ASPEKTY IMPLEMENTACYJNE POLITYKI SPOŁECZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ OBYWATELSTWO UE. INDYWIDUALIZACJA UPRAWNIEŃ SPOŁECZNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ASPEKTY IMPLEMENTACYJNE POLITYKI SPOŁECZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ OBYWATELSTWO UE. INDYWIDUALIZACJA UPRAWNIEŃ SPOŁECZNYCH"

Transkrypt

1 SZANOWNI PAŃSTWO! Coraz częściej pojawia myśl o tym, że jednym z wymiarów integracji europejskiej jest także polityka społeczna. Myśl ta opatrywana jest rozmaitymi zastrzeżeniami. Często mówi się przy tej okazji o tzw. otwartej koordynacji, ale sama idea zakorzenia się w myśleniu i nie jest wykluczone również w działaniu. Pisał o tym w Polityce Społecznej (nr 2/2010) prof. Włodzimierz Anioł, w bieżącym numerze pisma zajmuje się podobną problematyką prof. Gertruda Uścińska, a prof. Stanisława Golinowska i prof. Maciej Żukowski poświęcili temu zagadnieniu całą książkę pt. Diversity and Commonality in European Social Policies. The Forging of a European Social Model. Mówiąc najkrócej, niepostrzeżenie termin europejska polityka społeczna zaczyna najwyraźniej oznaczać coś więcej, aniżeli polityka społeczna prowadzona w krajach UE. Warto chyba śledzić te zmiany i jeszcze bardziej warto zastanawiać się nad ich konsekwencjami. Polecamy tę problematykę uwadze PT. Czytelników. Redakcja ASPEKTY IMPLEMENTACYJNE POLITYKI SPOŁECZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ OBYWATELSTWO UE. INDYWIDUALIZACJA UPRAWNIEŃ SPOŁECZNYCH Gertruda Uścińska Instytut Polityki Społecznej UW Instytut Pracy i Spraw Socjalnych WPROWADZENIE ZAGADNIENIA TERMINOLOGICZNE W literaturze przedmiotu (prawniczej i nieprawniczej) spotyka się m.in. takie określenia polityka Unii Europejskiej, europejska polityka społeczna, polityka integracji europejskiej. Wielość używanych określeń wynika m.in. z niedostatecznie uwzględnianego aspektu podmiotowego i przedmiotowego analizowanego pojęcia. Z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do stanowienia tej polityki (przede wszystkim do stanowienia prawa) zasadne było używanie określenia wspólnotowa polityka społeczna albo polityka Wspólnot Europejskich, bo to organy Wspólnoty były wyposażone w stanowienie prawa (prawo wspólnotowe) i podejmowanie innych decyzji. Jednak z punktu widzenia przedmiotu regulacji właściwsze wydaje się posługiwanie terminem polityka Unii Europejskiej jako szersze i niezawężające tylko do kompetencji i działania Wspólnot Europejskich, ale także obejmujące cele i zadania Unii Europejskiej (prawo unijne). W świetle bowiem Traktatu z Lizbony 1 od 1 stycznia 2010 r. dotychczasowe zadania Wspólnoty przejmuje Unia Europejska. Jest więc uzasadnione używanie pojęcia polityka Unii Europejskiej w aspekcie podmiotowym. Wreszcie pojęcie europejska polityka społeczna (prawo europejskie) jest rozumiana szerzej niż działania (normy prawne) stanowione przez Wspólnotę Europejską czy Unię Europejską. Pojęcie to obejmuje także aktywność normatywną i pozanormatywną Rady Europy (Wróbel 2004). W literaturze polskiej, a częściej zagranicznej, prowadzony jest dyskurs publiczny wokół różnych aspektów teoretycznych europejskiej polityki społecznej, a w niektórych przypadkach raczej wokół polityki Unii Europejskiej. Autorzy podejmują się ustalenia związku i zależności między europejskim modelem socjalnym (EMS) a europejską polityką społeczną (EPS). Termin europejski model społeczny (EMS) jest często nadużywany w tym dyskursie. Należy przypomnieć, że jedna z pierwszych definicji tego pojęcia została zawarta w Białej Księdze Polityki Społecznej w 1994 r. Oparto ją na wartościach i zasadach, które uważa się za podstawowe dla europejskiego sposobu ujmowania tej polityki, tj. demokratyzacji, równości, wolności osobistej, dialogu społecznym, solidarności społecznej czy adekwatnym systemie zabezpieczenia społecznego. Trzeba dodać, że nie jest to termin normatywny, tzn. w prawie zdefiniowany, czy też którego zakres ustaliło prawo wspólnotowe. Na podstawie analizy doktryny (zwłaszcza literatury europejskiej) EMS można ująć w następujący sposób: 1) jako model do naśladowania ustanowiony przez zwyczaj, porozumienie czy w inny sposób; model do osiągnięcia, czy wreszcie poziom pożądany i niezbędny do pewnych celów; także jako zespół działań dla osiągnięcia tych celów opartych na normach ustalonych przez państwo 2 ; 2) jako zbiór wartości i idei, które są podstawą powołania i funkcjonowania Wspólnot Europejskich (WE) oraz Unii Europejskiej (UE), a także podstawą prawa unijnego; 3) jako wyodrębnione działania podejmowane przez różne podmioty w celu wypracowania ponadnarodowego modelu socjalnego, mającego na celu modernizację, a także harmonizację krajowych rozwiązań w celu lepszego dostosowania do współczesnych wyzwań; 4) jako element ideologii legitymizującej działalność instytucji i organów europejskich w dekonstrukcyjnym (deconstruction) rozumieniu tego pojęcia. Podkreśla się arbitralny charakter EMS i odrzucenie obiektywnych, empirycznych podsta w jego zakresu i znaczenia (Maydell B.v. et all 2006; Uścińska 2007a). Europejska polityka społeczna może być ujmowana w różny sposób, chociaż w niektórych przypadkach powinna być to polityka Unii Europejskiej, bowiem najczęściej rozumiana jest jako działalność Unii Europejskiej w zakresie polityki społecznej, albo szerzej jako działalność Unii Europejskiej i państw członkowskich w zakresie spraw z tego obszaru na poziomie międzynarodowym (Anioł 2009). W takim 2 Polityka Społeczna nr 4/2010

2 ujęciu EPS służy działaniom EMS mającym na celu rozwój, modernizację i dostosowanie krajowych rozwiązań do współczesnych wyzwań. Wreszcie w takim ujęciu europejska polityka społeczna może być rozpatrywana w aspekcie implementacyjnym 3. Trzeba pamiętać, że rozwiązania dotyczące polityki społecznej (w tym zabezpieczenia społecznego) są analizowane w ujęciach harmonizacji (harmonisation), koordynacji (coordination), konwergencji (convergence), polityki koordynacji (policy coordination) oraz otwartej metody koordynacji (open method of coordination). Pojęcia te nie zostały dotychczas zdefiniowane, a ich znaczenie ustalono na podstawie analizy aktów prawnych wspólnotowych, licznych dokumentów przyjmowanych w formie programów czy strategii działania Unii Europejskiej. Przykładowo w Zaleceniu nr 442/92 z 1992 r. dotyczącym zbliżenia celów i polityk ochrony społecznej nie występuje określenie harmonizacja, ale zbieżność celów. Można więc powiedzieć, że dotyczy ono konwergencji tych celów (zbieżności), chociaż w piśmiennictwie zalecenie to jest podawane jako przykład harmonizacji w polityce społecznej (Jorens 2004; Golinowska 2009), a konwergencja jest oceniania krytycznie jako mało skuteczny instrument. Kilka lat później działania o podobnym charakterze nazwano otwartą metodą koordynacji (OMC). Poniżej zostaną przedstawione wybrane aspekty implementacyjne polityki społecznej Unii Europejskiej, jako przykłady proponowanych działań realizujących niektóre aspekty teoretyczne w tym obszarze. INDYWIDUALIZACJA UPRAWNIEŃ SPOŁECZNYCH W DOKUMENTACH UNII EUROPEJSKIEJ Dokumenty dotyczące modernizacji systemów ochrony społecznej W 1997 r. Komisja Europejska przedstawiła komunikat dotyczący Modernizacji i poprawy ochrony społecznej w Unii Europejskiej (Modernising 1997). Odnosił się on do sposobów modernizacji systemów ochrony społecznej, zawierając m.in. propozycje rozwiązań na przyszłość na poziomie europejskim. W komunikacie przypomniano, że każde państwo członkowskie jest samodzielne i odpowiedzialne za organizację i finansowanie systemu ochrony społecznej, czy raczej polityki społecznej. Unia Europejska (a wcześniej Wspólnota Europejska) jest z mocy postanowień traktatowych zobowiązana do zapewnienia regulacji prawnych dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Służą one bowiem realizacji prawa do swobodnego przemieszczania się obywateli UE. W dokumencie zwrócono uwagę także na fakt, że w obrębie UE istnieje możliwość wymiany doświadczeń między państwami, a także współpracy w kwestii wyzwań i problemów, przed którymi stoją współczesne systemy ochrony społecznej. Wymieniono tam również czynniki wpływające na zmiany w systemach ochrony społecznej (socjalnej), a wśród nich zmieniające się formy zatrudnienia, starzenie się społeczeństw, nową równowagę między płciami (the new gender balance), konieczność reformy zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Czynnik równowagi między płciami wymaga według autorów dokumentu nowych działań w kierunku stopniowego rozwoju indywidualnych praw w systemach ochrony społecznej. Oznacza to wskazanie potrzeby wprowadzenia indywidualizacji uprawnień w tych systemach. Pojęcie indywidualizacji praw społecznych jest rozumiane jako odejście od praw pochodnych czy wtórnych, które łączą uprawnienia społeczne indywidualne (danej osoby) z jej/jego specyficzną sytuacją rodzinną, oraz zastąpienie ich przez bezpośrednie prawo indywidualne (the repeal of derived rights which connect social protection of an individual to his/her specific family situation, and their replacement by direct individual rights). Uzasadnienie, które zawarła w analizowanym dokumencie Komisja Europejska, jest następujące. Wzrost udziału kobiet na rynku pracy jest trwały i tendencja ta będzie się utrzymywać w dłuższej perspektywie. Zagwarantowane w systemach społecznych państw UE prawa pochodne (wtórne) spełniły swoje funkcje społeczne i ekonomiczne, bowiem zapewniły wielu osobom, w tym zwłaszcza kobietom, ochronę przed ubóstwem i skutkami z niego wynikającymi. Jednak analiza dotychczasowych systemów opartych na prawach pochodnych pokazuje szereg problemów. 1. Niepewność uprawnionego w zakresie jego praw pochodnych (a problem of insecurity for the entitled beneficiaries of derived rights). Prawa pochodne oparte są na zależności od osoby uprawnionej, ubezpieczonej w systemie zabezpieczenia społecznego. W razie rozpadu rodziny następuje także utrata praw socjalnych mających charakter uprawnień pochodnych. Podkreśla się także, że prawa pochodne w większości krajów przyznawane są jedynie współmałżonkom i dzieciom. Nie uwzględnia się natomiast innych typów rodziny i innych form kohabitacji. 2. Zniechęcenie (lub odstraszenie) kobiet do wejścia na rynek pracy (a problem of disincentives to enter the labour market). Zagwarantowanie praw pochodnych może zniechęcać do podjęcia aktywności zawodowej lub zachęcać do pracy na czarno, zwłaszcza kiedy nie są przewidziane prawa indywidualne wynikające z własnego zatrudnienia. Wynagrodzenie z takiego zatrudnienia traktowane jest jako dochód budżetu rodzinnego. 3. Problem społecznej sprawiedliwości dotyczący emerytur (a problem of social justice as regards pensions). Prawa pochodne przysługują niezależnie od własnego wkładu uprawnionych do systemu. Osoby pozostałe po śmierci żywiciela otrzymują świadczenia na podstawie ubezpieczenia małżonka i składek przez niego opłacanych na własne świadczenie. Może to prowadzić do dysproporcji między poziomem świadczeń i przypadków, gdy świadczenia pochodne będą wyższe od skalkulowanych na podstawie własnej aktywności, np. jeśli dochody żywiciela rodziny były na wysokim poziomie, wówczas świadczenia pochodne także są na takim poziomie (Kerschen 2005). Problemy podniesione przez Komisję wskazują na potrzebę stopniowej indywidualizacji uprawnień społecznych, co także wpisałoby się w tendencję zwiększenia autonomii uprawnionych w systemach społecznych. W tym ostatnim przypadku chodzi nie tylko o zagadnienia związane z płcią, ale także o relacje między rodzicami i dziećmi w ramach nowych wzorów struktur rodzinnych. W dokumencie podkreśla się, że rozwój indywidualnych praw musi iść w parze z działaniami zachęcającymi do uczestniczenia w rynku pracy, zwłaszcza osób, które korzystają z praw pochodnych Polityka Społeczna nr 4/2010 3

3 (wtórnych). Trzeba także docenić i wdrożyć elastyczne formy zatrudnienia, zwłaszcza kobiet, i ustalić zakres praw własnych z takiego zatrudnienia, wynikających z krajowych systemów ochrony społecznej. Przyjęta w 1997 r. Europejska Strategia Zatrudnienia 4 zawiera wskazówki dotyczące równego statusu kobiet i mężczyzn, których realizacja jest potrzebna w celu wzrostu zatrudnienia kobiet w państwach członkowskich. Propozycje zawarte w Europejskiej Strategii Zatrudnienia można uznać za sprzyjające rozwojowi indywidualnych uprawnień. Wskazano także na obszary, w których ten rozwój powinien nastąpić. Są to głównie uprawnienia zdrowotne (prawo do opieki zdrowotnej, prawo do zasiłków dla bezrobotnych, ale także uprawnienia emerytalne i rentowe, zwłaszcza do renty po śmierci żywiciela rodziny). Jednak podkreślono, że w obszarze emerytur i rent indywidualizacja prawa musi być analizowana z niezwykła starannością, tak aby nie pozbawić świadczeń, a tym samym dochodu osób, które nie będą już w stanie go sobie zapewnić (własną pracą). Komisja Europejska zaproponowała, aby rozważyć następujące systemowe rozwiązanie: emerytura podstawowa dla każdego, jako uniwersalne prawo obywatelskie niezwiązane z pracą, uzupełniona emeryturą wynikającą z zatrudnienia. Zaznaczono, że te propozycje należy rozumieć w sposób jednoznaczny i wąski (this way must be considered as a straight and narrow), bowiem w krajowych systemach emerytalnych państw UE przyjęto w ostatnich latach przeciwny kierunek, tj. ścisły związek między składką opłacaną przez zatrudnionych a wysokością emerytury (a closer link between contributions paid through emplotyment and the amont of pensions). Z ustaleń powyższych wynika, że wymaga głębokiej analizy sprawa przerwy kariery zawodowej i jej wpływu na uprawnienia emerytalne. W pracach nad indywidualizacją uprawnień trzeba także uwzględnić różnorodność podejść do tych zagadnień w państwach UE (Kerschen 2005). Otwarta metoda koordynacji (the open method of coordination OMC) Propozycje modernizacji ochrony społecznej od 1999 r. stały się przedmiotem skonkretyzowanych działań. Do najistotniejszych należy przyjęta w 2000 r. otwarta metoda koordynacji (OMC) 5. Wpisuje się ona w cały szereg działań UE, które w kolejnych okresach miały (czy nadal mają) formę harmonizacji, konwergencji i inne. Działania ustalone w OMC obejmowały najpierw obszar emerytur, następnie opieki zdrowotnej i długoterminowej opieki nad osobami starszymi 6. Otwarta metoda koordynacji została oparta na określonych zasadach ustalonych w dokumentach programowych (Kerschen 2005). Analizując przyjęte w poszczególnych obszarach cele i zadania ustalone do ich realizacji, nie znajdujemy tych bezpośrednio polegających na indywidualizacji uprawnień. Jednak dają się wyodrębnić te, które pośrednio mogą służyć lub sprzyjać indywidualizacji uprawnień. Jeżeli przeanalizujemy obszar emerytur, to za działania takie możemy uznać te, według których osoby starsze nie powinny być dotknięte biedą i mieć zapewniony odpowiedni standard życia, a także udział w ekonomicznym rozwoju społeczeństwa oraz zagwarantowany udział w życiu publicznym, społecznym i kulturalnym (wspólny cel nr 1). Dalej, to zapewnienie dla wszystkich obywateli dostępu do odpowiednich systemowych rozwiązań emerytalnych publicznych i/lub prywatnych, które pozwolą na wypracowanie emerytury pozwalającej (o ile to będzie możliwe) na utrzymanie dotychczasowego poziomu życia po przejściu w stan bezczynności zawodowej (wspólny cel nr 2). Trzeba także zaznaczyć, że do działań sprzyjających indywidualizacji uprawnień należą te wskazujące na weryfikację przepisów emerytalnych pod kątem zapewnienia równego traktowania kobiet i mężczyzn, biorąc pod uwagę zobowiązania wynikające z prawa wspólnotowego (wspólny cel nr 10) 7. W obszarze opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej nad osobami starszymi Rada Europejska na posiedzeniu w marcu 2002 r. w Barcelonie przedstawiła trzy główne zasady, na których powinna się opierać reforma krajowych systemów: dostępność dla wszystkich, wysoka jakość opieki oraz wydolność finansowa. W kolejnych latach dokonano ustaleń w zakresie rozwiązań krajowych. Komisja Europejska opracowała wspólny raport, w którym wskazała na potrzebę zintensyfikowania współpracy w tych obszarach. W 2002 r. wystosowała propozycje, by rozszerzyć OMC na obszar opieki zdrowotnej i długoterminowej opieki nad osobami starszymi. Rada Europejska zaakceptowała tę propozycję pod koniec 2004 r. Wracając do ustaleń badawczych, czy indywidualizacja uprawnień w zakresie opieki zdrowotnej i długoterminowej znalazła się w OMC (Kerschen 2005), można uznać, że niektóre cele i zadania mogą jej służyć. Przykładowo, prawo do opieki zdrowotnej powinno być prawem podstawowym zagwarantowanym wszystkim. W tym zakresie odnosi się do art. 32 i 33 Europejskiej Karty Praw Podstawowych. W indywidualizację uprawnień daje się ująć także realizowanie zasady zapewnienia dostępu do wysokiej jakości opieki, opartej na zasadach powszechnego dostępu, równości i solidarności. Państwa członkowskie nie dokonały integracji działań w omawianych obszarach OMC. Nie zawarto także porozumienia, które zdefiniowałoby indywidualizację praw społecznych jako wspólnego celu i działania. Można jednak przyjąć, że realizacja równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach emerytalnych, a także w obszarach opieki zdrowotnej i długoterminowej stanowi przejaw indywidualizacji uprawnień. Trzeba pamiętać, że OMC pozostawia państwom członkowskim pełną swobodę co do wyboru środków (sposobów) realizacji i wspólnych celów. Dlatego ustalenie, czy i w jakim zakresie następuje indywidualizacja uprawnień, wymaga analizy systemów krajowych. Generalnie trzeba ocenić, że OMC ma istotny wpływ na praktykę społeczną w państwach członkowskich, w tym w Polsce. Wpłynęła m.in. na procedury administracyjne dotyczące monitorowania warunków społecznych poprzez ustalone wskaźniki w zakresie implementacji tej polityki. Nadal potrzebne są dalsze badania uwzględniające zwłaszcza różnorodność polityki społecznej w rozszerzonej Unii. Trzeba pamiętać, że na etapie projektowania założeń OMC nie uwzględniono rozszerzenia Unii o 12 kolejnych państw europejskich. Uczyniono to dopiero post factum. 4 Polityka Społeczna nr 4/2010

4 OBYWATELSTWO UE A INDYWIDUALIZACJA UPRAWNIEŃ Obywatelstwo Unii Europejskiej dotyczy osób fizycznych, które są obywatelami państw członkowskich UE. Ma ono jednak charakter akcesoryjny (dodatkowy), ponieważ nie zastępuje, ale uzupełnia obywatelstwo państwa członkowskiego. Obywatelstwo Unii jest stosunkiem prawnych pochodnym, bowiem nie istnieje bez obywatelstwa państwa członkowskiego. Zgodnie z art. 17 TWE (a obecnie art. 20 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej TFUE) obywatele Unii mają prawa i obowiązki przewidziane w Traktacie. Prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, przewidziane w art. 18 TWE (obecnie art. 21 TFUE), ma charakter subsydiarny w stosunku do prawa pobytu przysługującego ze względu na swobodę przemieszczania się pracowników, swobodę prowadzenia działalności oraz swobodę świadczenia usług. Zakres tego prawa doprecyzował Europejski Trybunał Sprawiedliwości w swoich ostatnich orzeczeniach, w tym w sprawie C-192/05 Tas-Hagen oraz w sprawie C-499/ 06 Nerkowska. Wyroki te dotyczą wykładni art. 18 ust. 1 TWE i pokazują zakres indywidualnych uprawnień obywateli UE. Wymienione orzeczenia zaprzeczają dotychczasowemu stanowisku doktryny, że uprawnienia wynikające z art. 18 TWE dotyczące obywatelstwa europejskiego nie mają zastosowania w sytuacjach nieobjętych rozporządzeniami koordynacyjnymi. Chodzi o wyłączenie z zakresu koordynacji (art. 4 ust. 4 Rozporządzenia nr 1408/71) systemów świadczeń dla ofiar wojny lub jej skutków (Uścińska 2005). Ta linia orzecznicza ETS może w przyszłości spowodować, że specjalne świadczenia nieskładkowe objęte koordynacją, których wypłata jest ograniczona do terytorium danego państwa, będą transferowane na podstawie uprawnień traktatowych i dotyczących obywatelstwa UE (Jorens, Hajdu 2008). Wpływa ona na indywidualizację uprawnień socjalnych obywateli UE, którzy korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się. Uprawnione jest stwierdzenie, że z uprawnień traktatowych obywateli UE pod koniec XX wieku Europejski Trybunał Sprawiedliwości wywodzi szereg indywidualnych uprawnień społecznych. Judykatura ETS w znacznym stopniu przyczynia się do indywidualizacji uprawnień socjalnych obywateli UE korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się (Uścińska 2009b). ROLA INSTYTUCJI I ORGANÓW UNII EUROPEJSKIEJ W REALIZACJI EUROPEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ Rola instytucji i organów wspólnotowych (obecnie unijnych) wobec europejskiej polityki społecznej wpisana jest w dywersyfikację unijnej polityki społecznej. Nowy model polityki społecznej w UE zakłada podążanie do jednego celu różnymi drogami, jest więc zgodny z zasadą poszanowania tradycji i dotychczasowego dorobku państw członkowskich w praktyce stanowienia i stosowania prawa. Europejska polityka społeczna według takiego scenariusza może doprowadzić w niedługim czasie do przekształcenia instytucji unijnych w koordynatora krajowych polityk społecznych, w tym systemów prawa. Na taki scenariusz wskazują doświadczenia zebrane w procesie stosowania Rozporządzeń nr 1408/71 i nr 5474/72, wydanych w celu koordynowania odrębnych krajowych systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Pennings 1998; Bińczycka-Majewska 1999; Świątkowski 2000; Jorens 2004; Uścińska 2008, 2009a, 2009b). Trzeba jednak podkreślić, że doświadczenia zdobyte w procesie kilkudziesięcioletniej koordynacji pokazują, że krajowe systemy upodabniają się. Takiego przybliżenia krajowych systemów można także oczekiwać w wyniku rozwoju otwartej metody koordynacji. Jednak nie oznacza to zbudowania jednolitego systemu europejskiej polityki społecznej czy europejskiego systemu zabezpieczenia społecznego. Trzeba mieć na uwadze dalsze pogłębienie różnic między systemami 15 dawnych i 12 nowych państw, które wstąpiły do UE 1 maja 2004 r. i 1 stycznia 2006 r. Proces tworzenia europejskiej polityki społecznej przechodzi ewolucję budowania od góry do dołu. O ile w początkowym okresie wiodąca rola należała do instytucji europejskich, o tyle obecnie uczestniczą one z państwami członkowskimi w jego konstruowaniu. Głównym obowiązkiem instytucji unijnych jest wspieranie działań podejmowanych przez państwa członkowskie w realizacji ustalonych celów. Są to także zadania do wykonania przez najbliższe lata w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Rozszerzenie UE o 12 nowych państw przyczyniło się do dynamizmu stosowania wspólnotowych zasad dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego. Ich realizacja wymusiła większą aktywność władzy właściwej i instytucji właściwych dawnych państw członkowskich UE, które spotkały się z nowymi problemami w obszarze koordynacji (Uścińska 2007b, 2008, 2009a). Widoczne jest kreowanie nowych rozwiązań, które mogą być pomocne w modernizacji współczesnych systemów zabezpieczenia społecznego. Dotyczy to przede wszystkim indywidualizacji uprawnień społecznych w tych systemach. EUROPEJSKA POLITYKA SPOŁECZNA W RELACJI DO POLSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ Po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. o 10 nowych członków pojawiają się w literaturze przedmiotu głosy, że dopuszczenie obywateli nowych państw do rozwiązań socjalnych dawnych państw może być zbyt kosztowne, a same te rozwiązania wymagają rewizji w kierunku ograniczenia ich zasięgu działania. Podaje się wprost, że w niektórych dawnych państwach członkowskich zaostrzono warunki objęcia systemem zabezpieczenia społecznego, zaostrzono kryteria decydujące o nabyciu świadczeń i wreszcie wprowadzono bardziej restrykcyjne zasady kontroli korzystania ze świadczeń, zwłaszcza w przypadku świadczeń chorobowych (w tym zdrowotnych), inwalidzkich, a także zasiłków rodzinnych 8. Mówi się w literaturze o negatywnej integracji albo równaniu w dół, czyli złym wpływie na politykę krajową w związku ze stosowaniem Rozporządzenia nr 1408/71, co oznacza generalnie obniżenie standardów ochrony. Podaje się przykłady działań, które ograniczają dostęp do systemów zabezpieczenia społecznego osobom nieaktywnym zawodowo, tzw. turystom socjalnym (Roberts 2008). Podkreśla się także, że stosowanie orzecznictwa ETS-u, który liberalnie traktuje nabycie prawa do świadczeń na podstawie pracy, wymaga stosowania Polityka Społeczna nr 4/2010 5

5 szerokiej ochrony w stosunku do osób, które się przemieszczają, przestrzegania równego traktowania, co może wpłynąć na obniżenie standardów krajowych 9. Należy także mieć na uwadze fakt, że ograniczenie dostępu do rynku pracy jest jednoznaczne z ograniczeniem dostępu do systemów krajowych ubezpieczenia społecznego czy zabezpieczenia społecznego. Bo przecież zatrudnienie jest wstępem do krajowego systemu zabezpieczenia społecznego. Ograniczenie to wpłynęło także na zamknięcie dostępu obywateli nowych państw do innych osiągnięć krajowych polityk społecznych, zwłaszcza w sferze różnych usług i świadczeń socjalnych. Trzeba również pamiętać np. o zasadzie wzajemności, która w ubezpieczeniach społecznych oznacza, że z tytułu opłaconych składek spełnia się warunki nabycia prawa do świadczeń. Z tytułu legalnego zatrudnienia opłacane są składki do określonego systemu ubezpieczeniowego. W niektórych przypadkach osoby uprawnione z tego tytułu będą korzystały ze świadczeń. W innych składki zasilą te systemy i osoby je opłacające nie będą z nich korzystały, bo np. okres ich opłacania będzie za krótki (np. w ustalaniu świadczenia emerytalnego wymagany jest zasadniczo okres roku opłacania składek), albo nie zajdą zdarzenia losowe, których skutki są przedmiotem ochrony w tych systemach (Uścińska 2007a). Wydaje się więc, że szereg obaw, którymi się kierowano przy wprowadzaniu tych ograniczeń, nie ma uzasadnienia merytorycznego. Jednak wskazane byłoby, aby skutki korzystania z prawa do swobodnego przepływu były także analizowane w płaszczyźnie państwo-państwo 10, a nie tylko w relacji państwo a UE. Ocena skutków rozszerzenia UE powinna dotyczyć nie tylko nowych państw Unii, ale także i starych członków. W płaszczyźnie bilateralnej i multilateralnej dotychczas takiej oceny nie przeprowadzono. Polska polityka społeczna musi w większym stopniu uwzględnić związki i zależności z polityką realizowaną w państwach członkowskich, zwłaszcza z którymi są one ściślejsze, np. ze względu na fakt, że znaczna część obywateli wyjeżdża tam w celach zarobkowych. Korzystanie z prawa do swobody przepływu osób i podejmowanie pracy zarobkowej wymaga oceny skutków dla systemów pomocy społecznej, ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego, świadczeń rodzinnych kraju opuszczanego oraz tego, do którego obywatele unijni się udają. Może bowiem się okazać, że obywatele, którzy wyjechali do innych państw członkowskich, po powrocie nie spełniają warunków do przyznania świadczeń emerytalnych czy rentowych. Mogą stać się także beneficjentami pomocy społecznej (podobnie Roberts 2008). Po wejściu Polski do UE nastąpiło zwiększenie zainteresowania społecznego takimi problemami, jak: rodzina, dialog społeczny i udział partnerów społecznych w konsultowaniu i ocenie propozycji zmian dotychczasowych rozwiązań polityki społecznej. Nie jest to związane z wymaganiami wynikającymi z członkostwa w UE, a raczej ogólnymi tendencjami europejskimi. Jest to zgodne z kluczowym elementem europejskiego modelu socjalnego, który przede wszystkim opiera się na dialogu (Golinowska 2006). Trzeba także docenić wpływ otwartej metody koordynacji na monitoring poprzez różne wskaźniki ważnych zagadnień społecznych (walki z ubóstwem, zatrudnienie), a także publiczne konsultowanie poprzez konferencje, seminaria i raporty z badań. Natomiast włączenie Polski w realizację europejskich programów i strategii powinno być wykorzystane w opracowaniu wieloletnich strategii i rozwoju społecznego dla Polski. Polska powinna aktywnie uczestniczyć w przygotowaniu scenariusza na przyszłość dla polityki społecznej w rozszerzonej Unii, uwzględniając narodowe uwarunkowania. Trzeba pamiętać, że duże zróżnicowania państw członkowskich wskazują na potrzebę dyferencjacji rozwiązań i działań w celu poprawy polityki społecznej w UE 27 państw (Golinowska 2006). Potrzebne będą rozwiązania prawne, OMC, dialog społeczny oraz fundusze strukturalne. Najbardziej wskazane będzie połączenie tych wszystkich instrumentów (Uścińska 2007a). Ciekawym i ważnym jest aspekt indywidualizacji uprawnień społecznych. Współczesne ustawodawstwo socjalne krajów UE cechuje znaczny stopień indywidualizacji praw społecznych. Omówione w artykule dokumenty UE także wskazują na potrzebę indywidualizacji uprawnień społecznych, czyli zastąpienie praw pochodnych (les droits dérives) wynikających z relacji i związków rodzinnych czy małżeństwa (pozostawanie w innych związkach) prawami własnymi (des droits progres). Zagadnienia te powinny być przedmiotem szczegółowych prac badawczych zarówno na płaszczyźnie krajowej, jak i europejskiej. 1 Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisany 13 grudnia 2007 r. (DzUrz UE 2007, C300\1). 2 The New Lexicon Webster s Dictionary of the English Language, Grand Larousse Encyclopédique czy Brockhaus Encyklopedie. 3 Implementacja łac. inform: proces przekształcania abstrakcyjnego opisu systemu na konkretne działania (Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 2004). 4 The European Employment Strategy wprowadzona po Luksemburskim Szczycie dotyczącym Pracy. Zob. http: // 5 Communication from the Commission 14 July 1999 on concerted strategy for modernizing Social protection, COM (99) 347, social/social_protection/docs/com99-347_en.pdf. 6 Bliżej zob. Communication from the Commission 3 July 2001 on supporting national strategies for safe and sustainable pensions through an integrated approach, COM (2001) 362, social/social_protection/docs/com _en.pdf; Communication from the Commission 5 December 2001 on the future of health care and care for the elderly: guaranteeing accessibility, quality and financial viability, COM (2001) 723, news/2002/jan/com2001_723_en.pdf. 7 Preparation of the 2005 National Strategy Reports on adequate and sustainable pensions Guidance Note prepared by the Commission and endorsed by the Social Protection and Economic Policy Committees January Wielka Brytania czy Irlandia, które nie zamknęły rynków pracy, zaostrzyły warunki dostępu do systemu zabezpieczenia społecznego. Aby otrzymać świadczenia, trzeba przepracować co najmniej rok albo 2 lata. Odpowiednio długi okres jest także wymagany, aby otrzymać inne świadczenia socjalne, jak dodatki mieszkaniowe i inne. 9 Europejski Trybunał Społeczny bywa postrzegany jako nadmiernie rozpychający się i dążący do zdominowania innych organów orzeczniczych. Ale to na nim spoczywa obowiązek doprowadzenia do jednolitej interpretacji 6 Polityka Społeczna nr 4/2010

6 i stosowania prawa wspólnotowego. Trzeba się zdecydować: albo chcemy mieć wspólną przestrzeń prawną i jednakowe zasady stosowania prawa wspólnotowego, albo będziemy się opierać na postulatach, z których nic nie wynika, bo każde państwo UE i tak zastosuje swoje zasady. Z Niemiec, Francji, Danii czy Belgii słychać główne postulaty, że ETS przekracza zakres swoich uprawnień, a w orzecznictwie idzie za daleko i czasem jest zbyt arbitralny. Zob. wywiad z prof. M. Safjanem, prezesem Trybunału Konstytucyjnego ( Rzeczpospolita z 23 I 2006 r.). 10 Taki postulat wysunięto także w literaturze przedmiotu Zob. (Kvist 2004). LITERATURA Anioł W. (2003), Europejska polityka społeczna. Implikacje dla Polski, Warszawa: Aspra-Jr. Anioł W. (2010), Europejska polityka społeczna podejście teoretyczne, Polityka Społeczna nr 2. Bińczycka-Majewska T. (1999), Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, Kraków: Zakamycze. Golinowska S. (2006), Wyzwania polskiej polityki społecznej w warunkach globalizacji oraz integracji z Unią Europejską, w: Nowe dylematy polityki społecznej, CASE. Golinowska S., Hengstenberg P., Żukowski M., red. (2009), Diversity and Commonality in European Social Policies. The Forging of a European Social Model, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar i Fundacja im. Friedricha Eberta. Jorens Y. (2004a), The evolution of social Policy in the European Union, referat na konferencję Europejskie standardy zabezpieczenia społecznego a współczesne rozwiązania polskie, Warszawa. Jorens Y. (2004b), The Open Method of Coordination as Standard Setting Instrument, referat na konferencję Europejskie standardy zabezpieczenia społecznego a współczesne rozwiązania polskie, Warszawa. Jorens Y., Hajdu J. (2008), European Report 2007, raport przygotowany w ramach projektu tress Training ans reporting on European Social Security, koordynowanego przez Uniwersytet w Gandawie, Gandawa. Kerschen N. (2005), Towards individualization of Social Rights in a European Perspective, Paris, opublikowano w angielskim wydaniu Polityki Społecznej 2005: The Future of Social Security System. Poland Compared to Europe, s Kvist J. (2004), Does EU enlargement start a race to the bottom? Strategic interaction among EU member state in social policy, Journal of European Social Policy nr 3. Maydell B.v. et all (2006), Enabling Social Europe, Springer. Modernising and improving social protection in the European Union (1997), Communication from the Commission, March 12, COM (97) 102. Penings F. (1998), Introduction to European Social Security Law, The Hogue, London-Boston: Kluwer Law International. Roberts S. (2008), Sytuacja obywateli polskich na rynku pracy w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii. Konsekwencje dla systemu zabezpieczenia społecznego, Polityka Społeczna nr Świątkowski A. (2000), Europejskie prawo socjalne, t. I, II i III, Warszawa: Dom Wydawniczy ABC. Uścińska G., red. meryt. (2005), Komentarz do rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 marca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników, osób prowadzących działalność na własny rachunek i członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, Warszawa: MPS. Uścińska G. (2007a), Europejski model socjalny, Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, nr 10, s. 188 i nast. Uścińska G. (2007b, 2008, 2009a), Country: National Report, raporty z poszczególnych lat, projekt Training and reporting on European Social Security, Warszawa: IPiSS. Uścińska G. (2009b), Kierunki i tendencje rozwoju świadczeń z zabezpieczenia społecznego na przykładzie wspólnotowej koordynacji, w: A. Rączaszek, W. Koczur (red.), Społeczne konsekwencje integracji społecznej, Katowice: AE w Katowicach, s Wróbel A. (2004), Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), Kraków: Zakamycze. SUMMARY The paper discusses the problems of the European social policy and the European social model. In terms of implementation, the issues concerning individualization of social rights in the EU legal acts are examined, including the open method of co-ordination. The paper also attempts to establish the role and scope of European citizenship as a source of the entitlement to social rights. The role of the EU institutions and structures is analyzed with relation to the implementation of the European social policy. The relation between the Polish and European social policy is also scrutinized. The areas that require further study and consideration are mentioned. DZIECI PO ROZWODZIE RODZICÓW W POLSCE W LATACH Piotr Szukalski Uniwersytet Łódzki WPROWADZENIE W społecznej świadomości wciąż słabo zakorzeniony jest fakt, iż zgodnie z danymi statystycznymi z ostatnich lat blisko co trzecie zawierane w Polsce małżeństwo rozpada się wskutek rozwodu. Choć taka interpretacja najczęściej używanego miernika ilorazu orzeczonych w danym roku kalendarzowym rozwodów i nowo zawartych w tym samym roku małżeństw może ze względów metodologicznych być błędna 1, jego wzrost w ostatnich jest na tyle dynamiczny, iż nie pozostawia złudzeń co do kierunku zachodzących zmian. Rozwód niezależnie od jego indywidualnej moralnej i emocjonalnej oceny w niejednym przypadku to najrozsądniejsze zakończenie nieudanego związku. Za każdym razem jednak szczególna uwaga powinna być zwrócona na te rozpadające się małżeństwa, które wychowują niesamodzielne potomstwo wszak rozwód rodziców jest to dla dzieci pierwszy w życiu koniec świata (Szymborska 2009). Polityka Społeczna nr 4/2010 7

MIĘDZY ROZWIĄZANIAMI MOP, RE I UE W ZAKRESIE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

MIĘDZY ROZWIĄZANIAMI MOP, RE I UE W ZAKRESIE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO ZWIĄZKI I ZALEŻNOŚCI MIĘDZY ROZWIĄZANIAMI MOP, I UE W ZAKSIE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Gertruda Uścińska Instytut Pracy i Spraw Socjalnych SCHEMAT 1. ZWIĄZKI I ZALEŻNOŚCI Międzynarodowa Organizacja Pracy

Bardziej szczegółowo

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 30.1.2019 r. COM(2019) 53 final 2019/0019 (COD) Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie ustanowienia środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji

Bardziej szczegółowo

Europejska Inicjatywa Obywatelska. w obronie Małżeństwa i Rodziny. Tytuł przedkładanej inicjatywy obywatelskiej: Europejska Inicjatywa Obywatelska

Europejska Inicjatywa Obywatelska. w obronie Małżeństwa i Rodziny. Tytuł przedkładanej inicjatywy obywatelskiej: Europejska Inicjatywa Obywatelska Europejska Inicjatywa Obywatelska w obronie Małżeństwa i Rodziny I. Proponowany wniosek do Komisji Europejskiej Tytuł przedkładanej inicjatywy obywatelskiej: Europejska Inicjatywa Obywatelska w obronie

Bardziej szczegółowo

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Europejski Trybunał Sprawiedliwości Europejski Trybunał Sprawiedliwości dr hab. Gertruda Uścińska Uniwersytet Warszawski Ekspert krajowy w programie tress (Training and reporting on European Social Security) dotyczącym implementacji przepisów

Bardziej szczegółowo

Regulacja prawna zabezpieczenia społecznego:

Regulacja prawna zabezpieczenia społecznego: Regulacja prawna zabezpieczenia społecznego: } uregulowania międzynarodowe } uregulowania krajowe W międzynarodowym prawie zabezpieczenia społecznego można wyodrębnić: Ø Akty ONZ oraz konwencje MOP Ø Akty

Bardziej szczegółowo

OPINIE I EKSPERTYZY OE-111

OPINIE I EKSPERTYZY OE-111 KANCELARIA SENATU BIURO ANALIZ I DOKUMENTACJI Dział Analiz i Opracowań Tematycznych OPINIA DOTYCZĄCA ZGODNOŚCI Z PRAWEM EUROPEJSKIM ART. 5 USTAWY Z DNIA 29 MAJA 1974 R. O ZAOPATRZENIU INWALIDÓW WOJENNYCH

Bardziej szczegółowo

Dr hab. Monika Lewandowicz-Machnikowska

Dr hab. Monika Lewandowicz-Machnikowska Dr hab. Monika Lewandowicz-Machnikowska Regulacja prawna zabezpieczenia społecznego: } uregulowania międzynarodowe } uregulowania krajowe W międzynarodowym prawie zabezpieczenia społecznego można wyodrębnić:

Bardziej szczegółowo

KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO. AKTUALNE PROBLEMY I WYZWANIA

KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO. AKTUALNE PROBLEMY I WYZWANIA SZANOWNI PAŃSTWO! Problematyka zabezpieczenia społecznego otwiera bieżący numer Polityki Społecznej także dlatego, że staje się zagadnieniem coraz bardziej bolesnym. Przez lata całe Polacy żyli w poczuciu

Bardziej szczegółowo

Witam serdecznie na cyklu wykładów z podstaw prawa ustrojowego UE.

Witam serdecznie na cyklu wykładów z podstaw prawa ustrojowego UE. EUROPEISTYCZNE PODYPLOMOWE STUDIA UNIWERSYTECKIE CENTRUM EUROPEJSKIE UNIWERSYTET WARSZAWSKI EDYCJA XX 2009/2010 DR PATRYCJA DĄBROWSKA WYKŁAD PODSTAWY PRAWA USTROJOWEGO (INSTYTUCJONALNEGO) UNII EUROPEJSKIEJ

Bardziej szczegółowo

1. Komisja przedłożyła Radzie wyżej wspomniany wniosek w dniu 30 marca 2007 r.

1. Komisja przedłożyła Radzie wyżej wspomniany wniosek w dniu 30 marca 2007 r. RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 29 maja 2007 r. Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2007/0054 (COD) 9351/2/07 REV 2 (pl) SOC 193 CODEC 476 SPRAWOZDANIE Od: Komitet Stałych Przedstawicieli (część

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 21.12.2011 KOM(2011) 911 wersja ostateczna 2011/0447 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie oświadczenia o wyrażeniu przez państwa członkowskie, w interesie Unii Europejskiej,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów 13. Wstęp 17

Spis treści. Wykaz skrótów 13. Wstęp 17 System ubezpieczeń społecznych : zagadnienia podstawowe / redakcja naukowa Grażyna Szpor ; Zofia Kluszczyńska, Wiesław Koczur, Katarzyna Roszewska, Katarzyna Rubel, Grażyna Szpor, Tadeusz Szumlicz. 8.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 9 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach podyplomowych. zabezpieczenia społecznego

Załącznik nr 9 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Sylabus modułu kształcenia na studiach podyplomowych. zabezpieczenia społecznego Nazwa modułu kształcenia Nazwa jednostki prowadzącej moduł Kod modułu Język modułu kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Typ modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Semestr Imię i

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 340/19

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 340/19 13.12.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 340/19 DECYZJA RADY z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie stanowiska w odniesieniu do przyjęcia postanowień dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia

Bardziej szczegółowo

Aktualności Od 1 maja 2010r

Aktualności Od 1 maja 2010r Aktualności Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ma na celu ułatwienie obywatelom Wspólnoty korzystanie z prawa równego traktowania. Sprawia, że obywatele różnych państw członkowskich mają takie

Bardziej szczegółowo

Zalecenie DECYZJA RADY

Zalecenie DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 3.5.2017 r. COM(2017) 218 final Zalecenie DECYZJA RADY upoważniająca Komisję do rozpoczęcia negocjacji dotyczących umowy ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy L 344. Unii Europejskiej. Legislacja. Akty ustawodawcze. Tom grudnia Wydanie polskie. Spis treści ROZPORZĄDZENIA

Dziennik Urzędowy L 344. Unii Europejskiej. Legislacja. Akty ustawodawcze. Tom grudnia Wydanie polskie. Spis treści ROZPORZĄDZENIA Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej ISSN 1725-5139 L 344 Wydanie polskie Legislacja Tom 53 29 grudnia 2010 Spis treści I Akty ustawodawcze ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 340/7

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 340/7 13.12.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 340/7 DECYZJA RADY z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie stanowiska w odniesieniu do przyjęcia postanowień dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia

Bardziej szczegółowo

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY PL PL PL KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 23.7.2007 KOM(2007) 439 wersja ostateczna 2007/0152 (CNS) Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY rozszerzające przepisy rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i rozporządzenia

Bardziej szczegółowo

Metody prowadzania zajęć :

Metody prowadzania zajęć : Nazwa przedmiotu: Prowadząca: Opis: Równość płci a polityka rozwoju w kontekście nowej demografii Europy i zmian na rynku pracy Prof. Irena E. Kotowska Wykład dotyczy stopniowej reorientacji polityki rozwoju

Bardziej szczegółowo

KONKURENCJA PODATKOWA UNII EUROPEJSKIEJ

KONKURENCJA PODATKOWA UNII EUROPEJSKIEJ Leokadia Oręziak KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski Warszawa 2007 SPIS TREŚCI Wstęp...........................................................

Bardziej szczegółowo

DYREKTYWA RADY 79/7/EWG

DYREKTYWA RADY 79/7/EWG DYREKTYWA RADY 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział II. Pojęcia związane z dyskryminacją pośrednią i ich regulacja w prawie UE

Spis treści. Rozdział II. Pojęcia związane z dyskryminacją pośrednią i ich regulacja w prawie UE Spis treści Wykaz skrótów... 11 Wstęp... 13 Rozdział I Pojęcia związane z dyskryminacją pośrednią i ich regulacja w prawie UE 1. Uwagi wstępne... 25 2. Równość... 27 2.1. Koncepcje równości... 27 2.2.

Bardziej szczegółowo

KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW. w ramach UNII EUROPEJSKIEJ. Implikacje dla Polski B 365094

KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW. w ramach UNII EUROPEJSKIEJ. Implikacje dla Polski B 365094 KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski B 365094 SPIS TREŚCI Wstęp 9 ROZDZIAŁ I. PODATKI JAKO CZYNNIK WPŁYWAJĄCY NA MIĘDZY- NARODOWĄ POZYCJĘ GOSPODARKI

Bardziej szczegółowo

(Akty, których publikacja jest obowiązkowa)

(Akty, których publikacja jest obowiązkowa) 27.4.2006 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 114/1 I (Akty, których publikacja jest obowiązkowa) ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 629/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5 kwietnia 2006 r. zmieniające

Bardziej szczegółowo

Spis treści. a. Wstęp B. Dumping socjalny jako przeszkoda w liberalizacji rynku wewnętrznego obawa czy skutek?... 24

Spis treści. a. Wstęp B. Dumping socjalny jako przeszkoda w liberalizacji rynku wewnętrznego obawa czy skutek?... 24 Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Wprowadzenie... XIII XVII XLIII Rozdział I. Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej... 1 1. Wstęp... 1 2. Wewnętrzny, wspólny, a może jednolity? Próba usystematyzowania

Bardziej szczegółowo

ANNA BIERNACKA-RYGIEL TEAM EUROPE

ANNA BIERNACKA-RYGIEL TEAM EUROPE ANNA BIERNACKA-RYGIEL TEAM EUROPE OBYWATELSTWO UNII EUROPEJSKIEJ Każda osoba będąca obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest obywatelem europejskim. Obywatelstwo Unii Europejskiej uzupełnia

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 27.3.2013 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 0820/2011, którą złożył J. A. A. Huijsman (Holandia) w sprawie prawa do zwrotu kosztów związanych z niepełnosprawnością

Bardziej szczegółowo

2. Zadania Tryb podejmowania decyzji i organizacja pracy... 57

2. Zadania Tryb podejmowania decyzji i organizacja pracy... 57 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XI Wykaz literatury... XV Wykaz orzeczeń... XIX Przedmowa... XXIII Przedmowa do 5. wydania... XXIV Z przedmowy do 1. wydania... XXV Część 1. Zagadnienia wprowadzające... 1

Bardziej szczegółowo

Zabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy

Zabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy Zabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy Maciej Żukowski Konferencja O ubezpieczeniu w polityce społecznej z okazji Jubileuszu Profesora Tadeusza Szumlicza SGH, Warszawa, 22.01.2015 r. Plan Zabezpieczenie

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych

Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Konferencja podsumowująca badania pt. Polityka publiczna wobec osób

Bardziej szczegółowo

o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 13 października 2010 r. Druk nr 993 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 27.6.2012 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 0334/2009, którą złożył H.K. (Niemcy) w sprawie swoich problemów związanych z refundacją wydatków na leki

Bardziej szczegółowo

Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego ROZDZIAŁ 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych

Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego ROZDZIAŁ 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych Spis treści Wstęp....................................... 11 ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego........................... 13 1.1. Prawne podstawy zabezpieczenia społecznego.............

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PRAWNA ZWYKŁEJ PROCEDURY USTAWODAWCZEJ. Podstawa prawna Przedmiot Elementy procedury 1. w ogólnym interesie gospodarczym

PODSTAWA PRAWNA ZWYKŁEJ PROCEDURY USTAWODAWCZEJ. Podstawa prawna Przedmiot Elementy procedury 1. w ogólnym interesie gospodarczym ZAŁĄCZNIK III PODSTAWA PRAWNA ZWYKŁEJ PROCEDURY USTAWODAWCZEJ 1 Podstawa prawna Przedmiot Elementy procedury 1 Artykuł 14 Artykuł 15 ust. 3 Artykuł 16 ust. 2 Artykuł 18 Artykuł 19 ust. 2 Artykuł 21 ust.

Bardziej szczegółowo

Zagajenie dyskusji. Włodzimierz Anioł. Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warszawski

Zagajenie dyskusji. Włodzimierz Anioł. Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warszawski Włodzimierz Anioł Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warszawski Zagajenie dyskusji Pojęcie europejskiego modelu społecznego (EMS) należy w ostatnim okresie do częściej używanych w międzynarodowych

Bardziej szczegółowo

OPIEKA DŁUGOTERMINOWA PERSPEKTYWA EUROPEJSKA

OPIEKA DŁUGOTERMINOWA PERSPEKTYWA EUROPEJSKA OPIEKA DŁUGOTERMINOWA PERSPEKTYWA EUROPEJSKA Pomoc Osobom Niesamodzielnym Prezentacja Projektu Ustawy Senat RP, Komisja Rodziny i Polityki Społecznej, 14 maja 2013 Zofia Czepulis-Rutkowska Instytut Pracy

Bardziej szczegółowo

Sylabus przedmiotu / modułu kształcenia - (studia podyplomowe)

Sylabus przedmiotu / modułu kształcenia - (studia podyplomowe) załącznik nr 6 Sylabus przedmiotu / modułu kształcenia - (studia podyplomowe) Nazwa przedmiotu/modułu kształcenia Nazwa w języku angielskim Język wykładowy Ustrój polityczno-prawny w Polsce i UE Legal

Bardziej szczegółowo

Wniosek dotyczący rozporządzenia (COM(2019)0053 C8-0039/ /0019(COD)) POPRAWKI PARLAMENTU * do tekstu proponowanego przez Komisję

Wniosek dotyczący rozporządzenia (COM(2019)0053 C8-0039/ /0019(COD)) POPRAWKI PARLAMENTU * do tekstu proponowanego przez Komisję 8.3.2019 A8-0161/ 001-011 POPRAWKI 001-011 Poprawki złożyła Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Sprawozdanie Marian Harkin, Jean Lambert A8-0161/2019 Ustanowienie środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Str. Nb. Wprowadzenie... XXI Wykaz skrótów... XXXXV Wykaz literatury... XXXXVII. Część I. Ogólna

Spis treści. Str. Nb. Wprowadzenie... XXI Wykaz skrótów... XXXXV Wykaz literatury... XXXXVII. Część I. Ogólna Wprowadzenie... XXI Wykaz skrótów... XXXXV Wykaz literatury... XXXXVII Część I. Ogólna Rozdział I. Przedmiot międzynarodowego prywatnego prawa pracy... 3 1 1. Rodzaje kolizji norm prawa pracy... 3 1 2.

Bardziej szczegółowo

STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM Przekazanie kompetencji ustawodawczych UE dr Aleksandra Sołtysińska Źródła prawa i procedury prawodawcze UE 1-2 grudnia 2017 roku przyjmowanie aktów prawnych wykonanie aktów prawnych środki proceduralne

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenia społeczne dlaczego są ważne?

Ubezpieczenia społeczne dlaczego są ważne? Kraków, 7 marca 2018 r. Ubezpieczenia społeczne dlaczego są ważne? Prof. dr hab. Gertruda Uścińska 2 Struktura prezentacji 1. Kontekst prawny (prawo międzynarodowe i polskie) 2. Ubezpieczenia społeczne

Bardziej szczegółowo

PARLAMENT EUROPEJSKI

PARLAMENT EUROPEJSKI PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Petycji 2009 26.09.2008 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Dotyczy: Petycji 0391/2005, którą złożyła Penelope Mountzourea-Panagiotou (Grecja), z 8 podpisami, w sprawie domniemanej dyskryminacji

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Materiał na konferencję prasową w dniu 23 października 2007 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji

Bardziej szczegółowo

Jednostka. Przepis Proponowane zmiany i ich uzasadnienie Decyzja projektodawcy. Lp. zgłaszająca. ogólne

Jednostka. Przepis Proponowane zmiany i ich uzasadnienie Decyzja projektodawcy. Lp. zgłaszająca. ogólne Stanowisko projektodawcy do uwag resortów nieuwzględnionych w projekcie Założeń do projektu ustawy zmieniającej ustawę o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych w zakresie implementacji przepisów

Bardziej szczegółowo

Prawo do renty socjalnej

Prawo do renty socjalnej Prawo do renty socjalnej 1 1 Ujęcie teoretyczne Renta socjalna dotyczy problematyki dostarczenia podstawowych środków utrzymania osobom, które nie są w stanie zapewnić ich własną pracą lub nabytymi świadczeniami

Bardziej szczegółowo

1.Pojęcie i charakter prawa podatkowego UE

1.Pojęcie i charakter prawa podatkowego UE 1.Pojęcie i charakter prawa podatkowego UE Prawo podatkowe UE próba definicji Prawo podatkowe UE jest przede wszystkim zbiorem przepisów będących instrumentem realizacji celów Traktatu o funkcjonowaniu

Bardziej szczegółowo

mogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i

mogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i Świadczenia emerytalno-rentowe rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-greckich ki Zakład Ubezpieczeń ń Społecznych ł maj 2013 Polskie świadczenia emerytalno-rentowe rentowe objęte

Bardziej szczegółowo

Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Dz.U. Nr 254, poz.

Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Dz.U. Nr 254, poz. Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania Dz.U. Nr 254, poz. 1700 Ustawa implementuje dyrektywy: dyrektywę Rady 86/613/EWG z dnia

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Nowe ramy UE na rzecz umocnienia praworządności

ZAŁĄCZNIK KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Nowe ramy UE na rzecz umocnienia praworządności KOMISJA EUROPEJSKA Strasburg, dnia 11.3.2014 r. COM(2014) 158 final ANNEXES 1 to 2 ZAŁĄCZNIK do KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Nowe ramy UE na rzecz umocnienia praworządności PL

Bardziej szczegółowo

ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE W INNYCH

ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE W INNYCH ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UNII Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego jest konieczna do wspierania swobodnego przepływu osób na obszarze UE. Od maja 2010 r. obowiązuje

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPOŁECZNA KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ PO WSCHODNIM ROZSZERZENIU

POLITYKA SPOŁECZNA KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ PO WSCHODNIM ROZSZERZENIU POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE POLITYKA SPOŁECZNA KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ PO WSCHODNIM ROZSZERZENIU pod redakcją Heleny Tendery-Właszczuk Kraków 2010 4 Autorzy Wojciech Bąba Jerzy Hoyer Piotr Malec Helena

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 27.05.2014 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 0436/2012, którą złożył Mark Walker (Wielka Brytania) w sprawie transgranicznego doradztwa prawnego 1.

Bardziej szczegółowo

Kompensowanie w systemach emerytalnych okresów poza zatrudnieniem poświęconych opiece nad dziećmi i chorymi członkami rodziny

Kompensowanie w systemach emerytalnych okresów poza zatrudnieniem poświęconych opiece nad dziećmi i chorymi członkami rodziny Kompensowanie w systemach emerytalnych okresów poza zatrudnieniem poświęconych opiece nad dziećmi i chorymi członkami rodziny Anna Kurowska, Janina Petelczyc Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warszawski

Bardziej szczegółowo

Wykaz aktów prawnych

Wykaz aktów prawnych Wykaz aktów prawnych Prawo UE Akty prawnie wiążące Decyzja Komisji nr 95/319/EC z dnia 12.7.1995 r. ustanawiająca Komitet Starszych inspektorów Pracy, Dz. Urz. WE 1995 L 188/11. Decyzja Komisji C(2015)

Bardziej szczegółowo

Wykaz podstaw prawnych przewidujących stosowanie zwykłej procedury ustawodawczej w traktacie z Lizbony 1

Wykaz podstaw prawnych przewidujących stosowanie zwykłej procedury ustawodawczej w traktacie z Lizbony 1 Wykaz podstaw prawnych przewidujących stosowanie zwykłej procedury ustawodawczej w traktacie z Lizbony 1 Niniejszy załącznik zawiera wykaz podstaw prawnych, do których ma zastosowanie zwykła procedura

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty Projekt 30 lipca 2012 r. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia.... 2012 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty Na podstawie art. 22 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

Bardziej szczegółowo

Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.

Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Zaznacz państwa członkowskie starej Unii Europejskiej, które nie wprowadziły dotąd

Bardziej szczegółowo

Zabezpieczenie społeczne

Zabezpieczenie społeczne Zabezpieczenie społeczne Zabezpieczenie społeczne - jako idea i przedmiot polityki Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. GWIEZDNY KRĄG Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG I. Zawody I stopnia 1. Społeczeństwo. Definicja społeczeństwa. Pojęcie zbiorowości społecznej.

Bardziej szczegółowo

Sprawa C-372/04. The Queen, na wniosek: Yvonne Watts. Bedford Primary Care Trust i Secretary of State for Health

Sprawa C-372/04. The Queen, na wniosek: Yvonne Watts. Bedford Primary Care Trust i Secretary of State for Health Sprawa C-372/04 The Queen, na wniosek: Yvonne Watts przeciwko Bedford Primary Care Trust i Secretary of State for Health [wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Court of Appeal

Bardziej szczegółowo

- o świadczeniach dla osób, które wychowały co najmniej troje dzieci do ukończenia pełnoletności.

- o świadczeniach dla osób, które wychowały co najmniej troje dzieci do ukończenia pełnoletności. Warszawa, dnia 6 marca 2014 r. Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. i na podstawie

Bardziej szczegółowo

Konferencja Naukowa Polityków Społecznych XXVII MIĘDZYNARODOWA POLITYKA SPOŁECZNA ASPEKTY PORÓWNAWCZE. Program

Konferencja Naukowa Polityków Społecznych XXVII MIĘDZYNARODOWA POLITYKA SPOŁECZNA ASPEKTY PORÓWNAWCZE. Program XXVII Konferencja Naukowa Polityków Społecznych MIĘDZYNARODOWA POLITYKA SPOŁECZNA ASPEKTY PORÓWNAWCZE Program Ustroń 19-21 maja 2009 r. 19 maja 2009 (wtorek) Godzina do 13 00 Rejestracja i zakwaterowanie

Bardziej szczegółowo

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 1. CHARAKTER PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 2. OSOBOWOŚĆ

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część A. Testy. Wykaz skrótów Wykaz literatury Wykaz stron internetowych Przedmowa XIII XVII XIX XXI

Spis treści. Część A. Testy. Wykaz skrótów Wykaz literatury Wykaz stron internetowych Przedmowa XIII XVII XIX XXI Wykaz skrótów Wykaz literatury Wykaz stron internetowych Przedmowa XIII XVII XIX XXI Część A. Testy Test 1 1 Odpowiedzi do testu 1 113 Test 2 6 Odpowiedzi do testu 2 115 Test 3 10 Odpowiedzi do testu 3

Bardziej szczegółowo

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 5 lipca 2017 r. (OR. en) Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 5 lipca 2017 r. (OR. en) Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej Bruksela, 5 lipca 2017 r. (OR. en) 11009/17 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 29 czerwca 2017 r. Do: Nr dok. Kom.: Dotyczy: FISC 158 EF 156 ECOFIN 625 SURE 28 SOC 531 Sekretarz

Bardziej szczegółowo

KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ

KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ Andrzej Szybkie Zakład Ubezpieczeń Społecznych KOORDYNACJA W UMOWACH MIĘDZYNARODOWYCH Współczesne państwa, organizujące na swoim

Bardziej szczegółowo

DOSTĘP CUDZOZIEMCÓW DO ŚWIADCZEO ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W POLSCE

DOSTĘP CUDZOZIEMCÓW DO ŚWIADCZEO ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W POLSCE DOSTĘP CUDZOZIEMCÓW DO ŚWIADCZEO ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W POLSCE KAROLINA ŁUKASZCZYK Definicja zabezpieczenia społecznego przyjęta na potrzeby raportu: Szeroka definicja obejmującą wszystkie świadczenia

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz literatury... XVII Przedmowa... XIX

Spis treści. Wykaz literatury... XVII Przedmowa... XIX Wykaz skrótów... XIII Wykaz literatury... XVII Przedmowa... XIX Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające... 1 1. Prawo Unii Europejskiej jako akademicka dyscyplina prawa... 3 I. Rozwój autonomicznej dyscypliny

Bardziej szczegółowo

RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 13 czerwca 2012 r. (OR. en) 10449/12. Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2011/0431 (APP) LIMITE

RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 13 czerwca 2012 r. (OR. en) 10449/12. Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2011/0431 (APP) LIMITE RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 3 czerwca 202 r. (OR. en) Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 20/043 (APP) 0449/2 LIMITE FREMP 8 JAI 366 COSCE 7 COHOM 22 OC 292 AKTY USTAWODAWCZE I INNE INSTRUMENTY

Bardziej szczegółowo

Spis treści: Wykaz skrótów Przedmowa (Artur Kuś)

Spis treści: Wykaz skrótów Przedmowa (Artur Kuś) Spis treści: Wykaz skrótów Przedmowa (Artur Kuś) Rozdział I. Geneza i rozwój procesów integracyjnych w Europie po II wojnie światowej (Tomasz Sieniow) ı2. PodłoŜe procesów integracyjnych w Europie po II

Bardziej szczegółowo

Polityka społeczna Unii Europejskiej

Polityka społeczna Unii Europejskiej dr Aleksandra Borowicz Ośrodek Badań Integracji Europejskiej Polityka społeczna Unii Europejskiej Polityki społeczne Unii Europejskiej Polityka w dziedzinie zatrudnienia Polityka społeczna Polityka w dziedzinie

Bardziej szczegółowo

I.Zawody I stopnia. Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG"

I.Zawody I stopnia. Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. GWIEZDNY KRĄG Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia IX Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej GWIEZDNY KRĄG I.Zawody I stopnia 1.System instytucjonalny Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej

Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO

Bardziej szczegółowo

Stanowisko. I. Podstawy ustrojowe

Stanowisko. I. Podstawy ustrojowe Stanowisko Obywatelskiego Forum Legislacji przy Fundacji im. S. Batorego w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji publicznych projektów ustaw oraz ich założeń (tezy) I. Podstawy ustrojowe W

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 17.6.2016 r. COM(2016) 400 final 2016/0186 (COD) Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniająca decyzję nr 445/2014/UE ustanawiającą działanie Unii na rzecz

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 8.4.2016 r. COM(2016) 183 final 2016/0094 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie stanowiska, jakie należy przyjąć w imieniu Unii Europejskiej w odniesieniu do międzynarodowego

Bardziej szczegółowo

OBSZARY WSPÓŁPRACY NA RZECZ OSÓB WYKLUCZONYCH SPOŁECZNIE NA PRZYKŁADZIE CISTOR I MOPR W TORUNIU

OBSZARY WSPÓŁPRACY NA RZECZ OSÓB WYKLUCZONYCH SPOŁECZNIE NA PRZYKŁADZIE CISTOR I MOPR W TORUNIU OBSZARY WSPÓŁPRACY NA RZECZ OSÓB WYKLUCZONYCH SPOŁECZNIE NA PRZYKŁADZIE CISTOR I MOPR W TORUNIU Czym jest wykluczenie społeczne? Wykluczenie społeczne jest pojęciem przeciwstawnym do społecznego uczestnictwa

Bardziej szczegółowo

Ustalanie prawa do emerytury w każdym z państw członkowskich UE; w tym również w Anglii

Ustalanie prawa do emerytury w każdym z państw członkowskich UE; w tym również w Anglii Ustalanie prawa do emerytury w każdym z państw członkowskich UE; w tym również w Anglii Jeżeli osoby zainteresowane pracowały za granicą w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru

Bardziej szczegółowo

Wniosek DYREKTYWA RADY

Wniosek DYREKTYWA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 14.12.2015 r. COM(2015) 646 final 2015/0296 (CNS) Wniosek DYREKTYWA RADY zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w zakresie

Bardziej szczegółowo

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 8 listopada 2016 r. (OR. en)

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 8 listopada 2016 r. (OR. en) Rada Unii Europejskiej Bruksela, 8 listopada 2016 r. (OR. en) 13645/1/16 REV 1 SPORT 72 FREMP 170 RELEX 884 NOTA Od: Do: Sekretariat Generalny Rady Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada Nr poprz. dok.:

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu terroryzmowi (CETS No.

Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu terroryzmowi (CETS No. KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 15.6.2015 r. COM(2015) 292 final 2015/0131 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu terroryzmowi

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014 WydziałPrawa, Administracji i Stosunków Miedzynarodowych

Bardziej szczegółowo

Wpływ pracy za granicą na świadczenia emerytalno rentowe w Polsce. Na pytania odpowiada ekspert ZUS- Tomasz Sztabliński.

Wpływ pracy za granicą na świadczenia emerytalno rentowe w Polsce. Na pytania odpowiada ekspert ZUS- Tomasz Sztabliński. Wpływ pracy za granicą na świadczenia emerytalno rentowe w Polsce. Na pytania odpowiada ekspert ZUS- Tomasz Sztabliński. {loadposition related_items} Czy jest możliwe wyliczenie o ile podwyższy mi emeryturę

Bardziej szczegółowo

WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO JEDNORAZOWEJ ZAPOMOGI Z TYTUŁU URODZENIA SIĘ DZIECKA

WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO JEDNORAZOWEJ ZAPOMOGI Z TYTUŁU URODZENIA SIĘ DZIECKA Część I WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO JEDNORAZOWEJ ZAPOMOGI Z TYTUŁU URODZENIA SIĘ DZIECKA 1. Dane osoby ubiegającej się o ustalenie prawa do jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka. Imię Nazwisko

Bardziej szczegółowo

Druk nr 138 Warszawa, 9 grudnia 2005 r.

Druk nr 138 Warszawa, 9 grudnia 2005 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezes Rady Ministrów RM 10-175-05 Druk nr 138 Warszawa, 9 grudnia 2005 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku Na

Bardziej szczegółowo

KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. SPRAWIEDLIWOŚCI I KONSUMENTÓW

KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. SPRAWIEDLIWOŚCI I KONSUMENTÓW KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. SPRAWIEDLIWOŚCI I KONSUMENTÓW Bruksela, 18 stycznia 2019 r. REV1 niniejszy dokument zastępuje zawiadomienie dla zainteresowanych stron z dnia 21 listopada 2017

Bardziej szczegółowo

PRZESUNIĘCIE ŚRODKÓW NR DEC 51/2012

PRZESUNIĘCIE ŚRODKÓW NR DEC 51/2012 KOMISJA EUROPEJSKA BRUKSELA, DNIA 06/12/2012 R. BUDŻET OGÓLNY 2012 SEKCJA III KOMISJA TYTUŁY 01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29,

Bardziej szczegółowo

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 21.12.2016 r. COM(2016) 818 final 2016/0411 (COD) Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1008/2008 w sprawie wspólnych

Bardziej szczegółowo

Adekwatność w kontekście przeobrażeń polityki społecznej

Adekwatność w kontekście przeobrażeń polityki społecznej Warszawa, 24 kwietnia 2017 Adekwatność w kontekście przeobrażeń polityki społecznej Konferencja Adekwatność Systemów Emerytalnych dr Zofia Czepulis-Rutkowska Plan wystąpienia Czym jest adekwatność systemów

Bardziej szczegółowo

DECYZJA RADY w sprawie nałożenia na Hiszpanię grzywny za manipulowanie danymi dotyczącymi deficytu we Wspólnocie Autonomicznej Walencji

DECYZJA RADY w sprawie nałożenia na Hiszpanię grzywny za manipulowanie danymi dotyczącymi deficytu we Wspólnocie Autonomicznej Walencji KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 7.5.2015 r. COM(2015) 209 final Embargo vista Zalecenie DECYZJA RADY w sprawie nałożenia na Hiszpanię grzywny za manipulowanie danymi dotyczącymi deficytu we Wspólnocie

Bardziej szczegółowo

Zrozumieć prawa pacjenta

Zrozumieć prawa pacjenta Zrozumieć prawa pacjenta Historia praw dziecka w pigułce 1819 r. - Wielka Brytania, Robert Owen proponuje prawem zagwarantowany zakaz zatrudnienia małych dzieci w kopalniach i fabrykach; 1908 r. zakaz

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S20/2019. Sport jako narzędzie integracji i włączenia społecznego uchodźców

ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S20/2019. Sport jako narzędzie integracji i włączenia społecznego uchodźców ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S20/2019 Sport jako narzędzie integracji i włączenia społecznego uchodźców Niniejsze zaproszenie do składania wniosków ma na celu wdrożenie rocznego programu prac

Bardziej szczegółowo

1. Definicja zamówienia tego samego rodzaju na gruncie prawa zamówień publicznych

1. Definicja zamówienia tego samego rodzaju na gruncie prawa zamówień publicznych II. Zamówienia tego samego rodzaju 1. Definicja zamówienia tego samego rodzaju na gruncie prawa zamówień publicznych Jak już wspomniano, w oparciu o art. 32 ust. 1 Ustawy podstawą ustalenia wartości zamówienia

Bardziej szczegółowo

U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 14 maja 2009 r. w sprawie ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych

U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 14 maja 2009 r. w sprawie ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 14 maja 2009 r. w sprawie ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 13 WPŁYW KOORDYNACJI SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W UNII EUROPEJSKIEJ NA SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB I SYTUACJĘ NA RYNKU PRACY

ROZDZIAŁ 13 WPŁYW KOORDYNACJI SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W UNII EUROPEJSKIEJ NA SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB I SYTUACJĘ NA RYNKU PRACY Agnieszka Gierasik ROZDZIAŁ 13 WPŁYW KOORDYNACJI SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W UNII EUROPEJSKIEJ NA SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB I SYTUACJĘ NA RYNKU PRACY 1. Wprowadzenie Ubezpieczenia społeczne obejmują

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Procesy migracyjne we współczesnym świecie. Katedra Politologii

SYLABUS. Procesy migracyjne we współczesnym świecie. Katedra Politologii SYLABUS Rzeszów, 1 październik 2014 r. Nazwa przedmiotu Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Procesy migracyjne we współczesnym świecie Wydział Socjologiczno-Historyczny Katedra Politologii Kod przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011

Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011 Recenzenci: prof. dr hab. Władysław Czapliński prof. dr hab. Piotr Hofmański Redakcja i korekta: Grażyna Polkowska-Nowak Projekt okładki: Marta Kurczewska Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa

Bardziej szczegółowo

Decyzja ramowa Rady w sprawie zwalczania przestępczości zorganizowanej: Jak można wzmocnić unijne ustawodawstwo w tym zakresie?

Decyzja ramowa Rady w sprawie zwalczania przestępczości zorganizowanej: Jak można wzmocnić unijne ustawodawstwo w tym zakresie? DYREKCJA GENERALNA DS. POLITYKI WEWNĘTRZNEJ DEPARTAMENT TEMATYCZNY C: PRAWA OBYWATELSKIE I SPRAWY KONSTYTUCYJNE WOLNOŚCI OBYWATELSKIE, SPRAWIEDLIWOŚĆ I SPRAWY WEWNĘTRZNE Decyzja ramowa Rady w sprawie zwalczania

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW

KOMUNIKAT DLA POSŁÓW PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Prawna 16.6.2011 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW (53/2011) Przedmiot: Uzasadniona opinia włoskiej Izby Deputowanych, dotycząca wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu

Bardziej szczegółowo