Jak skutecznie załatwiać sprawy część I

Transkrypt

1 Jak skutecznie załatwiać sprawy część I wybrane zagadnienia z udzielanych porad w Biurze Porad Obywatelskich w Ozorkowie Teksty: Doradcy Biura Porad Obywatelskich w Ozorkowie Rysunki: Adam Kubacki Fundacja Kamelot Ozorków 2008

2 2

3 Wydanie i redakcja: FUNDACJA KAMELOT ul. Jaracza Łódź Biuro Porad Obywatelskich w Ozorkowie ul. Listopadowa Ozorków tel./fax.: (0-42) Stan prawny na dzień r. Niniejsza publikacja została opublikowana w ramach projektu dofinansowanego z Unii Europejskiej w Programie Środki Przejściowe 2005 Podnoszenie świadomości społecznej i wzmocnienie rzecznictwa oraz działań monitorujących organizacji pozarządowych 2005/ Nr-9986/JFK/PPt-Dg/ / /ngo/102. Jednostka Finansująco-Kontraktująca Fundacja Fundusz Współpracy. Za treść publikacji odpowiada Fundacja Kamelot, poglądy w niej wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. 3

4 4

5 Spis treści: Rozdział I Walcz o swoje prawa! Jeżeli zrobisz to we właściwym czasie i w odpowiedni sposób na pewno osiągniesz sukces 1. Terminy wszystko ma swoje miejsce i czas, czyli nie taki Sąd straszny - Aleksandra Janicka 2. Jak udowadniać w Sądzie swoje racje Remigiusz Wesołowski 3. ABC Urzędu Miasta w Ozorkowie czyli jak nie chodzić od okienka do okienka Aleksandra Janicka Rozdział II Praca 1. Dotacje na działalność gospodarczą Mariola Melon 2. Wypowiedzenie umowy o pracę Magdalena Klimczak Urlop wypoczynkowy Justyna Stańczyk Urlopy okolicznościowe Magdalena Klimczak Urlop macierzyński Magdalena Wańkowicz-Janicka Urlop wychowawczy Magdalena Wańkowicz-Janicka Rozdział III Nie samą pracą człowiek żyje 1. Zakupy - reklamacja to nie koniec świata Mariola Melon 2. Nieudane zakupy na odległość? - jak odstąpić od umowy... Remigiusz Wesołowski 3. Ja uniknąć sporu z sąsiadem? Justyna Stańczyk 4. Jak nie dziedziczyć długów? Sylwia Tomasik 5. Jak coś komuś podarować? (czyli o darowiźnie słów kilka...) Sylwia Tomasik 6. Czy można nie płacić podatku od spadku i darowizny? Magdalena Wańkowicz-Janicka Rozdział IV Z życia wzięte 1. Jak wykupić mieszkanie od spółdzielni? Sylwia Tomasik 2. Jak znieść współwłasność? Remigiusz Wesołowski 3. Jak starać się o alimenty? Aleksandra Janicka 4. Jak ubiegać się o świadczenie z pomocy społecznej? Magdalena Wańkowicz-Janicka 5. Jakie uprawnienia i ulgi przysługują osobom niepełnosprawnym? Magdalena Klimczak 5

6 6

7 Rozdział I Walcz o swoje prawa! Jeżeli zrobisz to we właściwym czasie i w odpowiedni sposób na pewno osiągniesz sukces 7

8 8

9 1. Terminy wszystko ma swoje miejsce i czas czyli nie taki Sąd straszny... Jeżeli składasz w Sądzie lub urzędzie pismo (albo też je otrzymujesz), musisz pamiętać, że najczęściej prawo przewiduje oznaczony czas zarówno na rozpatrzenie sprawy (pisma), jak i na Twoją odpowiedź. Szczególnie ważne jest stosowanie się do określonych przez prawo terminów, gdyż po upłynięciu wyznaczonego czasu możesz stracić szansę udowodnienia swoich racji albo odwołania się od niekorzystnej dla Ciebie decyzji. Jaki termin Ci przysługuje? To zależy od rodzaju sprawy, np. jeżeli chcesz wnieść odwołanie od decyzji, wydanej przez organ administracyjny pierwszej instancji, masz na to 14 dni, od daty doręczenia decyzji (ewentualnie od daty jej ustnego ogłoszenia). Ale już w sytuacji, kiedy chcesz złożyć zażalenie, masz na to tylko 7 dni od daty doręczenia (ogłoszenia) postanowienia. Możesz samodzielnie obliczyć, kiedy ten termin upływa. Terminy wyznaczane w dniach (np. 4 dni) kończą się z upływem ostatniego dnia. Na przykład, jeżeli masz termin do środy, to ten termin kończy się w środę o godzinie 24:00. W przypadku, gdy początkiem terminu jest określone zdarzenie, przy obliczaniu terminu nie wlicza się dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło (na przykład - jeżeli dostałeś pismo w poniedziałek, a termin zaczyna się od daty doręczenia, to wg Kodeksu Cywilnego będzie biegł dopiero od wtorku). Natomiast terminy określone w tygodniach, miesiącach lub latach kończą się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada dniowi początkowemu tego terminu. 9

10 Dodać należy, że termin, którego koniec wyznaczony został na dzień ustawowo wolny od pracy upływa dnia następnego. Jeżeli na przykład ostatni dzień terminu to niedziela nie musisz biec na pocztę w sobotę. Możesz wysłać pismo w poniedziałek. Jeżeli jednak w wymaganym terminie nie wykonasz określonej czynności (tzn. nie odpowiesz na pismo z urzędu itp.) i to niedopełnienie obowiązku nie będzie wynikało z Twojej winy (ale np. ze względu na pobyt w szpitalu) możesz starać się o przywrócenie tego terminu. Przykładowo jeżeli przekroczysz przysługujący Ci termin na złożenie odwołania, możesz złożyć wniosek o przywrócenie tego terminu. We wniosku musisz wykazać, dlaczego nie złożyłeś odwołania w terminie, jaka była tego przyczyna. Pamiętaj, że składając wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania musisz jednocześnie złożyć samo odwołanie. Pamiętaj również, że urzędy (a czasem także Sądy) też są zobowiązane do przestrzegania terminów wyznaczonych w odpowiednich ustawach, określających zasady funkcjonowania tych instytucji. Organy administracji, według Kodeksu Postępowania Administracyjnego, zobowiązane są do załatwiania spraw bez zbędnej zwłoki (tj. nie w określonym terminie np. 5 dni, ale jak najszybciej się da), a sprawy wymagające postępowania wyjaśniającego powinny zostać rozpatrzone nie dłużej, niż w ciągu miesiąca. Tylko sprawy szczególnie skomplikowane rozstrzygane są w przeciągu dwóch miesięcy. Jeśli terminy te nie zostaną dotrzymane, przysługuje Ci prawo do wniesienia zażalenia do organu administracyjnego wyższego stopnia. 10

11 2. Jak udowadniać w Sądzie swoje racje? Czasami bywa tak, że jedynym sposobem na rozwiązanie jakiegoś konfliktu jest skierowanie go na drogę sądową. Jeśli chcesz wygrać sprawę, musisz przekonać Sąd, że masz rację. Uda Ci się to, jeśli przedstawisz odpowiednie dowody. Co do zasady Sąd samodzielnie nie zbiera i nie przeprowadza dowodów, musisz mu je przedstawić. Dowodem w procesie może być wszystko, co pozwala Sądowi wyrobić sobie opinię o faktach, potwierdza Twoje słowa, a jednocześnie nadaje się do przeprowadzenia. Możesz powoływać się np. na dowód z dokumentu, opinii biegłego, czy z zeznań świadków. Jeżeli chcesz, aby w Twojej sprawie zeznawali wskazani przez Ciebie świadkowie, musisz podać Sądowi ich imiona i nazwiska oraz aktualne adresy (żeby Sąd mógł ich wezwać). Możesz to zrobić składając tzw. wnioski dowodowe. Jeśli to Ty składasz pozew wnioski możesz zamieścić w jego treści. W przypadku, gdy pozew złożyła druga strona dowody, które Twoim zdaniem mają być przeprowadzone, możesz wskazać w odpowiedzi na pozew. Wnioski dowodowe możesz też składać jako samodzielne pisma, a nawet ustnie do protokołu. Musisz określić we. wniosku, co chcesz udowodnić i domagać się, żeby Sąd przeprowadził dowód, na który się powołujesz. Niekiedy wniosek dowodowy musi być złożony na urzędowym formularzu. Taki formularz możesz otrzymać w Sądzie, albo znaleźć w internecie. Jeśli z jakichkolwiek powodów nie możesz na własną rękę dostarczyć ważnego dowodu nie rezygnuj. Sąd może zrobić to za Ciebie. Wystarczy złożyć wniosek o jego przeprowadzenie, koniecznie wskazując w nim, o jakie źródło dowodowe chodzi (np. świadek, dokument, badanie lekarskie) oraz czego za jego pomocą chcesz dowieść. Przykładowo jeżeli dłużnik zaniża w Sądzie wysokość swoich zarobków, powołując się na treść umowy o pracę lub zaświadczenie od pracodawcy, możesz prosić, aby Sąd wystąpił 11

12 o dostarczenie dokumentacji skarbowej dłużnika, do której sam nie możesz dotrzeć, bądź by przesłuchał w charakterze świadków osoby z nim współpracujące. Daj szansę Sądowi, aby pomógł Ci w Twoich trudnościach. Sąd podejmuje decyzję dopiero po przeprowadzeniu tzw. postępowania dowodowego i ocenie dowodów. Są one oceniane przez Sąd na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. Pamiętaj jednak, że druga strona sporu także ma możliwość przedstawienia dowodów przemawiających na jej korzyść. Dlatego jeśli chcesz wygrać sprawę nie lekceważ możliwości udowodnienia swoich racji. 12

13 3. ABC Urzędu Miasta w Ozorkowie czyli jak nie chodzić od okienka do okienka W celu lepszej organizacji pracy, Urząd podzielony jest na wydziały, a w każdym z nich prowadzone są inne sprawy. W poniższym artykule omówimy jedynie niektóre spośród wielu wydziałów oraz przedstawimy kilka rodzajów spraw, którymi zajmują się urzędnicy. Jeżeli z jakiejś przyczyny nie możesz mieszkać w dotychczasowym mieszkaniu, a Twoje dochody nie wystarczają na wynajęcie czy kupno innego mieszkania, udaj się do Wydziału Gospodarowania Majątkiem Komunalnym. Gdy okaże się, że spełniasz określone w przepisach prawa wymagania, możesz złożyć wniosek o zawarcie umowy najmu lokalu.może okazać się, że nie od razu otrzymasz mieszkanie. Zostaniesz jednak wpisany na listę osób uprawnionych do zawarcia umowy. Lista ta jest wywieszana w Urzędzie na tablicy ogłoszeń. Możliwe jest zgłaszanie uwag co do nieumieszczenia lub umieszczenia na liście. O tym, kiedy (który z kolei) dostaniesz mieszkanie, decyduje data umieszczenia Twojego imienia i nazwiska na liście. Jeśli natomiast mieszkasz już w mieszkaniu komunalnym i np. chcesz je zamienić, możesz starać się o to w tym samym Wydziale. Wydział Gospodarowania Majątkiem Komunalnym zajmuje się też przyznawaniem dodatków mieszkaniowych. Aby otrzymać dodatek, należy spełnić określone kryterium dochodowe i złożyć wniosek o dodatek. Do wniosku musisz dołączyć odpowiednie dokumenty. Przede wszystkim takie, z których będzie wynikało, jaka jest wysokość płaconego przez Ciebie czynszu i jakie są Twoje dochody. M.in. zaświadczenie z zakładu pracy, decyzja ZUS, KRUS, MOPS, PUP. Jeżeli powinieneś lub chcesz zameldować, albo wymeldować siebie bądź inną osobę, możesz to zrobić w Wydziale Spraw Obywatelskich. Musisz wypełnić stosowny wniosek i mieć przy sobie m.in. dowód osobisty. Jeśli natomiast jeszcze nie masz dowodu 13

14 osobistego, możesz złożyć wniosek o jego wydanie w tym samym Wydziale, gdzie otrzymasz formularz wniosku. Z kolei w Urzędzie Stanu Cywilnego możesz m.in. uzyskać skrócone lub zupełne odpisy aktów stanu cywilnego, np. aktu urodzenia czy też aktu zawarcia małżeństwa. Takie odpisy mogą być Ci potrzebne np. wtedy, kiedy będziesz się starać o alimenty dla swojego dziecka. Żeby otrzymać odpis, musisz wypełnić i złożyć wniosek o jego wydanie i uiścić opłatę w wysokości 22 zł za odpis skrócony, a 33 zł za odpis zupełny. To tylko niektóre sprawy, którymi zajmują się pracownicy Urzędu Miasta Ozorkowa. Pamiętaj, że wszelkie informacje możesz uzyskać w sekretariacie Urzędu, a w każdy wtorek w godzinach od 9.30 do i od do możesz osobiście spotkać się z Burmistrzem Miasta. Większość wniosków, które wypełnia się załatwiając daną sprawę w Urzędzie, można otrzymać właśnie tam. Jeżeli składasz wnioski lub pisma, zadbaj o ich poprawne sformułowanie. 14

15 Rozdział II Praca 15

16 16

17 1. Dotacje na działalność gospodarczą Wszyscy mówią o unijnych dotacjach na działalność gospodarczą. Jednak niewiele osób wie, jak ją otrzymać. Boimy się czasem, że ogrom formalności nas przerośnie. Rzeczywiście, to nie jest łatwe i trzeba włożyć w to sporo wysiłku, ale przy odrobinie wsparcia każdy sobie z tym poradzi. O dofinansowanie w wysokości zł możemy się starać, kiedy jesteśmy osobami bezrobotnymi zarejestrowanymi w Urzędzie Pracy. Tam otrzymamy wniosek do wypełnienia, który często nazywany jest biznes planem. To nietrudny, bardzo przyjazny formularz z pytaniami, na które musimy odpowiedzieć. Stanowi on opis naszej przyszłej działalności. 17

18 Inną możliwością otrzymania finansowania rozpoczętej działalności gospodarczej jest uczestniczenie w projekcie w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Do końca grudnia 2008 na stronie internetowej Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi ( ukaże się lista instytucji, do których powinny się zgłaszać osoby zainteresowane wsparciem na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Wsparcie, którego możemy się spodziewać w działalności gospodarczej rozpoczętej w ramach projektu: 1. pomostowe - w okresie 6 lub 12 miesięcy w kwocie nie większej niż 1100 zł. brutto miesięcznie, lub 2. na rozwój przedsiębiorczości - do zł. brutto (lub do zł. na osobę w spółdzielni). lub 3. wsparcie doradcze i szkolenia w zakresie wiedzy koniecznej do założenia i prowadzenia działalności gospodarczej. Kiedy otrzymamy upragnioną pozytywną odpowiedź i podpiszemy z urzędem lub instytucją umowę o dofinansowanie, w pierwszej kolejności musimy formalnie założyć działalność gospodarczą, którą wcześniej opisaliśmy we wniosku. To już drobnostka, jednak trzeba się nachodzić. 18

19 Najpierw do Urzędu Miasta lub Gminy, aby po złożeniu wniosku w ciągu 2-3 dni uzyskać wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Następnie w ciągu 14 dni od tego faktu należy udać się do Urzędu Statystycznego, gdzie w ciągu następnych 14 dni otrzymamy REGON. Przed wizytą w ZUS i Urzędzie Skarbowym musimy się zastanowić nad 2 sprawami. Po pierwsze nad formą opodatkowania ryczałt czy książka przychodów i rozchodów. Ryczałt w tym przypadku będziemy co miesiąc zliczać wszystkie przychody i procentowo obliczać podatek do zapłacenia. Książka przychodów i rozchodów - podatek obliczymy jako 19% dochodu, czyli kosztów odjętych od przychodów. Po drugie czy rozliczać podatek VAT. Przy podejmowaniu decyzji nie należy się kierować sugestiami znajomych, ponieważ sposób rozliczania zależy od typu prowadzonej działalności. Działalność rejestrujemy w ZUS w ciągu 7 dni, a w Urzędzie Skarbowym w ciągu 14 dni od daty rozpoczęcia działalności gospodarczej, czyli od pierwszego zdarzenia gospodarczego (np. otrzymania lub wystawienia faktury). Pomiędzy tymi czynnościami dodatkowo powinniśmy wyrobić sobie pieczątkę i założyć konto bankowe. Możliwe również, że do prowadzonej działalności konieczna będzie koncesja. 19

20 2. Wypowiedzenie umowy o pracę Zdobycie pracy jest dla wielu z nas jednym z najważniejszych celów życiowych. Zdarza się jednak, że praca, o której marzyłeś, w rzeczywistości nie spełnia Twoich oczekiwań. Jeśli jesteś w takiej sytuacji, nie martw się co do zasady zarówno Ty, jak i Twój pracodawca, możecie zakończyć zatrudnienie wypowiadając umowę o pracę. Aby tak się stało, jedna strona (Ty lub Twój pracodawca) powinna złożyć drugiej oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę. Pamiętaj, że wypowiedzenie umowy o pracę nie wymaga zgody drugiej strony, co oznacza, że np. jeżeli złożysz wypowiedzenie nie musisz czekać na zgodę pracodawcy i odwrotnie pracodawca może Cię zwolnić bez Twojej zgody. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę powinno zostać złożone na piśmie i w taki sposób, aby druga strona mogła się zapoznać z jego treścią. Pamiętaj - jeśli chcesz zrezygnować z pracy, swoje wypowiedzenie możesz złożyć pracodawcy osobiście, ale możesz też wysłać je listem poleconym. Jeśli to pracodawca wypowiada Ci umowę, powinien wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie oraz pouczenie o przysługującym Ci prawie odwołania do Sądu Pracy. Co istotne, odmowa podpisania wypowiedzenia nie uchroni Cię przed skutkiem, jakim jest rozwiązanie stosunku pracy. Kodeks Pracy szczegółowo reguluje długość okresów wypowiedzenia oraz możliwość ich przedłużania i skracania. Generalnie długość okresu wypowiedzenia zależy od rodzaju oraz czasu trwania umowy. Okres wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Zatem, jeżeli pracownik: 1) zatrudniony był krócej niż 6 miesięcy to wynosi on 2 tygodnie, 2) zatrudniony był co najmniej 6 miesięcy to obowiązuje 1 miesięczny okres wypowiedzenia, 3) zatrudniony był co najmniej 3 lata - to okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. 20

21 Okres wypowiedzenia umowy zawartej na okres próbny wynosi: 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni, 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, 2 tygodnie, jeżeli umowa na okres próbny została zawarta na 3 miesiące. Umowy na czas określony, co do zasady wypowiedziane być nie mogą. Pracodawca i pracownik mogą jednak zawierając umowę na czas określony, na okres przekraczający 6 miesięcy przewidzieć dopuszczalność jej wypowiedzenia za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Przedstawione powyżej długości okresów wypowiedzenia mogą być zmienione, o ile Ty i Twój pracodawca się na to zgodzicie i ustalicie np. krótszy okres wypowiedzenia. Jeżeli to pracodawca wypowiedział Ci umowę, masz płatne 2 lub 3 dni robocze wolne (w zależności od długości okresu wypowiedzenia) na poszukiwanie pracy. Pamiętaj, że w okresie wypowiedzenia, czyli do końca trwania stosunku pracy, nadal masz wszystkie uprawnienia pracownicze, tzn. możesz iść na urlop lub przebywać na zwolnieniu lekarskim, gdy zachorujesz. Co istotne, pracodawca nie zawsze może dokonać wypowiedzenia. Istnieją bowiem specyficzne sytuacje, w których prawo chroni pracownika przed wypowiedzeniem, np.: podczas urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, wychowawczego, gdy kobieta jest w ciąży, gdy pracownikowi brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. 21

22 3. Urlop wypoczynkowy Lato sprzyja urlopowaniu. Jeśli i Ty chcesz skorzystać z przysługującego Ci prawa do urlopu wypoczynkowego, powinieneś poznać kilka podstawowych zasad dotyczących jego udzielania. Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi. Nie możesz się go zrzec. O tym, jaki będzie jego wymiar, decydują różne czynniki, m. in. staż pracy. W przypadku, gdy pracujesz krócej niż 10 lat przysługuje Ci 20 dni urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym. Jeżeli Twój staż pracy jest większy niż 10 lat masz prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego. 22

23 Co istotne, do stażu pracy wlicza się także okres nauki. Dlatego też po ukończeniu: zasadniczej szkoły zawodowej do stażu pracy dolicza Ci się do 3 lat; średniej szkoły zawodowej do 5 lat; średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych 5 lat; średniej szkołę ogólnokształcącą 4 lata; szkoły policealnej 6 lat; szkoły wyższej 8 lat. Pamiętaj jednak, że wymienionych okresów nauki nie wolno sumować, zatem jeśli np. ukończyłeś szkołę średnią i studia przysługuje Ci 8 lat doliczanych do stażu pracy. Aby skorzystać z przysługujących Ci dni urlopu wypoczynkowego, musisz złożyć do pracodawcy pisemny wniosek o jego udzielenie. Ponieważ nie ma ściśle określonego wzoru takiego wniosku, możesz sporządzić go samodzielnie. Wniosek urlopowy powinien zawierać (oprócz danych osobowych): - termin, w jakim chcesz być na urlopie (od do) - ilość dni urlopu. Bardzo ważne jest, abyś taki wniosek złożył z co najmniej kilkudniowym wyprzedzeniem. Konieczność ta wiąże się ze spoczywającym na pracodawcy obowiązku sporządzenia planu urlopów, w którym powinien uwzględnić urlopy wypoczynkowe wszystkich pracowników. 23

24 O urlop wypoczynkowy możesz ubiegać się już w swojej pierwszej pracy (w ciągu roku od momentu zatrudnienia). Przysługuje Ci wówczas urlop wypoczynkowy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu za każdy przepracowany miesiąc. I tak np. jeśli ubiegasz się o urlop wypoczynkowy pół roku po rozpoczęciu pierwszej pracy, a Twój staż pracy nie przekracza 10 lat, ilość przysługujących Ci dni wolnych od pracy obliczysz następująco: 20 dni (wymiar urlopu dla osób, których staż pracy nie przekracza 10 lat) x 1/12 = 1,666 (jest to wymiar urlopu przysługujący Ci za każdy przepracowany miesiąc) 1,666 x 6 (ilość przepracowanych miesięcy) = 9,996. Zgodnie z zasadą, że każdy niepełny dzień urlopu zaokrągla się do góry, po przepracowaniu pół roku uzyskujesz prawo do 10 dni urlopu wypoczynkowego. Pamiętaj, że nie musisz od razu wykorzystywać wszystkich przysługujących Ci dni urlopu wypoczynkowego. Możesz go podzielić na części (ale tak, by jedna z nich wynosiła co najmniej 14 dni kalendarzowych). 24

25 4. Urlopy okolicznościowe W życiu każdego z nas zdarzają się czasem sytuacje, które nie pozwalają nam pójść do pracy. Jeśli i Ty ze względu na ważne wydarzenia rodzinne lub osobiste nie możesz stawić się w pracy, nie martw się nie musisz wykorzystywać urlopu wypoczynkowego, ponieważ przysługują Ci dni wolne od pracy, zwane urlopami okolicznościowymi. Co do zasady, możesz z nich skorzystać w czasie bezpośrednio związanym z wydarzeniem, które uzasadnia ich udzielenie (np. w przypadku śmierci bliskiej osoby będzie to dzień pogrzebu, a nie dzień przypadający miesiąc później). Co istotne, za czas niektórych dni wolnych od pracy zachowujesz prawo do wynagrodzenia. I tak np.: - w okresie wypowiedzenia umowy o pracę - przysługują ci 2 lub 3 dni wolne (w zależności od długości okresu wypowiedzenia) na poszukiwanie nowej pracy; - jeśli zamierzasz wziąć ślub lub urodzi Ci się dziecko - masz prawo do 2 dni wolnych od pracy (możesz wtedy np. załatwić formalności w Urzędzie Stanu Cywilnego); - w przypadku, gdy ślub będzie brało Twoje dziecko pracodawca powinien udzielić Ci 1 dzień wolny; - w razie śmierci i pogrzebu osoby bliskiej (czyli małżonka, dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy) możesz ubiegać się o 2 dni urlopu okolicznościowego; - z kolei w przypadku śmierci i pogrzebu siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na Twoim utrzymaniu przysługuje Ci 1 dzień wolny; - jeżeli wychowujesz dziecko, którego wiek nie przekracza 14 lat masz prawo do 2 dni wolnych w ciągu roku; - w sytuacji, gdy w związku z ciążą musisz wykonać zlecone przez lekarza badania (jeżeli nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy) przysługuje Ci prawo do dnia wolnego na ten cel; 25

26 - podobnie, gdy musisz wykonać obowiązkowe badania lub szczepienia ochronne (w godzinach pracy) masz prawo do 1 dnia wolnego; - prawo do dnia wolnego z tytułu urlopu okolicznościowego uzyskujesz również wówczas, gdy jesteś krwiodawcą i w czasie oznaczonym przez stację krwiodawstwa będziesz oddawał krew Pracodawca ma także obowiązek udzielenia Ci dnia wolnego w sytuacji, gdy jesteś wezwany np. do stawienia się przed Wojskową Komendą Uzupełnień (m. in. na badania lekarskie) w związku z powszechnym obowiązkiem obrony. Dzień wolny od pracy uzyskasz również wówczas, gdy zostaniesz wezwany do sądu (m. in. w charakterze świadka), prokuratury lub policji. W tych sytuacjach, jeżeli obowiązujące u Twojego pracodawcy przepisy nie przewidują zachowania przez Ciebie prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia, pracodawca powinien wydać Ci zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia. Zaświadczenie to wydaje się w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej 26

27 5. Urlop macierzyński Narodziny dziecka to niewątpliwie jedna z najważniejszych chwil w życiu każdego człowieka, a zwłaszcza matki. Pierwsze tygodnie życia dziecka to z kolei czas, który powinno ono spędzić z matką. Dlatego też, co do zasady, każdej zatrudnionej kobiecie, spodziewającej się dziecka (lub już będącej matką), przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego. Jeżeli i Ty spodziewasz się dziecka, powinnaś wiedzieć, ile z tego tytułu, przysługuje Ci dni wolnych. Wymiar wspomnianego urlopu jest zróżnicowany, dlatego też, w przypadku, gdy urodziłaś: pierwsze dziecko - masz prawo do 18 tygodni urlopu macierzyńskiego drugie (lub kolejne) dziecko - przysługuje Ci 20 tygodni wolnych bliźniaki (trojaczki itd.) uzyskujesz prawo do 28 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pamiętaj, że tydzień urlopu to 7 dni kalendarzowych (tj. włącznie z sobotami i niedzielami), nie zaś 7 dni roboczych (bez sobót i niedziel). Część urlopu macierzyńskiego (co najmniej 2 tygodnie) możesz wykorzystać jeszcze przed porodem. To, czy będziesz już wtedy na urlopie macierzyńskim, zależy wyłącznie od Ciebie, pracodawca nie może Ci tego nakazać. 27

28 Jeżeli zdecydujesz się skorzystać z tej możliwości, to po porodzie przysługiwać Ci będzie pozostała część urlopu. Np. jeżeli przed urodzeniem pierwszego dziecka przez 3 tygodnie byłaś na urlopie macierzyńskim, to po porodzie przysługiwać Ci będzie jeszcze 15 tygodni takiego urlopu. Jeżeli przed porodem nie zdecydowałaś się na urlop, wówczas jego pierwszym dniem będzie dzień, w którym urodzisz dziecko. Nie możesz zrzec się urlopu macierzyńskiego, ale możesz zdecydować o tym, że jego część wykorzysta ojciec dziecka. Musi on jednak złożyć pracodawcy pisemny wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego. Wcześniej jednak Ty sama musisz być na urlopie macierzyńskim przez co najmniej 14 tygodni. Powinnaś też o zamiarze zrezygnowania z części urlopu macierzyńskiego powiadomić swojego pracodawcę. To nic trudnego - najpóźniej na 7 dni przed podjęciem pracy składasz pisemny wniosek, w którym informujesz o tym, że rezygnujesz z części urlopu macierzyńskiego. Do wniosku dołączasz zaświadczenie pracodawcy, który zatrudnia ojca dziecka, potwierdzające termin rozpoczęcia przez niego urlopu macierzyńskiego. Np. jeżeli urodziło Wam się kolejne dziecko, a Ty po 16 tygodniach urlopu macierzyńskiego postanowiłaś wrócić do pracy, dzieckiem będzie mógł się opiekować jego ojciec. Będą mu przysługiwały jednak już tylko 4 tygodnie urlopu. 28

29 6. Urlop wychowawczy Mówi się, że pierwsze lata w życiu dziecka są dla rodziców bezcenne. Dlatego jeśli chcesz ten czas spędzić ze swoją pociechą lub po prostu - nie jesteś w stanie pogodzić wychowania dziecka z pracą - pomyśl o urlopie wychowawczym. Jest to bowiem urlop, który ma na celu umożliwienie Ci sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Aby móc się o niego ubiegać, musisz wcześniej przepracować co najmniej 6 miesięcy (do tego okresu wlicza się także poprzednie okresy zatrudnienia u innych pracodawców). Urlop wychowawczy może otrzymać nie tylko matka dziecka, ale też: ojciec dziecka; opiekun dziecka. Jak długo możesz przebywać na urlopie wychowawczym? Zgodnie z Kodeksem Pracy maksymalny okres omawianego urlopu, udzielonego na jedno, dziecko wynosi: 3 lata - jednak nie dłużej, niż do ukończenia przez dziecko 4 roku życia; 6 lat - w przypadku dziecka niepełnosprawnego, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 lat (co oznacza, że nawet jeżeli wykorzystałaś już 3 lata urlopu wychowawczego, przysługują Ci jeszcze 3 lata takiego urlopu. Musisz go jednak wykorzystać do ukończenia przez dziecko 18 roku życia). 29

30 Urlop wychowawczy możesz wykorzystać w całości (jednorazowo), czyli 3 lata bez przerwy, ale możesz też zdecydować o jego podziale na części. Pamiętaj jednak, że tych części nie może być więcej niż 4. Aby dostać urlop, musisz złożyć u pracodawcy pisemny wniosek o jego udzielenie (z co najmniej 2-tygodniowym wyprzedzeniem). We wniosku wskaż przewidywaną datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego. Do wniosku powinno być dołączone oświadczenie drugiego z rodziców, czy opiekunów, o braku zamiaru korzystania w tym samym czasie z urlopu wychowawczego. Jeżeli nie złożysz takiego wniosku, pracodawca nie domyśli się, że potrzebujesz urlopu wychowawczego i Cię na niego nie wyśle. Ale jeżeli złożysz wniosek, pracodawca nie może odmówić Ci udzielenia urlopu. Jeżeli jednak z jakichś powodów nie chcesz korzystać z urlopu wychowawczego, możesz cofnąć wniosek o jego udzielenie (co najmniej na 7 dni przed udzieleniem urlopu). Z urlopu możesz zrezygnować także w czasie jego trwania. Co istotne, urlop wychowawczy wlicza się do okresu zatrudnienia, a w trakcie urlopu (już od momentu złożenia wniosku o jego udzielenie) co do zasady pracodawca nie może Ci wypowiedzieć umowy o pracę (ani jej rozwiązać). Z kolei już po zakończeniu urlopu pracodawca powinien dopuścić Cię do pracy na poprzednim (sprzed urlopu) stanowisku z zachowaniem poprzednich warunków pracy (m.in. wynagrodzenia). W czasie urlopu wychowawczego, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, możesz też pracować, bądź podjąć naukę lub szkolenie. 30

31 Rozdział III Nie samą pracą człowiek żyje 31

32 32

33 1. Zakupy reklamacja to nie koniec świata Często podczas zakupów, szczególnie tych większych, gdy nabywasz np. długo upragniony sprzęt gospodarstwa domowego, ulegasz dużym emocjom. Staraj się jednak pamiętać o podstawowych prawach i obowiązkach konsumenta, co w przyszłości pomoże Ci uniknąć rozczarowań przy ewentualnym dochodzeniu Twoich praw określonych w Ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Przede wszystkich zachowaj dowód zakupu, czyli paragon. Może okazać się, że zakupiony towar (rzecz ruchoma) jest niezgodny z umową sprzedaży: np. nie ma właściwości, o których istnieniu zapewniał Cię sprzedawca, bądź nie odpowiada właściwościom, jakie zwykle cechują towary danego rodzaju. Np. lodówka nie chłodzi, żelazko nie nagrzewa się lub nie posiada opisanych w instrukcji obsługi funkcji. Jeżeli w ciągu 2 lat od dnia, w którym otrzymałeś kupiony towar, stwierdzisz, że jest on niezgodny z umową - zawiadom o tym sprzedawcę. Masz na to tylko 2 miesiące od dnia, w którym dowiedziałeś się o niezgodności (np. jeśli po roku od dnia, w którym sprzedawca wydał Ci towar okaże się, że kupiony odkurzacz nie działa tak, jak powinien; zgłoś to u sprzedawcy ciągu 2 miesięcy od chwili, kiedy zauważyłeś usterkę). Jeżeli nie przekroczysz tych terminów co do zasady możesz domagać się: - nieodpłatnej naprawy towaru - jego wymiany. To Ty decydujesz o tym, czy rzecz ma być naprawiona, czy wymieniona - należy do Ciebie. Dopiero wtedy, gdy okaże się, że naprawa lub wymiana nie są możliwe, spowodowałyby zbyt duże koszty lub narażają Cię na znaczne niedogodności (np. nie mógłbyś korzystać z pralki przez kilka miesięcy, tj. przez czas trwania naprawy) możesz : - zażądać obniżenia ceny - odstąpić od umowy. 33

34 Walcz o swoje prawa. Złóż reklamację na piśmie i dopilnuj, żeby osoba, która ją przyjmuje zapisała datę zgłoszenia reklamacji i datę ujawnienia niezgodności towaru z umową. Jeżeli zostawiasz towar do naprawy, domagaj się pokwitowania. Nie zostawiaj sprzedawcy paragonu. Wystarczy, że mu go pokażesz lub zostawisz kserokopię. Sprzedawca powinien rozpatrzyć Twoją reklamację w ciągu 14 dni od dnia jej złożenia. Nie znaczy to, że w tym czasie musi np. naprawić lub wymienić towar. Często tylko poinformuje Cię o tym, czy uwzględnia reklamację czy też nie ma takiego zamiaru. Jeśli tak się stanie domagaj się, aby sprzedawca jasno określił, kiedy naprawi lub wymieni wadliwą rzecz. Co do zasady każdy towar można reklamować! Nawet ten przeceniony z powodu jego wadliwości lub posezonowej wyprzedaży (w tej sytuacji nie możesz reklamować tylko tych usterek, które były podstawą obniżenia ceny). Nie przejmuj się napisem przy kasie po odejściu od kasy reklamacji się nie przyjmuje. W razie problemów w dochodzeniu roszczeń możesz zasięgnąć bezpłatnej porady m.in. u Miejskiego lub Powiatowego Rzecznika Konsumentów. np. w Łodzi, przy ul. Piotrkowskiej 113 lub w Zgierzu, przy ul. Sadowej 6 34

35 2. Nieudane zakupy na odległość? - jak odstąpić od umowy... W ostatnim czasie zawrotną karierę robią transakcje internetowe oraz zawierane przez telefon. Poniżej podpowiemy Ci, jak uniknąć pułapek z tym związanych. Przede wszystkim oferta przedsiębiorcy wyrażona bez jednoczesnej obecności obu stron, a więc z wykorzystaniem różnorodnych środków porozumiewania się na odległość, np. internetu, telefonu, listu (tzw. umowa na odległość) powinna w sposób wyraźny i jednoznaczny wskazywać na cel, tj. dokonanie sprzedaży, nie zaś na reklamę produktu lub jedynie zaproszenie do dalszych negocjacji. Jeżeli zatem sprzedawca nie poinformuje Cię jasno, iż wyrażenie przez Ciebie zainteresowania produktem, bądź zgoda na przesłanie warunków umowy lub planu taryfowego itp. oznaczać będzie dojście do skutku proponowanej umowy, nie będzie ona wiążąca - do jej zawarcia po prostu nie dojdzie. Tym niemniej, jeżeli spostrzeżesz, że sprzedawca wbrew przepisom prawa forsuje na siłę umowę, którą rzekomo zaakceptowałeś, powinieneś zawiadomić go, że Twoim zdaniem umowa nie doszła do skutku, podając jako podstawę braki w udzieleniu informacji przez sprzedawcę. Nie należy wówczas przystępować do wykonywania umowy, a więc np. używać przysłanego przedmiotu, korzystać z przyznanego pakietu telekomunikacyjnego lub płacić ceny, gdyż może to zostać uznane za dorozumianą zgodę na transakcję. Może się zdarzyć, że sprzedawca wciśnie Ci towar, którego w ogóle nie potrzebujesz, bądź który nie spełnia Twoich oczekiwań, albo też po fakcie uświadomisz sobie, że jest on dla Ciebie za drogi. W takim przypadku, jeżeli już zawarłeś umowę i nastąpiło to zgodnie z prawem, nadal jesteś w stanie cofnąć skutki pochopnego kroku. Możesz zatem odstąpić od umowy w terminie 10 dni od wydania zakupionej rzeczy lub w przypadku usługi od dnia zawarcia umowy. Sprzedawca ma zawsze obowiązek potwierdzić Ci prawo 35

36 odstąpienia od umowy, nawet jeżeli o nim wiesz. Jeżeli tego nie zrobi, termin do odstąpienia ulega przedłużeniu i wynosi 3 miesiące. Co istotne, nie musisz podawać powodów, dla których zdecydowałeś się na odstąpienie od umowy, a sprzedawca nie ma prawa uzależniać skuteczności odstąpienia od wskazania przyczyny. Pamiętaj jednak, że oświadczenie o odstąpieniu musisz wyrazić na piśmie i wysłać kontrahentowi (wystarczy, jeśli zmieścisz się w terminie z nadaniem listu). Sprzedawca nie ma prawa nakładać na Ciebie żadnej kary za odstąpienie od umowy, ani też uzależniać jego przyjęcia od spełnienia dodatkowych warunków, jak np. zapłaty kosztów manipulacyjnych, zakupu innego towaru itd. Jeśli postanowienia takie znalazły się w umowie, traktować je należy jako niezawarte i niewiążące, zaś przedsiębiorcy grozi za takie działanie kara ze strony Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Zwróć uwagę, że odstępując od umowy masz obowiązek oddać to, co otrzymałeś. To samo dotyczy sprzedawcy i zapłaconej ceny. Ponadto, jeżeli dokonałeś przedpłaty, należą Ci się od niej odsetki ustawowe. Zwrot obu świadczeń powinien nastąpić bez nieuzasadnionej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni (ale istnieją także takie sytuacje, w których uprawnienie do odstąpienia Ci nie przysługuje). Pamiętaj też, że przedsiębiorca zobowiązany jest do przedstawienia precyzyjnej informacji o całkowitej cenie nabywanego towaru lub usługi, ze wszystkimi jej składnikami, a więc prowizjami, kosztami manipulacyjnymi, cłami i podatkami. Niespełnienie powyższego wymogu może spowodować, że nie będziesz zobowiązany do zapłaty tych kosztów, które nie zostały Ci wyraźnie przedstawione przy dokonywaniu transakcji. 36

37 3. Jak uniknąć sporu z sąsiadem? Jak dobrze mieć sąsiada śpiewały niegdyś Alibabki. Jednak nie każdy może zaśpiewać tak jak one. Zdarza się bowiem, że sąsiad to prawdziwe utrapienie. Jeśli i Ty jesteś w konflikcie ze swoim sąsiadem - pamiętaj, że istnieją przepisy regulujące prawa i obowiązki właścicieli sąsiadujących ze sobą posesji. Jeżeli jesteś właścicielem nieruchomości, to możesz zgodnie z Kodeksem Cywilnym władać nią zgodnie z własną wolą. 37

38 Pamiętaj jednak o tym, że prawo przewiduje pewne ograniczenia, dzięki którym to, co robisz na własnej posesji, nie powinno zakłócać spokoju sąsiadów (i odwrotnie poczynania sąsiadów nie naruszają Twojego spokoju). Wśród tych ograniczeń znajdują się: - wytwarzanie nadmiernego hałasu, - kierowanie na sąsiednią posesję gazów lub płynów (w tym ścieków, deszczówki itp.), - wydzielanie przykrych zapachów (w stopniu uciążliwym) itd. W przypadku, gdy sąsiad zakłóca Twój spokój, możesz domagać się, aby zmienił zachowanie (najlepiej będzie, jeśli zrobisz to na piśmie), a kiedy to nie pomoże masz prawo wystąpić ze swoimi roszczeniami na drogę sądową. Najczęstszą przyczyną powstawania sporów jest konflikt związany z ustanowieniem granicy między działkami (o ile nie została wytyczona wcześniej). Pamiętaj! O tym, którędy powinna przebiegać linia graniczna, decyduje w pierwszej kolejności geodeta, który wytycza granicę według ostatniego spokojnego stanu posiadania, czyli zgodnie z już istniejącymi punktami granicznymi i/lub mapami geodezyjnymi. Ugoda zawarta przed geodetą posiada moc ugody sądowej. Jeśli jednak do niej nie dojdzie także i w tym przypadku możesz skierować sprawę do sądu. Kiedy już uda się wytyczyć granicę warto ogrodzić swoją posesję Możesz to zrobić wspólnie z sąsiadem lub (gdy ten nie wyraża takiej woli) - samodzielnie. Zwróć jednak uwagę, aby Twoje ogrodzenie (jeśli nie będzie nie przekraczało wysokości 1,80 m) nie 38

39 było zakończone ostrymi elementami (np. drutem kolczastym lub szkłem) Warto, abyś wiedział także, że nie ma żadnego wymogu co do odległości między posadzonymi roślinami a linią graniczną. Pamiętaj jednak, że owoce, które spadną na grunt sąsiedni stają się własnością właściciela tego gruntu. Inna sytuacja ma miejsce wówczas, gdy przeszkadzają Ci przechodzące na Twoją posesję gałęzie roślin rosnących na gruncie sąsiada - możesz wówczas poprosić go o ich przycięcie (wyznaczając jednocześnie termin, w jakim powinno to być zrobione), a w razie braku reakcji ze strony właściciela krzewów i drzew samodzielnie ściąć przechodzące na Twoją stronę konary (w tym celu możesz nawet wejść na teren sąsiedniej posesji, ale musisz liczyć się z tym, że zostaniesz zobowiązany do naprawienia szkód, które ewentualnie wyrządzisz). Z kolei w przypadku, gdy będziesz chciał postawić wzdłuż granicy (lub w niewielkiej od niej odległości) budynek musisz pamiętać o tym, że prawo wyznacza konkretne odległości od linii granicznej, w jakich możesz się budować bez zgody sąsiada, jeśli te odległości będą mniejsze musisz uzyskać zgodę (najlepiej na piśmie) od właściciela sąsiedniego gruntu. 39

40 4. Jak nie dziedziczyć długów? Śmierć bliskiej osoby to niewątpliwie ogromna strata. Nie należy jednak zapominać o tym, że w dalszej perspektywie to także możliwość odziedziczenia spadku po zmarłym/ej. Jeśli znalazłeś się w takiej sytuacji uważaj. Zmarły oprócz majątku mógł też zostawić długi, np. nie zwrócone pożyczki albo niespłacone kredyty. Jak można uniknąć odziedziczenia niechcianych (niespodziewanych) zobowiązań? Jeżeli zmarły zostawił więcej długów, niż majątku pomyśl o odrzuceniu spadku. Kiedy się na to zdecydujesz, nie odziedziczysz długów, ale też nie otrzymasz majątku po zmarłym. Pamiętaj jednak, że odrzucony przez Ciebie spadek przejdzie na Twoje dzieci lub wnuki. By tego uniknąć, także one powinny złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jeżeli nie ukończyły jeszcze osiemnastu lat, oświadczenie w ich imieniu może złożyć rodzic. Jeżeli nie uda Ci się ustalić (lub nie wiesz), czy zmarły pozostawił długi, możesz przyjąć spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Wtedy spłacisz tylko taką część długów, jaką pokryje majątek, który odziedziczysz. Jeżeli chcesz odrzucić spadek lub przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza, musisz złożyć oświadczenie w Sądzie Rejonowym (koszt: 50 zł) lub u notariusza (koszt: ok. 25 zł). 40

41 Na wypełnienie tych formalności masz tylko 6 miesięcy! od chwili, w której dowiedziałeś się o śmierci spadkodawcy (jest to tzw. tytuł powołania), a jeżeli zmarły pozostawił testament od chwili, w której dowiedziałeś się o jego istnieniu i o tym, że będziesz dziedziczyć na jego podstawie. Pamiętaj, że sprawa spadkowa w sądzie powinna zakończyć się w ciągu 6 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy. Jeżeli obawiasz się, że sprawa może być rozpatrywana dłużej złóż oświadczenie u notariusza. W przeciwnym razie odziedziczysz ewentualne długi, które będziesz musiał spłacać. Co powinno zawierać takie oświadczenie? - imię i nazwisko spadkodawcy - datę jego śmierci - miejsce ostatniego zamieszkania zmarłego Należy też podać tytuł powołania spadku. 41

42 5. Jak coś komuś podarować? (czyli o darowiźnie słów kilka...) Jeżeli chcesz, aby inna osoba otrzymała od Ciebie np. samochód, dom, czy pieniądze - możesz to zrobić w drodze umowy darowizny. Według prawa staniesz się wówczas darczyńcą, a co za tym idzie będziesz miał obowiązek wykonania umowy, czyli wydania obdarowanego przedmiotu darowizny. Natomiast osoba, której coś podarujesz, będzie wówczas obdarowaną. W umowie powinno znaleźć się m.in. - dokładne określenie przedmiotu darowizny, czyli tego, co ma być darowane - trzeba też określić strony umowy, czyli podać imiona, nazwiska i adresy darczyńcy i obdarowanego Pamiętaj o tym, że umowa powinna być sporządzona przez notariusza (tzn. Twoje oświadczenie powinno mieć formę aktu notarialnego). Jeśli jednak złożysz oświadczenie bez zachowania tej formy umowa będzie ważna, jeżeli spełnisz przyrzeczone świadczenie np. wydasz pieniądze swojemu bratu. Jeżeli jednak darowana ma być np. nieruchomość - nie unikniesz wizyty u notariusza (Twoje oświadczenie i oświadczenie obdarowanego muszą mieć formę aktu notarialnego). Jeżeli będzie inaczej - umowa będzie nieważna. 42

43 nie Dobrze się zastanów, zanim komuś coś podarujesz, ponieważ zawsze będziesz mógł odwołać darowiznę. Będziesz mógł to zrobić jedynie wtedy, gdy wystąpią określone w przepisach prawa przyczyny odwołania, i tak: Jeżeli po sporządzeniu umowy nie wydałeś jeszcze obdarowanemu tego, co chciałeś mu podarować, możesz odwołać darowiznę tylko wtedy, gdy już po zawarciu umowy okaże się, że jej wykonanie spowodowałoby takie pogorszenie Twojej sytuacji majątkowej, że nie mógłbyś utrzymać się odpowiednio do Twoich usprawiedliwionych potrzeb, albo też nie byłbyś w stanie wywiązać się z ciążącego na Tobie ustawowego obowiązku alimentacyjnego. 43

44 Np. jeżeli po zawarciu umowy straciłeś pracę, to nie będziesz w stanie zapewnić sobie takiego utrzymania, jak w czasie, kiedy zarabiałeś. Jeśli natomiast doszło już do wydania obdarowanemu przedmiotu umowy, możesz odwołać darowiznę jedynie wtedy, gdy obdarowany dopuścił się względem Ciebie rażącej niewdzięczności np. okradł Cię, pobił, czy znieważył. Pamiętaj, że nawet jeżeli obdarowany okaże się rażąco niewdzięczny, nie będziesz mógł odwołać darowizny w przypadku, gdy: przebaczysz obdarowanemu; minie rok od dnia, w którym dowiedziałeś się o rażącej niewdzięczności. Jeżeli zdecydowałeś się na odwołanie darowizny, powinieneś złożyć obdarowanemu oświadczenie na piśmie. W oświadczeniu tym powinieneś poinformować, że odwołujesz darowiznę i wyjaśnić przyczyny odwołania. Wskutek tego powinieneś otrzymać od obdarowanego z powrotem to, co mu darowałeś. Może się jednak zdarzyć, że obdarowany nie będzie chciał zwrócić Ci tego, co otrzymał. Możesz wtedy skierować sprawę do Sądu. Musisz jednak liczyć się z tym, że obdarowany będzie starał się wykazać, że to on ma rację i będzie np. twierdził, że nie miałeś podstaw do odwołania darowizny. 44

45 6. Czy można nie płacić podatku od spadku i darowizny? Nabycie spadku lub darowizny nie musi oznaczać, że będziesz miał obowiązek zapłacenia podatku. Prawo przewiduje rozmaite zwolnienia i ulgi (np. nie zapłacisz podatku, jeżeli odziedziczysz po rodzicach przedmioty wyposażenia mieszkania). Istnieją też tzw. kwoty wolne od podatku, a ich wysokość zależy od grupy podatkowej, do której zostaniesz zaliczony jako nabywca. Nie będziesz musiał płacić podatku, jeżeli odziedziczysz lub dostaniesz coś, czego wartość nie przekroczy: zł dla nabywców zaliczonych do I grupy, czyli : małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy i teściów; zł dla nabywców zaliczonych do II grupy, to jest min.: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwa małżonków; zł dla nabywców zaliczonych do II grupy, a więc: innych osób, nie zaliczonych do dwóch pierwszych grup. Wolne od podatku są też spadki i darowizny od członków najbliższej rodziny (do której według Ustawy o podatku od spadków i darowizn należą: małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha). Zatem - jeżeli odziedziczysz spadek albo dostaniesz darowiznę od którejś z tych osób, nie będziesz musiał płacić podatku. 45

46 Musisz jednak pamiętać o wypełnieniu kilku ważnych obowiązków, m.in.: jeżeli wartość spadku lub darowizny jest wyższa niż zł (na tę kwotę składa się wartość spadków i darowizn otrzymanych w ciągu 5 lat od jednej osoby), musisz zgłosić właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego, że dostałeś spadek lub darowiznę. A zatem, jeżeli np. w ciągu 5 lat dziadek dwa razy podarował Ci po zł to suma tych darowizn jest wyższa niż zł. Musisz więc dokonać zgłoszenia. Ważne, żebyś zrobił to w ciągu miesiąca od darowizny. W przypadku spadku na zgłoszenie masz miesiąc od uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku. Ustawa przewiduje też tzw. ulgę mieszkaniową, co oznacza, że nawet jeżeli odziedziczysz mieszkanie lub dom po osobie, która nie należy do najbliższej rodziny, to może się okazać, że nie będziesz musiał płacić podatku lub przynajmniej jego części. Jednak, abyś mógł skorzystać z tej ulgi, min: nie możesz być właścicielem ani najemcą innego lokalu mieszkalnego. Ponadto przez 5 lat musisz być zameldowany i zamieszkiwać w odziedziczonym lub podarowanym mieszkaniu lub domu.. Ulga ta dotyczy jednak tylko mieszkania lub domu o powierzchni do 110 m2. Jeżeli mieszkanie lub dom ma powierzchnię większą, niż 110 m2, będziesz musiał zapłacić podatek, ale jedynie od nadwyżki ponad 110 m (np. jeżeli odziedziczysz dom o powierzchni 146 m2, to zapłacisz podatek tylko od 36 m2). 46

47 Rozdział IV. Z życia wzięte 47

48 48

49 1. Jak wykupić mieszkanie od spółdzielni? Marzeniem wielu z nas jest posiadanie własnego mieszkania, choćby nawet niewielkiego. Zwykło się nawet mówić: małe, ciasne ale własne. Od kiedy wprowadzono nowelizację ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych realizacja tego marzenia może stać się rzeczywistością dla wielu mieszkańców osiedli mieszkaniowych. Jeżeli przysługuje Ci lokatorskie lub własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej co do zasady możesz starać się o wykupienie mieszkania na własność na korzystnych warunkach. Aby stać się właścicielem musisz złożyć w spółdzielni mieszkaniowej wniosek o przekształcenie przysługującego Ci prawa w odrębną własność. Wniosek nie jest skomplikowany. Być może w Twojej spółdzielni możesz dostać odpowiedni formularz lub wzór wniosku. Jeśli nie, możesz go znaleźć np. w internecie na stronach poszczególnych spółdzielni mieszkaniowych. Wystarczy jednak nawet odręcznie napisany wniosek. Jeżeli składasz go w spółdzielni, na drugim egzemplarzu poproś o pieczątkę spółdzielni z datą wpływu Twojego wniosku. Jeżeli wysyłasz wniosek listem poleconym zachowaj potwierdzenia nadania. Spółdzielnia sprawdzi, czy spełniasz warunki określone w przepisach prawa. Musi też np. przygotować niezbędne dokumenty min. wypis z rejestru gruntów. Na to potrzeba czasu. Spółdzielnia powinna podpisać z Tobą umowę w ciągu 3 miesięcy od daty złożenia przez Ciebie wniosku. Jeżeli spółdzielnia nie 49

50 rozpatrzy Twojego wniosku w tym terminie, albo odmówi podpisania umowy masz prawo złożyć na Policji doniesienie o popełnieniu wykroczenia. Jeżeli Policja po przeprowadzeniu postępowania uzna, że masz rację skieruje sprawę do Sądu domagając się ukarania członka zarządu spółdzielni. Wyjątkowo wspomniany 3 miesięczny termin może być przedłużony np. wtedy, gdy nie są uregulowane sprawy dotyczące własności gruntu, na którym stoi blok. Masz prawo wiedzieć, jaka jest przyczyna opóźnienia. W takiej sytuacji powinieneś otrzymać ze spółdzielni pismo zawierające stosowne wyjaśnienia. Jeżeli okaże się, że spełniasz warunki określone w przepisach prawa spółdzielnia ustali termin Twojej wizyty u notariusza, u którego będziesz mógł podpisać umowę przeniesienia własności lokalu. Musisz jednak liczyć się z koniecznością poniesienia określonych kosztów. Np., jeżeli masz tzw. mieszkanie lokatorskie będziesz musiał spłacić przypadającą na Twoje mieszkanie część kosztów jego budowy. Poza tym nie możesz zalegać z opłatami za czynsz. Jeżeli uważasz, że spółdzielnia żąda od Ciebie zbyt dużo pieniędzy możesz domagać się wyjaśnień, a nawet okazania dokumentów, na podstawie których kwota ta została obliczona tak a nie inaczej. Pamiętaj też, że to Ty pokrywasz koszty notarialne i koszty sądowe związane z założeniem księgi wieczystej i wpisem do niej. 50

51 2. Jak znieść współwłasność? Współwłasność wymaga od współwłaścicieli zgodności przy sprawowaniu zarządu, a nade wszystko - dobrej woli wszystkich stron. Jednak czasami interesów współwłaścicieli nie da się pogodzić. Z tego względu formalne zniesienie współwłasności ukazuje się jako zabieg niezwykle pożyteczny, a niekiedy wręcz konieczny. Jakie są sposoby zniesienia współwłasności? Wyróżnić możemy dwa tryby zniesienia współwłasności: umowny i sądowy. I. Pierwszy polega na porozumieniu wszystkich współwłaścicieli, zarówno co do samego faktu, jak i sposobu zniesienia współwłasności. Należy jednak bezwzględnie zadbać o to, aby forma dokonywanej przez Ciebie czynności prawnej czyniła zadość wymogom stawianym przez prawo dla zniesienia współwłasności rzeczy określonego gatunku. Zatem gdy chcesz znieść współwłasność nieruchomości musisz to uczynić w formie aktu notarialnego II. Sądowe zniesienie współwłasności zachodzi, gdy decyzję o zniesieniu współwłasności składasz w ręce sądu. Pamiętaj przy tym, że skorzystanie z tego trybu nie oznacza, że współwłaściciele zostają pozbawieni możliwości wpływania na decyzję sądu. Wprost przeciwnie, mogą składać wnioski i projekty co do sposobu podziału, a sąd zobowiązany jest dokładać starań w celu wypracowania konsensusu (porozumienia) pomiędzy wszystkimi współwłaścicielami. Dodajmy, iż zgodność współwłaścicieli przy dokonywaniu podziału uprzywilejowana została obniżeniem opłaty sądowej, jaką musisz uiścić od wniosku o zniesienie współwłasności. 51

52 Jakie są sposoby dokonania podziału? Wyróżniamy następujące sposoby zniesienia współwłasności: 1. przez fizyczny podział rzeczy, czyli wyodrębnianie nowych osobnych przedmiotów własności klasycznym przykładem jest wyodrębnienie osobnych nieruchomości z jednej nieruchomości pierwotnej; 2. przez przyznanie własności rzeczy jednemu lub kilku dotychczasowym współwłaścicielom z nałożeniem na niego/nich obowiązku spłaty pozostałych współwłaścicieli, którzy tracą swoje uprawnienia właścicielskie; 3. przez sprzedaż rzeczy i podział uzyskanych korzyści pomiędzy współwłaścicieli według wielkości ich udziałów w prawie. Nie zawsze jednak wymienione sposoby przeprowadzenia podziału są dostępne. Np. rzecz będąca przedmiotem współwłasności może bowiem nie dać się fizycznie podzielić, gdyż pociągnęłoby to za sobą jej zniszczenie, bądź znaczne zmniejszenie jej wartości lub też żaden ze współwłaścicieli może nie posiadać środków na spłatę pozostałych współwłaścicieli, którym własności nie przyznano. 52