dr Wiesław Gonciarski

Transkrypt

1 dr Wiesław Gonciarski Almamer Szkoła Wyższa Wydział Ekonomiczny Warszawa, ul. Wolska 43 Warszawa 2014

2 Uwagi wstępne 1. Niniejsza prezentacja ma na celu przedstawić podstawowe informacje niezbędne studentom podczas pisania prac dyplomowych. 2. Z oczywistych względów nie wyczerpuje ona problemu pisania prac dyplomowych. W związku z tym Autor tej prezentacji sugeruje zapoznanie się z bardziej kompleksowymi opracowaniami, których przykłady znajdują się na następnym slajdzie. 3. Przedstawione w tej prezentacji zasady pisania prac dyplomowych zostały przygotowane przede wszystkim z myślą o studentach kierunków ekonomicznych. 4. Skróty myślowe, które są niezbędne podczas przygotowania prezentacji mogą wywoływać u Czytelnika pewne wątpliwości. W takich sytuacjach Studenci powinni zwracać się do swoich opiekunów merytorycznych (promotorów) w celu uzyskania dodatkowych wyjaśnień. 5. Poszerzoną wersję tej prezentacji zainteresowani mogą znaleźć w poradniku: W.Gonciarski, Przygotowanie pracy dyplomowej, DrukTur, Warszawa W tej prezentacji zastosowano przypisy typu harvardzkiego, a źródła do których przypisy odsyłają znajdują się na ostatniej stronie tej prezentacji.

3 Zalecana literatura metodologiczna 1. Adamkiewicz-Drwiłło H.G., Współczesna metodologia nauk ekonomicznych, Dom Organizatora, Toruń Babbie E., Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa Brdulak J., Zasady techniczne pisania prac dyplomowych o tematyce ekonomicznej, SGH, Warszawa Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias D., Metody badawcze w naukach społecznych, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań Gonciarski W., Przygotowanie pracy dyplomowej, DrukTur, Warszawa Jemielniak D., (red.), 2012, Badania jakościowe, t.1i2, PWN, Warszawa. 7. Kozłowski R., Praktyczny sposób pisania prac dyplomowych, Wolters Kluwer Polska, Warszawa Majchrzak J., Mendel T., Metodyka pisania prac magisterskich i dyplomowych, A E, Poznań Urban S., W.Ładoński W., Jak napisać dobrą pracę magisterską, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław Wojcik K., Piszę akademicką pracę promocyjną - licencjacką, magisterską, doktorską, "Placet", Warszawa 2005.

4 Praca dyplomowa jest: 1. Specyficznym rodzajem pracy naukowej. 2. Formalnie wymaganym opracowaniem kończącym studia I i II stopnia (zgodnie z art.190 Ustawy z dn Prawo o szkolnictwie wyższym: Dziekan skreśla studenta z listy studentów z powodu nie złożenia pracy dyplomowej w terminie). 3. Wynikiem współpracy między dyplomantem a kierownikiem. 4. Wynikiem indywidualnej pracy Dyplomanta. 5. Dokumentem potwierdzającym standardy kształcenia w danej Uczelni. 6. Jednym z ważnych wymogów uzyskania stopnia licencjata lub magistra.

5 Jakośd prac dyplomowych Przyjmijmy za normą ISO 9000:2006, że: Jakość to stopień, w jakim zbiór inherentnych właściwości spełnia wymagania. Inherentny tkwiący w czymś, przynależący do czegoś. Wymagania potrzeba lub oczekiwanie, które zostało ustalone, przyjęte zwyczajowo lub jest obowiązkowe. W tej sytuacji, jakość pracy dyplomowej zależy od stopnia, w jakim konkretne opracowanie - oceniane z uwzględnieniem pewnego zestawu cech - spełnia oczekiwania formalne i merytoryczne formułowane na poziomie studiów I lub II stopnia lub studiów podyplomowych.

6 Główne czynniki determinujące jakośd prac dyplomowych: dysponowanie przez studenta wiedzą i umiejętnościami z zakresu metodologii badań w danej dyscyplinie, wiedza studenta w zakresie prezentowanej problematyki, zaangażowanie studenta w procesie przygotowania pracy, odpowiednia współpraca studenta z promotorem, możliwość dostępu do odpowiedniej bazy bibliotecznej i techniczno-organizacyjnej, możliwość prowadzenia badań empirycznych, obiektywne kryteria oceny ze strony promotora i recenzenta, wymóg sprawdzenia pracy przez program antyplagiatowy, atmosfera promująca na uczelni, a w szczególności doceniająca wysiłek związany z pisaniem pracy, a taka jest w Naszej Uczelni.

7 Dobra praca dyplomowa powinna potwierdzid, że student: 1. Potrafi samodzielnie wypowiadać się w formie dość dużych, zwartych opracowań. 2. Opanował pewien konkretny zakres wiedzy w danej dziedzinie. 3. Umie sformułować temat badawczy i zakreślić obszar. Robi to najczęściej we współpracy z promotorem) 4. Zna literaturę przedmiotu i potrafi ją twórczo wykorzystać. 5. Dysponuje wiedzą z zakresu przedstawianego w pracy. 6. Potrafi dokonywać samodzielnych ocen, diagnozować zjawiska i próbować proponować adekwatne rozwiązania. 7. Umiejętnie posługuje się terminologią fachową i poprawnie wypowiada się w języku, w którym praca jest pisana. 8. Potrafi prowadzić badania naukowe i prezentować ich wyniki.

8 Praca magisterska a licencjacka - różnice dotyczą zakresu prezentowanej problematyki, co w konsekwencji często prowadzi do różnic objętościowych prac; - różnice w kryteriach oceny: dotyczą zwłaszcza oczekiwań w zakresie samodzielności formułowanych hipotez, trafności analiz i wniosków; - różnice dotyczące naukowości w zakresie prowadzonych badań; - brak natomiast istotnych różnic w zakresie wymagań formalnych. W konsekwencji, zarówno praca licencjacka, jak i magisterska muszą być przygotowane zgodnie z tzw. standardami uniwersyteckimi; - prace różnić się mogą objętością zaleca się by prace licencjackie mieściły się w granicach stron, a prace magisterskie w granicach stron; - zaleca się także, by w pracach licencjackich Autor odwoływał się do ok. 25 pozycji literatury, a w przypadku prac magisterskich do przynajmniej 30.

9 Wymagania dotyczące prac dyplomowych - nie są jednoznaczne i sformalizowane; - kształtowane są przez praktykę oraz poglądy danego środowiska akademickiego; - podstawowe wymogi: * poprawność merytoryczna, * poprawność formalna, a w tym językowa, * samodzielność opracowania, * przyjęcie pracy przez promotora, a następnie uzyskanie pozytywnej oceny recenzenta-(ów), * uzyskanie pozytywnych wyników oceny wygenerowanej przez program antyplagiatowy.

10 Oczekiwania formalne i merytoryczne Przygotowanie publikacji naukowej, jaką jest praca dyplomowa, wymaga od jej autora określonej wiedzy z zakresu prezentowanego problemu oraz dyscypliny naukowej w obrębie której się wypowiada. Założyć należy, że osoba przedstawiająca pracę do oceny jest kandydatem na specjalistę w danej dziedzinie, a przedstawiona przez nią treść jest prawidłowym odzwierciedleniem zjawisk, procesów czy opisywanych obiektów. Większość autorów wypowiadających się na temat prac dyplomowych uważa, że chociaż nie muszą mieć odkrywczego charakteru, to powinny być przynajmniej poprawne pod względem merytorycznym i formalnym. W pracy należy starać się wyrażać także własne poglądy i oceny, a ponadto krytycznie odnosić się do zauważonych przez autora niedociągnięć, luk itp. i w miarę możliwości proponować autorskie rozwiązania.

11 Pod względem merytorycznym chodzi przede wszystkim o to by: - praca przygotowana została w zgodzie z aktualną wiedzą, jaką dysponuje dana dyscyplina; - oparta była na dobrej znajomości literatury krajowej i zagranicznej z danego zakresu oraz umiejętnym jej wykorzystaniu i udokumentowaniu tego w przypisach; - została wykonana w oparciu o naukowe metody badawcze. (ważne jest przy tym, by zostały one odpowiednio dobrane i bezbłędnie zastosowane w praktyce); - diagnoza badanych obiektów, zjawisk czy procesów była prawidłowa; - formułowane oceny i wnioski były możliwie zobiektywizowane.

12 Niezwykle istotna jest także poprawnośd rzeczowa - co oznacza oczekiwanie, że analizowane czy też przywoływane dane, fakty lub zjawiska są prawdziwe i informacje na ich temat pochodzą z wiarygodnych źródeł; stąd niewskazane jest powoływanie się na literaturę gazetową - natomiast, w odniesieniu do własnych badań chodzi o stosowanie w nich zasad, które będą dawały szansę dochodzenia do prawdy; - Niekiedy trudno jest uzyskać stuprocentową satysfakcję w tym zakresie, więc, jak trafnie zauważają S.Urban i W. Ładoński: Poprawność metodologiczna jest koniecznym i niezbędnym warunkiem uzyskania poprawnych wyników, czyli rzeczowej poprawności pracy [Urban, Ładoński, 2003, s. 210].

13 Ważną kwestią jest także sposób zaprezentowania treści pracy - Oczekuje się, że Dyplomant będzie w sposób czytelny, przejrzysty, ale jednocześnie profesjonalny prezentował swoje myśli. - Istnieje konieczność stosowania odpowiedniego reżimu terminologicznego; co m.in. oznacza rezygnację z wypowiedzi w języku potocznym. - Przestrzec jednak należy przed popisywaniem się wyszukanym słownictwem czy zbyt skomplikowanymi strukturami zdań. Autor powinien też wykazać, że rozumie i poprawnie wykorzystuje terminologię danej dyscypliny.

14 W pracach dyplomowych można wyróżnid dwie podstawowe części: Teoretyczną przygotowaną na podstawie krytycznej analizy literatury. Ta część jest swoistym dowodem, że Autor zapoznał się z reprezentatywnym zestawem literatury, że rozumie prezentowane w niej treści i potrafi poprzez odwołania sformułować na jej podstawie własną wypowiedź. Empiryczną opracowaną na podstawie badań własnych autora. W tej części Autor udowadnia, że potrafi wykorzystać wiedzę do analizowania badanych zjawisk, że potrafi prowadzić (nawet jeśli jest to w niewielkim zakresie) badania naukowe. Np. w odniesieniu do badań statystycznych, że potrafi zbierać, porządkować, zestawiać, analizować i komentować pozyskane dane.

15 Praca dyplomowa jako wynik procesu badawczego Podstawowe cele badań w naukach społecznych, a w tym ekonomicznych (E.Barbbie, 2003, s ): 1) eksploracja ( rzucenie światła ), której celem jest lepsze zrozumienie przedmiotu badań; 2) opis jakiejś sytuacji, zjawiska lub wydarzenia; 3) wyjaśnienie dlaczego jakieś sytuacje miały miejsce czy jak dane zjawiska wpływają na otoczenie.

16 Cele badao realizowanych w ramach pracy dyplomowej: 1)zaprezentowanie, scharakteryzowanie lub opis pewnych zjawisk lub procesów; 2) zidentyfikowanie prawidłowości występujących w określonych zjawiskach społ-ekon.; 3) wykrycie zależności determinujących określony sposób działania czy zachowania się danych obiektów badań; 4) poznanie prawidłowości przebiegu procesów i funkcjonowania obiektów w danych warunkach; 5) wyjaśnienie przyczyn wywołujących określone stany rzeczy, zachowania, procesy lub zjawiska; 6) ilościowa analiza danego zjawiska lub procesu; 7) statystyczna analiza i ocena procesów oraz zjawisk społeczno-ekonomicznych.

17 Metody badawcze możliwe do wykorzystania przez studentów: Badania studialno-literaturowe; Badania sondażowe: - ankietowe (pocztowe, bezpośrednie, internetowe); - wywiady osobiste; - wywiady pogłębione; - wywiady telefoniczne. Badania ilościowe (statystyki ogólnej, statystyki gospodarczej, analiz księgowych);

18 Metody badawcze możliwe do wykorzystania przez studentów: Badania terenowe (obserwacja ukryta, jawna, uczestnicząca); Analiza dokumentów; Analiza porównawcza; Metoda poszerzonych studiów przypadku; Metody opisowo-analityczne (zwykła i porównawcza). Metoda monograficzna.

19 Wykorzystanie źródeł statystycznych Wykorzystywanie w analizach danych statystycznych jest możliwe ( a często niezbędne) prawie we wszystkich dziedzinach wiedzy, zarówno w naukach biologicznych, ścisłych, technicznych, jak i społecznych. Jednak szczególnie często do danych statystycznych odwołują się osoby wypowiadające się w szeroko rozumianym obszarze nauk ekonomicznych. Zdecydowanie zaleca się, by studenci piszący prace w zakresie nauk ekonomicznych wykorzystywali dane statystyczne w swoich analizach. W tym zakresie można sięgać po dane prezentowane w wersji drukowanej, jak i udostępniane na stronach internetowych. Jest ważne, by pozyskiwać dane z wiarygodnych źródeł. W pierwszej kolejności należy sięgać po dane pierwotne, które są udostępniane przez różne instytucje publiczne, zwłaszcza GUS i Eurostat czy firmy konsultingowe.

20 Przykładowe instytucje zbierające i udostępniające dane statystyczne Główny Urząd Statystyczny (GUS) ( Narodowy Bank Polski (www. nbp.pl); Eurostat ( Unia Europejska (europa.eu); Bank Światowy ( Międzynarodowy Fundusz Walutowy ( Europejski Bank Centralny ( Należy zauważyć, że zaprezentowane obok przykładowe instytucje publikują nie tylko zestawienia danych i wskaźników, ale także wydają różnorodne raporty i opracowania dotyczące problemów ekonomicznych i społecznych.

21 Poprawnośd konstrukcyjna pracy dyplomowej Zaleca się by praca dyplomowa miała następującą strukturę: 1. Strona tytułowa. 2. Wstęp. 3. Spis treści. 4. Rozdziały merytoryczne. 5. Zakończenie. 6. Wykaz literatury (bibliografia). 7. Wykazy tabel, wykresów, rysunków, itp. 8. Załączniki.

22 Strona tytułowa - jest zwykle opracowana graficznie przez daną uczelnię. Z reguły zawiera następujące dane: Nazwę uczelni, Nazwę wydziału, Nazwisko studenta, Numer albumu, Tytuł pracy, Rodzaj pracy (magisterska lub licencjacka) Nazwisko i stopień naukowy promotora, Miejsce i rok opracowania (Wzory stron tytułowych obowiązujące w Almamer Szkole Wyższej są umieszczone na stronie:

23 Spis treści: Informuje o strukturze i układzie poszczególnych problemów przedstawianych w pracy; Jest w nim odzwierciedlona logika całego opracowania; Powinien umożliwić łatwe dotarcie do wybranych problemów przedstawionych w pracy; Jego układ jest tworzony przez tytuły rozdziałów, podrozdziałów i punktów w podrozdziałach. Z prawej strony spisu treści umieszcza się nr strony, na której rozpoczyna się dana część pracy. Tytuły poszczególnych części pracy powinny być dokładnie odzwierciedlone w spisie treści.

24 Wstęp Trochę jakby wbrew miejscu, jakie zajmuje w pracy - pisany jest przed, w trakcie i po zakończeniu badań i przygotowaniu ostatecznej wersji pracy. Ale znajdują się w nim zwłaszcza hipotezy, które formułuje się przed przystąpieniem do badań. Zauważyć należy, iż zarówno zakres problematyki prezentowanej we wstępie oraz kolejność zagadnień student powinien uzgodnić z promotorem. Wstęp nie jest miejscem, gdzie podsumowuje się wyniki badań. Ma on jedynie wprowadzać w problematykę i prezentować logikę całej pracy. Zdecydowanie autorski charakter tej części pracy sugeruje by nie odwoływać się w nim do poglądów innych, nawet wybitnych specjalistów. Wstęp powinien być konkretny i niezbyt rozbudowany (od 2 do 4 stron)

25 Wstęp powinien odpowiadad na następujące pytania *Wojcik,2002, s. 115; Pułło, 2001, s. 29; Dawidziuk, 2002, s. 27; Urban, Ładooski, 2003, s. 92+: Dlaczego autor wybrał dany temat pracy? Jakie jest tło, na którym zarysowuje się dany problem? Jakie są cele badań i jak sformułowane są zadania badawcze? Dlaczego te zadania uznać można za ważne? Co jest przedmiotem badań? Jakie hipotezy badawcze autor pragnie w pracy udowodnić? Jaki jest zakres analizowanych problemów, a niekiedy jaka jest cezura czasowa? Co w pracy mogłoby się znaleźć, ale ze względów merytorycznych, logicznych czy nawet objętościowych, zostało pominięte? Jakie zastosowano metody badań i dlaczego je wybrano? Jaki jest stan wiedzy (źródeł) w danym obszarze badawczym? Z jakimi trudnymi problemami spotkał się autor przygotowując pracę? Jaka jest struktura pracy? Jak należy rozumieć i definiować niekonwencjonalne pojęcia lub skróty używane w pracy.

26 Rozdziały merytoryczne Zasadniczą część pracy stanowią tzw. rozdziały merytoryczne. Ich zawartość i układ mogą być tak różne, jak mało podobne bywają tematy prac. Typowe układy rozdziałów: 1)rozdziały teoretyczne oraz prezentujące wyniki badań empirycznych; 2)rozdziały z częścią metodologiczną oraz rozdziały zawierające wyniki badań. 3)rozdziały powiązaną ze sobą logiką rozwiązania problemu wskazanego w tytule oraz przybliżonego we wstępie. Umiejętność ujęcia pracy w formie rozdziałów i podrozdziałów jest dowodem zrozumienia tematu i panowania nad tekstem. Najlepiej jest, gdy praca składa się z przynajmniej trzech rozdziałów. W przypadku dzielenia rozdziałów na mniejsze części, każdy z nich powinien być podzielony na przynajmniej dwa podrozdziały. Tytuły rozdziałów i podrozdziałów powinny być zwarte i komunikatywne, a całość powinna stanowić logiczne rozwinięcie tematu pracy.

27 Tabele, rysunki i wykresy Ważną część pracy dyplomowej stanowią różnego rodzaju materiały ilustrujące treść merytoryczną. Wśród nich najczęściej wykorzystywane są: tabele, wykresy, rysunki, diagramy, schematy oraz fotografie. Należy zadbać by były: 1) powiązane z treścią pracy; 2) odpowiednio zatytułowane i zawierały informację o źródle pochodzenia danych; 3) omówione w pracy; 4) poprawne formalnie i merytorycznie; 5) wartościowym uzupełnieniem treści pracy i umożliwiały łatwiejsze zaznajomienie się z niektórymi problemami. Najczęściej przyjmuje się zasadę kolejnego numerowania materiałów ilustrujących (oddzielnie tabel, rysunków itp.) w całej pracy. Nad materiałem ilustrującym umieszcza się tytuł. Przykład Tabela 1. Produkt krajowy brutto Polski w latach Pod materiałem ilustrującym przedstawia się źródła na podstawie których został wykonany lub skąd jest zaczerpnięty. Przykład Źródło: Rocznik statystyczny 2013, GUS, Warszawa 2013, s. 54.; Natomiast, jeżeli tabela lub wykres zostały samodzielnie opracowane należy napisać: opracowanie własne na podstawie i tu podać źródło danych.

28 Zakooczenie pracy W tej część pracy należy podsumować swoje dokonania badawcze. Nie należy więc omawiać tu konstrukcji pracy, bo ona jest zawarta w spisie treści, a także dodatkowo omówiona we wstępie. Natomiast podstawowym zadaniem jest przedstawienie odpowiedzi na pytanie czy osiągnięty został cel pracy i jakie są jej wyniki. Należy zrobić to w możliwie syntetyczny sposób, bez powtarzania oczywistych czy banalnych faktów i stwierdzeń. Odwołania do treści przedstawionej w poszczególnych rozdziałach i wyników badań są jednak uprawnione i wręcz niezbędne. Przy czym, jak podkreśla J.Boć, tę reasumpcję nie należy traktować jak relację powtarzającą wyniki osiągnięte w pracy, ale syntezę przedstawioną w nowy sposób[boć, 2003, s.25]. W zakończeniu nie wprowadza się nowych danych i nie należy odwoływać się do nie przedstawionych dotychczas koncepcji. W efekcie podobnie, jak wstęp - tak i zakończenie - w całości powinno być przygotowane przez piszącego daną prace i zbędne są tu odwołania do literatury czy nowych źródeł.

29 Wykaz literatury (bibliografia) Wykaz literatury zamieścić należy po zakończeniu, nadając nazwę: bibliografia. Umieścić tu należy wykaz wszystkich źródeł wykorzystanych przy pisaniu pracy. Warunkiem ich umieszczenia jest chociaż jednokrotne do nich odwołanie, i to zarówno w tekście, jak i opisach tablic, wykresów rysunków czy ilustracji. Nie należy wobec tego umieszczać w tym wykazie źródeł znanych piszącemu, ale do których w pracy nie ma odwołania. Tym bardziej nie należy podawać tu prac, o których istnieniu wiadomo, ale do których dyplomant nie dotarł. Bibliografię można podzielić na: Pozycje zwarte, Artykuły w czasopismach, Źródła statystyczne, Akty prawne, Netografię (bibliografię źródeł interentowych). Poszczególne grupy źródeł porządkujemy poprzez ich kolejną numerację oraz umieszczanie poszczególnych pozycji w kolejności alfabetycznej. Porządkowanie alfabetyczne dotyczy nazwiska autora lub redaktora opracowania zbiorowego, a przy ich braku tytułu pracy (wzór na końcu tej prezentacji). W przypadku pracy zbiorowej po nazwisku (nazwiskach) redaktora naukowego pojawić się powinien dopisek red. umieszczony w nawiasie. Pozostałe dane wymienianej pracy są odwzorowaniem danych zwartych w przypisie, ale bez podawania strony.

30 Wykazy tabel, rysunków czy wykresów - sporządzane są według tego samego schematu. Obowiązuje tu generalna zasada kolejności pojawienia się w tekście. W zestawieniu umieszcza się numer tablicy następnie jej tytuł oraz stronę, na której ona się znajduje. Niekiedy praca wzbogacana jest różnego typu załącznikami. Ich podstawowym celem jest zilustrowanie jakiegoś zagadnienia. Powinny być do nich odwołania w tekście i należy je ponumerować. Najczęściej są one zintegrowane i oprawione razem z tekstem pracy. Dopuszcza się jednak by bardzo obszerne załączniki stanowiły oddzielną część.

31 Wykorzystanie dorobku innych Prace licencjackie i magisterskie mają być wynikiem samodzielnej aktywności intelektualnej i fizycznej dyplomanta. Nie można wobec tego godzić się na udział osób trzecich w ich przygotowaniu. Korzystanie z usług firm czy osób piszących prace na zlecenie jest nieetyczne i niezgodne z prawem. W przypadku wykrycia takiej sytuacji prowadzi to do odebrania nieuczciwie zdobytych uprawnień licencjata czy magistra. Korzystanie z dorobku intelektualnego innych jest jednak niezbędne. Można nawet powiedzieć, iż brak odwołań do innych badań, teorii czy opinii czy danych byłoby odebrane jako dowód zerwania związku z nauką, czy wręcz ignorancji. P.Oliver, wybitny brytyjski wykładowca akademicki, wyjaśnia, że: W piśmiennictwie naukowym utrwaliła się tradycja odwoływania się do dzieł lub badań innych uczonych. Taka praktyka wskazuje, że autor zna inne dokonania naukowe w danej dziedzinie oraz przyznaje, że w niektórych przypadkach ktoś inny już zajmował się podobnym problemem. Pozwala ona również czytelnikowi na porównanie tego, co mówi autor, z opiniami innych [Olivier, 1999, s. 125].

32 Niebezpieczeostwo plagiatu Praca dyplomowa powinna być napisana samodzielnie. Należy zadbać, by nawet jej fragmentom nie można było zarzucić plagiatu. Problemy: - brak wiedzy o zjawisku plagiatu, - lekceważenie problemu, - nadmierne i bez podawania źródeł wykorzystywanie Internetu. Plagiatem jest wykorzystanie, bez podania źródła, cudzej własności intelektualnej we własnej pracy. Powstaje w ten sposób sytuacja, iż czytelnicy danej pracy ( a w tym: promotor i recenzent) wprowadzani są w błąd w drodze domniemania, iż tekst, z którym się zapoznają jest samodzielnym wynikiem pracy autora. Przez plagiat rozumieć możemy, jak wyjaśnia J. Boć: celowe przejęcie do własnego utworu idei, treści, formy (wewnętrznej czy zewnętrznej), poszczególnego fragmentu, a nawet całości cudzego utworu bez podania źródła [Boć, 2003, s. 69].

33 Cytat, parafraza, plagiat!!!!!! Fakt korzystania z dorobku innych musi być precyzyjnie zidentyfikowany i oznaczony w pracy, czy to poprzez odpowiednie odwołanie w tekście, czy też oznaczenie w przypisie. Nie jest wystarczającym działaniem przedstawienie na końcu pracy wykazu literatury, z której się korzystało. Cytatem jest precyzyjne przywołanie we własnym utworze treści zaczerpniętej z innego źródła. Treść cytatu powinna być ujęta w cudzysłów, a w przypisie powinno być precyzyjnie określone źródło ( łącznie z numerem strony). W pracy dyplomowej cytaty powinny być stosowane wyjątkowo i w związku z tym zaleca się parafrazowanie tekstów. Parafrazą jest przedstawienie własnymi słowami treści pozyskanej z innego źródła [Eco, 2007, s. 204]. Fakt parafrazowania także należy udokumentować w przypisie, ale w tym przypadku parafrazę nie ujmuje się w cudzysłów. Zarówno cytaty, jak i parafrazy muszą możliwie wiernie oddawać myśli autorów, do których się odwołujemy. W tym zakresie należy w szczególności unikać sytuacji tzw. wyrwania wypowiedzi z kontekstu. Wszelkie sposoby wykorzystywanie źródeł bez precyzyjnego do nich odwoływania się oraz brak zaznaczania, że są to cytaty, uznać należy za plagiatowanie.

34 Regulamin postępowania antyplagiatowego obowiązujący w Almamer Szkole Wyższej 20 grudnia 2013 r. Rektor Almamer wydał Zarządzanie NR 6 / dotyczące postępowania antyplagiatowego, w którym określono m.in., że: (1) W celu przeciwdziałania zjawisku naruszania praw autorskich, a tym samym niedopuszczania do obrony prac dyplomowych, których treść może naruszać przepisy ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych obligatoryjnej weryfikacji przez program antyplagiatowy podlega każda praca dyplomowa złożona przez studenta/słuchacza. (2) Elektroniczny program antyplagiatowy obsługują wyznaczeni przez Dziekanów pracownicy dziekanatów oraz Koordynator ds. studiów podyplomowych. (3) Praca dyplomowa podlega weryfikacji w terminie 10 dni roboczych od daty jej złożenia w dziekanacie. Tryb postępowania oraz obowiązki, jakie w tym zakresie spoczywają na Dyplomantach, Promotorach oraz dziekanacie precyzyjnie określa załącznik do zarządzenia, który znaduje się na stronie:

35 Przypisy Ujawnianie i dokumentowanie źródeł wykorzystanych przy pisaniu pracy dyplomowej realizowane jest przez system odnośników i przypisów. Jest to niezwykle ważna część pracy dyplomowej, która bez przypisów jest bezwartościowym tekstem. Przypisy w pracy naukowej można podzielić na cztery rodzaje [Urban, Ładoński, 2003, s. 100; Majchrzak, Mendel, 2003, s ]: źródłowe, informujące o pochodzeniu danej informacji, poglądu, cytatu itp. polemiczne, wykorzystywane do przedstawienia krytycznego stanowiska w stosunku do poglądów innych osób, dygresyjne, zawierające własne uwagi autora do stwierdzeń pojawiających się na łamach pracy, odsyłające, wykorzystywane, gdy nawiązujemy do omówionych już zagadnień lub wskazujemy, iż dany problem zostanie omówiony później, wyjaśniające, umożliwiające sprecyzowanie terminu lub problemu. Zalecanym sposobem jest umieszczanie przypisów na dole strony. Każdy przypis musi mieć swój numer i odnośnik w tekście. W standardowych edytorach tekstu przypisy można robić automatycznie. Spośród różnych możliwości najlepiej wybrać opcję z cyframi arabskimi i stosowanie kolejnego numerowania w całej pracy.

36 Przypisy (przykłady) Pojedynczy przypis może odnosić się do jednego zdania, które powstało zainspirowane tekstem obcym, ale też może obejmować dłuższą wypowiedź, ale nie większą niż akapit. W konsekwencji, jeśli następny akapit jest inspirowany tym samym źródłem co wcześniej, to należy ponownie przywołać stosowne źródło. Przykłady przypisów: Pierwsze przywołanie danej pozycji: * Książki jednego, dwóch lub trzech autorów: Przykład 1/ D.K. Carr, K.J. Hard, W.J. Trahant: Zarządzanie procesem zmian, PWN, Warszawa 1998, s. 24. * Prace napisane przez czterech lub większą ilość autorów: Przykład 2/ G. Stonehouse (i in.): Globalizacja. Strategia i zarządzanie, Wyd. Felberg SJA, Warszawa 2001, s * Wykorzystanie danych z rozdziału, artykułu z pracy zbiorowej, w której potrafimy zidentyfikować autora: Przykład 3/ W. Piotrowski: Organizacje i zarządzanie kierunki, koncepcje, punkty widzenia, w: Zarządzanie. Teoria i praktyka, praca zbiorowa pod red. A.K.Koźmińskiego i W.Piotrowskiego, PWN, Warszawa 1995, s. 443.

37 Przypisy (skracanie) Powtórne wykorzystanie tego samego źródła nie wymaga umieszczanie w przypisie pełnych jego danych. Musi być jednak zapewniona bezproblemowa możliwość jego zidentyfikowania. Typowe przykłady różnych form skracania przypisów w sytuacji kolejnych przywołań: ** Gdy poprzedni przypis dotyczy tej samej pozycji zamiast pełnych danych używamy zwrotu tamże i podajemy numer strony Przykład 1/ D.K. Carr, K.J. Hard, W.J. Trahant: Zarządzanie procesem zmian, PWN, Warszawa 1998, s / Tamże, s. 25. ***Gdy praca była już cytowana, ale po jej przywołaniu są inne przypisy, a wykorzystujemy tylko jedną książkę danego autora (autorów), to przywołujemy jego nazwisko (nazwiska), a pozostałe dane zastępujemy skrótem: wyd.cyt., czyli wydanie cytowane. Przykład: 3/D.K. Carr, K.J. Hard, W.J. Trahant: wyd. cyt., s. 38. *** Gdy praca była już cytowana, ale po jej przywołaniu są inne przypisy, a przywołujemy różne prace danego autora, to podajemy dane autora oraz przynajmniej fragment tytułu, a pozostałe dane zastępujemy trzema kropkami i skrótem wyd.cyt. Przykład 6/ W.Kieżun: Sprawne zarządzanie..., wyd. cyt., s. 57.

38 Przypisy (przykłady) * Odwołanie się do danych zawartych w artykule czasopisma naukowego, popularnonaukowego czy fachowego: Przykład 4/ M. Gołębiowski, M. Koralewski: W poszukiwaniu nowej filozofii zarządzania produkcją, Organizacja i Kierowanie 1998, nr 2, s. 20. * Korzystanie z pracy zbiorowej, w której nie można precyzyjnie określić autorstwa poszczególnych części: Przykład 5/ Kapitalizm po polsku, praca zbiorowa pod red. J.Kowala, PWN, Warszawa 1999, s. 23. * Wykorzystanie cytatu czy danych, których autora potrafimy określić, ale nie korzystamy z pracy oryginalnej: Przykład 6/ R.L. Heilbroner: Behind the Veil of Economics, W.W.Norton, New York 1988, s. 29, cyt. za: L.C. Thurow, Przyszłość kapitalizmu, Wydawnictwo Dolnośąskie, Wrocław 1999, s. 290.

39 Uwagi techniczne Strony pracy należy numerować kolejno, cyframi arabskimi. Numer strony umieszczać należy na dole, na środku lub w prawym rogu. Każdą podstawową cześć pracy ( wstęp, kolejne rozdziały, zakończenie, bibliografię i stosowne wykazy, rys., tab. itp.) rozpoczynać należy na nowych stronach. Wewnątrz rozdziałów poszczególne podrozdziały umieszczamy bezpośrednio jeden po drugim. Tekst powinien być rozmieszczony na stronie w wykorzystując opcję wyjustowania, z interlinią 1,5. Zaleca się by praca była napisany czcionką Times New Roman : tekst zasadniczy -13 pkt.; Tytuły rozdziałów 14 pkt; Tytuły tabel i informacje o źródłach 12 pkt., a przypisy 10 pkt. Zalecane marginesy: lewy wynosi 3,5 cm (uwzględnia oprawę pracy), prawy 2 cm, górny 2,5 cm, dolny 2,5 cm. Tekst powinien być przygotowany z uwzględnieniem akapitów, które powinny być wyróżnione wcięciem pierwszego wiersza (np. 1,25 cm). Podział danego tekstu na akapity pozwala wyodrębnić nowe myśli, nowe problemy, które w logiczny sposób powinny być ze sobą powiązane. Akapity w pracach dyplomowych tylko wyjątkowo mogą być jednozdaniowe. Ale jednocześnie, tylko jeden akapit na stronie sugeruje, że autor nie potrafi nadać tekstowi odpowiedniej struktury.

40 Błędy najczęściej spotykane w pracach dyplomowych 1. Źle sformułowany temat. 2. Brak realizacji celów pracy. 3. Nielogiczna struktura pracy. 4. Brak odniesień do wiedzy z zakresu zagadnień prezentowanych w pracy. 5. Słabo udokumentowane wypowiedzi i badania. 6. Słabo lub błędnie zinterpretowane wyniki. 7. Brak badań własnych lub ich symulowanie. 9. Nieodpowiednio wykorzystana literatura: - odwołania do nieaktualnych pozycji; - nadmierne opieranie się na podręcznikach; - korzystanie z mało wartościowych źródeł; - brak odwołań do artykułów w czasopismach profesjonalnych, zeszytach naukowych, materiałach konferencyjnych itp.; - bezrefleksyjne powielanie poglądów nieprawdziwych, materiałów reklamowych itp.; - kompilowanie, bez prób analizy czy chociażby porównania; - bezkrytyczne przepisywanie.