Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

Transkrypt

1 komponentibadani a: Rolaprac dyplomowych w rozwoj u gospodarkiwoj ewództwamałopolski ego raportzawi erazestawi eni ewydzi ałów publi cznych małopolski ch uczelni

2 Pr o j e k tws p ó ł f i n a n s o wa n yz eś r o d k ó wun i ieu r o p e j s k i e jwr a ma c heu r o p e j s k i e g ofu n d u s z usp o ł e c z n e g o

3 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa na podstawie raportu z badania Rola prac dyplomowych w rozwoju gospodarki województwa małopolskiego Skrócona wersja raportu Kraków, grudzień 2010

4 Wykonawca CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej sp. z o.o. ul. Zarzecze 38 B, Kraków tel , faks cem@cem.pl Zespół badawczy CEM prof. nadzw. dr hab. Jan Jerschina Szymon Beźnic Mariola Fulbiszewska Alicja Kopińska Elżbieta Lesińska Karolina Łukasiewicz Przemysław Majkut Dorota Micek Łukasz Pytliński Zamawiający Województwo Małopolskie ul. Basztowa 22, Kraków Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Gospodarki i Społeczeństwa Informacyjnego Biuro Monitorowania i Zarządzania RSI ul. Racławicka Kraków Pełna treść raportu zamieszczona została na stronie Cytowanie, kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem źródła. Niniejszy dokument nie wyraża oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej. Autorzy opracowania nie ponoszą odpowiedzialności za skutki działań podjętych w oparciu o zawartość niniejszego dokumentu. Badanie współfinansowane jest przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

5 Miejsce na słowo Marszałka

6

7 Spis treści 1. Summary 7 2. Wprowadzenie Cel badań i sposób prezentacji wyników Sposób realizacji badań Szczegółowe cele zadania Metodologia badania Desk research Badanie Diagnostyczne Uczelni Wywiady pogłębione (IDI) Badanie przedsiębiorstw Diagnoza aktualnej sytuacji w we współpracy z przedsiębiorstwami wyniki badań Obszary bieżącej współpracy uczelni z przedsiębiorstwami Małe i średnie przedsiębiorstwa w Małopolsce a zamawianie prac dyplomowych Badania Diagnostyczne Uczelni Wnioski i spostrzeżenia 62 5

8

9 1. Summary The Regional Innovation Strategy (RIS) of the Malopolska Region for identifies research directions of strategic importance for the region s development. Cooperation between universities and enterprises of the Malopolska Region in these areas can bring measureable benefits in increasing the region s competitiveness and innovativeness. These directions are related to the following fields: environment, health and food, knowledge and communication. Application of diversified solutions for knowledge transfer between universities and companies is of key significance for implementation of knowledge-based economy. This concept constitutes the axis for development of modern societies based on the quality of human capital. Preparation of Bachelor s, Master s or doctoral dissertations ordered by entrepreneurs constitutes one of the important ways in which knowledge can be practically applied a student or a doctoral student prepares his or her dissertation on the subject that has been agreed with a particular company and that can improve the company s functioning. As the scale of this phenomenon and the mechanisms shaping it have not been analysed so far, it has become necessary to conduct more in-depth research in this field. The main research objective under Component I of the project The role of dissertations in development of the Malopolska Region s economy are: analysis of the current state and companies willingness to order topics to be developed by students and doctoral students in their dissertations, verification of universities openness to broad cooperation with companies in this respect and specification of the number of research and implementation projects ordered by the enterprises sector and conducted by the universities. Moreover, the project team was also obliged to prepare a model of support mechanisms aimed at encouraging students and researchers to cooperation with enterprises in connection with dissertations, specify the elements that would regulate such cooperation and develop a system for monitoring of the scale and scope of such cooperation. Extensive research based on various methods was conducted during implementation of this project. The research team applied quantitative methods (research on large samples, with application of universal, standardized tools) as well as qualitative methods (in-depth research, conducted on a small number of carefully selected respondents). The aim of the first project stage was to identify the current state of cooperation in the area of dissertations ordered by enterprises. The research covered those public higher education institutions located in the Malopolska Region whose curriculum referred to the strategic development areas specified in the RIS of the Malopolska Region. In the second stage, the project team conducted quantitative research among large and medium enterprises operating in the Malopolska Region. Simultaneously, the team conducted qualitative research among representatives of the largest higher education institutions in the 7

10 voivodship, institutions supporting cooperation between universities and enterprises and entrepreneurs cooperating with higher education institutions. The analysis shows that a majority of the researched academic units (departments or institutes at state universities) within specialisations related to the strategic RIS areas are cooperating with enterprises or have done so during last three years. Preparation of expert opinions, analyses and publications constitutes the most common form of cooperation. Implementation of research projects commissioned by enterprises is the next most frequent cooperation form. The interviewed representatives of the academic units also often refer to trainings and implementation of joint R&D projects. Every third unit that cooperates with enterprises prepares dissertations ordered by them around 23% of all the analysed units (including those that do not cooperate with companies). It is, however, difficult to precisely define the actual scale of this form of cooperation, as there are no mechanisms for monitoring the number of dissertations ordered by the sector of enterprises. Based on the data collected during this research, it seems that most commonly such dissertations are prepared by students that have an internship or a placement in a particular company. The share of Bachelor s dissertations prepared under such a system can be estimated at 10% and of Master s dissertations at 8% among all the dissertations written in the analysed specialisations. The share of dissertations commissioned by enterprises reaches 5% for Bachelor s dissertations and slightly below 4% for Master s dissertations. It is difficult to verify the level of cooperation between enterprises and universities when it comes to doctoral dissertations, as their number is lower than for Bachelor s and Master s theses. Nevertheless, the data provided by the analysed academic units shows that such cooperation with the enterprises sector is less common for doctoral dissertations than for Bachelor s and Master s theses. Enterprises more often co-financed doctoral theses than Master s and Bachelor s dissertations (proportional to the total number of doctoral dissertations) in exchange for a possibility to use the dissertation s results. In any event, the share of such doctoral dissertations amounts to less than 2%. It may be generally claimed that cooperation between academic units and enterprises in the area of doctoral dissertations is very limited. This is an unfavourable situation, as doctoral dissertations have more specialised content and should meet enterprises expectations better than Bachelor s and Master s theses. This small scale of the analysed form of cooperation may result among others from entrepreneurs low awareness of the possibility to order dissertations that would answer their needs. The research conducted among large and medium enterprises shows that despite the fact that over half of them cooperate with universities, only one fourth declare to be aware of the possibility of ordering a dissertation to be written by a student with an internship or a placement in their company. Only every tenth respondent has heard about the possibility to co-finance research conducted within a particular dissertation in exchange for the possibility of utilising its results in the company s activities. One respondent in twenty has heard about the possibility to order concrete thesis subjects 8 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

11 at universities. The share of companies that choose these forms of cooperation is even lower 9% for dissertations written as a part of internships or placements, 5% for co-financed dissertations and 1% for ordered dissertations. On the other hand, when asked about their willingness to use these forms of cooperation in future, the interviewed entrepreneurs display large interest the share of enterprises considering such cooperation in future fluctuates between 30% and 40%, depending on the form of cooperation. This proves that the analysed issue has potential for development. The in-depth interviews with the representatives of the universities and the business sector allowed to identify a number of barriers that hinder development of cooperation between enterprises and universities regarding preparation of dissertations focusing on practical market issues. The first group of barriers can be referred to as functional barriers. The entrepreneurs believe that the way in which university institutions function and the differing mechanisms of operation in universities and companies constitute a barrier to initiating cooperation. Companies expect swift reactions and a flexible approach, while universities frequently act in a slow and passive way. On the other hand, the representatives of the academic circles refer to Polish enterprises low interest in cooperation, arguing that they are more willing to purchase technologies abroad rather than develop new solutions in the country. The next group of barriers is connected with the nature of university dissertations. The requirements that dissertations have to fulfil constitute one of the main barriers. They have to contain a theoretical part and refer to existing research and literature, which may be of low interest for entrepreneurs. It may prove problematic to fit innovative and directly applicable ideas into such a form. Finally, planning, researching and writing the dissertation has to be conducted within a certain timeframe, usually two semesters, sometimes four. This may prove too long for enterprises. Moreover, entrepreneurs complain about low innovativeness of university dissertations. On the other hand, university representatives argue that possibilities for generation of new ideas are limited as students do not always possess sufficient knowledge to propose innovative solutions. Apart from this, there are areas where companies are more innovative than science, e.g. information technology. Experience shows that universities lag behind IT companies and that in fact companies are better prepared to educate students that will work for them in future. Information barriers constitute the next group. A majority of the interviewed entrepreneurs referred to the problem of very limited information on the universities research offer. If entrepreneurs do not possess relevant personal contacts or do not know competent academics, finding up-to-date information on the universities websites and contacting a person dealing with the research area of interest may prove difficult. Both sides, entrepreneurs and researchers, refer to difficulties in mutual communication, i.e. difficulties in contacting relevant people and the fact that both groups speak different languages that of science and that of business. Summary 9

12 The two remaining groups are financial and legal barriers. As far as the former group is concerned, the respondents frequently refer to high costs of dissertations, necessity to conduct research or apply advanced equipment, etc. Legal barriers are first and foremost connected with copyright law, intellectual property and possibilities to patent new market values that are developed on the basis of dissertations. It should be stressed that the concept of support programmes for ordering dissertations at the universities of Małopolska is not new. Programmes aimed at development of such cooperation have already been implemented but rather on a narrow scale. These include: the Good Internship Programme, which constituted a part of the project Good Internship an opportunity to develop cooperation in knowledge and innovation transfer from universities to enterprises in the region and the project Innovation transfer network through the system of ordered Master s and doctoral dissertations. Both projects achieved their objectives. Nevertheless, the initiatives have not been continued after their finalisation. Their products include documents which prove that good practices were developed during these projects. 10 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

13 2. Wprowadzenie 2.1 Cel badań i sposób prezentacji wyników Głównym celem badań zrealizowanych w ramach Komponentu I projektu Rola prac dyplomowych w rozwoju gospodarki województwa małopolskiego było określenie stanu aktualnego, a także gotowości przedsiębiorstw do zamawiania w szkołach wyższych tematów, które mogą zostać zrealizowane w ramach prac dyplomowych przez studentów i doktorantów, gotowości szkół wyższych do szerokiej współpracy z przedsiębiorstwami w tym zakresie oraz określenie liczby projektów badawczych i wdro żeniowych realizowanych na zamówienie sektora przedsiębiorstw przez wyższe uczelnie. Niniejsze opracowanie prezentuje wyniki zrealizowanych badań oraz wskazuje na działania, które w istotny sposób mogą zmodyfikować aktualną sytuację zdiagnozowaną w trakcie badań. 2.2 Sposób realizacji badań Realizacja projektu wymagała przeprowadzenia szeregu badań realizowanych różnymi technikami badawczymi. Zastosowano metody badań ilościowych oraz jakościowych. W pierwszej fazie realizacji projektu badaniami objęte zostały publiczne szkoły wyższe z terenu województwa małopolskiego, których program nauczania odnosi się do obszarów strategicznych rozwoju z punktu widzenia Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego na lata Obszary te są następujące: W kolejnej fazie badania ilościowe zrealizowano wśród dużych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność na terenie województwa małopolskiego. Równocześnie, z reprezentantami największych uczelni województwa, przedstawicielami instytucji wspierających procesy współpracy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorcami współpracującymi z uczelniami, przeprowadzono badania jakościowe. 11

14 2.3 Szczegółowe cele zadania Szczegółowe cele zrealizowanego projektu zoperacjonalizować można następująco: 12 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

15 3. Metodologia badania 3.1 Desk research Pierwszym etapem badania była analiza dokumentów i danych zastanych oraz zgromadzenie informacji na temat małopolskich uczelni publicznych na podstawie istniejących źródeł, głównie zasobów internetowych. Celem tego etapu było przede wszystkim zidentyfikowanie tych jednostek badawczych i naukowych małopolskich uczelni i jednostek PAN, których kierunki kształcenia i zainteresowania badawcze są związane tematycznie ze strategicznymi obszarami rozwoju z punktu widzenia Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego na lata Ponadto wśród wyżej wymienionych jednostek identyfikowano kierunki, na których mogą powstawać prace dyplomowe tworzone na zamówienie przedsiębiorstw lub, szerzej, we współpracy z przedsiębiorstwami. Drugim celem tego etapu badania było zgromadzenie informacji adresowych, które miały umożliwić dotarcie z ankietą diagnostyczną do odpowiednich osób reprezentujących jednostki badawcze i naukowe małopolskich publicznych szkół wyższych i jednostek PAN. 3.2 Badanie Diagnostyczne Uczelni Głównym celem Badania Diagnostycznego Uczelni była identyfikacja tych katedr/ zakładów, które współpracują z sektorem przedsiębiorstw w zakresie zamawiania prac dyplomowych oraz realizacji projektów badawczych i wdrożeniowych wykonywanych na zamówienie sektora przedsiębiorstw. Do badania wytypowano 51 wydziałów oraz 358 jednostek uczelnianych na poziomie katedr/instytutów małopolskich uczelni publicznych. Niemniej jednak, mimo stosowania kilku technik gromadzenia danych i kilku prób kontaktu z wybranymi jednostkami, ostatecznie zebrano 13 ankiet z wydziałów oraz 159 ankiet z instytutów/katedr. W badaniu wykorzystano technikę ankiety internetowej, technikę ankiety przesyłanej pocztą elektroniczną oraz technikę wywiadu telefonicznego. 13

16 3.3 Wywiady pogłębione (IDI) Celem badania było diagnoza stanu aktualnego, a także gotowości przedsiębiorstw do zamawiania w szkołach wyższych tematów, które mogą zostać realizowane w ramach prac dyplomowych przez studentów i doktorantów oraz gotowości szkół wyższych do szerokiej współpracy z przed sięb ior stwami w tym zakresie. Przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębione z 15 przedstawicielami uczelni wyższych oraz 5 przedstawicielami instytucji pośredniczących. Przeprowadzono 10 wywiadów pogłębionych z przedstawicielami przedsiębiorstw, które posiadają doświadczenia współpracy z uczelniami wyższymi, w tym także zamawiania prac dyplomowych, bądź mają zamiar w przyszłości współpracować ze szkołami wyższymi w tym zakresie. Badania zrealizowano za pomocą techniki bezpośrednich wywiadów pogłębionych z przedstawicielami uczelni, którymi w większości wypadków byli dziekani wybranych wydziałów, kierownikami jednostek pośredniczących zajmujących się obsługą współpracy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami i przedsiębiorcami. 3.4 Badanie przedsiębiorstw Celem badań było oszacowanie skali współpracy z uczelniami dużych i średnich małopolskich przedsiębiorstw w zakresie realizacji prac dyplomowych. Badanie wśród przedsiębiorstw realizowano z wykorzystaniem techniki wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerem CATI (Computer Assisted Telephone Interview). Badanie przeprowadzono na próbie 100 średnich i dużych przedsiębiorstw. Populacją badaną były średnie i duże przedsiębiorstwa prowadzące swoją działalność na terenie województwa małopolskiego. Przedsiębiorstwa wybierane były do badania losowo. 14 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

17 4. Diagnoza aktualnej sytuacji w we współpracy z przedsiębiorstwami wyniki badań Opis wyników przeprowadzonych badań rozpoczyna prezentacja wniosków płynących z wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z pracownikami krakowskich uczelni wyższych. W tekście w ramkach przedstawiono cytaty z wypowiedzi badanych (w nawiasach przy cytatach umieszczono identyfikację źródła wypowiedzi: U przedstawiciel uczelni, IN przedstawiciel instytucji wspierającej, P przedstawiciel przedsiębiorstw). 4.1 Obszary bieżącej współpracy uczelni z przedsiębiorstwami Współpraca uczelni z przedsiębiorstwami w zakresie realizacji prac dyplomowych na potrzeby tych ostatnich jest jedną z wielu form współpracy świata nauki i biznesu. Często również jest ona pochodną lub następstwem współpracy realizowanej na różnych innych płaszczyznach. W różnoraki sposób współpraca taka jest również inicjowana. Według większości przedstawicieli krakowskich uczelni wyższych, współpraca uczelni i przedsiębiorstw często inicjowana jest w sposób nieformalny na bazie kontaktów osobistych i przybiera w ostateczności postać zinstytucjonalizowaną bądź nie. Stroną inicjującą współpracę uczelni i przedsiębiorstw na ogół są firmy. Zdecydowana większość przedsiębiorców twierdziła, że inicjatywa współpracy leży po ich stronie, a uczelnie ich zdaniem ciągle jeszcze przyjmują postawę biernego oczekiwania. Współpraca taka, poza typową formą zlecenia badań zamawianych na uczelni przez firmy, często realizowana jest poprzez staże i praktyki. Obecnie nową, zyskującą na znaczeniu formą współpracy są konsorcja uczelni i biznesu, zawiązywane w ramach mechanizmów finansowych Unii Europejskiej. Ponadto uczelnie i przedsiębiorstwa wspólnie organizują lub uczestniczą w różnego typu konferencjach, seminariach czy szkoleniach. Pojawiają się również działania mające na celu dostosowywanie programu kształcenia studentów do zapotrzebowania przedsiębiorstw. Jak wspomniano, popularną formą współpracy są praktyki i staże lub wycieczki studentów do firm umożliwiające z jednej strony promocje przedsiębiorstw, a z drugiej ułatwiające studentom poszukiwanie przyszłego pracodawcy. Zdaniem większości respondentów korzystną formą zaprezentowania swojej oferty są targi pracy organizowane przez uczelnie. Współpraca niezinstytucjonalizowana Współpraca uczelni i przedsiębiorstw zdaniem zdecydowanej większości respondentów jest inicjowana przez nieformalne kontakty osobiste. Bywa i tak, że w ten sposób 15

18 zainicjowana współpraca przebiega następnie również w nieformalny z perspektywy uczelni sposób. Przedsiębiorcy zwracają się z propozycjami współpracy do zaprzyjaźnionych pracowników naukowych, a ta następnie często bywa rozwijana na zasadzie umów zlecenia na wykonanie określonych zadań. Inicjowanie współpracy w sposób nieformalny jest stosunkowo łatwe, ponieważ w firmach działających w Małopolsce często pracują absolwenci krakowskich uczelni. Można wskazać przynajmniej dwa zasadnicze powody inicjowania współpracy nieformalnej. Współpraca taka może wynikać z braków informacyjnych dotyczących głównie nieznajomości oferty badawczej uczelni i trudności w znalezieniu właściwej osoby/pracownika naukowego, z którym można byłoby nawiązać zinstytucjonalizowaną współpracę. Dla wielu przedsiębiorców szybszym sposobem nawiązania współpracy jest zwrócenie się do zaprzyjaźnionej osoby. Współpraca niezinstytucjonalizowana to często odpowiedź na zbiurokratyzowanie procesu nawiązywania i realizacji współpracy z uczelnią. Przedsiębiorcy pragnąc szybko dotrzeć do właściwych osób na uczelni, próbują ominąć procedury (jeżeli one w ogóle istnieją) i korzystają z kanałów nieformalnych. To, w jaki sposób współpraca jest inicjowana, należy wyraźnie oddzielić od dalszego jej przebiegu. Zdaniem szeregu respondentów, nieformalne kanały współpracy naukowców i przedsiębiorców ułatwiają inicjowanie współpracy, która następnie przyjmuje zinstytucjonalizowany kształt, na przykład praktyk studenckich. Według badanych istnieje kilka sposobów na realizację współpracy przedsiębiorstw z uczel nia mi poza zinstytucjonalizowaną drogą realizowaną w obrębie uczelni. Zlecanie przez przedsiębiorstwa pracownikom uczelni zadań na zasadzie umowy cywilnoprawnej; Zakładanie prywatnych firm przez pracowników uczelni i realizowanie zleceń dla przedsiębiorstw; Zakładanie fundacji i stowarzyszeń przez pracowników uczelni i poprzez te organizacje realizowanie zleceń dla przedsiębiorstw. Współpraca z przedsiębiorcami częściej realizuje się w inny sposób. Jeżeli ktoś ma jakieś aplikacje do zastosowania, to organizuje swoje przedsiębiorstwo, swoją firmę. Jednocześnie pracuje na uczelni i jednocześnie ma udziały w firmie. Przykładem jest tutaj dziedzina informatyki. Jest to zorganizowane nie na zasadzie wypożyczania przez uczelnie, ale taką prostszą drogą. Jednym słowem mówiąc, po co mam brać pieniądze przez administrację uczelni, jak mogę bezpośrednio brać przez swoją firmę. Oczywiście swoją w cudzysłowie, firmę z którą jestem związany. (U) O ile zwracanie się do znajomych na uczelni po to, aby rozpocząć współpracę, nie wydaje się problematyczne, o tyle rozwijanie tej współpracy w sposób nieformalny 16 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

19 w obrębie uczelni albo formalnie poza uczelnią, może rodzić pewne wątpliwości. Przede wszystkim wątpliwości budzi fakt, że uczelnie które mogłyby czerpać korzyści ze współpracy rozwijanej w zinstytucjonalizowany sposób, nic nie zyskują jeżeli ta współpraca pozostaje nieformalna. Za problematyczne etycznie uznawano także akceptowanie przez dziekanów działań celowo omijających struktury uczelniane lub nawet podejmowanie takich działań. Warto zasygnalizować, że istnieją formalne możliwości skracania procedur biurokratycznych obowiązujących w ramach struktury uczelni. Tym sposobem możliwa jest instytucjonalizacja współpracy uczelni z przedsiębiorstwami bez nadmiernych kosztów czasowych i finansowych generowanych przez administrację. Przykładem tego typu rozwiązań może być kierowane przez prof. Jarosława Górniaka Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych funkcjonujące przy Instytucie Socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Innym sposobem zachęcania pracowników uczelni do instytucjonalizowania współpracy i nie realizowania projektów poza uczelnią może być rezygnacja przez uczelnię z części marży pobieranej za projekt wykonywany w ramach jednostki uczelnianej (np. rezygnacja z marży wydziałowej na rzecz zakładu, który wykonywał projekt). Współpraca zinstytucjonalizowana zlecenie realizacji projektu Częstą formą współpracy uczelni i przedsiębiorstw jest przyjmowanie przez uczelnie zleceń na przeprowadzenie określonych badań czy wykonanie ekspertyz. Zdaniem małopolskich przedsiębiorców uczestniczących w badaniu, jest to typowa forma nawiązywania współpracy inicjowana przez firmy. Zdaniem dziekanów i przedsiębiorców współpraca polegająca na przyjmowaniu takich zleceń najczęściej pojawia się na przykład w ramach obszarów takich jak automatyka, robotyka, informatyka, metalurgia, ceramika, inżynieria lądowa, biochemia czy biotechnologia. Poniższe wypowiedzi dziekanów krakowskich uczelni technicznych oraz przedsiębiorców obrazują takie właśnie sytuacje. Współpraca taka opiera się na umowach dotyczących zagadnień, które są do rozwiązania w ramach uczelni. Zakłady wprost piszą listy intencyjne, by zająć się jakimś problemem. Wtedy uczelnia podejmuje dany temat. Zazwyczaj jest to rozsyłane wśród pracowników katedry, następnie zostaje sformułowany zespół, który może się podjąć czegoś takiego. (U) Po stronie przedsiębiorstwa powstaje jakiś problem do rozwiązania. Być może zwracają się wtedy do katedry wyszukując ją po haśle z Internetu. Robią tam wstępny wywiad. Potem zwracają się z listem intencyjnym, a następnie następuje wstępne sformułowanie zespołu. Dochodzi do spotkania zespołu i danego przedsiębiorstwa, a potem następuje formułowanie umowy. Dochodzi do spotkania, ustala się zakres, ustala się cenę, spodziewane rezultaty. (U) Najczęściej przedsiębiorcy zlecają uczelniom takie prace, do których realizacji potrzebne są laboratoria i odpowiednio przeszkolona kadra, których firma nie posiada. Diagnoza aktualnej sytuacji w we współpracy z przedsiębiorstwami 17

20 Szczególnym przypadkiem współpracy polegającej na przyjmowaniu zleceń od firm, są prace dyplomowe. Kwestia ta zostanie przedstawiona w oddzielnym rozdziale raportu. Nietypową formą współpracy polegającej na realizacji zleceń, jest sytuacja odwrotna do opisywanej dotychczas, a mianowicie kiedy to uczelnia zleca firmie zadanie do wykonania. Jako przykład podano farmakologię, gdzie w ramach realizowanych na uczelniach projektów badawczych pewne szczegółowe prace zlecane są firmie zewnętrznej. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, kiedy to firma taka dysponuje aparaturą, której uczelnia nie posiada. Współpraca zinstytucjonalizowana dofinansowywana ze środków UE Stosunkowo nową formą współpracy uczelni z przedsiębiorstwami są konsorcja zawiązywane w ramach projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej. W skład konsorcjów mogą wchodzić uczelnie, różnego typu jednostki badawcze i przedsiębiorstwa. Pracownik jednej z krakowskich uczelni podał przykład takiej trwającej kilka lat współpracy, która angażuje wydziały różnych uczelni, kilkudziesięciu naukowców oraz prywatną firmę. Współpraca taka może być inicjowana zarówno przez uczelnie, jak i przez przedsiębiorstwa. Także zlecanie zadań możliwe jest zarówno przez uczelnie realizującą projekt finansowany ze środków unijnych, jak i przedsiębiorstwo. Wspólne konferencje, seminaria, szkolenia, wykłady Przedstawiciele uczelni i przedsiębiorcy poproszeni o wskazanie form wzajemnej współpracy często wymieniali różnego typu konferencje, seminaria, szkolenia czy wykłady. Tego typu współpraca może mieć charakter wspólnego uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych przez różne inne podmioty, bądź organizowania takich wydarzeń przez uczelnię czy badaną firmę. Zdarza się i tak, że przedsiębiorstwa oraz uczelnie wspólnie organizują wydarzenie typu konferencja czy szkolenie. Jako przykład można podać wykłady i szkolenia organizowane na krakowskich uczelniach, ale prowadzone przez pracowników prywatnych firm. Celem takich działań może być zapoznanie studentów z mechanizmami działania firm i pracy nad realizowanymi tam projektami. Dzięki takiej współpracy uczelnia może pochwalić się lepiej wyszkolonymi absolwentami, natomiast firma skutecznie promuje wśród studentów swoją markę, a w przyszłości może pozyskać z tego grona nowych pracowników. Pięciu z dziesięciu badanych przedsiębiorców współpracowało z uczelniami organizując wspólnie takie właśnie wykłady dla studentów. Współpraca może również polegać na sponsoringu seminariów, szkoleń i konferencji oferowanym uczelniom przez firmy. 18 Zamawianie prac dyplomowych przez przedsiębiorstwa

21 Studia dostosowane do zapotrzebowania przedsiębiorców Szczególną formą współpracy uczelni i przedsiębiorstw jest wspólne tworzenie lub modyfikowanie programów studiów, które kształcą absolwentów na potrzeby przemysłu. Krakowskie uczelnie niejednokrotnie mogły pochwalić się takim właśnie profilowaniem programów studiów zgodnie z zapotrzebowaniem przedsiębiorstw. Od tego roku realizujemy studia między-kierunkowe. Szczególnie zakłady lotnicze w Mielcu, ale też inne apelowały o to, by kształcić inżyniera-mechanika, który posiadałby więcej wiedzy z zakresu inżynierii materiałowej. Oni potrzebują mechanika, ale takiego, który zna się na nowoczesnych materiałach. Zrobiliśmy nakładkę dwóch standardów kształcenia, dwóch kierunków studiów ponieważ na wydziale mamy mechanikę i budowę maszyn, a na uczelni są trzy wydziały, które mają kierunek inżynierię materiałową. To jest nowość na rynku. Jako jedyni w Polsce kształcimy w takim kierunku. (P) Praktyki, staże Ważną formą współpracy uczelni i przedsiębiorstw są praktyki studenckie i staże. Współpraca w tym zakresie bywa inicjowana zarówno przez pracownika uczelni, samego studenta a niekiedy także firmę, która może zgłosić się do uczelni z taką ofertą. Z badań wynika, że wypracowanie atrakcyjnego programu praktyk studenckich może przynosić korzyści dla każdej ze stron, zarówno dla uczelni, studentów i przedsiębiorstwa. Dla przedsiębiorców ważnym obszarem potencjalnych korzyści jest możliwość przeprowadzenia obserwacji praktykantów, a dzięki niej przemyślanego oraz rozłożonego w czasie doboru nowych kadr. Praktyki studenckie stanowią bowiem często pierwszy etap procesu rekrutacji nowych pracowników i zawsze stwarzają możliwość zareklamowania się firmy. Praktykanci wykonują ponadto prace użyteczne dla firmy. Z kolei, dla uczelni praktyki studentów, które podnoszą kompetencje absolwentów i zwiększają ich późniejszą atrakcyjność na rynku pracy oraz skutkują ofertami zatrudnienia znacząco mogą zwiększać prestiż uczelni. Zasadnie bywają także wykorzystywane w jej działaniach promocyjnych. Należy zauważyć, że wprawdzie zazwyczaj praktyki mają charakter nieodpłatny, ale zawsze wiążą się z kosztami ponoszonymi przez firmę. Składają się na nie przede wszystkim koszty delegowania pracownika do opieki nad praktykantem czy stażystą, koszty przygotowania programu praktyki czy stażu oraz niekiedy koszty związane z błędami praktykantów. Diagnoza aktualnej sytuacji w we współpracy z przedsiębiorstwami 19