REGIONALNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 REGIONALNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA URZĄD MARSZAŁKOWSKI W ŁODZI DEPARTAMENT POLITYKI ZDROWOTNEJ Łódź, listopad 2011 roku

2 - 2 -

3 SPIS TREŚCI: Wprowadzenie 9 Część I Diagnoza stanu opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w województwie łódzkim Opieka ambulatoryjna Opieka stacjonarna Wsparcie udzielane osobom z zaburzeniami psychicznymi w ramach pomocy społecznej Aktywizacja zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi Działania skierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi realizowane przez organizacje pozarządowe i inne podmioty 19 Część II Cele, priorytety i zadania Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata Realizatorzy, źródła finansowania i monitoring 23 Cel główny 1. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym 24 Cel szczegółowy 1.1. Realizacja Regionalnego Programu promocji zdrowia psychicznego 25 Priorytet 1. Zapobieganie najczęstszym problemom i zaburzeniom psychicznym wśród dzieci i młodzieży poprzez realizację programów profilaktycznych oraz akcji informacyjno - edukacyjnych 26 Zadanie 1.1. Organizacja programów zdrowotnych dotyczących problemów psychicznych, które stanowią w populacji rozwojowej regionu znaczący problem 27 Zadanie 1.2. Opracowanie materiałów zawierających elementy promocji zdrowia psychicznego oraz interwencji profilaktycznych skierowanych do dzieci i młodzieży 27 Zadanie 1.3. Realizacja programów profilaktycznych o charakterze informacyjnoedukacyjnym w placówkach oświatowych 28 Priorytet 2. Promocja zdrowia psychicznego wśród osób starszych 28 Zadanie 2.1. Realizacja programów zdrowotnych dotyczących wczesnego wykrywania 28 otępień i innych zaburzeń funkcji poznawczych Zadanie 2.2. Realizacja innych działań promujących zdrowie psychiczne w populacji osób 29 starszych Priorytet 3. Promocja zdrowia psychicznego w miejscu pracy 29 Zadanie 3.1. Rozwiązywanie problemów związanych ze stresem w miejscu pracy 30 Zadanie 3.2. Inicjowanie i realizacja szkoleń rozwijających pozostałe umiejętności osobiste pracowników 30 Priorytet 4. Wczesna pomoc psychospołeczna jako element promocji zdrowia psychicznego 31 Zadanie 4.1. Organizacja systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży 31 Zadanie 4.2. Prowadzenie działań (np. kampanie informacyjne, publikacja przewodników) informujących o dostępnej w województwie pomocy dla ofiar przemocy, katastrof i klęsk żywiołowych 32 Cel szczegółowy 1.2. Realizacja Programu informacyjno-edukacyjnego sprzyjającego postawom zrozumienia i akceptacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi 33 Priorytet 1. Wszechstronna edukacja mieszkańców województwa 34 Zadanie 1.1. Zwiększenie integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi 34 Zadanie 1.2. Edukacja mieszkańców województwa na temat identyfikowania wczesnych objawów powszechnych zaburzeń i problemów psychicznych u siebie i swoich bliskich 34 Zadanie 1.3. Edukacja mieszkańców województwa na temat możliwości uzyskiwania - 3 -

4 pomocy specjalistów i dostępnych form tej pomocy w województwie 35 Cel główny 2. Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym 36 Cel szczegółowy 2.1. Realizacja Wojewódzkiego Programu zwiększania dostępności i zmniejszania nierówności w dostępie do różnych form środowiskowej psychiatrycznej opieki zdrowotnej 37 Priorytet 1. Utworzenie w województwie łódzkim sieci Centrów Zdrowia Psychicznego zapewniającej równy dostęp do środowiskowej opieki psychiatrycznej mieszkańcom regionu oraz standaryzacja działania centrów 38 Priorytet 2. Poprawa dostępności oraz zmniejszenie nierówności w dostępie do poszczególnych form opieki psychiatrycznej w województwie łódzkim, poprzez dostosowanie posiadanych zasobów lecznictwa psychiatrycznego do zalecanych wskaźników 39 Zadanie 2.1. Dostosowanie bazy lecznictwa dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi 40 Zadanie 2.2. Dostosowanie bazy lecznictwa dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi 45 Zadanie 2.3. Dostosowanie bazy lecznictwa dla uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych 49 Zadanie 2.4. Dostosowanie bazy lecznictwa dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych 52 Cel szczegółowy 2.2. Realizacja Wojewódzkiego Programu poszerzenia, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi w zakresie pomocy: bytowej, mieszkaniowej, stacjonarnej, samopomocy środowiskowej 56 Priorytet 1. Rozwój środowiskowych form wsparcia dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi 57 Zadanie 1.1. Zwiększenie liczby miejsc i rozwinięcie oferty programowej w ośrodkach wsparcia typu dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, czyli w środowiskowych domach samopomocy i klubach samopomocy 57 Zadanie 1.2. Podejmowanie działań zmierzających do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb w zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi w miejscu zamieszkania 59 Zadanie 1.3. Wspieranie organizacji pozarządowych w działaniach na rzecz udzielania wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi 60 Priorytet 2. Rozwój opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w domach pomocy społecznej 60 Zadanie 2.1. Zwiększenie liczby miejsc w domach pomocy społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych oraz niepełnosprawnych intelektualnie, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci i młodzieży 61 Priorytet 3. Inwestycja w kadry pomocy społecznej 61 Zadanie 3.1. Podnoszenie kwalifikacji oraz szkolenie kadry realizującej zadania z zakresu pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi 62 Cel szczegółowy 2.3. Realizacja Wojewódzkiego Programu rozwoju zróżnicowanych form wspieranego zatrudnienia i przedsiębiorczości społecznej dostosowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi 63 Priorytet 1. Przeciwdziałanie marginalizacji osób chorych psychicznie w obszarze życia zawodowego 64 Zadanie 1.1. Promowanie idei zatrudniania osób chorych psychicznie jako wartościowych pracowników 64 Zadanie 1.2. Rozwój doradztwa zawodowego w instytucjach zajmujących się osobami chorymi psychicznie 65 Priorytet 2. Tworzenie realnych środowisk pracy dla osób chorych psychicznie

5 Zadanie 2.1. Promocja i wspieranie powstawania firm społecznych zatrudniających osoby z zaburzeniami psychicznymi 66 Zadanie 2.2. Promocja i wspieranie powstawania instytucji integracji społecznej Centrów Integracji Społecznej (CIS) i Klubów Integracji Społecznej (KIS) 66 Cel szczegółowy 2.4. Plan stopniowego zmniejszania i przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane, zapewniające profilowane usługi zdrowotne z jednoczesnym przenoszeniem zadań podstawowej psychiatrycznej opieki stacjonarnej do oddziałów szpitali ogólnych 67 Piśmiennictwo 80 Spis tabel 81 Spis rysunków 81 Załącznik 1 Harmonogram realizacji Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia 82 Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata Załącznik 2 Lista priorytetów promocji zdrowia psychicznego w województwie łódzkim

6 Wprowadzenie Według danych prognostycznych WHO, do 2030 roku zaburzenia psychiczne stanowić będą ok. 15% wszystkich chorób. Jest to wyjątkowo niepokojący trend ze względu na fakt, iż koszty społeczno-ekonomiczne złego stanu zdrowia psychicznego są bardzo wysokie nie tylko dla jednostki nim dotkniętej, ale także dla całej społeczności, w której funkcjonuje. Słabe zdrowie psychiczne może ujawnić się w każdym momencie życia - u ludzi w różnym wieku, obu płci, w rozmaitych kulturach i bez względu na status społeczny. Zaburzenia psychiczne stanowią ogromne obciążenie dla poszczególnych osób i rodzin; mogą powodować zmniejszenie zatrudnienia, wydajności pracy, mogą prowadzić do nasilenia zjawiska przemocy lub zachowań autodestrukcyjnych i samobójczych. Ponadto, zdrowie psychiczne jest bardzo ściśle związane ze stanem somatycznym organizmu - myśli, emocje i nastroje mogą wpływać na wystąpienie różnych schorzeń somatycznych lub na ich przebieg. W niektórych krajach osoby z zaburzeniami psychicznymi są traktowane w sposób niezapewniający im podstawowych praw człowieka. W większości państw obowiązują jednak wiążące prawnie pakty i deklaracje, które dotyczą osób niepełnosprawnych, w tym chorych psychicznie. Głównym źródłem międzynarodowych praw człowieka w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) jest Powszechna deklaracja praw człowieka (Universal Declaration of Human Rights), której zapisy dotyczą praw obywatelskich, politycznych, gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Bardziej szczegółowo do kwestii osób chorych psychicznie odnoszą się wydane przez ONZ w 1991 roku Zasady ochrony osób psychicznie chorych i poprawy psychiatrycznej opieki zdrowotnej (UN Principles for the Protection of Persons with Mental Illness and for the Improvement of Mental-Health Care), które mówią o podstawowych prawach, jakie należy zapewnić osobom chorym psychicznie. Zasady te powinny znaleźć zastosowanie w stosunku do wszystkich osób psychicznie chorych, bez względu na to czy są one objęte leczeniem czy też nie oraz do wszystkich przebywających w placówkach psychiatrycznych bez względu na to czy zostali oni zdiagnozowani jako psychicznie chorzy. Warto także zwrócić uwagę na fakt, iż kraje członkowskie Rady Europy związane są szczególnymi zasadami ochrony praw człowieka określonymi m.in. w takich dokumentach jak: Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms)

7 Niezwykle znaczącym wydarzeniem było przyjęcie przez przedstawicieli ministerstw zdrowia 53 krajów europejskiego regionu WHO, w 2005 roku w Helsinkach, Deklaracji Zdrowia Psychicznego dla Europy (Mental Health Declaration for Europe). Ponadto, w październiku 2005 roku Komisja Europejska ogłosiła Zieloną Księgę, obejmującą pakiet propozycji, mających na celu poprawę zdrowia psychicznego ludności i strategię dla Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia psychicznego. Dokument ten nawiązuje do Deklaracji Helsińskiej i jest realizacją jej zapisów w krajach Unii Europejskiej. W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę ochrony zdrowia psychicznego jest Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 roku (Dz. U. z 1994 roku Nr 111 poz. 535 ze zmianami). Jednym z aktów wykonawczych do ww. ustawy jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 roku w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (Dz. U. z 2011 r., Nr 24, poz. 128), które weszło w życie z dniem 18 lutego 2011 roku. Prezentowany poniżej Regionalny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata powstał, aby chronić zdrowie psychiczne oraz zredukować zdrowotne i ekonomiczne koszty zaburzeń psychicznych mieszkańców regionu. Stanowi on także realizację Zadania wyszczególnionego w Harmonogramie realizacji Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP) dla samorządów województw, stanowiącego załącznik nr 1 do ww. Rozporządzenia. Zarówno Regionalny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata , jak i pozostałe kluczowe dokumenty tworzone w ramach realizacji zadań, wynikających z NPOZP zostały przygotowane w Departamencie Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi. Następnie prezentowano je, omawiano oraz zatwierdzano w drodze głosowania podczas posiedzeń Wojewódzkiego Zespołu koordynującego realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (aktualny skład osobowy Zespołu przedstawia Uchwała nr 1225/11 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 9 sierpnia 2011 roku w sprawie: zmiany uchwały nr 787/11 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie: zmiany Uchwały nr 561/11 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie powołania Wojewódzkiego Zespołu koordynującego realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego). Planuje się, że wszystkie zadania wskazane w dokumencie będą realizowane w okresie obowiązywania Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego t.j. w latach

8 Opracowanie pn.: Regionalny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata składa się z dwóch części: Część I - Diagnoza stanu opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w województwie łódzkim, Część II - Cele, priorytety, zadania Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata Program zawiera także dwa załączniki: Załącznik 1: Harmonogram realizacji Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata Załącznik 2: Lista priorytetów promocji zdrowia psychicznego w województwie łódzkim

9 CZĘŚĆ I Diagnoza stanu opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w województwie łódzkim Działaniem niezbędnym do rozpoczęcia prac nad Regionalnym Programem Ochrony Zdrowia Psychicznego było przygotowanie diagnozy zasobów opieki psychiatrycznej w województwie łódzkim. Dokument pn.: Diagnoza stanu opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi dla województwa łódzkiego został opracowany w Departamencie Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, w uzgodnieniu z członkami Wojewódzkiego Zespołu koordynującego realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Celem tego dokumentu była weryfikacja i scharakteryzowanie zasobów opieki psychiatrycznej w województwie oraz ocena rozpowszechnienia najczęstszych zaburzeń psychicznych wśród mieszkańców naszego regionu. Dokument ten składa się z 6 głównych części: 1. Ambulatoryjna opieka psychiatryczna (m.in. informacje na temat częstości zaburzeń psychicznych, działalności poradni zdrowia psychicznego, terapii uzależnień i psychologicznych, świadczeń ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia oraz zatrudnienia w wybranych grupach zawodowych), 2. Stacjonarna opieka psychiatryczna (m.in. informacje na temat rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych, zasobów łóżkowych oraz działalności w opiece stacjonarnej i dziennej, świadczeń stacjonarnej opieki psychiatrycznej finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zatrudnienia w wybranych grupach zawodowych), 3. Jednostki organizacyjne pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi (m.in. informacje na temat środowiskowych domów samopomocy, ośrodków interwencji kryzysowej, domów pomocy społecznej, jednostek specjalistycznego poradnictwa), 4. Aktywizacja zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi (uwzględnia m.in. Program Operacyjny Kapitał Ludzki i realizowane projekty oraz Centra Integracji Społecznej), 5. Działania realizowane przez organizacje pozarządowe i inne podmioty (obejmuje opis działalności wybranych organizacji pozarządowych), 6. Programy wojewódzkie (zawiera informacje o programach realizowanych przez Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi oraz programach profilaktycznych Departamentu Polityki Zdrowotnej)

10 Diagnoza zawiera dane pochodzące z różnych źródeł m.in. Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Łódzkiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Łodzi, Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi, Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi, Wydziału Polityki Społecznej Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi oraz wybranych organizacji pozarządowych, których działania obejmują osoby z zaburzeniami psychicznymi. W Części I Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata zamieszczono krótką charakterystykę wybranych zagadnień w oparciu o Diagnozę ; zaś cały dokument pn.: Diagnoza stanu opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi dla województwa łódzkiego dostępny jest w Departamencie Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi

11 1. OPIEKA AMBULATORYJNA Na przełomie lat wskaźnik rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych rejestrowanych w psychiatrycznej opiece ambulatoryjnej (poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych oraz dla dzieci i młodzieży, terapii uzależnienia od alkoholu i terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych) w województwie łódzkim wzrósł o 10,9%. Jednocześnie, wskaźnik leczonych po raz pierwszy wzrósł niemalże o połowę (47,6%). Tym samym, bezwzględna liczba leczonych z zaburzeniami psychicznymi w 2009 roku w regionie wyniosła osób, z czego czyli 30% stanowili pacjenci tzw. pierwszorazowi. Analizując przyczyny podejmowania leczenia psychiatrycznego przez mieszkańców naszego regionu w latach , można zauważyć wzrost wskaźnika występowania zaburzeń niezwiązanych z uzależnieniami o 14,0%. Jednocześnie obserwuje się niewielki spadek rejestrowanych rozpoznań spowodowanych używaniem alkoholu (o 1,7%). Natomiast wskaźnik leczonych z powodu zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych w 2009 roku, w porównaniu do 2007 praktycznie się nie zmienił (wzrost o 0,6%), lecz biorąc pod uwagę jego znacznie niższą wartość w roku 2008 (51,3), poziom jaki osiągnął w roku kolejnym (65,8) wydaje się być niepokojący. Największą dynamiką na przestrzeni lat (wzrost o 43,9%) charakteryzuje się liczba leczonych chorych z powodu zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym (F90-F98). Większość z zaburzeń zaliczanych do tej grupy jest zbiorem objawów często kojarzonych z problemami psychospołecznymi, lecz niemieszczącymi się w innych kategoriach schorzeń (np. moczenie mimowolne, stereotypie ruchowe, jąkanie). Najbardziej zauważalny spadek w liczbie leczonych w latach (o 12,7%), dotyczy grupy zaburzeń schizotypowych i urojeniowych (F21-F29), do której należą inne niż schizofrenia, ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne. W 2009 roku, u pacjentów województwa łódzkiego leczonych ambulatoryjnie, najczęściej stawianym rozpoznaniem były zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne (F40-F48), obejmujące m.in. różne postacie fobii i innych zaburzeń lękowych (np. fobie społeczne, klaustrofobie), zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwice natręctw), reakcje na stres, zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (np. bóle psychogenne) oraz inne zaburzenia nerwicowe. Wysoki wskaźnik leczonych w 2009 roku dotyczył także organicznych zaburzeń psychicznych z zespołami objawowymi (F00-F09). Do tej kategorii zaliczane są m.in. takie jednostki chorobowe jak otępienia (np. w chorobie Alzheimera czy naczyniowe) oraz stany spowodowane uszkodzeniem, dysfunkcją mózgu lub inną chorobą somatyczną

12 Ponadto, należy zwrócić uwagę na wysokie wskaźniki odnoszące się do kategorii zaburzeń nastroju (F30-F39), w tym m.in. depresji - w 2009 roku z tego powodu leczonych było 577 osób na 100 tys. ludności oraz zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu (F10) - w 2009 roku liczba leczonych z tego powodu wyniosła 571 osób na 100 tys. ludności i była nie tylko wyższa od średniej krajowej ale też najwyższa w Polsce. Struktura leczonych ambulatoryjnie w województwie łódzkim w 2009 roku w podziale na najczęściej stawiane rozpoznania przedstawia poniższy wykres. F60-F69 1,74% F70-F79 4,82% F00-F09 17,95% F40-F48 22,62% F10 15,62% F30-F39 15,80% F21-F29 3,37% F20 11,02% F11-F19 1,80% F00-F09 zaburzenia organiczne F10 zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu F11-F19 zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych F20 schizofrenia F60-F69 zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych F21 - F29 zaburzenia schizotypowe i urojeniowe F30 - F39 zaburzenia nastroju/afektywne F40 - F48 zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i występujące pod postacią somatyczną F50 - F59 pozostałe niepsychotyczne F70-F79 upośledzenie umysłowe Rys. 1. Struktura leczonych ambulatoryjnie ogółem (osoby) w 2009 roku w podziale na rozpoznania (według danych IPiN w Warszawie) Z informacji uzyskanej z Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi, sporządzonej na podstawie sprawozdań MZ-15 wypełnianych przez zakłady opieki zdrowotnej wynika, iż w 2010 roku w województwie łódzkim funkcjonowało: 88 poradni zdrowia psychicznego dla dorosłych [kod 1700], 12 poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży [1701,1707], 31 poradni odwykowych [1740,1744], 7 poradni dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych, w tym 1 punkt leczenia substytucyjnego [1746, 1747], 20 poradni psychologicznych

13 Ponadto, należy zauważyć, iż w regionie funkcjonuje znaczna liczba prywatnych praktyk psychiatrycznych, psychologicznych oraz psychoterapeutycznych. W Okręgowej Izbie Lekarskiej w Łodzi, w 2011 roku zarejestrowanych było 191 prywatnych praktyk lekarzy psychiatrów. Według danych Łódzkiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Łodzi, świadczenia opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w warunkach ambulatoryjnych w 2010 roku udzielało łącznie 96 placówek z województwa łódzkiego. W 2010 roku w ramach opieki ambulatoryjnej ŁOW NFZ finansował w województwie łódzkim świadczenia z następujących zakresów: 1. świadczenia zdrowia psychicznego dla dorosłych, udzielane w 74 komórkach organizacyjnych jednostek ochrony zdrowia na terenie 22 powiatów, 2. świadczenia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, realizowane jedynie w 7 komórkach organizacyjnych jednostek ochrony zdrowia 3 powiatów, 3. świadczenia psychologiczne, udzielane przez 17 świadczeniodawców (w tym 12 w Łodzi) 4. świadczenia seksuologiczne i patologii współżycia, realizowane jedynie w jednej placówce zlokalizowanej w Łodzi, 5. świadczenia dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju, udzielane w 3 placówkach: w Łodzi, Skierniewicach i Piotrkowie Trybunalskim. 6. leczenie uzależnień, realizowane w 24 komórkach organizacyjnych, 7. świadczenia terapii uzależnienia i współuzależnienia od alkoholu, udzielane w 7 lokalizacjach, 8. świadczenia terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol, udzielane w 5 miejscach województwa, 9. program leczenia substytucyjnego, realizowany przez Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Łodzi, 10. leczenie środowiskowe (domowe), zapewniane przez 5 zespołów leczenia środowiskowego (4 w Łodzi i 1 w powiecie sieradzkim). Łącznie, na ww. zakresy świadczeń, ŁOW NFZ przeznaczył w 2010 roku kwotę w wysokości ,67 zł; natomiast rzeczywiste wykonanie osiągnęło poziom ,67 zł (103%). Z pomocy w ramach ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, finansowanej przez NFZ skorzystało w 2010 roku osób, którym udzielono łącznie świadczeń. 13

14 2. OPIEKA STACJONARNA Według danych Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi, w regionie, w latach wyraźnie zauważalny był wzrost liczby łóżek psychiatrycznych (z w 2007 roku do w 2010 r.). Spośród funkcjonujących w 2010 roku łóżek 60% stanowiły łóżka w szpitalach o profilu psychiatrycznym. Pozostałe łóżka (40%) znajdowały się w placówkach udzielających także innych niż opieka psychiatryczna świadczeń. Liczba leczonych chorych w oddziałach psychiatrycznych także wykazuje tendencję rosnącą. Struktura profilowa łóżek psychiatrycznych według stanu na koniec pierwszego półrocza 2010 roku została przedstawiona na poniższym wykresie. 4744; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek ; l. łóżek psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dzieci i młodzieży rehabilitacja psychiatryczna psychogeriatryczny leczenie uzależnień dla dorosłych leczenie alkoholowych zes. abstynencyjnych terapia uzależnienia od alkoholu terapia uzależnienia od sub. psychoaktyw detoksykacja po sub. psychoaktywnych zakłady opiekuńczo-lecznicze psychiatryczne Rys. 2. Struktura łóżek w województwie łódzkim w pierwszym półroczu 2010 roku według kodów oddziałów (według danych WCZP w Łodzi) Ponadto, w województwie łódzkim w 2010 roku funkcjonowały 3 oddziały dzienne oraz dwa hostele. W psychiatrycznej opiece stacjonarnej w 2009 roku w województwie łódzkim ogółem leczonych było osób, w tym (33,6%) pacjentów korzystało z tej formy pomocy po raz pierwszy. Wskaźnik rozpowszechnienia hospitalizacji wszystkich osób w zakładach psychiatrycznej opieki całodobowej wynosił 639,8/100 tys. ludności i był o 15,3% wyższy niż w roku poprzednim. Także wskaźnik leczonych po raz pierwszy wzrósł znacznie w stosunku do roku 2008 bo o ponad 50%. 14

15 Biorąc pod uwagę wskaźniki rozpowszechnienia hospitalizacji z powodu poszczególnych grup zaburzeń, najbardziej znaczący wzrost (o 50%) nastąpił w przypadku grupy zaburzeń określanych, według nomenklatury ICD-10, jako pozostałe zaburzenia rozwoju psychicznego. Zwiększony wskaźnik odnotowano również w grupie F50-F59 - zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (o 30,4%), a także w przypadku zachorowań na zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne (wzrost o 22,6% w stosunku do roku 2008), zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu (wzrost o 22,4%), zaburzeń osobowości i zachowania dorosłych (wzrost o 18,4%) oraz zaburzeń nastroju (wzrost o 13,9%). Ponadto, w grupie leczonych na schizofrenię (F20) w 2009 roku nastąpił wzrost o 12,5% w porównaniu do roku Jedynie w grupie zaburzeń schizotypowych i urojeniowych nastąpił w 2009 roku spadek wskaźnika hospitalizacji w stosunku do roku poprzedniego - o 8,3%. W ogólnej strukturze rozpoznań dominują: zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu 41,86%, zaburzenia organiczne - 14,9% oraz schizofrenia 14,6%. Szczegółowe informacje na ten temat zamieszczono na poniższym wykresie. F30-F39 9% F40-F48 6% F50-F59 1% F60-F69 1% F70-F79 1% F00-F09 15% F21-F29 4% F20 15% F10 43% F11-F19 5% F00-F09 zaburzenia organiczne F21 - F29 zaburzenia schizotypowe i urojeniowe F10 zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu F30 - F39 zaburzenia nastroju/afektywne F11-F19 zaburzenia spowodowane używaniem F40 - F48 zaburzenia nerwicowe związane ze substancji psychoaktywnych stresem i występujące pod postacią somatyczną F20 schizofrenia F50 - F59 pozostałe niepsychotyczne F60-F69 zaburzenia osobowości i zachowania F70-F79 upośledzenie umysłowe dorosłych Rys. 3. Struktura hospitalizowanych ogółem (osoby) w 2009 roku w podziale na rozpoznania (według danych IPiN w Warszawie) 15

16 Według danych Łódzkiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Łodzi, świadczeń opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w warunkach stacjonarnych w 2010 roku udzielało 21 placówek z województwa łódzkiego. Jednostki te zlokalizowane były na terenie 7 powiatów: bełchatowskiego, łódzkiego wschodniego, pabianickiego, sieradzkiego, tomaszowskiego, zgierskiego oraz w Łodzi. Pacjenci mogli skorzystać z następujących zakresów świadczeń: 1. świadczenia psychiatryczne: (dla dorosłych, dla dzieci i młodzieży), 2. świadczenia psychogeriatryczne, 3. świadczenia rehabilitacji psychiatrycznej, 4. świadczenia rehabilitacyjne dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych, 5. leczenie uzależnień, w tym świadczenia terapii uzależnienia od alkoholu, 6. leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych (detoksykacja), 7. leczenie zespołów abstynencyjnych po substancjach psychoaktywnych (detoksykacja), 8. świadczenia terapii dla uzależnionych od sub. psychoaktywnych z współistniejącymi zaburzeniami psychotycznymi (podwójna diagnoza), 9. świadczenia w hostelu: (dla osób z zaburzeniami psychicznymi, dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol), 10. świadczenia opiekuńczo-lecznicze psychiatryczne dla dorosłych, 11. świadczenia dzienne (psychiatryczne dla dorosłych, psychiatryczne rehabilitacyjne dla dzieci i młodzieży, terapii uzależnienia od alkoholu), 12. świadczenia w Izbie Przyjęć. Łącznie, na ww. zakresy świadczeń, ŁOW NFZ przeznaczył w 2010 roku kwotę w wysokości ,94 zł; natomiast rzeczywiste wykonanie osiągnęło poziom ,01 zł. Z pomocy w ramach stacjonarnej opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, finansowanych przez NFZ skorzystały w 2010 roku osoby, którym udzielono łącznie świadczeń. 3. WSPARCIE UDZIELANE OSOBOM Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI W RAMACH POMOCY SPOŁECZNEJ System pomocy społecznej na terenie województwa łódzkiego oferuje osobom z zaburzeniami psychicznymi różnorodne formy opieki i wsparcia. Funkcjonują tu m.in. środowiskowe domy samopomocy, ośrodki interwencji kryzysowej, domy pomocy społecznej, mieszkania chronione i jednostki specjalistycznego poradnictwa. Środowiskowe domy samopomocy są jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, o zasięgu gminnym lub powiatowym, które zapewniają wsparcie osobom z zaburzeniami psychicznymi w trybie dziennym, a także mogą prowadzić miejsca 16

17 całodobowe okresowego pobytu. W 2010 roku w województwie łódzkim funkcjonowało 41 środowiskowych domów samopomocy z miejscami statutowymi. Liczba miejsc w tych jednostkach systematycznie rośnie. Środowiskowe domy samopomocy zapewniają ich uczestnikom szeroką gamę różnych form wsparcia, zmierzających do integracji społecznej i aktywizacji, także zawodowej, osób z zaburzeniami psychicznymi, realizowanych w ramach indywidualnych planów wspierająco-aktywizujących. Na terenie województwa łódzkiego funkcjonuje także 13 ośrodków interwencji kryzysowej (14-ty ma powstać w 2011 roku w Łodzi). Celem działań podejmowanych w ramach interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej. W ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej. Dodatkowo, w zależności od potrzeb poradnictwa socjalnego lub prawnego, zaś w sytuacjach uzasadnionych schronienia do 3 miesięcy. Ponadto, osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego może zostać przyjęta do domu pomocy społecznej. W 2011 roku w 19 domach pomocy społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych oraz 12 dla niepełnosprawnych intelektualnie w województwie łódzkim funkcjonowało łącznie miejsc (zgodnie z zapisami statutowymi), w tym w Łodzi. Inną formą pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi są mieszkania chronione, które mają na celu przygotowanie osoby, pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia. Według Bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej dla województwa łódzkiego na 2011 rok, w regionie w 2009 roku funkcjonowało 9 mieszkań chronionych. Osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód, świadczone mogą być usługi z zakresu poradnictwa specjalistycznego, w tym psychologicznego. Według Rejestru jednostek specjalistycznego poradnictwa w regionie łódzkim funkcjonuje 124 tego typu placówek. W województwie realizowane są także inne, poza wymienionymi wcześniej, formy pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi m.in. warsztaty terapii zajęciowej, specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi realizowane w miejscu zamieszkania, ośrodki i grupy wsparcia dla pacjentów oraz ich rodzin, a także kluby pacjenta. Według danych Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi w roku

18 specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi były udzielane 297 osobom w wymiarze godzin, na terenie 26 gmin. 4. AKTYWIZACJA ZAWODOWA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI Osoby z zaburzeniami psychicznymi mają zazwyczaj ogromne trudności w samodzielnym funkcjonowaniu społecznym, w szczególności na rynku pracy. Stanowią więc grupę osób szczególnie zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Znaczącą, choć jeszcze zbyt małą w stosunku do potrzeb, ofertę poprawy sytuacji osób z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy, tworzy rynek pracy chronionej. System dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych powoduje, że część pracodawców zatrudnia takie osoby. Część pracodawców uzyskuje status zakładu pracy chronionej, zatrudniając osoby niepełnosprawne w proporcjach wymaganych przepisami. Status zakładu pracy chronionej przyznaje pracodawcy wojewoda. Zakłady pracy chronionej na terenie naszego województwa, według stanu na 30 czerwca 2011 roku, zatrudniały osób z zaburzeniami psychicznymi, na ogólną liczbę osób niepełnosprawnych zatrudnionych w 142 takich zakładach. Na terenie województwa łódzkiego wsparcia w zakresie znalezienia zatrudnienia przez osoby wykluczone lub zagrożone wykluczeniem społecznym, w tym osoby z zaburzeniami psychicznymi, udzielają również Centra Integracji Społecznej. Powstało ich jednak niewiele, a ich liczba wyraźnie maleje w 2010 roku były 4, w 2011 są 3 jednostki tego typu. W naszym regionie niedostatecznie rozwijają się także firmy z kategorii przedsiębiorstw społecznych, których celem jest tworzenie miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W województwie łódzkim planowane są lub realizowane projekty w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki dla Priorytetu VI i VII, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz Priorytet VII Promocja integracji społecznej (Działanie Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej, Poddziałanie Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym). Priorytety w ramach Programu realizowane są m.in. przez: Stowarzyszenie Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, ich Rodzin i Przyjaciół "POMOST", Towarzystwo Przyjaciół Niepełnosprawnych, "Kłos" sp. z o.o., GOPS w Mokrsku, Fundację "Normalna Przyszłość", Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta, Poddębickie Stowarzyszenie Przedsiębiorczości, Urząd Miasta Łodzi. Ponadto, Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi, w ramach Poddziałania , przeprowadza odrębny konkurs dla centrów integracji społecznej

19 5. DZIAŁANIA SKIEROWANE DO OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI REALIZOWANE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE I INNE PODMIOTY Organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie pełnią ogromną rolę w obszarze działań skierowanych do osób z zaburzeniami psychicznymi. Realizują one zadania z zakresu m.in. aktywizacji zawodowej, promocji zdrowia, a także zapewniają pozainstytucjonalną opiekę nad osobami z zaburzeniami psychicznymi. Poniżej przedstawiono informacje o wybranych organizacjach pozarządowych funkcjonujących w obszarze opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi. Stowarzyszenie Rodzin Działających na Rzecz Zdrowia Psychicznego Dla Rodziny (m.in. działalność z zakresu psychoedukacji, terapii i leczenia, poradnictwa, aktywizacji zawodowej), Towarzystwo Przyjaciół Niepełnosprawnych z siedzibą w Łodzi (pomoc osobom chorującym psychicznie, głównie na schizofrenię, m.in. organizowanie różnorodnych form opieki i rehabilitacji środowiskowej: w placówkach dziennych i całodobowych, świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, działalność z zakresu aktywizacji zawodowej, psychoedukacji i profilaktyki), Stowarzyszenie Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, Ich Rodzin i Przyjaciół POMOST (działania skierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi (głównie cierpiących na schizofrenię i zaburzenia psychotyczne) w wieku od 18 do ok. 33 lat oraz ich bliskich i rodzin m.in.: organizowanie różnorodnych form opieki i rehabilitacji środowiskowej: prowadzenie rehabilitacji w placówkach dziennych, działalność z zakresu aktywizacji zawodowej, profilaktyki, terapii i leczenia), Profilaktyczno-Rozwojowy Ośrodek Młodzieży i Dzieci PROM placówka lokalna Stowarzyszenia Wspierania Rozwoju Dzieci i Młodzieży (działalność z zakresu psychoedukacji, profilaktyki uzależnień, promocji zdrowia, diagnostyki i terapii skierowana głównie do dzieci i młodzieży szkolnej oraz ich rodziców, organizowanie oraz prowadzenie dokształcania kadry pedagogicznej, obsługa punktu Pomarańczowa Linia ), Fundacja Klub Lokalnej Integracji Lonia przy Poradni Zdrowia Psychicznego Synapsis w Łodzi (m.in. wspieranie osób zagrożonych izolacją społeczną, realizacja projektów z zakresu aktywizacji zawodowej), Łódzkie Towarzystwo Alzheimerowskie (pomoc osobom z zespołami otępiennymi, ich opiekunom i rodzinom, prowadzenie działalności z zakresu profilaktyki, terapii, rehabilitacji m.in. w formie ośrodka dziennego)

20 CZĘŚĆ II Cele, priorytety i zadania Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata Cele główne Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata są zbieżne z celami Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego i obejmują następujące obszary: Cel główny 1. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym, Cel główny 2. Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym. W ramach Celu głównego 1 wyodrębniono dwa cele szczegółowe, obejmujące realizację Regionalnego programu promocji zdrowia psychicznego (cel szczegółowy 1.1.) oraz Regionalnego programu informacyjno-edukacyjnego sprzyjającego postawom zrozumienia i akceptacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi (cel szczegółowy 1.2.). Oba te cele oparte są łącznie na 5 priorytetach i wskazują 12 zadań do realizacji. W ramach Celu głównego 2 wyodrębniono cztery cele szczegółowe, obejmujące realizację Wojewódzkiego Programu zwiększania dostępności i zmniejszania nierówności w dostępie do różnych form środowiskowej psychiatrycznej opieki zdrowotnej (cel szczegółowy 2.1.), Wojewódzkiego Programu poszerzania, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi w zakresie pomocy: bytowej, mieszkaniowej, stacjonarnej, samopomocy środowiskowej (cel szczegółowy 2.2.), Wojewódzkiego Programu rozwoju zróżnicowanych form wspieranego zatrudnienia i przedsiębiorczości społecznej dostosowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi (cel szczegółowy 2.3.) oraz Planu stopniowego zmniejszania i przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane, zapewniające profilowane usługi zdrowotne z jednoczesnym przenoszeniem zadań podstawowej psychiatrycznej opieki stacjonarnej do oddziałów szpitali ogólnych (cel szczegółowy 2.4.). Cele te oparte są łącznie na 7 priorytetach i wskazują 13 zadań do realizacji

21 Cel główny 1. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym Cel szczegółowy 1.1. Realizacja Regionalnego Programu promocji zdrowia psychicznego Priorytet 1. Zapobieganie najczęstszym problemom i zaburzeniom psychicznym wśród dzieci i młodzieży poprzez realizację programów profilaktycznych oraz akcji informacyjno - edukacyjnych Zadanie 1.1. Organizacja programów zdrowotnych dotyczących problemów psychicznych, które stanowią w populacji rozwojowej regionu znaczący problem Zadanie 1.2. Opracowanie materiałów zawierających elementy promocji zdrowia psychicznego oraz interwencji profilaktycznych skierowanych do dzieci i młodzieży Zadanie 1.3. Realizacja programów profilaktycznych o charakterze informacyjno-edukacyjnym w placówkach oświatowych Priorytet 2. Promocja zdrowia psychicznego wśród osób starszych Zadanie 2.1. Realizacja programów zdrowotnych dotyczących wczesnego wykrywania otępień i innych zaburzeń funkcji poznawczych Zadanie 2.2. Realizacja innych działań promujących zdrowie psychiczne w populacji osób starszych Priorytet 3. Promocja zdrowia psychicznego w miejscu pracy Zadanie 3.1. Rozwiązywanie problemów związanych ze stresem w miejscu pracy Zadanie 3.2. Inicjowanie i realizacja szkoleń rozwijających pozostałe umiejętności osobiste pracowników Priorytet 4. Wczesna pomoc psychospołeczna jako element promocji zdrowia psychicznego Zadanie 4.1. Organizacja systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży Zadanie 4.2. Prowadzenie działań (np. kampanie informacyjne, publikacja przewodników) informujących o dostępnej w województwie pomocy dla ofiar przemocy, katastrof i klęsk żywiołowych Cel szczegółowy 1.2. Realizacja Programu informacyjno-edukacyjnego sprzyjającego postawom zrozumienia i akceptacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi Priorytet 1. Wszechstronna edukacja mieszkańców województwa Zadanie 1.1. Zwiększenie integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi Zadanie 1.2. Edukacja mieszkańców województwa na temat identyfikowania wczesnych objawów powszechnych zaburzeń i problemów psychicznych u siebie i swoich bliskich Zadanie 1.3. Edukacja mieszkańców województwa na temat możliwości uzyskiwania pomocy specjalistów i dostępnych form tej pomocy w województwie Cel główny 2. Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym Cel szczegółowy 2.1. Realizacja Wojewódzkiego Programu zwiększania dostępności i zmniejszania nierówności w dostępie do różnych form środowiskowej psychiatrycznej opieki zdrowotnej Priorytet 1. Utworzenie w województwie łódzkim sieci Centrów Zdrowia Psychicznego zapewniającej równy dostęp do środowiskowej opieki psychiatrycznej mieszkańcom regionu oraz standaryzacja ich działania

22 Priorytet 2. Zadanie 2.1. Zadanie 2.2. Zadanie 2.3. Zadanie 2.4. Cel szczegółowy Priorytet 1. Zadanie 1.1. Zadanie 1.2. Zadanie 1.3. Priorytet 2. Zadanie 2.1. Priorytet 3. Zadanie 3.1. Cel szczegółowy Priorytet 1. Zadanie 1.1. Zadanie 1.2. Priorytet 2. Zadanie 2.1. Zadanie 2.2. Cel szczegółowy Poprawa dostępności oraz zmniejszenie nierówności w dostępie do poszczególnych form opieki psychiatrycznej w województwie łódzkim, poprzez dostosowanie posiadanych zasobów lecznictwa psychiatrycznego do zalecanych wskaźników Dostosowanie bazy lecznictwa dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi Dostosowanie bazy lecznictwa dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi Dostosowanie bazy lecznictwa dla uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych Dostosowanie bazy lecznictwa dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych 2.2. Realizacja Wojewódzkiego Programu poszerzenia, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi w zakresie pomocy: bytowej, mieszkaniowej, stacjonarnej, samopomocy środowiskowej Rozwój środowiskowych form wsparcia dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi Zwiększenie liczby miejsc i rozwinięcie oferty programowej w ośrodkach wsparcia typu dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, czyli w środowiskowych domach samopomocy i klubach samopomocy Podejmowanie działań zmierzających do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb w zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi w miejscu zamieszkania Wspieranie organizacji pozarządowych w działaniach na rzecz udzielania wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi Rozwój opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w domach pomocy społecznej Zwiększenie liczby miejsc w domach pomocy społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych oraz niepełnosprawnych intelektualnie, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci i młodzieży Inwestycja w kadry pomocy społecznej Podnoszenie kwalifikacji oraz szkolenie kadry realizującej zadania z zakresu pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi 2.3. Realizacja Wojewódzkiego Programu rozwoju zróżnicowanych form wspieranego zatrudnienia i przedsiębiorczości społecznej dostosowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi Przeciwdziałanie marginalizacji osób chorych psychicznie w obszarze życia zawodowego Promowanie idei zatrudniania osób chorych psychicznie jako wartościowych pracowników Rozwój doradztwa zawodowego w instytucjach zajmujących się osobami chorymi psychicznie Tworzenie realnych środowisk pracy dla osób chorych psychicznie Promocja i wspieranie powstawania firm społecznych zatrudniających osoby z zaburzeniami psychicznymi Promocja i wspieranie powstawania instytucji integracji społecznej Centrów Integracji Społecznej (CIS) i Klubów Integracji Społecznej (KIS) 2.4. Plan stopniowego zmniejszania i przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane, zapewniające profilowane usługi zdrowotne z jednoczesnym przenoszeniem zadań podstawowej psychiatrycznej opieki stacjonarnej do oddziałów szpitali ogólnych

23 Realizatorzy, źródła finansowania i monitoring W zależności od obszaru działań realizatorami Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego mogą być m.in. samorządy terytorialne, podmioty lecznicze, zakłady pracy i pracodawcy, organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, a także inne instytucje organizujące i zapewniające różne formy wsparcia i pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Należy podkreślić fakt, iż do wykonania założonych w Programie zadań niezbędna jest partnerska współpraca na poziomie regionalnym i lokalnym, z udziałem wielu podmiotów. Tylko aktywne współdziałanie przedstawicieli wszystkich sektorów z obszaru zdrowia psychicznego może zaowocować osiągnięciem wymiernych korzyści, które z kolei przełożą się na zdrowsze psychicznie, lepiej przystosowane społeczeństwo. Źródłem finansowania działań realizowanych w ramach niniejszego Programu będą środki budżetu państwa (w tym, w szczególności Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Narodowego Funduszu Zdrowia), jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów i instytucji organizujących i zapewniających opiekę zdrowotną oraz wsparcie i pomoc społeczną osobom z zaburzeniami psychicznymi. Istnieje także możliwość pozyskania środków unijnych m.in. na zadania z zakresu aktywizacji społecznej i zawodowej tej grupy osób. Zgodnie z zapisami 5 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego w brzmieniu: Podmioty realizujące Program przesyłają ministrowi właściwemu do spraw zdrowia lub wskazanemu przez niego podmiotowi, w terminie do dnia 15 maja, roczne sprawozdania z wykonania zadań objętych harmonogramem realizacji Programu w roku poprzednim. Sprawozdania powinny zawierać odniesienie do stanu wyjściowego, o którym mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia, oraz wskaźników przedstawionych w załączniku nr 2 do rozporządzenia, realizacja Regionalnego Programu będzie monitorowana poprzez wykonanie corocznego sprawozdania z działań w nim zapisanych. Biorąc pod uwagę długi czas obowiązywania Programu istnieje możliwość aktualizacji jego zapisów, między innymi w przypadku zmian w przepisach dotyczących finansowania świadczeń lub przekształcania placówek medycznych. Szczegółowy harmonogram działań wraz z wykazem podmiotów realizujących Regionalny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata stanowi Załącznik 1 do niniejszego dokumentu

24 CEL GŁÓWNY 1. PROMOCJA ZDROWIA PSYCHICZNEGO I ZAPOBIEGANIE ZABURZENIOM PSYCHICZNYM Promocja zdrowia psychicznego to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem psychicznym i jego poprawę. Oddziaływania z tego obszaru powinny dotyczyć przede wszystkim kompetencji zdrowotnych w sferze psychiki, świadomości, wiedzy, dyspozycji osobowościowych (np. silnego poczucia koherencji), postaw i umiejętności np. z obszaru inteligencji emocjonalnej. Ze względu na fakt, iż większość ludzi radzi sobie ze swoimi problemami psychicznymi, nie wymagając przy tym pomocy specjalistów, podstawę optymalnego systemu opieki nad społeczeństwem w zakresie zdrowia psychicznego powinny stanowić działania umożliwiające jednostce nabycie odpowiedniej wiedzy oraz rozwój posiadanych przez nią zasobów, tak aby w sytuacji choroby psychicznej potrafiła ona podjąć odpowiednie, adaptacyjne kroki. Tym samym, system promocji zdrowia i zapobiegania zaburzeniom psychicznym, obejmujący szeroko rozwiniętą, bogatą sieć inicjatyw skierowanych do różnych grup społecznych to wyzwanie, któremu należy poświęcić dużo uwagi. Wojewódzki Zespół Koordynujący realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego opracował listę priorytetów promocji zdrowia psychicznego w województwie łódzkim. Będą one stanowić podstawę przy planowaniu działań z zakresu promocji zdrowia i zapobiegania zaburzeniom psychicznym w regionie. Wykaz priorytetów promocji zdrowia psychicznego stanowi załącznik nr

25 CEL SZCZEGÓŁOWY 1.1. REALIZACJA REGIONALNEGO PROGRAMU PROMOCJI ZDROWIA PSYCHICZNEGO Na terenie województwa łódzkiego od wielu lat prowadzone są liczne działania z obszaru promocji zdrowia i zapobiegania zaburzeniom psychicznym. Ich realizatorami są m.in. samorządy gmin, powiatów, województwo, zakłady opieki zdrowotnej, organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Znaczna liczba programów i akcji nie świadczy jednak o zabezpieczeniu potrzeb społeczności w tym zakresie. Aby działania były jak najbardziej efektywne powinny być odpowiednio skoordynowane i wszechstronne (np. obejmować jednocześnie kilka grup społecznych, w których funkcjonuje jednostka), cechować się pewną cyklicznością (nieutrwalana wiedza oraz niećwiczone umiejętności z czasem przestają pełnić swoją rolę), a także dotyczyć problemów ważnych i priorytetowych dla populacji zamieszkującej region łódzki. Tymczasem brak jest w województwie płaszczyzny wymiany informacji w tym zakresie. Regionalny Program promocji zdrowia psychicznego dla województwa łódzkiego powstał w oparciu o wypracowane przez Wojewódzki Zespół Koordynujący realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego priorytety. Realizacja Regionalnego Programu promocji zdrowia psychicznego przebiegać będzie w oparciu o 4 priorytety, w ramach których zaproponowano 9 zadań. Priorytety programu: 1. Zapobieganie najczęstszym problemom i zaburzeniom psychicznym wśród dzieci i młodzieży. 2. Promocja zdrowia psychicznego wśród ludzi starszych. 3. Promocja zdrowia psychicznego w miejscu pracy. 4. Wczesna pomoc psychospołeczna jako element promocji zdrowia psychicznego. Należy podkreślić fakt, iż do realizacji wszystkich założonych poniżej celów konieczna jest partnerska współpraca na poziomie regionalnym i lokalnym, z udziałem wielu podmiotów, organizacji pozarządowych oraz profesjonalistów reprezentujących sektor zdrowia, edukacji itp. Aktywne współdziałanie z wszystkimi sektorami i podmiotami działającymi w obszarze zdrowia psychicznego może pomóc w zidentyfikowaniu i uwzględnieniu wzajemnych korzyści wynikających z inwestowania w ten obszar zdrowia. Ponadto, taka współpraca spowoduje rozpowszechnienie w innych sektorach informacji o korzyściach zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych, które można uzyskać dzięki zdrowiu psychicznemu

26 PRIORYTET 1. Zapobieganie najczęstszym problemom i zaburzeniom psychicznym wśród dzieci i młodzieży poprzez realizację programów profilaktycznych oraz akcji informacyjno - edukacyjnych Priorytet będzie realizowany poprzez organizację programów profilaktycznych, a także programów i akcji informacyjno - edukacyjnych dotyczących problemów psychicznych, które stanowią w populacji rozwojowej regionu łódzkiego znaczący problem. Wśród poruszanych problemów uwzględnione będą m.in. zaburzenia afektywne, w szczególności depresyjne, zaburzenia nerwicowe (w tym lękowe, związane ze stresem), zaburzenia behawioralne (m.in. odżywiania), zaburzenia związane ze szkodliwym używaniem i/lub uzależnieniem od alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych. Szczególna uwaga zostanie poświęcona problemowi zapobiegania samobójstwom w populacji rozwojowej. Adresatami programów profilaktycznych oraz akcji i programów informacyjnoedukacyjnych będą zarówno dzieci i młodzież, jak i ich rodzice, a także nauczyciele oraz wychowawcy. Głównym celem realizacji niniejszego priorytetu w odniesieniu do populacji rozwojowej jest promocja zdrowia psychicznego w zakresie wykształcania zdrowych nawyków i stylów radzenia sobie, rozwijania umiejętności komunikowania się i funkcjonowania w społeczności (rodzinnej, szkolnej, rówieśniczej), nazywania swoich emocji i rozwiązywania problemów. W odniesieniu do drugiej grupy odbiorców, czyli osób ze środowiska dzieci i młodzieży (m.in. ich rodziców/opiekunów, nauczycieli) za cel przyjęto rozpowszechnienie wiedzy na temat zaburzeń i problemów psychicznych występujących u dzieci i młodzieży, ich charakterystycznych objawów, sposobów uzyskiwania pomocy specjalistów, a także wykształcenie umiejętności komunikowania się i radzenia sobie. W ramach poszczególnych inicjatyw realizowane będą świadczenia zdrowotne (np. konsultacje specjalistów, organizacja warsztatów terapeutycznych), publikacje materiałów edukacyjnych wraz z ich rozpowszechnieniem, a także pogadanki i zajęcia warsztatowe w placówkach oświatowych. Wśród instytucji, które włączą się w przeprowadzenie wcześniej wymienionych działań znajdą się: samorządy terytorialne, podmioty lecznicze, organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie i inne

27 Zadanie 1.1. Organizacja programów zdrowotnych dotyczących problemów psychicznych, które stanowią w populacji rozwojowej regionu znaczący problem Ideą planowanych w ramach realizacji tego zadania programów zdrowotnych jest umożliwienie wybranej grupie populacji skorzystania z bezpłatnych świadczeń, mających na celu wczesne zidentyfikowanie objawów lub predyspozycji do wystąpienia w przyszłości określonych zaburzeń psychicznych. Biorąc pod uwagę częstość występowania w populacji rozwojowej zaburzeń depresyjnych oraz ich poważne skutki (m.in. próby samobójcze) kontynuowana będzie realizacja programu finansowanego ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego pn.: Program zapobiegania zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży. Adresatami programu są dzieci w wieku lat z terenu województwa łódzkiego. Program, oprócz bezpłatnych konsultacji specjalistycznych, oferuje także możliwość uczestnictwa w warsztatach terapeutycznych, poruszających zagadnienia z takich obszarów jak: trening umiejętności społecznych, nazywanie i wyrażanie uczuć, techniki radzenia sobie ze stresem oraz negatywnymi emocjami. Zasadnym jest również kontynuowanie dotychczas prowadzonych projektów wpisujących się w to zadanie, a realizowanych przez organizacje pozarządowe, samorządy terytorialne oraz inne instytucje. Uwzględnione zostaną także problemy związane ze szkodliwym używaniem i uzależnieniem od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Zadanie 1.2. Opracowanie materiałów zawierających elementy promocji zdrowia psychicznego oraz interwencji profilaktycznych skierowanych do dzieci i młodzieży Aby sprawnie realizować zadania z zakresu promocji zdrowia psychicznego w różnych środowiskach, w których funkcjonują młodzi ludzie, powinny zostać opracowane materiały (np. projekt lekcji wychowawczej bądź programu zajęć w świetlicy), ale także atrakcyjne ulotki, plakaty dotyczące specyfiki powszechnych zaburzeń psychicznych lub rozwoju umiejętności osobistych. Gotowe materiały powinny ułatwić osobom, które nie są specjalistami wprowadzanie do pracy z dziećmi i młodzieżą elementów rozwoju osobistego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym

28 Zadanie 1.3. Realizacja programów profilaktycznych o charakterze informacyjno - edukacyjnym w placówkach oświatowych Zadanie to obejmie realizację programów i akcji informacyjno-edukacyjnych skierowanych zarówno do dzieci i młodzieży, jak i ich rodziców/opiekunów oraz nauczycieli/wychowawców. W tematyce programów uwzględnione powinny zostać powszechne zaburzenia i problemy psychiczne wieku rozwojowego. W ramach niniejszego zadania mogą być przeprowadzane m.in. pogadanki, zajęcia warsztatowe i kampanie informacyjne. Nacisk zostanie położony m.in. na poprawę funkcjonowania dzieci i młodzieży szkolnej, a także osób przebywających w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych (np. w domach dziecka). PRIORYTET 2. Promocja zdrowia psychicznego wśród osób starszych Województwo łódzkie należy do regionów o stale wzrastającej liczbie osób w wieku poprodukcyjnym. Biorąc pod uwagę ten fakt, nie sposób pominąć tak znaczącej populacji w planowaniu działań z zakresu promocji zdrowia psychicznego. Specyficznymi schorzeniami, które powinny zostać uwzględnione w ramach podejmowanych działań są przede wszystkim otępienia i inne zaburzenia funkcji poznawczych, często związane z procesem starzenia się organizmu, a także zaburzenia afektywne, zazwyczaj typu depresyjnego. Za cel stosowanych interwencji w tej populacji przyjęto nie tylko zapobieganie zaburzeniom ale także, a nawet w szczególności, wzmocnienie kompetencji osób starszych, ich samooceny i dobrego samopoczucia. Zgodnie z obecną wiedzą, dla zdrowia psychicznego niezwykle korzystne jest, niezależnie od wieku, utrzymywanie zainteresowań i aktywności umysłowej oraz umiejętności z zakresu nazywania i wyrażania emocji. Wśród instytucji, które włączą się w przeprowadzenie działań z tego obszaru znajdą się: samorządy terytorialne, podmioty lecznicze, organizacje pozarządowe i inne. Zadanie 2.1. Realizacja programów zdrowotnych dotyczących wczesnego wykrywania otępień oraz innych zaburzeń funkcji poznawczych W związku ze znacznym wzrostem udziału populacji osób starszych w społeczeństwie, a jednocześnie spodziewanym wzrostem liczby osób, cierpiących na

29 zaburzenia funkcji poznawczych, planowana jest m.in. kontynuacja, realizowanego od 2010 roku, Programu zdrowotnego wczesnego wykrywania otępień i innych zaburzeń funkcji poznawczych. Program ten został opracowany przez Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Warcie i jest finansowany ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego. Jego adresatami są mieszkańcy województwa łódzkiego w wieku lat, ze szczególnym uwzględnieniem powiatów rejonu zachodniego: sieradzkiego, wieluńskiego, poddębickiego, wieruszowskiego, zduńskowolskiego oraz łaskiego. Program oferuje bezpłatne porady psychiatryczne i psychologiczne oraz diagnostykę medyczną (badanie EKG, morfologia, poziom cholesterolu oraz glukozy we krwi). Biorąc pod uwagę wysokie zapotrzebowanie na tego rodzaju świadczenia, planowane jest rozszerzenie realizacji programu. Zadanie 2.2. Realizacja innych działań promujących zdrowie psychiczne w populacji osób starszych Programy oraz akcje informacyjne skierowane do tej grupy realizowane będą w celu aktywizacji społecznej osób starszych oraz poprawy ich codziennego funkcjonowania. Poza utratą zdrowia oraz zdolności poznawczych osoby w podeszłym wieku doznają indywidualnych strat zarówno w swojej sieci społecznej (np. śmierć bliskich, ograniczenie kontaktów społecznych), jak i pogorszenia sytuacji życiowej (np. perspektywa przejścia na emeryturę, obniżenia dochodów). W związku z powyższym innym aspektem podejmowanych w ramach tego zadania działań będzie uświadomienie społeczeństwu problemów psychicznych osób starszych oraz przeciwdziałanie uprzedzeniom i zachowaniom dyskryminacyjnym skierowanym wobec nich. PRIORYTET 3. Promocja zdrowia psychicznego w miejscu pracy Tworzenie środowisk sprzyjających zdrowiu psychicznemu to jedno z kluczowych zadań promocji zdrowia. Dzięki działaniom promującym zdrowie psychiczne pracowników, ich obiektywna kondycja zdrowotna wzrasta, poprawia się ich samopoczucie, a to ma istotny wpływ na sprawną i wydajną pracę. Niniejszy priorytet może być zrealizowany poprzez inicjowanie działań promujących zdrowie psychiczne w miejscu pracy (np. w wybranych grupach zawodowych, instytucjach, przedsiębiorstwach zatrudniających dużą liczbę pracowników). Na kompleksową promocję zdrowia psychicznego pracowników powinny składać się takie elementy jak: trening umiejętności komunikowania się, radzenia sobie w sytuacjach

30 stresujących, w tym techniki relaksacji, zarządzanie sobą w czasie, zidentyfikowanie stylu zarządzania, programy profilaktyki uzależnień. Realizatorami powyższych działań będą w szczególności pracodawcy, urzędy pracy oraz organizacje pozarządowe. Zadanie 3.1. Rozwiązywanie problemów związanych ze stresem w miejscu pracy Miejsce pracy jest nierozłącznie związane z doświadczaniem stresu. Mogą go wywoływać różnorodne elementy dotyczące pracy: uciążliwe warunki (np. nadmierny hałas), treść wykonywanych zadań lub organizacja pracy. Wymienia się kilkadziesiąt czynników psychospołecznych wywołujących stres, do których zalicza się m.in. nadmierne obciążenie pracą (ilościowe, ale i jakościowe), pośpiech i presję czasu oraz konflikty międzyludzkie. Skutki zdrowotne stresu (choroby układu krążenia, układu pokarmowego, osłabienie układu immunologicznego) oraz efekty w postaci obniżenia jakości pracy, zwiększonej liczby popełnianych błędów stanowią znaczące obciążenie dla pracodawców. Najgroźniejszy dla zdrowia jest taki rodzaj pracy, który stawia pracownikowi wysokie wymagania, a przy tym ma on niski poziom swobody w jej wykonywaniu i nie może liczyć na wsparcie społeczne. Wszelkie próby zmierzające do osłabienia stresu u pracowników powinny zostać ukierunkowane na samego pracownika (poprzez pomoc w dokonaniu zmian w swoich zachowaniach, sposobach patrzenia na świat) oraz na całą instytucję. W ramach zadań z niniejszego obszaru planowane jest inicjowanie w wybranych środowiskach pracy działań obejmujących m.in. szkolenia umiejętności radzenia sobie ze stresem (np. stosowania technik relaksacyjnych). Ponadto, prowadzone będą kampanie informacyjno-edukacyjne skierowane do pracodawców w celu wzrostu ich świadomości i wiedzy na temat natury stresu i jego negatywnych skutków. Zadanie 3.2. Inicjowanie i realizacja szkoleń rozwijających pozostałe umiejętności osobiste pracowników W zależności od charakteru wykonywanej pracy, u pracownika powinny być rozwijane różne kompetencje i umiejętności. W ramach niniejszego zadania należałoby podejmować działania mające na celu inicjowanie i zachęcanie pracodawców do organizowania szkoleń dla swoich pracowników

31 Tematyka organizowanych zajęć powinna kłaść nacisk na rozwijanie asertywności, kreatywności, zarządzania sobą w czasie, autoprezentacji, doskonalenia umiejętności negocjacji i dyskusji; powinna także obejmować zagadnienia z zakresu utrzymywania równowagi pomiędzy pracą a życiem osobistym (tzw. work-life balance). PRIORYTET 4. Wczesna pomoc psychospołeczna jako element promocji zdrowia psychicznego Szczególnie istotnym elementem utrzymania zdrowia psychicznego jest udzielenie wczesnej pomocy specjalistycznej ludziom zagrożonym utratą zdrowia psychicznego, w szczególności tym, którzy znaleźli się w stanie tzw. kryzysu psychicznego. Sytuacja kryzysowa może zostać wywołana zarówno jednym wydarzeniem, jak i kilkoma zdarzeniami występującymi w niewielkich odstępach czasu (np. wypadek komunikacyjny, śmierć bliskiej osoby, rozwód, problemy małżeńskie lub rodzinne, choroba somatyczna własna lub osoby bliskiej, uzależnienia, doznanie przemocy, gwałt, problemy w pracy). W ramach niniejszego priorytetu znajdą się przede wszystkim działania informujące o dostępnych formach pomocy z zakresu poradnictwa psychospołecznego i interwencji kryzysowej (np. ośrodków interwencji kryzysowej, telefonów zaufania itp.), funkcjonujących na terenie województwa oraz zakresu oferowanych przez nich świadczeń. Realizatorami działań będą m.in. instytucje i organizacje odpowiedzialne za funkcjonowanie poradnictwa psychospołecznego oraz interwencji kryzysowej w regionie, we współpracy z samorządami terytorialnymi. Zadanie 4.1. Organizacja systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży W ramach niniejszego zadania planowane jest rozwijanie sieci poradnictwa psychospołecznego dla osób w sytuacji kryzysowej, ze szczególnym uwzględnieniem ofiar przemocy, katastrof i klęsk żywiołowych. W ramach tego systemu powinny funkcjonować zarówno ośrodki/punkty interwencji kryzysowej jak i np. telefony zaufania. Należałoby także zwrócić uwagę na odrębną specyfikę udzielania pomocy dzieciom i młodzieży. Umożliwienie osobom będącym w trudnej psychicznie sytuacji życiowej, powierzenia komuś swojego problemu, wygadania się, ujawnienia trudnych emocji jest bardzo istotnym aspektem kontaktu w ramach poradnictwa lub interwencji. W przypadku telefonów zaufania dodatkowym, korzystnym aspektem jest możliwość pozostania anonimowym. Zarówno punkty poradnictwa, jak i telefony zaufania pełnią także rolę informacyjną, dostarczając

32 zainteresowanym wskazówek, co do sposobów pokonania trudności, informacji o miejscach, gdzie można uzyskać pomoc, o procedurach, jakie trzeba podjąć. W ramach tego zadania należałoby również zwrócić uwagę na grupy społeczne i/lub zawodowe, które z racji warunków, w jakich funkcjonują, sytuacji z jakimi się zmierzają, z założenia narażone są bardziej na możliwość doświadczenia kryzysu psychicznego. W celu dostarczenia tym osobom jak najbardziej efektywnej pomocy powinny powstać programy psychoprofilaktyczne skierowane np. do obecnych (a także byłych) pracowników służb mundurowych czy ratowniczych. Ponadto, istotne jest także opracowanie planów działania na wypadek nagłych, dużych kryzysów (katastrofy), tak by plany te obejmowały interwencje oparte na danych naukowych (np. procedury z zakresu terapii behawioralno-poznawczej jako metodę wczesnego zapobiegania zespołowi stresu pourazowego). Zadanie 4.2. Prowadzenie działań (np. kampanie informacyjne, publikacja przewodników) informujących o dostępnej w województwie pomocy dla ofiar przemocy, katastrof i klęsk żywiołowych Dostarczenie informacji na temat możliwej do uzyskania pomocy dla ofiar przemocy, katastrof i klęsk żywiołowych, a także innych osób doświadczających kryzysu psychicznego to podstawowy element sprawnie działającego systemu interwencji kryzysowej w województwie. W celu dotarcia do jak najszerszego grona potrzebujących osób i rozpowszechnienia informacji z niniejszego zakresu, powinny być prowadzone kampanie informacyjne, zamieszczane ogólnodostępnie, aktualizowane na bieżąco dane teleadresowe ośrodków udzielających pomocy na łamach np. portali internetowych oraz publikowane przystępne przewodniki, skierowane do różnych grup społecznych

33 CEL SZCZEGÓŁOWY 1.2. REALIZACJA PROGRAMU INFORMACYJNO-EDUKACYJNEGO SPRZYJAJĄCEGO POSTAWOM ZROZUMIENIA I AKCEPTACJI WOBEC OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI Regionalny Program informacyjno-edukacyjny sprzyjający postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałający dyskryminacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi dla województwa łódzkiego powstał w oparciu o priorytety wypracowane przez Wojewódzki Zespół Koordynujący realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Regionalny Program informacyjno-edukacyjny realizowany będzie w oparciu o 1 priorytet, w ramach którego zaproponowano 3 zadania. Priorytet programu: 1. Wszechstronna edukacja mieszkańców województwa Zdrowie psychiczne jest ściśle związane z satysfakcjonującym życiem osobistym, zawodowym i interpersonalnym, a jednym z aspektów utrzymania zdrowia psychicznego jest stworzenie odpowiednich warunków do zaspokojenia potrzeb człowieka i realizacji jego zadań życiowych właściwych dla fazy rozwojowej, w której się znajduje. Znaczny wpływ na utrzymanie i budowanie zdrowia psychicznego ma posiadana wiedza oraz świadomość ewentualnych przeszkód i zagrożeń, a także sposobów zdrowego radzenia sobie z nimi. Tym samym wszechstronna edukacja populacji na temat zdrowia psychicznego jest kluczowym elementem profilaktyki zaburzeń i promocji zdrowia. PRIORYTET 1. Wszechstronna edukacja mieszkańców województwa W celu obniżenia poziomu uprzedzeń i lęku społeczeństwa przed osobami z zaburzeniami psychicznymi konieczne jest podjęcie różnorodnych działań o charakterze informacyjno-edukacyjnym. Większość stereotypów wynika bowiem z niewiedzy i strachu przed nieznanym. Oprócz działań typowo informacyjnych, podejmowanych w różnej formie (m.in. pogadanki, spotkania z ekspertami, konferencje, ulotki, plakaty, audycje radiowe, informacje w portalach internetowych, broszury i informatory na temat dostępnych form opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi), niezwykle ważne są spotkania integrujące osoby zdrowe z chorymi. Okazją do zapoznania się z problemami, ale i np. twórczością osób psychicznie chorych, mogą być obchody szczególnych dni w roku takich

34 jak: Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją, Dzień Walki z Schizofrenią, Dzień Zdrowia Psychicznego, Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom itp. Realizatorami działań z obszaru niniejszego priorytetu będą m.in. samorządy terytorialne, podmioty lecznicze, organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, placówki oświatowe, Narodowy Fundusz Zdrowia i inne instytucje. Zadanie 1.1. Zwiększenie integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi Z problemami oraz zaburzeniami psychicznymi bardzo często związane jest naznaczenie, które pozbawia ludzi pewności siebie i przeszkadza im w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa. W ramach zadań wynikających z tego obszaru należy podjąć różnorodne działania w celu edukacji mieszkańców województwa na temat problemów, z jakimi borykają się na co dzień osoby z zaburzeniami psychicznymi. W szczególności, powinno się położyć nacisk na wsparcie organizacji pozarządowych, które reprezentują grupy zmarginalizowane oraz umożliwiają im wzmacnianie więzi społecznych, łatwiejszy dostęp do istniejących w społeczności zasobów i lepsze radzenie sobie. Aby zaktywizować społeczności lokalne organizowane mogą być imprezy i spotkania integrujące osoby zdrowe z osobami chorymi. Będą się one odbywać m.in. w ramach obchodów ważnych dla zdrowia Dni (np. Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego - 10 października, Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją - 23 lutego, Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom - 10 września, Światowy Dzień Osób Chorych na Alzheimera - 21 września). W ramach m.in. obchodów tych Dni mogą być planowane aukcje, wystawy (np. prac artystycznych osób chorych psychicznie), konkursy, konferencje. Zadanie 1.2. Edukacja mieszkańców województwa na temat identyfikowania wczesnych objawów powszechnych zaburzeń i problemów psychicznych u siebie i swoich bliskich Realizacja tego zadania przebiegać będzie za pośrednictwem akcji informacyjnych adresowanych do ogółu społeczeństwa poprzez środki masowego przekazu (m.in. audycje radiowe, prasę, informacje zamieszczane w portalach internetowych np. województwa łódzkiego). Celem działań ma być likwidacja stereotypów, mitów i błędnych wyobrażeń o chorobie psychicznej

35 Ponadto, poprzez zaznajomienie społeczeństwa z najczęstszymi objawami powszechnych zaburzeń psychicznych należy spodziewać się zwiększonej i wcześniejszej wykrywalności tych chorób, co często będzie wiązało się z mniejszymi kosztami, tak ekonomicznymi, jak i społecznymi stwierdzanych zaburzeń. W szczególności, celem będzie zwiększenie świadomości społecznej na temat rozpowszechnienia, objawów, profilaktyki i wczesnej interwencji w przypadkach depresji i samobójstw, a także zapewnienie obiektywnego sposobu informowania opinii społecznej o przypadkach samobójstw i prób samobójczych. Zadanie 1.3. Edukacja mieszkańców województwa na temat możliwości uzyskiwania pomocy specjalistów i dostępnych form tej pomocy w województwie Z dwoma powyżej opisanymi zadaniami (Zadanie 1.1. i 1.2.) nierozerwalnie wiąże się obszar zapoznania mieszkańców województwa z wyczerpującymi informacjami na temat sposobów i możliwości uzyskania pomocy z zakresu opieki i leczenia psychiatrycznego. W ramach tego działania zasadne jest opracowanie oraz rozpowszechnienie publikacji pn.: Przewodnik po opiece psychiatrycznej w województwie łódzkim. Zawarte w nim dane mają za zadanie przybliżyć społeczeństwu dostępne formy pomocy np. zakres świadczeń realizowanych w ramach umów z Narodowym Funduszem Zdrowia, jaka jest różnica pomiędzy oddziałem dziennym a hostelem, co to jest leczenie substytucyjne itp., a także informacje o sieci ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, formach i zakresie tego wsparcia oraz sieci domów pomocy społecznej oraz zakresie i formach pomocy udzielanej tym osobom

36 CEL GŁÓWNY 2 ZAPEWNIENIE OSOBOM Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI WIELOSTRONNEJ I POWSZECHNIE DOSTĘPNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ORAZ INNYCH FORM OPIEKI I POMOCY NIEZBĘDNYCH DO ŻYCIA W ŚRODOWISKU RODZINNYM Stworzenie integralnego systemu opieki i pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi jest kluczową kwestią w świetle celów Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Na przełomie ostatnich dziesięcioleci, system opieki psychiatrycznej w Polsce ulegał znacznym modyfikacjom. Zachodzące w nim zmiany prowadziły do rozwoju tzw. środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej. Głównym zadaniem takiego modelu jest stworzenie chorym możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, m.in.: pracy i nauki. Planowanie systemu opieki środowiskowej wymaga współpracy wielu instytucji i resortów - zdrowia, edukacji, pracy oraz pomocy społecznej. Tylko zintegrowane działania w tym obszarze pozwalają na stworzenie optymalnej opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi, która umożliwi im jak najpełniejsze funkcjonowanie w środowisku lokalnym. W ramach Celu głównego 2, Regionalny Program zakłada realizację i wdrażanie: Wojewódzkiego programu zwiększania dostępności i zmniejszania nierówności w dostępie do różnych form środowiskowej psychiatrycznej opieki zdrowotnej, Wojewódzkiego programu poszerzenia, zróżnicowania i unowocześniania pomocy i oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi w zakresie pomocy: bytowej, mieszkaniowej, stacjonarnej, samopomocy środowiskowej, Wojewódzkiego programu rozwoju zróżnicowanych form wspieranego zatrudnienia i przedsiębiorczości społecznej dostosowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi oraz Planu stopniowego zmniejszania i przekształcania dużych szpitali psychiatrycznych w placówki wyspecjalizowane, zapewniające profilowane usługi zdrowotne. Jednakże z uwagi na fakt, iż proces przekształcania opieki psychiatrycznej z modelu zinstytucjonalizowanego w środowiskowy jest długotrwały, a także wymaga dysponowania niezbędnymi zasobami - w pierwszej kolejności należy zapewnić funkcjonowanie odpowiednich form opieki środowiskowej, a dopiero wtedy możliwe będzie dostosowywanie bazy lecznictwa stacjonarnego, ze zmniejszaniem liczby łóżek w dużych szpitalach psychiatrycznych, do zaleceń Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego

37 CEL SZCZEGÓŁOWY 2.1. REALIZACJA WOJEWÓDZKIEGO PROGRAMU ZWIĘKSZANIA DOSTĘPNOŚCI I ZMNIEJSZANIA NIERÓWNOŚCI W DOSTĘPIE DO RÓŻNYCH FORM ŚRODOWISKOWEJ PSYCHIATRYCZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ Zgodnie ze światowymi trendami, wyrażonymi w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP), opieka psychiatryczna powinna odchodzić od modelu lecznictwa stacjonarnego, w którym dominuje pozycja dużego szpitala psychiatrycznego, w kierunku rozwoju powszechnie dostępnych i zróżnicowanych form opieki środowiskowej. W dokumencie postuluje się likwidację dużych szpitali na rzecz mniejszych, liczących do 300 łóżek. Najbardziej zalecane jest natomiast tworzenie oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Podstawowym miejscem leczenia i opieki nad pacjentem powinny być placówki pozaszpitalne poradnie, oddziały dzienne, zespoły opieki środowiskowej (domowej). Chorym przewlekle powinno się zapewnić chronione miejsca zamieszkania, pracy oraz dostęp do rehabilitacji. Środowiskowy model psychiatrii ma na celu zapewnienie leczenia i rehabilitacji osób z zaburzeniami psychicznymi w środowisku społecznym pacjenta, co daje lepsze efekty terapeutyczne, a także zapewnia reintegrację społeczną osoby chorej psychicznie w społeczności lokalnej. Dostępność, kompleksowość i ciągłość opieki psychiatrycznej zmniejsza częstość hospitalizacji oraz czas jej trwania. Natomiast rzadziej i krócej trwające leczenie szpitalne zapobiega zrywaniu kontaktu chorego z jego środowiskiem, co wpływa na skuteczność rehabilitacji. Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje również na większą efektywność kosztową takiego rozwiązania. Zgodnie z NPOZP opieka psychiatryczna powinna stać się opieką środowiskową zorganizowaną w Centra Zdrowia Psychicznego (CZP) dające sieć oparcia, na które składają się opieka zdrowotna, wsparcie społeczne i wsparcie w zakresie pracy zawodowej

38 PRIORYTET 1. Utworzenie w województwie łódzkim sieci Centrów Zdrowia Psychicznego zapewniającej równy dostęp do środowiskowej opieki psychiatrycznej mieszkańcom regionu oraz standaryzacja działania centrów Zadaniem Centrum jest przede wszystkim udzielanie wszechstronnej psychiatrycznej opieki zdrowotnej (w zakresie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, orzecznictwa i konsultacji dla podstawowej opieki zdrowotnej). W skład Centrum wchodzić powinny: - zespół ambulatoryjny - świadczący porady lekarskie i psychologiczne, indywidualną i grupową pomoc terapeutyczną, czynności pielęgniarskie i interwencje socjalne, - zespół środowiskowy - realizujący wizyty domowe, terapię indywidualną i grupową, pracę rodzinną, treningi umiejętności, budowanie sieci oparcia społecznego, zajęcia i turnusy rehabilitacyjne, - zespół dzienny - zapewniający częściową hospitalizację, - zespół szpitalny - gwarantujący dostęp do opieki szpitalnej w niezbędnym zakresie, najlepiej w oddziale psychiatrycznym szpitala ogólnego. W proponowanym modelu, tam gdzie jest to możliwe oddziały psychiatryczne powinny stanowić integralną część CZP. Poza wyżej wymienionymi podstawowymi komórkami funkcjonalnymi, Centrum Zdrowia Psychicznego może organizować inne zespoły wyspecjalizowane w leczeniu wybranych grup chorych. Ponadto Centrum powinno ściśle współpracować z jednostkami pomocy społecznej, świadczącymi usługi w zakresie świadczeń opiekuńczych, pomocy materialnej i mieszkaniowej itp. W zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą proponuje się dwa różne modele: tworzenie równoległych i niezależnych centrów zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży lub ośrodków dziecięco-młodzieżowych funkcjonujących w ramach jednego Centrum Zdrowia Psychicznego. Standaryzacja działania Centrów powinna przebiegać pod kątem specjalizacji personelu (ujednolicenie zespołów), godzin funkcjonowania (czynne codziennie) oraz rozmieszczenia (pod kątem odległości od miejsca zamieszkania chorego). Powinno się tu przyjąć wskaźnik, że Centrum Zdrowia Psychicznego ma zapewnić opiekę co najmniej osobom dorosłym na obszarze zamieszkałym przez co najmniej mieszkańców. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, jedno Centrum Zdrowia Psychicznego dla dorosłych powinno przypadać na tys. mieszkańców (tj. znajdować się w każdym powiecie, dużej gminie lub dzielnicy dużego miasta, stosownie do lokalnych potrzeb). CZP powinno ponadto spełniać wskaźniki dostępności proponowane

39 dla form organizacyjnych wchodzących w jego skład. Takie same wytyczne odnoszą się do Centrum Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży. Zgodnie z powyższymi wytycznymi w województwie łódzkim powinno powstać minimum 12 Centrów Zdrowia Psychicznego dla dorosłych oraz 12 CZP dla dzieci i młodzieży (chyba, że będą one wchodziły w skład CZP dla dorosłych). Uzgadnianie umiejscowienia i obszaru działania sieci centrów psychicznego w województwie, z uwzględnieniem ich podległości organizacyjnej będzie miało miejsce do grudnia 2013 roku. Realizacja działań będzie w znacznym stopniu zależeć od poziomu finansowania świadczeń przez płatników. PRIORYTET 2. Poprawa dostępności oraz zmniejszenie nierówności w dostępie do poszczególnych form opieki psychiatrycznej w województwie łódzkim, poprzez dostosowanie posiadanych zasobów lecznictwa psychiatrycznego do zalecanych wskaźników Utworzenie w województwie łódzkim sieci Centrów Zdrowia Psychicznego jest zadaniem priorytetowym, wymaga ono jednak w pierwszej kolejności zapewnienia równej dostępności do form lecznictwa niezbędnych dla tworzenia CZP w tym: leczenia ambulatoryjnego, leczenia w zespołach środowiskowych, leczenia w oddziałach dziennych oraz leczenia w oddziałach psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Zalecany poziom dostępności do wyżej wymienionych form opieki został określony za pomocą wskaźników wykazanych w załączniku nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Przedstawione w Regionalnym Programie kierunki działań i priorytety powstały w oparciu o analizę zasobów przeprowadzoną z perspektywy regionu, przyjmując za punkt odniesienia obszar i populację całego województwa. Biorąc pod uwagę ten fakt, nie można wykluczyć, iż wskaźniki dostępności do świadczeń opieki psychiatrycznej obliczone dla powiatu będą inne niż dla całego regionu. Z tego powodu propozycje zmian organizacyjnych i działań z obszaru opieki psychiatrycznej, zgłaszane przez inne niż samorząd województwa, jednostki terytorialne, powinny być rozpatrywane indywidualnie, uwzględniwszy zapotrzebowanie na danym terenie. Poniższa analiza zasobów lecznictwa psychiatrycznego w regionie łódzkim w odniesieniu do zalecanych wskaźników została przeprowadzona w oparciu o liczbę mieszkańców województwa łódzkiego według stanu na dzień roku, równą osób (dane wg GUS)

40 Zadanie 2.1. Dostosowanie bazy lecznictwa dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi Tabela 2. Zalecane wskaźniki dostępności w psychiatrycznej opiece zdrowotnej dla województwa łódzkiego - placówki dla dorosłych Placówki dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi wytyczne NPOZP Aktualna sytuacja Wyszczególnienie minimalny wskaźnik lub liczba placówek poradnia 1/50 tys. mieszkańców 51 1,00 oddziały dzienne 3 miejsca/10 tys. mieszkańców liczba wskaźnik Uwagi czynnych 5 i więcej dni w tygodniu kod 1700 dane WCZP w Łodzi - stan na liczba wskaźnik 53* 1, ,00 kod ,97 zespoły środowiskowe 1/50 tys. mieszkańców 50 1, zespoły interwencji kryzysowych i pomocy doraźnej oddziały psychiatryczne szpitalne hostel oddziały opiekuńcze (ZPO, ZOL) 1 w miastach > 200 tys. mieszkańców 4 łóżka/10 tys. mieszkańców 0,2 miejsca/10 tys. mieszkańców 1-2 łóżka/10 tys. mieszkańców * Łącznie 88 poradni zdrowia psychicznego. Dni pracy poradni: 1 dzień - 6 poradni 2 dni - 5 poradni 3 dni - 16 poradni 4 dni - 8 poradni 5-6 dni - 53 poradnie 1 1,00 ośrodki interwencji kryzysowej - 1 na powiat ,00 kod 4700, 4702, ** 4, ,20 kod , ,00 kod ,23 Poradnie Według danych WCZP w Łodzi, w 2010 roku na terenie województwa łódzkiego funkcjonowało 88 poradni zdrowia psychicznego dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi, w tym 53 udzielały świadczeń co najmniej 5 razy w tygodniu. Zgodnie z danymi ŁOW NFZ, na podstawie kontraktów na 2010 rok liczba świadczeniodawców udzielających świadczeń z zakresu zdrowia psychicznego dla dorosłych wynosiła 74. Przyjmując zalecany w NPOZP wskaźnik - 1 poradnia na 50 tys. mieszkańców, liczba poradni w regionie jest wystarczająca. Największe zagęszczenie poradni stwierdza się na terenie aglomeracji łódzkiej, szczególnie w Łodzi

41 Poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych na terenie województwa łódzkiego w 2010 roku Łączna liczba poradni: 88 (75 kontrakt z NFZ) 53 czynne codziennie 35 czynnych < niż 5 razy/tydz. Dane WCZP w Łodzi (wg stanu na r.) Rys. 4. Poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych na terenie województwa łódzkiego w 2010 r. Oddziały psychiatryczne szpitalne Wskaźnik łóżek psychiatrycznych powinien wynosić 4 na 10 tys. mieszkańców, co daje liczbę łóżek w województwie łódzkim. Tymczasem wskaźnik dla regionu łódzkiego wynosi 4,99, co w liczbach bezwzględnych daje łóżek (dane WCZP w Łodzi stan na r.). Pomimo wystarczającej liczby miejsc w szpitalach psychiatrycznych dla dorosłych zauważyć można ich nierównomierne rozmieszczenie, które powoduje, że mieszkańcy północnych oraz południowo-zachodnich powiatów nie mają bliskiego dostępu do psychiatrycznego lecznictwa szpitalnego na terenie województwa łódzkiego. Zalecanym byłoby zatem tworzenie oddziałów psychiatrycznych na bazie szpitali ogólnych, szczególnie na terenach, gdzie dostęp do lecznictwa psychiatrycznego jest najbardziej ograniczony

42 Psychiatryczna opieka dla dorosłych (liczba łóżek kod 4700, 4702, 4712) psychiatryczne dla dorosłych rehabilitacji psychiatrycznej psychogeriatryczne Dane WCZP w Łodzi (wg stanu na r.) Rys. 5. Psychiatryczna opieka dla dorosłych na terenie województwa łódzkiego (wybrane oddziały) w 2010 r. Oddziały dzienne Zalecany wskaźnik dla oddziałów dziennych dla osób z zaburzeniami psychicznymi wynosi 3 miejsca na 10 tys. mieszkańców, co oznacza, że w województwie powinno być 760 miejsc tego typu. Według danych WCZP w Łodzi, na koniec 2010 r. w regionie było 246 miejsc w 10 oddziałach dziennych, tj. o 514 za mało. Ponadto planuje się uruchomienie dziennego oddziału psychiatrycznego w Samodzielnym Szpitalu Wojewódzkim im. M. Kopernika w Piotrkowie Trybunalskim (w dniu 24 maja 2011 roku Sejmik Województwa Łódzkiego podjął uchwałę w sprawie utworzenia oddziału). Zespoły środowiskowe Zgodnie z zalecanym wskaźnikiem 1/50 tys. mieszkańców, w regionie łódzkim powinno funkcjonować 50 zespołów leczenia środowiskowego (domowego). Tymczasem w 2010 roku, zgodnie z danymi WCZP w Łodzi, funkcjonowało 5 zespołów środowiskowych, z czego 4 w Łodzi i 1 w powiecie sieradzkim (wszystkie były zakontraktowane przez NFZ)

43 Psychiatryczna opieka dla dorosłych (liczba miejsc/łóżek kod 2700, 2720, 5172 ) oddział psychiatryczny dzienny hostel dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi zol dla osób z zaburzeniami psychicznymi Dane WCZP w Łodzi (wg stanu na r.) Rys. 6. Psychiatryczna opieka dla dorosłych na terenie województwa łódzkiego (wybrane oddziały) w 2010 r. Zespoły interwencji kryzysowych i pomocy doraźnej NPOZP zakłada funkcjonowanie po 1 zespole interwencji kryzysowych i pomocy doraźnej w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców, co oznacza, że taki zespół powinien powstać w Łodzi. Obecnie w regionie mamy 13 ośrodków interwencji kryzysowej funkcjonujących na terenie 12 powiatów (2 ośrodki znajdują się w Piotrkowie Trybunalskim), kolejny ośrodek ma powstać w najbliższym czasie w Łodzi. Zakłady opiekuńczo-lecznicze i zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze Zalecany wskaźnik dla oddziałów opiekuńczych (ZOL, ZPO) wynosi 1-2 łóżka na 10 tys. mieszkańców, z czego wynika, że w Łódzkiem powinny być 253 łóżka tego rodzaju. Zgodnie z danymi WCZP w Łodzi na koniec 2010 roku świadczenia opiekuńczolecznicze były realizowane przez 2 placówki w Warcie i Jedliczach, które dysponowały 57 łóżkami, co daje wskaźnik 0,23. Tym samym odsetek łóżek opiekuńczych powinien wzrosnąć w województwie o 77,5%

44 Hostele W województwie łódzkim w 2010 roku funkcjonowały 2 hostele zakontraktowane przez NFZ, przy czym tylko jeden dla dorosłych (w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym Towarzystwa Przyjaciół Niepełnosprawnych w Jedliczach), dysponujący 22 miejscami według danych WCZP w Łodzi. Zgodnie z zalecanym wskaźnikiem 0,2 miejsca/10 tys. mieszkańców w województwie powinno być 51 miejsc tego typu. Na podstawie analizy zasobów województwa łódzkiego oraz zalecanych wskaźników dostępności wskazane jest podjęcie, w ramach Zadania 2.1., następujących działań: 1. Zwiększenie liczby miejsc w oddziałach dziennych dla osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi. 2. Znaczne zwiększenie liczby zespołów środowiskowych. 3. Tworzenie oddziałów psychiatrycznych na bazie szpitali ogólnych, w szczególności na terenach, gdzie dostęp do lecznictwa psychiatrycznego jest najbardziej ograniczony (północna oraz południowo-zachodnia część województwa). 4. Znaczne zwiększenie liczby miejsc w zakładach opiekuńczo-leczniczych/pielęgnacyjno opiekuńczych. 5. Podwojenie liczby miejsc w hostelach

45 Zadanie 2.2. Dostosowanie bazy lecznictwa dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi Tabela 3. Zalecane wskaźniki dostępności w psychiatrycznej opiece zdrowotnej dla województwa łódzkiego - placówki dla dzieci i młodzieży Wyszczególnienie Placówki dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi minimalny wskaźnik lub liczba placówek wytyczne NPOZP liczba wskaźnik Uwagi Aktualna sytuacja dane WCZP w Łodzi - stan na r. liczba wskaźnik poradnia 1/150 tys. mieszkańców 17 1,00 czynna codziennie kod 1701, * 0,59 oddziały dzienne 1 miejsce/10 tys. mieszkańców 253 1,00 kod ,31 zespoły środowiskowe 1/50 tys. mieszkańców 51 1,00 oddziały szpitalne 0,4 łóżka/10 tys. mieszkańców 101 0,40 hostel 1 hostel (20 miejsc)/ województwo 1-3 wizyt tygodniowo równomiernie kod , , kod poradnia pomocy rodzinie 1 poradnia/województwo 0 0, * Ogółem poradni Dni pracy poradni: 3 dni - 1 poradnia 4 dni - 1 poradnia 5-6 dni - 10 poradni Poradnie dla dzieci i młodzieży Zgodnie z zaleceniami NPOZP minimalna liczba poradni zdrowia psychicznego dla dzieci, czynnych co najmniej 5 razy w tygodniu powinna wynosić 1 na powiat lub kilka powiatów (150 tys. mieszkańców), co wymagałoby funkcjonowania w województwie łódzkim 17 poradni dla dzieci. Według danych WCZP w Łodzi (stan na koniec 2010 roku) w regionie było 12 poradni, z czego 10 czynnych co najmniej 5 razy w tygodniu. Liczba podmiotów udzielających świadczeń zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży na podstawie kontraktów na 2010 rok wynosiła 7 (dane ŁOW NFZ). Oznacza to, że zasoby w ambulatoryjnej opiece psychiatrycznej dla dzieci są niewystarczające. Planowane jest uruchomienie poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży w Samodzielnym Szpitalu Wojewódzkim im. M. Kopernika w Piotrkowie Trybunalskim (w dniu 24 maja 2011 roku Sejmik Województwa Łódzkiego podjął uchwałę w sprawie utworzenia poradni)

46 Poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży na terenie województwa łódzkiego w 2010 roku Łączna liczba poradni: 12 (7 kontrakt z NFZ) 10 czynnych codziennie 2 czynne < niż 5 razy/tydz. Dane WCZP w Łodzi (wg stanu na r.) Rys. 7. Poradnie zdrowia psychiczne dla dzieci i młodzieży w województwie łódzkim w 2010 r. Oddziały psychiatryczne dla dzieci i młodzieży Według zaleceń 0,4 łóżka na 10 tys. mieszkańców, w województwie łódzkim powinno funkcjonować minimum 101 łóżek psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży. Obecnie jest 95 łóżek, co daje wskaźnik 0,38 (według danych WCZP w Łodzi, stan na r.), a więc nieznacznie mniej niż rekomenduje NPOZP. Zgodnie z danymi ŁOW NFZ liczba zakontraktowanych na 2011 rok łóżek wynosi 75. Należy zaznaczyć, iż od kwietnia 2011 roku zmniejszyła się o 6 liczba łóżek w Centralnym Szpitalu Klinicznym UM w Łodzi. Łóżka psychiatryczne dla dzieci zlokalizowane są tylko w dwóch miejscach w regionie, tj. w Łodzi i w Warcie, zatem nie jest spełniony warunek równomiernego rozłożenia łóżek tego typu na terenie województwa. Oddziały dzienne Według danych WCZP w Łodzi, na koniec 2010 roku, liczba łóżek w dziennych oddziałach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży w województwie łódzkim wynosiła 78. Były one zlokalizowane w 2 placówkach (3 lokalizacjach) na terenie Łodzi. Zgodnie z danymi ŁOW NFZ liczba zakontraktowanych na 2011 rok miejsc w oddziałach dziennych wynosi 55. Tymczasem, zgodnie z zalecanym wskaźnikiem - 1 łóżko na 10 tys. ludności,