Jacek Malko, Robert Lis Instytut Energoelektryki Politechnika Wrocławska

Transkrypt

1 Jacek Malko, Robert Lis Instytut Energoelektryki Politechnika Wrocławska CZY ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO STANIE SIĘ STACJĄ PRZESIADKOWĄ PRZEMYSŁU NUKLEARNEGO JAPONII Sytuacja przemysłu jądrowego Japonii znacznie pogorszyła się w wyniku incydentu Daiichi/Fukushima i opis stanu rzeczy znaleźć można np. w [1]. Drastyczna redukcja krajowego programu nuklearnego zmusza czołowe przedsiębiorstwo tego sektora GE Hitachi Nuclear Energy do poszukiwania nowych rynków i rozszerzenia ofert m. in. na terenie Europy. Przedstawiona w Power Engineering International [2] wypowiedź członka zarządu Hitachi Europe p. Masahiko Nakane świadczy o ambitnych planach ekspansji, przy czym w kontekście europejskim pojawia się już realizowana koncepcja stworzenia w Wielkiej Brytanii światowego centrum dystrybucyjnego ( hubu ). Ostatnim zrealizowanym kamieniem milowym tej idei był zakup Horizon Nuclear Power (UK) w październiku 2012 roku, potwierdzający dominującą rolę Wielkiej Brytanii jako obszaru strategicznego rozwoju techniki jądrowej w Europie. Nieoczekiwane zamrożenie przez Rosję budowy elektrowni jądrowej w Kaliningradzie [3] stwarza dobry klimat do rozmów biznesmenów japońskich także z Polską. Bez wzglądu na wynik trudnych negocjacji z dostawcami technologii i kapitału już teraz zmieniają się uwarunkowania w skali globalnej. Długoterminowy charakter projektów nuklearnych (średnio 10 lat od planowania po uruchomienie) oraz wymagane wielkie nakłady inwestycyjne stwarzają potrzebę znacznej pomocy państwa dla wsparcia projektu. Polityka państwa może być znacząco zróżnicowana dla poszczególnych krajów i wynika z wielu często rywalizujących ze sobą czynników, takich jak żądany poziom bezpieczeństwa energetycznego czy też akceptowalność społeczna dla technologii, traktowanych w kategoriach stwarzanego ryzyka. To tło zawiera inny jeszcze czynnik o podstawowym znaczeniu - zmiany klimatyczne, wygenerowane działalnością człowieka. Najbardziej spektakularnym przejawem tego zjawiska są katastrofy naturalne i odchylenia od wieloletnich średnich sezonowych. Prowokuje to szerokie dyskusje o oddziaływaniach energetyki nuklearnej przy nieraz sprzecznych argumentach i wnioskach. Rys.1. Czasopismo Power Engineering International

2 W Wielkiej Brytanii przemysł nuklearny (reprezentowany m. i. przez firmę Hitachi o niekwestionowanym doświadczeniu w projektowaniu i budowie elektrowni nuklearnych) spełnia istotną rolę w krajowym energy mix. Przejęcie przez francuską EDF w r firmę British Energy z dziewięcioma lokalizacjami nie stworzyło jeszcze dominującego gracza na wyspach brytyjskich. Ten krajobraz biznesowy zmienia się obecnie za sprawą Hitachi, której podstawowym obszarem jest energetyka jądrowa. Zakup 100% Horizon Nuclear Power od niemieckiego E.ON u i RWE w październiku 2012 uczynił z japońskoamerykańskiego konsorcjum właściciela dwóch elektrowni (walijskiej Anglesey i Gloucestershire w Anglii) oraz praw do wybudowania części reaktorów o mocach zainstalowanych w każdej lokalizacji. Działania te spowodują utworzenie 1000 stałych miejsc pracy w okresie 60 lat cyklu eksploatacyjnego oraz zapewnienie dostaw energii elektrycznej do 10 mln gospodarstw domowych. Faza budowy zapewni zatrudnienie rzędu pracowników. WIZJA DALSZEJ PRZYSZŁOŚCI Początkiem było podjęcie przez Hitachi zobowiązania do realizacji 100. letniej wizji zapewnienia Wielkiej Brytanii dostaw energii w sposób ciągły, bezpieczny, niskowęglowy i dostępny. Zakup firmy Horizon ogłoszono w prasie jako rozpoczęcie nowej generacji reaktorów. To hasło zostało podniesione w następnych miesiącach z okazji uzyskania przez EDF zezwolenia na prace projektowe dla elektrowni Hinkley Point C w Somerset. Będzie to pierwsza elektrownia budowana na wyspach od dwudziestolecia. Ta elektrownia oraz proponowana w Nugen (Sellafield) są skutkiem ogłoszenia przez rząd restrukturyzacji rynku energii w celu pobudzenia zainteresowania inwestycjami przez kapitał prywatny. Jest to proces wymagający czasu i zapoczątkowany w 2003 przez Białą Księgę Energetyki, deklarującą, że bieżąca ekonomika energetyki jądrowej czyni z niej nieatrakcyjną opcję dla nowych bezwęglowych opcji generacji. Jednak realizacja tych zamierzeń oznacza, iż niemal wszystkie reaktory osiągną kres swej żywotności eksploatacyjnej do wczesnych lat 2020, co uniemożliwi stworzenie energy mix w oparciu o niskowęglowe technologie nuklearne, przy wyczerpywaniu się zasobów ropy naftowej Morza Północnego, wyznaczonych celach ograniczenia emisji węgla oraz nieciągłych ( intermittent ) dostawach ze źródeł odnawialnych. Decyzje przyspieszyło postawienie British Energy w stan upadłości w r Czas poświęcony analizie istniejących opcji sprzyjał opublikowaniu w r Przeglądu Energetyki, który podkreślił wagę redukcji emisji CO 2 oraz zmniejszenia zależności od dostaw energii z importu. Biała Księga z r. 2008, opublikowana za rządów premiera Brown a, przewidywała budowę nowej generacji elektrowni w 10. lokalizacjach. Dalsza polityka w obszarze energii była syntezą oceny polityki narodowej do r. 2011, która wyjaśnia stanowisko rządu w sprawie wagi inwestycji sektora prywatnego w dostawie energii. Hitachi widzi Wielką Brytanię jako logiczny wybór dla międzynarodowego centrum dystrybucyjnego ( international hub ) dla swych operacji w zakresie technologii nuklearnych. Ogłoszenie w marcu b.r. rządowej Przemysłowej Strategii Nuklearnej - z zapowiedzią

3 przyznania 33 mln funtów dla wsparcia rodzimego przemysłu w walce konkurencyjnej na rynku globalnym- potwierdza przekonanie o determinacji UK w utrzymaniu czołowej roli w zastosowaniach technologii jądrowej w Europie. Brytyjskie deklaracje rządowe gwarantują długoterminowe korzyści dla gospodarki na drodze inwestycji i szkolenia personelu oraz partnerstwa pomiędzy organizacjami w rodzaju Hitachi i uniwersytetami. Jednakże dominacja UK dotuje się dopiero od roku 2011, co zbiegło się z wydarzeniami w Fukushimie, które zmieniły zasadniczo pozycję energetyki jądrowej w Europie. Prawdopodobne jest jednak, że ta pozycja Wielkiej Brytanii utrzyma się przez najbliższe lata. ENERGETYKA JĄDROWA W EUROPIE Postęp w technologiach nuklearnych musi być sprzężony z odpowiednią polityką rządową. Fakt, że wiele przedsiębiorstw energetycznych w Europie jest chociaż w części własnością publiczną, powinien być pomocny w rozwijaniu energetyki jądrowej. Mimo iż koszty przygotowania inwestycji trwałego odtworzenia elektrowni nuklearnej są wysokie, to energia produkowana w takich jednostkach jest względnie tania. Z tego względu opcja jądrowa jest atrakcyjna dla krajów, pragnących wybić się na niezależność od niestabilnych lub niepewnych politycznie dostawców w długoterminowej perspektywie i w sposób efektywny kosztowo. Szereg krajów Europy Wschodniej wybiera wariant jądrowy często z obawy o bezpieczeństwo energetyczne, zagrożone rosyjską polityką gazową. Zaangażowane w rozwój energetyki jądrowej są Bułgaria, Słowacja, Słowenia i Chorwacja. Polska (mimo zadeklarowanego opóźnienia inwestycji) podtrzymuje wolę wybudowania dwóch elektrowni jądrowych, a Litwa planuje nową elektrownie w oparciu o technologie GE-Hitachi, przy jednoczesnym pełnym odstawieniu postradzieckiego obiektu Ignalina. W Europie Zachodniej obserwuje się renesans technologii jądrowych, jednak ostatnio nieco spowolniony. Francja nadal pozostaje najbardziej zdecydowanym zwolennikiem energetyki nuklearnej (75% udziału w mikście energetycznym przy 423,5 TWh ogólnej produkcji w r. 2011). Francja jest też największym eksporterem netto elektryczności (średnia roczna wartość rzędu 4mld USD/rok). Tak jak przy każdym wielkim projekcie infrastrukturalnym występują i tu zasadnicze problemy do przezwyciężenia. Nowy francuski reaktor trzeciej generacji jest opóźniony przy przekroczonym kosztorysie. Podobne kłopoty ujawniły się przy budowie piątej elektrowni jądrowej w Finlandii, której uruchomienie przesunęło się na rok Najostrzejsze reakcje na incydent w Fukushimie odnotowano w Niemczech. Energetyka nuklearna skazana tu została na pełną banicję. Blisko ¼ energii elektrycznej w tym kraju pochodziła ze źródeł jądrowych, a powstała luka ma być likwidowana przez źródła odnawialne kosztem około 1 biliona euro. Rodzi to jednak istotne wątpliwości: czy jest to cel realistyczny, a nawet osiągalny? Japońska polityka energetyczna po Fukushimie nie jest konsekwentna: pierwszą reakcją było nie dla energetyki jądrowej, ale przejęcie władzy przez nową ekipę w r zmieniło to nastawienie na pronuklearne [4]. Szybki rozwój gospodarczy i rosnące zapotrzebowanie energii w ważnych krajach azjatyckich stwarza ważny czynnik kształtowania polityki energetycznej w skali globalnej. Indie i Pakistan już od wczesnych lat 70 są w klubie państw nuklearnych. Energetyka wietnamska, zdominowana przez hydroenergetykę, planuje zbudowanie do 10 elektrowni

4 jądrowych. Pierwsze reaktory mają wejść do eksploatacji przed rokiem 2020 i są finansowane głównie przez Rosję, a zainteresowanie tym rynkiem demonstruje również Japonia, która w tym celu powołała konsorcjum. Rządy Tajlandii i Kambodży przyglądają się sytuacji w regionie i gotowe są przystąpić do budowy własnych obiektów jądrowych w przypadku pomyślnego rozwoju planów wietnamskich. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich pozwolenie na budowę 4 jednostek w Abu-Dhabi uzyskało konsorcjum południowokoreańskie; rozpoczęte prace mają być sfinalizowane do r PERSPEKTYWY Największym i najbardziej rozwijającym się rynkiem technologii nuklearnych są Chiny, planujące sześciokrotne pomnożenie mocy zainstalowanych do r i budujące obecnie 28 reaktorów. Stany Zjednoczone planują budowę 13. nowych reaktorów generacji 3+. W Ameryce Płd. pracuje 6 elektrowni jądrowych (po dwa w Meksyku, Brazylii i Argentynie). Dwa ostatnie kraje planują budowę nowych reaktorów. Światowy przemysł nuklearny wyciąga wnioski z incydentu w Fukushimie. Zmiany klimatyczne przejawiają się większą liczbą bezprecedensowych ekstremalnych wydarzeń meteorologicznych i trudno jest przewidywać, co czeka nas jeszcze. Skutki Fukushimy w zakresie bezpośrednich oddziaływań na personel i ludność zmuszają do powtórnego przeanalizowania stosowanych zasad i środków bezpieczeństwa. Firma Hitachi utrzymuje, iż jej technologie zapewniają największe światowe standardy bezpieczeństwa, a jej stosowane reaktory ABWR cechują się zaawansowanymi funkcjami zabezpieczeń, zwłaszcza w krytycznych układach chłodzenia. Z upływem czasu, kiedy do opinii publicznej dotrą informacje o rzeczywistym poziomie bezpieczeństwa obiektów nuklearnych, oczekiwać można większego stopnia akceptacji dla technologii jądrowych. Odzyskiwanie zaufania jest jednak procesem żmudnym i długotrwałym. Sektor jądrowy w Wielkiej Brytanii ma silną pozycję z dwóch względów: posiada wsparcie ze strony rządowej i opinii publicznej. W czerwcu % populacji wyraziło akceptację dla energetyki jądrowej (ankieta YouGov), a 40% było zwolennikami rozbudowy tego sektora. Hitachi, wykorzystując sprzyjający energetyce jądrowej klimat brytyjski, ma zamiar wykazać całemu światu, że opcja nuklearna jest nie tylko dobrym rozwiązaniem problemu gospodarki niskoemisyjnej, ale także jest rozwiązaniem pożądanym. PIŚMIENNICTWO [1] J. Malko: Energetyka japońska: jak radykalna transformacja? Energetyka 5(707)/2013 [2] M. Nakane: The UK will be our international nuclear hub. PEI, vol 20, Issue 5/May 2013 [3] Ośrodek Studiów Wschodnich: Japan to cooperate will 4 central European Nations on nuclear energy. The Ashai Shimbun of

5 [4]Editorial: Japan Prepares to Restart Nuclear Plants. IEEE Spectrum. 18 July 2013 Summary: THE UK WILL BE GE-HITACHI INTERNATIONAL NUCLEAR HUB Following GE-Hitachi purchase of the UK Horizon Nuclear Project- one of the biggest deals in British energy history- expert from japan examines the outlook for nuclear power in Europe. The deal looks set to confirm the UK as the dominant growth area not only on the continent, but in the rest of the world. On the back of major expansion japan nuclear industry into UK and rest of the Europe we now have opportunity to show the world that nuclear is not just essential for a low-carbon future, but it is desirable as well. Streszczenie: Po zakupie przez konsorcjum GE-Hitachi nuklearnego projektu brytyjskiego- Horizon Nuclear Project - jedna z największych transakcji w historii energetyki brytyjskiej- japoński ekspert ocenia perspektywy energetyki nuklearnej w Europie. Działania GE-Hitachi zdają się potwierdzać, że Wielka Brytania będzie odgrywać nie tylko dominującą rolę w Europie, ale też w wymiarze globalnym. W tle tej znaczącej ekspansji nuklearnego przemysłu Japonii dostrzec można stwierdzenie, że energia jądrowa jest nie tylko ważnym czynnikiem w tworzeniu niskowęglowej przyszłości, ale też może okazać się opcją pożądaną.