. 47 Autor powiązał to ze sprawą poparcia udzielonego przez Klodiusza królowi Brogitarowi w jego sporze z Dejotarem o Pessinunt, gdzie znajdowała się słynna światynia Kybele. Cyceron zarzucał Klodiuszowi, iż za znaczne pieniądze przyznał ją Brogitarowi - Gallo-graeco, impuro homino ac nefario, zamiast Dejotarowi - człowiekowi religijnemu i przyjacielowi ludu rzymskiego. 48 Th.Köves-Zulauf nawiązał też do lokalizacji miejsca igrzysk, stwierdzając, że Klodiusz chciał rozpropagować elementy frygijskie kultu Kybele, związane z Attisem i poprzez świątynię mógł wprowadzić jego kapłanów, jednocześnie wpuszczając niewolników na widownię. 49 Wiązało się to prawdopodobnie z pojawieniem się nowych ceremoniałów. Z połowy I wieku p.n.e. mamy informacje o funkcjonowaniu w Rzymie elementów rytuału anatolijskiego. Orientalni kapłani Kybele, zwani gallami, często brocząc krwią z zadawanych 45 J.Colin, Les sénateurs et la Mère des Dieux aux Megalesia, Latomus, 13,1954, s ; A.Kirsopp Michels, Lucretius, Clodius and the Magna Mater, w: Mélanges J.Carcopino, Paris 1966, s ; J.Gérard, dz. cyt., s (s.164 nn.); T.Łoposzko, Clodio e gli schiavi, Acta Classica Universitatis Scientiarum Debrecenensis, 21,1985, s (s.51 nn. i przypis 56) 46 C. Gallini, Politica religiosa di Clodio, Studi e Materiali di Storia delle Religioni, 1962, 32,s (s.270 i n.); H. Benner, Die Politik des P.Clodius Pulcher, Stuttgart, s.113 i n. Autor ten widzi podobieństwa z zamieszkami w czasie ludi Apollinares w teatrze w 57 roku p.n.e. (Asconius, s.48 Clark). Sugeruje przy tym, iż Klodiusz chciał w ten sposób przełamać monopol optymatów dla wykorzystywania ludi, widowisk teatralnych i igrzysk gladiatorskich w celach propagandowych. Por. też W. J. Tatum, The Patrician Tribune, Publius Clodius Pulcher, Chapel Hill and London 1999, s. 211 i n. 47 Th. Köves-Zulauf, Ciceros Todfeind Clodius - ein Spielverderber, Acta Classica Universitatis Scientiarum Debrecenensis, 1995, 31, s Cicero, De haruspicum responsis, Th. Köves-Zulauf, Ciceros Todfeind, s. 144 nn. 9
10 sobie ran, nosili posąg w procesji po ulicach Rzymu, śpiewając po grecku hymny przy wtórze fletów i bębnów. 50 Zbierali przy tym jałmużnę, co potwierdza Cyceron w traktacie De legibus, stwierdzając jednak, że winien być to wyjątek i tylko w określone dni. 51 Pojawienie się tych obrzędów należałoby powiązać z przybyciem do Rzymu w 102 roku p.n.e. Battakesa, kapłana Attisa z Pessinuntu i poparcia udzielonego mu przez Mariusza. 52 Interesujące jest również, że prawie w tym samym czasie powstał poemat Katullusa zatytułowany Attis. Poeta w latach podróżował po północnych regionach Azji Mniejszej, gdzie szczegółowo zapoznał się z rytuałami ku czci kochanka Kybele. Po powrocie do Rzymu napisał poemat opisujący dzieje Attisa i obrzędy ku czci jego i Wielkiej Bogini. 53 T. P. Wiseman sugeruje, że poemat ten został napisany z myślą o ludi Megalenses, być może z przeznaczeniem do recytacji jako hymn podczas tych uroczystości. 54 Innym obrzędem związanym z kultem Kybele były marcowe ceremonie nawiązujące do wydarzeń z historii Attisa. Ich wprowadzenie do rytuałów publicznych datuje się na okres cesarstwa za czasów Klaudiusza, chociaż prawdopodobnie urządzano je już w okresie republiki. 55 Trwały 12 dni od 15 do 27 marca, przy czym ich przebieg stanowił jakby teatralne odtworzenie mitu o Attisie. 56 Rozpoczynało je canna intrat wniesienie trzciny przez członków specjalnego stowarzyszenia religijnego: cannophori, dla upamiętnienia znalezienia Attisa na brzegu rzeki. Towarzyszyła temu ofiara z byka. Od 15 do 22 marca obowiązywał tygodniowy post. 22 marca rozpoczynał się rytuał określany jako: arbor intrat - wniesienie sosny, symbolizującej zmarłego Attisa. Członkowie innego kolegium religijnego: dendrophori ścinali sosnę, której pień owijano jak zwłoki i przystrajano fiołkami (według legendy wyrosły z ziemi, do której spłynęła krew Attisa) marca (określany jako dzień krwi sanguis) odbywał się pogrzeb Attisa, połączony z samookaleczaniem się, a 50 Por. Lucretius, II, Cicero, De legibus, II, 40: Stipem sustulimus nisi eam, quam ad paucos dies propriam Idaeae Matris excepimus. Por. II, Por. T. R. S.Broughton, Notes on Roman Magistrates, Historia, 1953, 2, s , (cz.2: Marius and the Mater Magna, s Por. B. M. Näsström, The Abhorrence of Love. Studies in Rituals and Mystic Aspects in Catullus Poem of Attis, Göteborg T. P. Wiseman, Catullus and his World, Cambridge 1985, s. 199 i n. 55 Por. G. Thomas, Magna Mater and Attis, Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt, Band II, 17, 3, s ; Boregaud, op.cit., s.131 i n. 56 Zob. M. Jaczynowska, Religie świata rzymskiego, Warszawa 1987, s Rubio, R. "Collegium dendrophorum: corporacion profesional y cofradia metroaca" Gerion 11 (1993)
11 nawet samokastracją kapłanów. 25 marca następował dzień zmartwychwstania (hilaria) rozpoczynający święta radości. Kolejny dzień przeznaczano na odpoczynek (requieto), po czym w dniu następnym (27 marca) odbywało się lavatio obrzęd obmycia posągu Kybele w strumieniu Almo. Posąg Bogini przystrojony w złotą koronę wyobrażającą zarys wież obronnych wieziono na rydwanie. Procesja odbywała się przy wtórze licznych instrumentów muzycznych. Po dokonaniu obmycia posągu przewożono go do świątyni na Palatynie. Z informacji pisarzy chrześcijańskich wynika, że obrzędom towarzyszyły elementy pantomimiczne (tańce i gesty przy wtórze chórów), prawdopodobnie nawiązujące do mitu o Kybele i Attisie. 58 Dyskusyjny jest natomiast problem funkcjonowania w Rzymie w okresie republikańskim wspomnianych tajemnych obrzędów misteryjnych ku czci Kybele i Attisa. Rytuał taurobolium w Rzymie jest datowany dopiero na okres rządów Trajana. Wiadomości pochodzą głównie od Apulejusza, który opisał rytuał inicjacji i wtajemniczenia. 59 Pojawienie się nowych obrzędów zmieniło prawdopodobnie częściowo charakter widowisk podczas ludi Megalenses. Nadal kontynuowano tradycyjne przedstawienia teatralne i igrzyska cyrkowe. Żyjący na przełomie I i II wieku n.e. poeta Juvenalis, opisuje w jednej z Satyr wyścigi podczas ludi circenses ku czci Magna Mater, które zgromadziły w cyrku cały Rzym. 60 Doszły jednak także widowiska pantomimiczne i taneczne przedstawiające sceny z opowieści o Kybele i Attisie. 61 Podsumowując rozważania na temat ludi Megalenses należy zwrócić uwagę na specyficzne połączenie różnych form rytuałów religijnych z elementami widowiskowymi i teatralnymi. Frygijskie obrzędy z uwagi na ich specyfikę były dość trudne do zaakceptowania dla wyższych warstw rzymskich. Od samego początku starano się więc dostosować kult Magna Mater do sytuacji politycznej poprzez rozbudowę elementów widowiskowych. Zwrócenie uwagi na formy teatralne było z jednej strony podkreśleniem ekskluzywności 58 Augustinus, De civitate Dei, 2, 4: Berecynthiae matri omnium, ante cuius lecticam die sollemni lavationis eius talia per publicum cantitabantur a nequissimis scaenicis ; Arnobius, Adversus nationes, 7,33. Por. Dion. Hal., II,19,4-5. (spr.) 59 Apuleius, Metamorphosis, XI, Rytuał taurobolium odbywał się w tzw. Phrygianum na Watykanie. Zob. W. Burkert, Starożytne kulty misteryjne, Bydgoszcz 2001, s. 90 i n.; Por. D. Musiał, Antyczne korzenie chrześcijaństwa, Warszawa 2001, s. 162 i n. 60 Iuvenalis, Saturae, XI, : ( totam hodie Romam circus capit ). Por. też satyrę: VI, 67-70, gdzie pisze o aktorkach, które po Megalezjach, a przed ludi plebei wyszły z teatru na forum. 61 Por. Goldberg, dz. cyt., s. 8 n 11
12 igrzysk, z drugiej strony przedstawienia stwarzały możliwości wykorzystywania ich do celów propagandowych. Charakterystyczne jest przy tym, przynajmniej w początkowej fazie (II-I w. p.n.e.), oderwanie treści widowisk od kultu Magna Mater i rytuałów jej poświęconych. Dominowały raczej komedie, co niezbyt korespondowało z charakterem święta. Pewne nowe elementy zaczęły pojawiać się już w I wieku p.n.e.: nawiązanie do tradycji Klaudiuszy i ich udziału w sprowadzeniu Bogini, poemat ku czci Attisa, niektóre obrzędy pochodzenia anatolijskiego. W I wieku n.e. pojawiły się, już oficjalne, organizowane przez państwo, obrzędy marcowe, symbolizujące śmierć i wskrzeszenie Attisa, w II wieku n.e. zaś rytuały misteryjne. Było to potwierdzeniem nowych trendów występujących w religii rzymskiej w tym okresie. Przejawiały się one poprzez wzrost zainteresowań kultami wschodnimi i misteriami, zwłaszcza o charakterze soteriologicznym, które dostarczały wewnętrznych przeżyć religijnych i stwarzały możliwości uzyskania życia po śmierci. 62 Wpłynęło to w pewien sposób na zmianę relacji między obrzędami i widowiskami podczas ludi Megalenses. Ceremonie religijne adaptowały niektóre formy teatralne: pantomimę, taniec, śpiew. Z kolei przedstawienia w teatrze nawiązywały, przynajmniej częściowo do mitów o Kybele i Attisie oraz sprowadzeniu Wielkiej Bogini do Rzymu. Nadal jednak zachowywały ścisły wymiar religijny jako część obrzędów, podczas których obowiązywały regulacje przewidziane dla poszczególnych form rytuału. 62 Musiał, dz. cyt., s.19 i n.; 143 i n. 12
Liturgia jako święta gra. Elementy teatralizacji w tzw. Mszy Trydenckiej
Maciej Olejnik Liturgia jako święta gra. Elementy teatralizacji w tzw. Mszy Trydenckiej Wprowadzenie: Przedmiotem mojej pracy jest problem przenikania świata teatru do katolickiej liturgii łacińskiej.
Bardziej szczegółowoŚcieżka: Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskich kl. I. Gimnazjum
Ścieżka: Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskich kl. I. Gimnazjum Realizacje/Treści programowe. Planowane osiągnięcia Nauczyciel Realizato- -rzy Data Realizowane zagadnienia, Problemy treści
Bardziej szczegółowoWystawianie sztuk Plautusa i Terentiusa
Katarzyna Wojtalik Katarzyna Wojtalik jest filologiem klasycznym, historykiem i lektorem języka polskiego. Prowadzi badania nad historią teatru rzymskiego, żywotami wczesnochrześcijańskich ascetek oraz
Bardziej szczegółowoInstytut Historii Historia Specjalność SYLABUS HISTORIA KULTURY GRECKO-RZYMSKIEJ
Instytut Historii Historia Specjalność SYLABUS Przedmiot HISTORIA KULTURY GRECKO-RZYMSKIEJ Prowadzący Dr Leonard Owczarek Forma zajęć konwersatorium Rok studiów I rok studiów II stopnia 2011/2012 (semestr
Bardziej szczegółowoSTAROŻYTNY TEATR GRECKI
SCENARIUSZ LEKCJI dla uczniów klas I - III STAROŻYTNY TEATR GRECKI AUTOR SCENARIUSZA mgr Hanna Kaźmierska SCENARIUSZ LEKCJI Czas realizacji: 2 x 45min TEMAT LEKCJI: W starożytnym teatrze greckim. CEL OGÓLNY:
Bardziej szczegółowoPrzedmiot humanistyczny (C) - opis przedmiotu
Przedmiot humanistyczny (C) - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Przedmiot humanistyczny (C) Kod przedmiotu 08.0-WH-PolitP-W-PH(C) Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Politologia / Relacje
Bardziej szczegółowoRegulamin corocznego Wojewódzkiego Turnieju Muzycznego Pro Sinfoniki
Regulamin corocznego Wojewódzkiego Turnieju Muzycznego Pro Sinfoniki 1 1) Turnieje muzyczne Pro Sinfoniki odbywają się corocznie. Udział w turnieju jest bezpłatny. 2) Celem każdego turnieju jest poznawanie
Bardziej szczegółowo1. Republika i jej społeczeństwo
Republika Rzymska 1. Republika i jej społeczeństwo Od 509 roku p.n.e. Rzym jest republiką Na podstawie tekstu ze s. 163-164 uzupełnić diagram SPOŁECZEŃSTWO RZYMSKIE Patrycjusze Plebejusze Niewolnicy PATRYCJUSZE
Bardziej szczegółowoHISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA IV
2016-09-01 HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA IV Podstawa programowa przedmiotu SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami
Bardziej szczegółowowydarzeniach w utworze epickim opowiada narrator; jego relacja ma najczęściej charakter zobiektywizowany i cechuje ją
Charakterystyka trzech rodzajów literackich Cechy charakterystyczne epiki wydarzeniach w utworze epickim opowiada narrator; jego relacja ma najczęściej charakter zobiektywizowany i cechuje ją chłodny dystans;
Bardziej szczegółowoPropaganda religijna Publiusza Klodiusza. (w: Ideologia i propaganda w starożytności. Materiały konferencji Komisji Historii
Henryk Kowalski (UMCS Lublin) Propaganda religijna Publiusza Klodiusza (w: Ideologia i propaganda w starożytności. Materiały konferencji Komisji Historii Starożytnej PTH Rzeszów 1-14 września 2000, pod
Bardziej szczegółowoIkona obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub
Ikona obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne. Charakterystyczna dla chrześcijańskich Kościołów
Bardziej szczegółowo51. OGÓLNOPOLSKI KONKURS RECYTATORSKI (TURNIEJ RECYTATORSKI, TURNIEJ POEZJI ŚPIEWANEJ, TURNIEJ TEATRU JEDNEGO AKTORA, WYWIEDZIONE ZE SŁOWA)
51. OGÓLNOPOLSKI KONKURS RECYTATORSKI (TURNIEJ RECYTATORSKI, TURNIEJ POEZJI ŚPIEWANEJ, TURNIEJ TEATRU JEDNEGO AKTORA, WYWIEDZIONE ZE SŁOWA) REGULAMIN Warunki uczestnictwa Konkurs jest imprezą otwartą adresowaną
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną)
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną) NR PROGRAMU: DKOS 4015 90/02. I. Dzieje najdawniejsze - źródła archeologiczne i materialne do dziejów najdawniejszych, - systemy periodyzacji
Bardziej szczegółowoREGULAMIN XII POWIATOWEGO KONKURSU MITOLOGICZNEGO
REGULAMIN XII POWIATOWEGO KONKURSU MITOLOGICZNEGO Konkurs skierowany jest do uczniów klas siódmych i ósmych szkół podstawowych, szkół gimnazjalnych oraz klas pierwszych i drugich szkół ponadgimnazjalnych.
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII - klasa I Opracowała: Grażyna Gąsior Ks. Paweł Sulicki dopuszczający 1znajomość przynajmniej jednej modlitwy chrześcijańskiej, 2wyjaśnienie pojęć: Bóg, człowiek, dobro, zło
Bardziej szczegółowoOd autora... 9. Mezopotamia kolebka cywilizacji... 19 Fenicjanie àcznicy mi dzy Bliskim Wschodem a Êwiatem Êródziemnomorskim... 21 Egipt...
Spis treêci Od autora... 9 Wprowadzenie Poj cie cywilizacji klasycznej... 11 èród a poznania cywilizacji klasycznej... 11 Ramy czasowe cywilizacji klasycznej... 14 Âwiat Êródziemnomorski... 15 I. Kr gi
Bardziej szczegółowoWykaz lektur z prawa rzymskiego na egzamin. przedterminowy.
Wykaz lektur z prawa rzymskiego na egzamin Trudniejsze przedterminowy. 1. T. Giaro, Kilka żywotów prawa rzymskiego zakończonych jego kodyfikacją, [w:] Prawo rzymskie a kultura prawna Europy, Lublin 2008,
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2010/2011
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Instytut Pedagogiczny Karta przedmiotu obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 200/20 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoKP 5: Zróżnicowanie ludności świata. Kręgi kulturowe.
Zad. 1 Napisz, między jakimi odmianami człowieka (wielkimi rasami) najczęściej pojawiały się konflikty w: a) Republice Południowej Afryki... i... b) Ameryce Północnej w początkach kolonizacji...i... c)
Bardziej szczegółowoArtykuły. Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym PL ISSN , t. 30 (3)/2014, s Agnieszka Dziuba.
Artykuły Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym PL ISSN 1643-8191, t. 30 (3)/2014, s. 85 99 http://dx.doi.org/10.12775/klio.2014.046 Agnieszka Dziuba (Lublin) Gens Claudia i rzymski kult
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA, PLASTYKA, ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE w PG PRZYLEPIE
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA, PLASTYKA, ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE w PG PRZYLEPIE Przedmiotem oceny są wiadomości i umiejętności zawarte w podstawie programowej. Rodzaje aktywności ucznia
Bardziej szczegółowoPL_1027 Fundacja Ważka Wrocław Kleczkowska 46/14. Dożynki Numer zespołu/zbioru PL_1027_4
PL_1027 Fundacja Ważka 50-227 Wrocław Kleczkowska 46/14 Dożynki 2016 Numer zespołu/zbioru PL_1027_4 1 Wstęp do inwentarza zespołu/zbioru: Dożynki I Charakterystyka twórcy zespołu/zbioru Fundacja Ważka:
Bardziej szczegółowoREGULAMIN 63. OGÓLNOPOLSKI KONKURS RECYTATORSKI, POEZJI ŚPIEWANEJ I TEATRU JEDNEGO AKTORA
REGULAMIN 63. OGÓLNOPOLSKI KONKURS RECYTATORSKI, POEZJI ŚPIEWANEJ I TEATRU JEDNEGO AKTORA Warunki uczestnictwa Konkurs jest imprezą otwartą, adresowaną do młodzieży szkół ponadgimnazjalnych i dorosłych.
Bardziej szczegółowoCopyright 2013 by Irena Borowik Copyright 2013 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
Recenzja: prof. dr hab. Grzegorz Babiński Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2013 by Irena Borowik Copyright 2013 by Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Projekt USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319,
Bardziej szczegółowoUTWÓR O MATCE I OJCZYŹNIE
UTWÓR O MATCE I OJCZYŹNIE Bożena Keff Adaptacja nominowanej do Nagrody Literackiej Nike 2009 książki dotyczącej ideału i konkretu, ideałów matki i córki oraz ich praktycznych realizacji, ideału ofiarnictwa
Bardziej szczegółowoOpinia 5/2018. w sprawie projektu wykazu sporządzonego przez właściwe niemieckie organy nadzorcze. dotyczącego
Opinia 5/2018 w sprawie projektu wykazu sporządzonego przez właściwe niemieckie organy nadzorcze dotyczącego rodzajów operacji przetwarzania podlegających wymogowi dokonania oceny skutków dla ochrony danych
Bardziej szczegółowoOgrody i ogrody teatru. Polsko- Norweska wymiana rezydencjonalna teatrów
Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice Ogrody i ogrody teatru. Polsko- Norweska wymiana rezydencjonalna teatrów Realizacja projektu Marzec - Grudzień 2009 Spis treści O Ośrodku 3 Opis projektu 4 Partnerzy
Bardziej szczegółowoWiadomości, umiejętności i postawy. ucznia
dopuszczająca oceny dostateczna dobra bardzo dobra Wiadomości, umiejętności i postawy Uczeń wykazuje się znajomością: Aktów wiary, nadziei, miłości, żalu Stacji drogi krzyżowej Sakramentów Darów Ducha
Bardziej szczegółowoTemat: Sakrament chrztu świętego
Temat: Sakrament chrztu świętego UWAGA! Do spotkania należy przygotować obrzędy chrztu świętego (powinny być dostępne w zakrystii) oraz w miarę możliwości drugą część spotkania przeprowadzić w kościele
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Najdawniejsze dzieje cywilizacji śródziemnomorskiej - cywilizacja minojska i mykeńska 2. Kod modułu 05-NDCS-12 3. Rodzaj modułu Obowiązkowy
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI Głównym celem przedmiotu "muzyka" jest zaznajomienie uczniów z zagadnieniami teorii muzyki i dorobkiem kultury muzycznej oraz wykształcenie podstawowych umiejętności
Bardziej szczegółowoMirosław Jeziorski, Krzysztof Płaska IPN
BIULETYN IPN PISMO O NAJNOWSZEJ HISTORII POLSKI NR 1 2 (134 135), styczeń luty 2017 Mirosław Jeziorski, Krzysztof Płaska IPN Zbiór zastrzeżony odtajnianie na raty W początkowym okresie funkcjonowania IPN
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZEDMIOTU -MUZYKA- NA POSZCZEGÓLNE OCENY
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZEDMIOTU -MUZYKA- NA POSZCZEGÓLNE OCENY Nauczyciel oceniając ucznia w klasach IV-VI bierze pod uwagę przede wszystkim jego aktywność, zaangażowanie i wkład pracy. Ocenianie aktywności,
Bardziej szczegółowoSzkolny Konkurs Recytatorski. R e g u l a m i n
Szkolny Konkurs Recytatorski konkursy recytatorskie stały się dla ich uczestników impulsem, aby mówić o Polsce i sprawach narodu, a także o metafizycznych nastrojach człowieka, o prawdach odwiecznych,
Bardziej szczegółowoGIMNAZJUM NR 60 IM. CYRYLA RATAJSKIEGO W POZNANIU
Wymagania edukacyjne z podstawy programowej Klasa pierwsza I półrocze Podstawa programowa Cele kształcenia Wymagania ogólne Treści nauczania -wymagania szczegółowe 1. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje
Bardziej szczegółowoLublin, dnia 13 maja 2014 r. Poz. 1933 UCHWAŁA NR XXXVIII/170/14 RADY GMINY WOJCIECHÓW. z dnia 24 kwietnia 2014 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO Lublin, dnia 13 maja 2014 r. Poz. 1933 UCHWAŁA NR XXXVIII/170/14 RADY GMINY WOJCIECHÓW w sprawie ustanowienia herbu, flagi i pieczęci urzędowych Gminy Wojciechów
Bardziej szczegółowoProboszcz parafii lub Rektor kościoła zadba, by podczas uroczystości z udziałem Księdza Biskupa zawsze byli kapłani posługujący w konfesjonałach.
Msza święta pod przewodnictwem Biskupa Wypada, jeśli nie ma diakonów, by ks. Biskupowi towarzyszyło dwóch koncelebransów (proboszcz parafii i dziekan dekanatu, lub inny wyznaczony kapłan, który zgodnie
Bardziej szczegółowoBalet z Gwinei. Balet z Gwinei. Prezentujący tradycje ludów Afryki Zachodniej
Balet z Gwinei Balet z Gwinei Prezentujący tradycje ludów Afryki Zachodniej ART GIBAMI African Show taneczny spektakl z muzyką na żywo Art Gibami to zespół afrykańskich artystów, w skład którego wchodzą
Bardziej szczegółowoOpinia 9/2018. w sprawie projektu wykazu sporządzonego przez właściwy francuski organ nadzorczy. dotyczącego
Opinia Rady (art. 64) Opinia 9/2018 w sprawie projektu wykazu sporządzonego przez właściwy francuski organ nadzorczy dotyczącego rodzajów operacji przetwarzania podlegających wymogowi dokonania oceny skutków
Bardziej szczegółowoLubisz historię? Znasz Włochy i Rzym? Tak? To spróbuj rozwiązać quiz. Możesz korzystać z pomocy całej rodziny, oraz wujka Google i ciotki Wikipedii,
QUIZ ROMA AETERNA Lubisz historię? Znasz Włochy i Rzym? Tak? To spróbuj rozwiązać quiz. Możesz korzystać z pomocy całej rodziny, oraz wujka Google i ciotki Wikipedii, jeśli sądzisz, że Ci pomogą :-) Obejrzyj
Bardziej szczegółowoMandarynka. Sport i rozrywka. Gra dydaktyczna dla klasy V szko³y podstawowej. ród³o:
Mandarynka Sport i rozrywka Gra dydaktyczna dla klasy V szko³y podstawowej ród³o: 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 1 5 6 1 2 2 3 3 4 4 5 6 7 7 8 8 1 Tak wygl¹da mandarynka. Umieszczone symbolizuj¹ znaczenia,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI w kl. IV VI
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI w kl. IV VI I. Na ocenę z muzyki wpływa: aktywne uczestnictwo w lekcji stosunek do przedmiotu wysiłek ucznia i wyraźnie okazywana chęć zdobywania wiedzy umiejętność
Bardziej szczegółowoBurmistrz Miasta Limanowa REGULAMIN
Burmistrz Miasta Limanowa REGULAMIN DZIECIĘCA TRIADA ARTYSTYCZNA Limanowa 2017 ORGANIZATOR: Limanowski Dom Kultury, ul. Bronisława Czecha 4, 34-600 Limanowa, tel. 18/337 16 03 www.ldk.limanowa.pl, www.fb.com/limanowskidomkultury
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Antropologia teatru 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Theater Anthropology 3. Jednostka prowadząca
Bardziej szczegółowoZakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o.
REGULAMIN TURNIEJU TEATRU EKOLOGICZNEGO Turniej Teatru Ekologicznego Maj 2013 roku Hasło przewodnie Dowcipne Śmieciuchy 1 Organizator 1. Organizatorem Turnieju Teatru Ekologicznego jest Zakład Utylizacji
Bardziej szczegółowoStandardy pracy licencjackiej dla Instytutu Humanistycznego PWSZ w Głogowie
Standardy pracy licencjackiej dla Instytutu Humanistycznego PWSZ w Głogowie Trzy egzemplarze pracy + wersja elektroniczna na płycie CD (rtf. doc.) + praca w kopercie. Oprawa miękka, przeźroczysta. Grzbiety
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA kl IV
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA kl IV STANDARDY WYMAGAŃ 1.Uczeń jest zobowiązany być obecnym na lekcji i aktywnie w niej uczestniczyć. 2.Uczeń ma obowiązek posiadać potrzebne do lekcji pomoce takie
Bardziej szczegółowoPODRĘCZNIK Gra muzyka! J. Oleszkiewicz Nowa Era. Przedmiot ma na celu zdobywanie wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki muzycznej.
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA PODRĘCZNIK Gra muzyka! J. Oleszkiewicz Nowa Era Przedmiot ma na celu zdobywanie wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki muzycznej. Ocenie podlegają: 1.
Bardziej szczegółowoPytania konkursowe. 3. Kim z zawodu był ojciec Karola Wojtyły i gdzie pracował? 4. Przy jakiej ulicy w Wadowicach mieszkali Państwo Wojtyłowie?
Pytania konkursowe 1. Podaj imię i nazwisko Jana Pawła II. 2. Podaj imię brata Karola Wojtyły. 3. Kim z zawodu był ojciec Karola Wojtyły i gdzie pracował? 4. Przy jakiej ulicy w Wadowicach mieszkali Państwo
Bardziej szczegółowoTest dla klasy V sprawdzający umiejętności i wiadomości po cyklu lekcji w bloku humanistycznym Bogowie i ludzie.
Test dla klasy V sprawdzający umiejętności i wiadomości po cyklu lekcji w bloku humanistycznym Bogowie i ludzie. Witaj! Na lekcjach języka polskiego i historii poznałeś świat starożytnych ludów i ich wierzeń.
Bardziej szczegółowoREGULAMIN. Burmistrz Miasta Limanowa
REGULAMIN ORGANIZATOR PATRONAT HONOROWY Burmistrz Miasta Limanowa ORGANIZATOR: Limanowski Dom Kultury, ul. Reymonta 3, 34-600 Limanowa, tel. 18/337 16 03 www.ldk.limanowa.pl, www.fb.com/limanowskidomkultury
Bardziej szczegółowoCo do przebiegu Mszy świętej stosuje się wszystkie wskazania jak we Mszy pod przewodnictwem Biskupa z poniższymi wyjątkami.
Msza święta z udzielaniem sakramentu bierzmowania Co do przebiegu Mszy świętej stosuje się wszystkie wskazania jak we Mszy pod przewodnictwem Biskupa z poniższymi wyjątkami. Zawsze podczas bierzmowania,
Bardziej szczegółowoTradycja kulturowa literatury - opis przedmiotu
Tradycja kulturowa literatury - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Tradycja kulturowa literatury Kod przedmiotu 09.2-WH-FiPlD-TRA-2-Ć-S14_pNadGenCYJ15 Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne SYLABUS Nazwa przedmiotu
Bardziej szczegółowoErrata. Piotr Kozioł, Inwazja Scypiona na Afrykę. W świetle danych liczbowych zamieszczonych w źródłach, s jest:
Errata Piotr Kozioł, Inwazja Scypiona na Afrykę. W świetle danych liczbowych zamieszczonych w źródłach, s. 31-41. s. 32 lewa, akapit drugi od dołu Lazenby w swojej analizie wskazuje na możliwość, że wspólne
Bardziej szczegółowoZakład Utylizacji Odpadów Sp. z o. o. w Myślenicach. REGULAMIN TURNIEJU TEATRU EKOLOGICZNEGO Turniej Teatru Ekologicznego Maj 2012 roku
REGULAMIN TURNIEJU TEATRU EKOLOGICZNEGO Turniej Teatru Ekologicznego Maj 2012 roku Hasło przewodnie Pół żartem pół serio czyli komedia odpadowa 1 Organizator 1. Organizatorem Turnieju Teatru Ekologicznego
Bardziej szczegółowoX PRZEGLĄD TWÓRCZOŚCI DZIECIĘCEJ RAZEM
X PRZEGLĄD TWÓRCZOŚCI DZIECIĘCEJ RAZEM Z prawdziwą satysfakcją przedstawiamy Państwu informację o X Przeglądzie Twórczości Dziecięcej RAZEM 2014. Nasza impreza jest wpisana do kalendarza imprez ogłoszonego
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA 1. OCENA UCZNIÓW UKIERUNKOWANA NA ZAKRES REALIZACJI PRZEZ UCZNIÓW CELÓW WYCHOWAWCZYCH:
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA 1. OCENA UCZNIÓW UKIERUNKOWANA NA ZAKRES REALIZACJI PRZEZ UCZNIÓW CELÓW WYCHOWAWCZYCH: a) czynne uczestniczenie w zajęciach, b) wykazywanie pozytywnej motywacji wobec
Bardziej szczegółowo1. Nazwa modułu kształcenia Wprowadzenie do archeologii śródziemnomorskiej
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Wprowadzenie do archeologii śródziemnomorskiej 2. Kod modułu 05-WDAS-11 3. Rodzaj modułu obowiązkowy 4. Kierunek studiów Archeologia
Bardziej szczegółowoZgromadzenie ludowe. Plebejusze. Niewolnicy. Patrycjusze. Konsulowie. Dyktator
Zgromadzenie ludowe Byli wolnymi obywatelami, którzy przysługujące im prawa nabyli dopiero w okresie republiki. Armia rzymska nie mogła funkcjonować bez ich udziału. Plebejusze Stanowili najniższą grupę
Bardziej szczegółowoPrzypisy Są to: naczelna zasada konsekwentność
PRZYPISY Przypisy Są to: to objaśnienia i uwagi odnoszące się do poszczególnych wyrazów, zwrotów lub fragmentów tekstu, powiązanie z tekstem za pomocą odsyłaczy, umieszcza się na dole strony, do której
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI
Wymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI Klasa IV Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:. aktywnie uczestniczy w życiu muzycznym szkoły lub w środowisku lokalnym, bierze udział
Bardziej szczegółowoZAPRASZAMY DO UDZIAŁU
ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU w VI WOJEWÓDZKIM KONKURSIE TEATRALNYM SNUJ SIĘ, SNUJ BAJECZKO UCZNIÓW KLAS INTEGRACYJNYCH SZKÓŁ PODSTAWOWYCH KLASY I - VI pod patronatem honorowym VI WOJEWÓDZKI KONKURS TEATRALNY
Bardziej szczegółowoGimnazjum kl. I, Temat 29
Rok liturgiczny Okres zwykły Wielki Post Okres Bożego Narodzenia Triduum Paschalne Okres wielkanocny Adwent Okres zwykły Dopasuj nabożeństwo do okresu liturgicznego. Dopisz kolor szat liturgicznych obowiązujący
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kierunek: HISTORIA Studia stacjonarne I stopnia (licencjat) Nazwa Język łaciński i kultura świata antycznego 2
KARTA KURSU Kierunek: HISTORIA Studia stacjonarne I stopnia (licencjat) Nazwa Język łaciński i kultura świata antycznego 2 Nazwa w j. ang. Latin and culture of the Ancient World 2 Kod Punktacja ECTS* 3
Bardziej szczegółowookreślenie stanu sprawy/postępowania, jaki ma być przedmiotem przepisu
Dobre praktyki legislacyjne 13 Przepisy przejściowe a zasada działania nowego prawa wprost Tezy: 1. W polskim porządku prawnym obowiązuje zasada działania nowego prawa wprost. Milczenie ustawodawcy co
Bardziej szczegółowoOpinia 12/2018. dotyczącego. rodzajów operacji przetwarzania podlegających wymogowi dokonania oceny skutków dla ochrony danych (art. 35 ust.
Opinia 12/2018 w sprawie projektu wykazu sporządzonego przez właściwy włoski organ nadzorczy dotyczącego rodzajów operacji przetwarzania podlegających wymogowi dokonania oceny skutków dla ochrony danych
Bardziej szczegółowoSYLLABUS. Kultura antyczna z elementami języka łacińskiego
SYLLABUS Lp. Element Opis Nazwa Typ Kultura antyczna z elementami języka łacińskiego obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych i Turystyki 4 5 Kod Kierunek, specjalność, poziom i profil
Bardziej szczegółowoRomowie lub Cyganie są grupą etniczną pochodzenia indyjskiego, której członkowie zamieszkują większość państw świata. Stanowią społeczność wysoce
Romowie lub Cyganie są grupą etniczną pochodzenia indyjskiego, której członkowie zamieszkują większość państw świata. Stanowią społeczność wysoce zróżnicowaną pod względem językowym oraz kulturowym. Mimo
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Turystyka i Rekreacja SYLABUS Nazwa przedmiotu
Bardziej szczegółowoHISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM PODSTAWOWY (PP) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po
Bardziej szczegółowoPodobno lepiej jest rozmawiać z piękną kobietą i myśleć przy tym o Panu Bogu, niż modlić się do Boga i myśleć o pięknej kobiecie (K. Wójtowicz).
wstęp Podobno lepiej jest rozmawiać z piękną kobietą i myśleć przy tym o Panu Bogu, niż modlić się do Boga i myśleć o pięknej kobiecie (K. Wójtowicz). W pierwszym wypadku, widząc piękno kobiety, można
Bardziej szczegółowoCzas Cele Temat Metody Materiały
Aleksandra Kalisz, Instytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Konspekt dnia studyjnego w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau "Dyskryminacja, prześladowanie,
Bardziej szczegółowoBL-112-233-TK/15 Warszawa, 28 maja 2015 r.
BL-112-233-TK/15 Warszawa, 28 maja 2015 r. INFORMACJA PRAWNA O WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z 10 LUTEGO 2015 R. (SYGN. AKT P 10/11) DOTYCZĄCYM USTAWY Z DNIA 20 LISTOPADA 1999 R. O ZMIANIE USTAWY O
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z REALIZACJI INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ Tytuł innowacji pedagogicznej: Mali Warmiacy nasza przeszłość, teraźniejszość i przyszłość I. Informacje o szkole Nazwa szkoły: Szkoła Podstawowa w Błudowie
Bardziej szczegółowoPodstawy prawne działalności kościołów, stowarzyszeń religijnych i związków wyznaniowych na terenie zakładów karnych i aresztów śledczych Istniejące
Podstawy prawne działalności kościołów, stowarzyszeń religijnych i związków wyznaniowych na terenie zakładów karnych i aresztów śledczych Istniejące uregulowania prawne nakładają na administrację jednostek
Bardziej szczegółowoZasady sporządzania przypisów na podstawie norm PN-78 N-01222 oraz PN-ISO 690:2002. Opracowały: Ilona Dokładna Joanna Szada - Popławska
Zasady sporządzania przypisów na podstawie norm PN-78 N-01222 oraz PN-ISO 690:2002 Opracowały: Ilona Dokładna Joanna Szada - Popławska Przypis (notka) to zasadniczy element aparatu naukowego książki. Przypisy
Bardziej szczegółowoKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ze schematami Marta Derlatka Wydanie 3 Warszawa 2012 Tytuły do artykułów sporządziła: Marta Derlatka Opracowanie redakcyjne: Anna Popławska Opracowanie techniczne:
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunkach Prawo, Administracja, Prawo europejskie
Katedra Teorii i Filozofii Prawa Poznań, dnia 29 września 2018 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunkach Prawo, Administracja, Prawo europejskie
Bardziej szczegółowoKALIGRAFIA. Pismo system znaków służący do utrwalenia lub zastąpienia języka mówionego przez zapis.
KALIGRAFIA Pismo system znaków służący do utrwalenia lub zastąpienia języka mówionego przez zapis. Głównym powodem powstania pisma była chęć zapisania rachunków, których nie sposób było zapamiętać. Początkowo
Bardziej szczegółowoPomiędzy wiarą a sztuką sztuka i kicz w przestrzeni sakralnej Konferencja naukowa Lublin, 31 maja 2 czerwca 2012 roku
Lublin, dn. 14 stycznia 2012 Pomiędzy wiarą a sztuką sztuka i kicz w przestrzeni sakralnej Konferencja naukowa Lublin, 31 maja 2 czerwca 2012 roku Organizatorzy: Instytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowe Zasady Oceniania MUZYKA Gimnazjum nr 50
Przedmiotowe Zasady Oceniania MUZYKA Gimnazjum nr 50 OCENIE BĘDZIE PODLEGAĆ: 1. Znajomość podstawowych wiadomości i terminów muzycznych 2. Rozróżnienie i omówienie poszczególnych epok historii muzyki określenie
Bardziej szczegółowoOgólnie: Na ocenę celującą zasługuje uczeń, który wyraźnie wykracza poza poziom osiągnięć edukacyjnych przewidzianych dla danego etapu kształcenia.
KRYTERIA OCENIANIA z katechezy w zakresie I klasy szkoły podstawowej do programu nr AZ-1-01/10 i podręcznika nr AZ-11-01/10-RA-1/11 Jesteśmy w rodzinie Jezusa pod redakcją ks. Stanisława Łabendowicza Kryteria
Bardziej szczegółowoObywatelstwo i prawo powrotu. Podstawowe kryteria. Kraków, 13 listopada 2013
Obywatelstwo i prawo powrotu. Podstawowe kryteria Kraków, 13 listopada 2013 Obywatelstwo i prawo powrotu. Podstawowe kryteria Kraków, 13 listopada 2013 Obywatelstwo i prawo powrotu. Podstawowe kryteria
Bardziej szczegółowoRegulamin I Szkolnego Przeglądu Twórczości MAM TALENT Uczniów Zespołu Szkół Gimnazjum i Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza w Cedrach Wielkich
Regulamin I Szkolnego Przeglądu Twórczości MAM TALENT Uczniów Zespołu Szkół I. ORGANIZATOR Zespół Szkół, ul.osadników Wojskowych 21, 83-020 Cedry Wielkie, tel. 58 683 61 28 II. ADRESAT PRZEGLĄDU Konkurs
Bardziej szczegółowoTemat: Tydzień Katyński; projekt edukacyjno-patriotyczny,,zapal Znicz Pamięci ; rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja; wystawki o charakterze
Temat: Tydzień Katyński; projekt edukacyjno-patriotyczny,,zapal Znicz Pamięci ; rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja; wystawki o charakterze patriotycznym w Zespole Szkół w Krajnie Nazwa szkoły: Zespół
Bardziej szczegółowoSYSTEM OCENIANIA na lekcjach MUZYKI. w Gimnazjum nr 1. mgr Kamil Szczechla
SYSTEM OCENIANIA na lekcjach MUZYKI w Gimnazjum nr 1 mgr Kamil Szczechla Przedmiotowy System Oceniania uwzględnia główne ramy i wartości określone Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania. CELE OCENIANIA Wskazanie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 4. Rady Wydziału Politologii i Studiów Międzynarodowych. z dnia 19 stycznia 2010 r.
UCHWAŁA NR 4 Rady Wydziału Politologii i Studiów Międzynarodowych z dnia 19 stycznia 2010 r. w sprawie wprowadzenia zasad dyplomowania oraz budowy pracy dyplomowej /licencjackiej i magisterskiej/ na Wydziale
Bardziej szczegółowoWielki Tydzień. Niedziela Palmowa
Wielki Tydzień Niedziela Palmowa Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień, w którym obchodzi się pamiątkę Męki śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Każdy chrześcijanin powinien dołożyć wszelkich starań,
Bardziej szczegółowoRAMOWY PLAN NAUCZANIA OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ SZKOŁY BALETOWEJ
Załącznik nr 7 RAMOWY PLAN NAUCZANIA OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ SZKOŁY BALETOWEJ ZAJĘCIA EDUKACYJNE OGÓLNOKSZTAŁCĄCE dla klas I III Tabela 1 2 Język obcy nowożytny 3 Historia i społeczeństwo 4 Przyroda 5 Matematyka
Bardziej szczegółowoMetody: rozmowa, obserwacja, opowieść ruchowa, gra
SCENARIUSZ 1 Temat zajęć: Zawody w zawody kobiety i mężczyźni w pracy - eliminowanie stereotypów związanych z płcią - zainteresowanie własną przyszłością w kontekście wyboru zawodu - kształcenie spostrzegawczości
Bardziej szczegółowoTEMATY Z JĘZYKA POLSKIEGO NA MATURĘ USTNĄ na rok 2010/ 2011 w ZSP im. Orląt Lwowskich w Stopnicy
TEMATY Z JĘZYKA POLSKIEGO NA MATURĘ USTNĄ na rok 2010/ 2011 w ZSP im. Orląt Lwowskich w Stopnicy LITERATURA 1. "Żyć życiem innym niż większość". Twoje rozważania o wybranych bohaterach literackich idących
Bardziej szczegółowoDr Barbara Klassa Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii Instytut Historii Uniwersytet Gdański
Dr Barbara Klassa Zakład Metodologii Historii i Historii Historiografii Instytut Historii Uniwersytet Gdański 1. Przedmiot: Historia historiografii Rok: IV Semestr: VII Studia: stacjonarne 2. Ilość godzin:
Bardziej szczegółowoDożynki czas radości i dziękczynienia. Dożynki czas radości i dziękczynienia sierpnia 2018
Dożynki czas radości i dziękczynienia 1 10 sierpnia 2018 Dożynki czas radości i dziękczynienia Pierwsze uroczystości dożynkowe odbywać się będą w regionie świętokrzyskim w najbliższą niedzielę, 12 sierpnia.
Bardziej szczegółowoREGULAMIN III OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU TRZEJ KRÓLOWIE W TRADYCJI I W OCZACH WSPÓŁCZESNYCH
REGULAMIN III OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU TRZEJ KRÓLOWIE W TRADYCJI I W OCZACH WSPÓŁCZESNYCH Organizowanego przez Punkt Przedszkolny Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Dzieci Fatimskich, Szkołę
Bardziej szczegółowoświętością życia dawać dowód żywej wiary. W Niedzielę Palmową, Kościół obchodzi pamiątkę wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy, dla dokonania paschalnej
Wielki Tydzień Ostatnie dni Wielkiego Postu od Niedzieli Palmowej do wieczora Wielkiego Czwartku, a następnie Triduum Paschalne to Wielki Tydzień. Najstarsze świadectwa o liturgii Wielkiego Tygodnia pochodzą
Bardziej szczegółowo