Obowiązek samorządów w zakresie przeprowadzania badań i analiz

Transkrypt

1 2014 Obowiązek samorządów w zakresie przeprowadzania badań i analiz ww.tric.pl

2 Metodologia Raport opiera się o analizę aktów prawnych. Szereg ustaw: Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz wiele innych zostało przeanalizowanych pod kątem występowania w nich zapisów o obowiązku przeprowadzania analiz i badań społecznych (brano też pod uwagę zapisy o prowadzeniu takich badań, formułowaniu ocen itd.). Za wsparcie posłużyły też opracowania ekspertów, strony internetowe i dokumenty strategiczne. 1. Publiczny transport zbiorowy Ustawa o transporcie zbiorowym mówi przede wszystkim o konieczności badania i analizowania potrzeb przewozowych: Rozdział 3 Organizowanie publicznego transportu zbiorowego Art Organizowanie publicznego transportu zbiorowego polega w szczególności na: 1) badaniu i analizie potrzeb przewozowych w publicznym transporcie zbiorowym, z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej zdolności ruchowej Również w art 14. Pojawia się informacja o konieczności współpracy jednostek samorządowych przy ustalaniu czasu godzin kursowania, a także konieczności monitorowania zaspokajania potrzeb mieszkańców w zakresie tych usług:

3 Art Zarządzanie publicznym transportem zbiorowym przez organizatora polega w szczególności na: 2) ocenie i kontroli realizacji przez operatora i przewoźnika usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego; 5) analizie realizacji zaspokajania potrzeb przewozowych wynikających z wykonywania przewozów na podstawie umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego; Niektóre gminy mają jednak obowiązek tworzyć plan transportowy. Szczegółowo, kategorię gmin zobowiązanych do tego rodzaju działań określa to art.9 ustawy: Art. 9 Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego, zwany dalej planem transportowym, w przypadku planowanego organizowania przewozów o charakterze użyteczności publicznej, opracowuje: 1) gmina: a) licząca co najmniej mieszkańców w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, b) której powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między gminami, których obszar liczy łącznie co najmniej mieszkańców w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na danym obszarze; Plan szczegółowo określać ma: Plan transportowy określa w szczególności: 1) sieć komunikacyjną, na której jest planowane wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej; 2) ocenę i prognozy potrzeb przewozowych;

4 2. Pomoc społeczna Samo analizowanie i badanie zjawisk społecznych i zagrożeń związanych z wykluczeniem, ubóstwem i innymi problemami natury socjalnej jest zapisane jako obowiązek instytucji pomocy społecznej: Pomoc społeczna polega w szczególności na: 1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń; 2) pracy socjalnej; 3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej; 4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej; Gminy, powiaty i samorządy województwa mają też obowiązek dokonywać oceny zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej: Art. 16a. 1. Gmina, powiat i samorząd województwa przygotowują ocenę zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej. 2. Zasoby, o których mowa w ust. 1, obejmują w szczególności infrastrukturę, kadrę, organizacje pozarządowe i nakłady finansowe na zadania pomocy społecznej bez względu na podmiot je finansujący i realizujący. 3. Ocena, o której mowa w ust. 1, obejmuje osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej, rodzaje ich problemów oraz ich rozkład ilościowy. 4. Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego przedstawia co roku do dnia 30 kwietnia odpowiednio radzie gminy, radzie powiatu, a do dnia 30 czerwca sejmikowi województwa właściwej jednostki samorządu terytorialnego ocenę, o której mowa w ust. 1. Ocena wraz z rekomendacjami jest podstawą do planowania budżetu na rok następny. Są również zobowiązane do opracowywania strategii rozwiązywania problemów społecznych. Samorząd wojewódzki natomiast opracowuje strategię w zakresie polityki społecznej. Szczegółowy zakres tych analiz określa art. 16b. ustawy:

5 Art. 16b. 1. Gmina i powiat opracowują strategię rozwiązywania problemów społecznych, a samorząd województwa strategię w zakresie polityki społecznej. 2. Strategia, o której mowa w ust. 1, zawiera w szczególności: 1) diagnozę sytuacji społecznej; 2) prognozę zmian w zakresie objętym strategią; 3) określenie: a) celów strategicznych projektowanych zmian, b) kierunków niezbędnych działań, c) sposobu realizacji strategii oraz jej ram finansowych, d) wskaźników realizacji działań. Warto też zauważyć, że analiza ta ma charakter obowiązkowy: Art Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: 1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; Ponadto minister właściwy do spraw zabezpieczania społecznego należy zlecanie różnego rodzaju badań i ekspertyz dotyczących problemów społecznych (jednak brakuje jasnego określenia, jakiego rodzaju mają to być ekspertyzy): Art Do zadań ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego należy: 1) tworzenie koncepcji i określanie kierunków rozwoju w obszarze pomocy społecznej; 2) zlecanie i finansowanie badań, ekspertyz i analiz w obszarze pomocy społecznej; 3) monitorowanie standardów, o których mowa w art. 22 pkt 8; Rada gminy ma obowiązek opracowywanie i wdrażanie lokalnych programów pomocy społecznej w oparciu o informacje przedstawione przez powiatowe centrum pomocy rodzinie:

6 12. Kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa radzie powiatu coroczne sprawozdanie z działalności centrum oraz przedstawia wykaz potrzeb w zakresie pomocy społecznej. 13. Rada powiatu na podstawie wykazu potrzeb, o którym mowa w ust. 12, opracowuje i wdraża lokalne programy pomocy społecznej. 3. Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne Obowiązkiem samorządu powiatowego jest prowadzenie analiz i studiów związanych z zagospodarowaniem przestrzennym (znów jednak nie jest jasno określone, jakie to analizy): Prowadzenie, w granicach swojej właściwości rzeczowej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnoszących się do obszaru powiatu i zagadnień jego rozwoju, należy do zadań samorządu powiatu. Ponadto przed przyjęciem uchwały dotyczącej planu zagospodarowania miejscowego, konieczne jest wykonanie przez burmistrza analizy dotyczącej: zasadności przystąpienia do sporządzenia planu i stopnia zgodności przewidywanych rozwiązań z ustaleniami studium, przygotowuje materiały geodezyjne do opracowania planu oraz ustala niezbędny zakres prac planistycznych. Samorząd województwa zobowiązany jest do prowadzenia analiz i studiów w zakresie zagospodarowania przestrzennego: Organy samorządu województwa sporządzają plan zagospodarowania przestrzennego województwa, prowadzą analizy i studia oraz opracowują koncepcje i programy, odnoszące się do obszarów i problemów zagospodarowania przestrzennego odpowiednio do potrzeb i celów podejmowanych w tym zakresie prac. Warto jednak zauważyć, że rzeczywistym odbiorcą usług agencji badawczych w zakresie planowania przestrzennego może być Rządowe Centrum Studiów Strategicznych to

7 ono bowiem potrzebuje najprawdopodobniej szeregu ekspertyz dotyczących uwarunkowań społecznych: Art Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, uwzględniając cele zawarte w rządowych dokumentach strategicznych: 1) sporządza koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju, która uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju kraju w oparciu o przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania, o których mowa w przepisach odrębnych, a także prowadzi współpracę zagraniczną w tym zakresie; 2) prowadzi analizy i studia, opracowuje koncepcje oraz sporządza programy odnoszące się do obszarów i zagadnień pozostających w zakresie programowania strategicznego oraz prognozowania rozwoju gospodarczego i społecznego, współpracując z właściwymi ministrami oraz z centralnymi organami administracji rządowej. Co więcej, burmistrzowie i prezydenci miast mają obowiązek sprawdzania aktualności studium i planów miejscowych: Art W celu oceny aktualności studium i planów miejscowych wójt, burmistrz albo prezydent miasta dokonuje analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, ocenia postępy w opracowywaniu planów miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporządzania w nawiązaniu do ustaleń studium, z uwzględnieniem decyzji zamieszczonych w rejestrach, o których mowa w art. 57 ust. 1-3 i art. 67, oraz wniosków w sprawie sporządzenia lub zmiany planu miejscowego.

8 4. System oświaty W zakresie oświaty widoczne są dwa obszary, w których może odnaleźć się agencja badawcza. Przede wszystkim możliwy jest udział takich agencji w obowiązkowym nadzorze pedagogicznym badania i analizy może zlecić zarówno kuratorium oświaty jak i same szkoły: Nadzór pedagogiczny polega na: 1) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli; 2) analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowa wczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek; 3) udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywa niu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych; 4) inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych. 5a. Kurator oświaty oraz organy, o których mowa w ust. 5, mogą zlecać osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz służących ocenie efektywności działalności dydaktycznej, wychowawczej oraz opiekuńczej szkół i placówek. Ponadto odbiorcą usług badawczych może być rada oświatowa. Do jej obowiązków wpisano poniższe zadania: 2. Do zadań rady oświatowej należy: 1) badanie potrzeb oświatowych na obszarze działania jednostki samorządu terytorialnego oraz przygotowywanie projektów ich zaspokajania;

9 5. Przeciwdziałanie bezrobociu Ustawa o przeciwdziałaniu bezrobociu określa, że samorząd województwa jest zobligowany do opracowywania analiz i ocen dotyczących problematyki zatrudnienia, przy czym szczegółowy zakres tych analiz nie jest określony: Art Do zadań samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy należy w szczególności: opracowywanie analiz i ocen dotyczących problematyki zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu w województwie; Podobne zadanie ma też samorząd powiatu: Art. 6. Do zadań samorządu powiatowego należy w szczególności: 1) opracowywanie analiz, ocen i sprawozdań dotyczących problematyki zatrudnienia I przeciwdziałania bezrobociu w powiecie na potrzeby wojewódzkiego urzędu pracy oraz powiatowej rady zatrudnienia;

10 6. Samorząd gminny, samorząd powiatowy inne obowiązki W ustawach o samorządach gminnym i powiatowym nie odnaleziono wiele informacji na temat obowiązku prowadzenia badań, czy dokonywania analiz. Warto jednak zauważyć, że powiaty mają za zadanie np. sporządzanie programu zapobiegania przestępczości: Art. 38a. 1. W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań określonych w ustawach w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, tworzy się komisję bezpieczeństwa i porządku, zwaną dalej komisją. 2. Do zadań komisji należy: 1) ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu, 3) przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli Warto również wspomnieć o roli konsultacji społecznych. Ustawa o samorządzie gminnym pozwala w sprawach ważnych dla gminy przeprowadzać konsultacje społeczne: Art. 5a. 1. W wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy mogą być przeprowadzane na jej terytorium konsultacje z mieszkańcami gminy. Jak się okazuje, coraz częściej zaleca się przeprowadzanie ich w oparciu o analizy lub badania ankietowe 1. Ponadto konsultacje społeczne muszą być przeprowadzane w przypadku dokonywania przez gminę zmian w podziale administracyjnym: 1 W tej fazie identyfikacji problemu należy przygotować wstępne założenia projektu. Chodzi o wstępne rozpoznanie, na ile planowany projekt zaspokoi artykułowane potrzeby, bądź rozwiąże występujący problem. Wymaga to analizy sytuacji bieżącej i gromadzenia faktów, danych liczbowych, literatury przedmiotu, a także sporządzenia wstępnych raportów i opracowań. Na tym etapie często potrzebne jest badanie preferencji potrzeb (może się okazać, iż inna jest silniej artykułowana), trendów demograficznych (np. niski od lat przyrost naturalny przeczy potrzebie budowy nowych przedszkoli). Za: Przeprowadzanie konsultacji społecznych w samorządzie. Podręcznik, IRP, Szczecin 2011.

11 Art Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia: 1) tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice, 2) nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala jego granice, 3) ustala i zmienia nazwy gmin oraz siedziby ich władz. Art. 4b. 1. Wydanie rozporządzenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, na wniosek rady gminy wymaga: 1) wniosku rady gminy poprzedzonego przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami, wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku, 2) opinii rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic gminy naruszającej granice powiatów lub województw opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw, Podsumowanie W toku analizy stwierdzono, że: Prawo administracyjne nie przewiduje obowiązku zlecania badań instytucjom zewnętrznym; Wskazuje jednak obowiązki samorządów w zakresie prowadzenia różnego rodzaju analiz i badań, które mogą być realizowane przez zlecenie ich instytucjom zewnętrznym; Samorządy niektórych (szczegółowo określa to artykuł 9 ustawy o transporcie publicznym) gmin zobligowane są do tworzenia Planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Plan ten musi uwzględniać potrzeby przewozowe mieszkańców. Jednostki samorządu terytorialnego (wszystkie) zobowiązane są do corocznej oceny zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę społeczną i demograficzną (można więc rozumieć, że przeprowadzanie takich analiz podmiotom zewnętrznym jest zalecane). Ponadto gminy i powiaty zobligowane są do tworzenia programów rozwiązywania problemów społecznych, a samorząd województwa do opracowania strategii pomocy społecznej;

12 JST są również zobligowane do sporządzania analiz i programów dotyczących zagospodarowania przestrzennego (jednak ich zakres nie jest przewidziany ustawą; zależy od kompetencji osób podejmujących decyzje, budżetu itd.). Rządowe Centrum Studiów Strategicznych jest natomiast już zobowiązane do badania sytuacji społecznej i kulturowej, co może stanowić obszar zainteresowania agencji badawczych; Gminy i powiaty mogą przeprowadzać w ważnych sprawach konsultacje społeczne. Ich obowiązek powstaje tylko przy zmianach w podziale administracyjnym (np. tworzeniu sołectw, włączaniu obszarów w obręb miasta itd.). Konsultacje społeczne mogą być (i często bywają) poprzedzone badaniami i analizami; Ponadto samorządy mają obowiązek powoływać komisję bezpieczeństwa i porządku, która zobowiązana jest do oceny zagrożeń bezpieczeństwa i przygotowywania programów bezpieczeństwa; W zakresie oświaty samorządy mogą zlecać badania ewaluacyjne w zakresie nadzoru pedagogicznego (choć w tym przypadku prawdopodobnie szkoły robią to na własną rękę). Ponadto rada oświaty zobowiązana jest do przeprowadzania analiz w zakresie potrzeb oświatowych; Samorządy województwa i powiatu mają za zadanie opracowywanie analiz dotyczących rynku pracy, jednak zakres tych analiz nie jest uszczegółowiony.

13 Chcesz więcej? Skontaktuj się. Zapraszamy Tel Tel Tel