SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI MIEJSKIEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W OŚWIĘCIMIU ZA ROK 2003

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały Nr XXI/253/04 Rady Miasta Oświęcim z dnia 28 kwietnia 2004 r. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI MIEJSKIEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W OŚWIĘCIMIU ZA ROK 2003 I. ZASADY OGÓLNE I ZAKRES PRZEDMIOTOWY USTAWY Pomoc społeczna jako instytucja polityki społecznej państwa została powołana w celu wspierania osób i rodzin, które znalazły się w trudnej sytuacji i nie są w stanie jej pokonać przy wykorzystaniu własnych środków, możliwości i uprawnień. Jej podstawowym celem jest udzielanie takiej pomocy, żeby umożliwić osobom i rodzinom bytowanie w warunkach odpowiadających godności człowieka, co jest ściśle związane z koniecznością zaspokojenia podstawowych potrzeb. Celem ostatecznym winno być natomiast doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia tych środowisk, ich integracji ze środowiskami w których żyją oraz zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji życiowych. Od lat 90-tych przed pomocą społeczną stawiane są coraz to nowe zadania, oczekuje się też, że właśnie ta instytucja złagodzi i zminimalizuje skutki przemian społeczno ekonomicznych oraz uchroni najsłabszych obywateli od degradacji społecznej i marginalizacji. Trudna sytuacja gospodarcza kraju, szybko rosnące bezrobocie przyczyniają się do ubożenia osób i rodzin, a co za tym idzie wzrostu liczby środowisk wymagających i oczekujących wsparcia w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb. Zapotrzebowanie na różne formy świadczeń z pomocy społecznej jest zatem ogromne, brak jest jednak wystarczających środków na ich realizację w adekwatnej formie i wysokości. Pomoc społeczna funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990r. o pomocy społecznej z późniejszymi zmianami oraz aktów wykonawczych do tej ustawy. Podstawowe zasady przyznawania świadczeń określają artykuły 3 i 4 przedmiotowej ustawy, zgodnie z którymi prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom w przypadku, jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza określonego kryterium dochodowego. Od dnia 1 czerwca 2002r. Wynosi ono: na osobę samotnie gospodarującą 461 zł na pierwszą osobę w rodzinie 418 zł na drugą i dalsze osoby w rodzinie powyżej 15 lat 294 zł na każdą osobę w rodzinie poniżej 15 lat 210 zł. Poza spełnieniem kryterium dochodowego konieczne jest wystąpienie co najmniej jednej z niżej podanych okoliczności: ubóstwo, sieroctwo, bezdomność, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych, alkoholizm i narkomania, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęska żywiołowa lub ekologiczna. 1

2 Należy zaznaczyć, że wystąpienie ubóstwa jako jedynej przesłanki nie jest wystarczającym powodem do przyznania pomocy. II. ZADANIA POMOCY SPOŁECZNEJ Zadania pomocy społecznej wykonują w gminach jednostki organizacyjne ośrodki pomocy społecznej. W Oświęcimiu zadania te wykonuje Miejski Ośrodek Pomocy Spłecznej, który został utworzony na podstawie Uchwały Rady Miejskiej Nr XVIII/81/91 z dnia r. Terenem działania jest obszar miasta Oświęcimia i innych gmin w ramach oddzielnych porozumień. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) realizuje zadania zlecone gminie zgodnie z ustaleniami przekazanymi w tej sprawie przez wojewodę oraz wykonuje zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej zgodnie z ustaleniami rady gminy. Na podstawie ustawy oraz aktów wykonawczych do zadań Ośrodka należą: Zadania własne, fakultatywne art. 10.ust prowadzenie domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia o zasięgu lokalnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki, 2. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych celowych, 3. przyznawanie pomocy rzeczowej, 4. przyznawanie pomocy w naturze na ekonomiczne usamodzielnienie, 5. przyznawanie i wypłacanie zasiłków i pożyczek na ekonomiczne usamodzielnienie, 6. inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające z rozeznanych potrzeb gminy. Zadania własne, obowiązkowe art. 10. ust udzielanie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, w tym osobom bezdomnym, 2. organizowanie i prowadzenie gminnych ognisk wychowawczych, świetlic i klubów środowiskowych dla dzieci, a także organizowanie mieszkań chronionych, 3. świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, 4. udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osób bezdomnych i innych osób nie mających dochodu i możliwości ubezpieczenia się na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, 5. udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego, 6. praca socjalna, 7. sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym, 8. zapewnienie środków na wynagrodzenia dla pracowników i warunków realizacji powyższych zadań, Zadania zlecone gminie art przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, renty socjalnej (do r.) 2. przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych, gwarantowanych okresowych i specjalnych okresowych, macierzyńskich okresowych i jednorazowych, 3. opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osoby korzystające z pomocy w formie zasiłków stałych i gwarantowanych, zasiłków okresowych oraz za osoby rezygnujące z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny, 4. opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, 5. przyznawanie i wypłacania zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej, 6. przyznawanie zasiłku celowego w formie biletu kredytowanego, 7. świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych, przysługujących na podstawie przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, 8. organizowanie i prowadzenie środowiskowych domów samopomocy, 2

3 9. zadania wynikające z rządowych programów pomocy społecznej bądź innych ustaw, mających na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin po zapewnieniu odpowiednich środków, 10.utworzenie i utrzymanie ośrodka pomocy społecznej i zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej. III.III. STRUKTURA ORGANIZACYJNA MOPS Zadania pomocy społecznej MOPS realizuje za pośrednictwem działów i komórek organizacyjnych, których strukturę przedstawia załączony schemat organizacyjny Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu. 3

4 4

5 IV. PROBLEMY SPOŁECZNE W MIEŚCIE OŚWIĘCIM Rozpoznawanie potrzeb osób i rodzin wymagających wsparcia oraz planowanie pomocy realizuje Dział Pomocy Środowiskowej, który posiada 21 etatów. Do zadań tego działu należy m.in. ustalanie przyczyn patologii występującej na terenie gminy, zapobieganie powstawaniu sytuacji społecznie niepożądanych w środowisku, przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, występowanie z wnioskami o przyznanie pomocy społecznej, bezpośrednie świadczenie usług w postaci pracy socjalnej ukierunkowanej na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do prawidłowego funkcjonowania. Dział ten ściśle współpracuje z Zespołem Konsultantów, w którym zatrudniony jest konsultant/specjalista pracy z rodziną, psycholog, terapeuta, prawnik (umowa zlecenie). Do zadań Zespołu należy m.in. prowadzenie specjalistycznej konsultacji w zakresie szeroko rozumianej pomocy rodzinie (osobie) w tym porady prawne, psychologiczne, socjologiczne, pedagogiczne, inspirowanie i pomoc w organizowaniu ośrodków wsparcia i grup samopomocowych, prowadzenie analiz problemów społecznych, kreowanie lokalnej polityki społecznej i opracowywanie programów pomocowych. Analizując ilość osób objętych wsparciem systemu pomocy społecznej w stosunku do liczby mieszkańców Oświęcimia, przyjąć należy, iż pomocą zostało objętych ponad 17,5 % ogółu ludności miasta. W Oświęcimiu, wg stanu na 31 grudnia 2003 roku, zamieszkiwało mieszkańców. Spośród nich system pomocy społecznej w roku 2003 objął wsparciem rodzin, w których żyło osób. Wykres 1. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach Liczba rodzin klientów rok 2001 rok 2002 rok

6 Głównymi przyczynami, z powodu których klienci ośrodka zwracali się o pomoc były: 1. Bezrobocie: Bezrobocie, a szczególnie długotrwałe bezrobocie (trwające ponad jeden rok), zdaje się być głównym problemem społecznym miasta. Jest to też najczęściej występująca dysfunkcja będąca podstawą otrzymania wsparcia ze strony Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Wśród klientów MOPS w 1201 środowiskach bezrobocie jest zasadniczym powodem ubiegania się o szeroko rozumianą pomoc, co stanowi 38 % ogółu świadczeniobiorców. W środowiskach tych zamieszkuje osób. Analizując dane dotyczące problemu bezrobocia należy stwierdzić, że liczba bezrobotnych świadczeniobiorców z roku na rok systematycznie wzrasta. Dla porównania w roku 2001 liczba środowisk korzystających z pomocy dotkniętych problemem bezrobocia wynosiła 871, w 2002 roku 1085 środowisk, a w roku 2003 już 1201 środowisk. Liczba środowisk Liczba bezrobotnych świadczeniobiorców Lata Wykres 2. Liczba bezrobotnych świadczeniobiorców w latach Pomoc społeczna dostarcza bezrobotnym oraz ich rodzinom źródeł utrzymania w postaci zasiłków pieniężnych, ale również rozwija inne specyficzne działania w ramach pracy socjalnej. Działania nakierowane są na zdiagnozowanie możliwości, predyspozycji, kompetencji, aspiracji a także na kształtowanie w bezrobotnych klientach odpowiedzialności za swój los, umiejętności przystosowania się do samodzielnego życia w nowej rzeczywistości. Konieczne okazało się także rozwijanie funkcji informacyjnej w celu lepszego wykorzystania przez bezrobotnych wszystkich dostępnych form pomocy, które mogą ostatecznie skutkować podjęciem zatrudnienia. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu w zakresie pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi podejmuje wielorakie działania ukierunkowane na rozwiązywanie tego ważnego problemu społecznego, a wśród nich m.in.: zawieranie kontraktów zobowiązujących klientów do współpracy z pracownikami socjalnymi Ośrodka w zakresie rozwiązywania problemu bezrobocia w szczególności przez: - dokumentowanie własnej aktywności zawodowej - utrzymanie ciągłości rejestracji i stałego kontaktu z PUP, w tym z doradcą zawodowym 6

7 - uczestnictwo w giełdach pracy oraz współpracę z pracownikami MOPS zajmującymi się aktywizacją osób bezrobotnych motywowanie do zdobywania lub zmiany swoich kwalifikacji zawodowych zgodnie z zapotrzebowaniem lokalnego rynku pracy uruchamianie aktywnych form ograniczania bezrobocia tj. współpraca w zakresie organizowania prac publicznych i kierowania klientów MOPS do ich odbycia. Organizowane od kilku lat prace publiczne przez ZUK dają dużo pozytywnych rezultatów. W roku 2003 wydano 378 skierowań do prac publicznych w ZUK, natomiast pracę uzyskało tam 184 osoby. Istotnym jest fakt, że praca publiczna dla wielu osób jest jedynym kontaktem ze środowiskiem pracy i ratunkiem w wielu kryzysowych sytuacjach życiowych. Rosnące od wielu lat bezrobocie spowodowało, że Ośrodek wyznaczył w miesiącu wrześniu 2003r. w ramach Działu Pomocy Środowiskowej pracownika socjalnego zajmującego się pracą socjalną tylko z osobami bezrobotnymi, klientami MOPS, do którego zadań należy: - prowadzenie działań aktywizujących bezrobotnych klientów MOPS - indywidualna praca z bezrobotnymi, - prowadzenie grup edukacyjnych i wsparcia dla w/w, - zbieranie ofert pracy z PUP istniejących w regionie, pozyskiwanie innych ofert pracy, w tym z internetu i prasy, - współpraca z pracownikami PUP z regionu, - stworzenie bazy danych osób bezrobotnych, klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu, - działania na rzecz osób bezrobotnych w zakresie podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych, W wyniku prowadzonej pracy z osobami bezrobotnymi rozeznano 208 osób bezrobotnych, w tym 103 kobiety i 105 mężczyzn. Z każdą z osób przeprowadzono rozmowę wstępną i zobowiązywano do wypełnienia opracowanego kwestionariusza informacyjnego. Następnie ustalano zasady dalszej współpracy, w tym: możliwości w kierunku poszukiwania zatrudnienia, rozeznawano posiadane umiejętności, mobilizowano do podejmowania działań zmierzających do pozyskania kwalifikacji zawodowych, podnoszenia poziomu wykształcenia. Prowadzono również działania edukacyjne zmierzające do podniesienia poziomu umiejętności klientów w zakresie autoprezentacji, poprzez naukę sporządzania dokumentów aplikacyjnych (podań o pracę, CV, listów motywacyjnych). Ponadto podjęto inne działania takie jak: - uruchomienie projektu socjalnego pt. Grupa edukacyjna z elementami wsparcia dla osób bezrobotnych klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Oświęcimiu, który odbywał się cyklicznie, - nawiązano współpracę z firmami edukacyjnymi w sprawie szkoleń zawodowych osób bezrobotnych (kurs obsługi kasy fiskalnej, minimum sanitarne i innych), - podjęto współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy w Oświęcimiu, Tychach i Bielsku Białej oraz innych urzędów, - uruchomiono staże absolwenckie dla klientów MOPS w Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej w Tychach, - podjęto kontakt z Agencją Pracy Tymczasowej Work Service celem zatrudniania 7

8 tymczasowego klientów MOPS, uczących się w szkołach. 2. Niepełnosprawność i długotrwała choroba: W 2003r. niepełnosprawność była, podobnie jak w analogicznym okresie sprawozdawczym roku 2002, najczęstszym - oprócz bezrobocia - powodem trudnej sytuacji życiowej klientów pomocy społecznej, uprawniającej do uzyskania wsparcia. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu, wraz z instytucjami i organizacjami pozarządowymi, prowadzi aktywną politykę na rzecz przeciwdziałania skutkom społecznego wykluczenia osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność jako główna dysfunkcja będąca podstawą otrzymania wsparcia ze strony MOPS w Oświęcimiu w 2003 roku występuje w 784 środowiskach, co stanowi 25 % wnioskodawców. Niepełnosprawności towarzyszy najczęściej długotrwała choroba, którą zdiagnozowano w 595 środowiskach co stanowi ok. 19% wnioskodawców. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej oprócz udzielania świadczeń z zakresu pomocy finansowej, szczególnie na zakup leków lub ich refundację, wspiera środowisko osób niepełnosprawnych innymi świadczeniami, m. in. poprzez usługi półstacjonarnych placówek: - Środowiskowego Domu Samopomocy dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi - Dziennego Domu Pobytu dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych Jest to szczególnie ważne z uwagi na starzenie się społeczeństwa. Sama starość nie jest dysfunkcją, stąd też zbiorowość ludzi starszych nie jest zdefiniowana w ustawie o pomocy społecznej. Niemniej jednak problematyka ludzi w starszym wieku zostaje uwzględniona w dysfunkcji jako długotrwała choroba, gdyż w środowisku tym najczęściej występują problemy zdrowotne i rodzinne zmuszające do korzystania z pomocy instytucjonalnej: w tym usługi opiekuńcze, domy pomocy społecznej, zakłady opiekuńczo lecznicze oraz ośrodki wsparcia. W przypadku przewlekłej choroby dużym problemem dla osób starszych i niepełnosprawnych jest koszt wykupu leków, który w ostatnich latach jest coraz wyższy. Osoby te często nie radzą sobie z tym problemem gdyż ich świadczenia emerytalno rentowe często nie wystarczają na zalecany przez lekarza zakup leków. Jest to również powód do udzielania przez MOPS pomocy finansowej na wykup, bądź refundacje kosztów zakupu niezbędnych medykamentów. W środowiskach tych rośnie także potrzeba zaopatrzenia w węgiel i realizacji opłat związanych z utrzymaniem mieszkania. Pracownicy socjalni MOPS świadczą szeroko rozumianą pracę socjalną na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych. Służą pomocą w ustaleniu stopnia niepełnosprawności, badaniu uprawnień do pobierania renty inwalidzkiej z ZUS, współpracują z organizacjami społecznymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych oraz sporządzają wnioski o pomoc finansową. Corocznie organizują również kolacje wigilijne dla osób starszych, samotnych, opuszczonych, żyjących w niedostatku. W 2003 roku Dział Pomocy Środowiskowej zorganizował spotkanie wigilijne w Stołówce Sióstr Serafitek, w którym uczestniczyło 230 osób, z czego wiele z nich otrzymało kolacje wigilijne z doniesieniem do miejsca zamieszkania. Ponadto 61 osób uczestniczyło w kolacji wigilijnej w Dziennym Domu Pobytu dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych wraz z użytkownikami placówki oraz 70 osób uczestniczyło w kolacji w Środowiskowym Domu Samopomocy. 3. Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych: Bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych stanowiła jedną z głównych przesłanek umożliwiających ubieganie się o pomoc społeczną w MOPS w Oświęcimiu w 2003r. Problem ten wystąpił w 738 rodzinach o łącznej liczbie osób 2943, czyli 23,5 % ogółu osób ubiegających się o pomoc. Przesłanka ta w porównaniu do roku 2002 wzrosła o około 37 %. 8

9 W większości, bo aż w 58,5 % przypadków bezradność ta dotyczyła rodzin niepełnych (sieroctwo naturalne i społeczne), pozostałe to rodziny wielodzietne. MOPS w Oświęcimiu w ramach systemu wsparcia dla rodzin cechujących się dużą bezradnością podejmuje szereg działań w tym m.in.: a) przyznawanie świadczeń finansowych w różnych formach. b) organizowanie i prowadzenie specjalistycznego poradnictwa w postaci pracy socjalnej prowadzonej przez pracowników socjalnych a także poradnictwa rodzinnego prowadzonego przez Specjalistę Pracy z Rodziną, przy współudziale psychologa, terapeuty i prawnika. c) kierowanie do doradcy zawodowego w celu uzyskania kwalifikacji bądź przekwalifikowania swoich umiejętności zawodowych. W prowadzonej pracy socjalnej szczególny nacisk położony został na kwestię żywienia dzieci w szkołach, co gwarantuje przynajmniej jeden gorący posiłek dziennie dzieciom, które często nie mogą na niego liczyć w domach rodzinnych. Pracownicy socjalni z własnej inicjatywy dokonywali rozeznania w rodzinach, w których istniało podejrzenie, iż mogą cechować się bezradnością opiekuńczo - wychowawczą, by pomimo braku zainteresowania ze strony rodziców zapewnić dzieciom ciepły posiłek w szkole. W 2003r. tą formą pomocy objętych zostało 951 dzieci w szkołach i w jadłodajniach barowych. W tych sprawach pracownicy socjalni współpracują z pedagogami szkolnymi i kuratorami sądowymi. Ponadto w 136 przypadkach rodziny korzystały również ze wsparcia w postaci pokrycia kosztów żywienia dzieci w przedszkolu opłacanych w części lub też w całości. Część dzieci miała również pokrywaną opłatę stałą za pobyt w przedszkolu. W środowiskach, w których dzieci zagrożone są patologią, nie mają odpowiednich warunków do wypełniania obowiązku szkolnego, w tym do odrabiania zadań domowych, MOPS we współpracy ze świetlicami (środowiskowymi, terapeutyczną) umożliwia dzieciom klientów uczestniczenie w dydaktycznych zajęciach popołudniowych, pozwalających im na odpowiednie przygotowanie się do zajęć lekcyjnych oraz udział w programach socjoterapeutycznych oraz opiekuńczo - wychowawczych. Dzieci te mają także zapewnione posiłki regeneracyjne pokrywane przez tut. Ośrodek, z których w 2003r. skorzystało 126 dzieci. W okresie wakacji letnich MOPS opłacał koszty wypoczynku letniego dla dzieci z rodzin najuboższych oraz niewydolnych wychowawczo. Na kolonie letnie przy współudziale tut. Ośrodka wyjechało 19 dzieci, a 106 dzieci uczestniczyło w półkoloniach zorganizowanych przez placówki oświatowe działające na terenie miasta Oświęcim. Ponadto w okresie wakacji 103 dzieci miało zapewniony gorący posiłek w dwóch szkołach na terenie miasta. Ograniczone możliwości finansowe powodują, że Ośrodek zmuszony był do zmiany systemu wsparcia dla dzieci w okresie wakacji poprzez zwiększenie uczestnictwa dzieci w półstacjonarnych formach wypoczynku letniego tj. w organizowanych półkoloniach na terenie miasta Oświęcimia przez placówki oświatowe w zamian za wyjazdowe, dużo droższe, formy wypoczynku letniego. W związku z rozpoczęciem roku szkolnego 2003/2004 tutejszy Ośrodek objął pomocą w formie wyprawki szkolnej około 600 dzieci i młodzieży. Ponadto 59 dzieci po raz pierwszy rozpoczynających naukę w szkole skorzystało z pomocy w ramach Rządowego Programu Wyprawka Szkolna. W rodzinach dotkniętych ubóstwem i bezradnością dzieci często nabywają umiejętności funkcjonowania w warunkach dyskomfortu materialnego np. odcięty dopływ energii elektrycznej, gazu. Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu stara się przeciwdziałać takim sytuacjom poprzez niedopuszczenie do tego by w rodzinach niezaradnych powstawało zadłużenie za media prowadzące do ich odłączenia. Jednak rosnące ubóstwo oraz wzrastająca liczba osób ubiegających się 9

10 o świadczenia z pomocy społecznej coraz bardziej uniemożliwia spełnienie powyższego celu. 4. Alkoholizm i narkomania: Prowadzona jest systematyczna praca terapeutyczna z 90 osobami uzależnionymi od alkoholu bądź nadmiernie pijącymi. U pozostałych 41 osób jest prowadzona praca w środowisku zamieszkania. W związku tym, iż rodziny objęte pomocą są świadczeniobiorcami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej prowadzone są stałe obserwacje i kontrole środowisk. Praca terapeutyczna prowadzona jest także z osobami współuzależnionymi kontakt terapeutyczny podjęło 49 osób. Osoby współuzależnione korzystają z pomocy terapeutycznej, psychologicznej w Zespole Konsultantów. Ważne są u tych osób oddziaływania ukierunkowane na wszystkich członków rodziny aby wzmacniać w nich siłę rozwoju osobowego, wyrabiać zdolność do rozwiązywania problemów i radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Podjęta została także praca z osobami uzależnionymi od narkotyków /amfetamina, marihuana, środki wziewne/ - 11osób, w tym 2 osoby nieletnie. U 6 osób występuje krzyżówka alkohol + środki wziewne. 1 nieletni oczekuje na miejsce w placówce leczenia stacjonarnego skierowany wyrokiem Sądu Rejonowego w Oświęcimiu. W efekcie prowadzonej pracy terapeutycznej, w roku 2003 leczenie w placówkach stacjonarnych podjęło 11 osób: 8 osób /w tym 2 kobiety/ leczenie uzależnienia alkoholowego utrzymują nadal abstynencję; 1 osoba - leczenie uzależnienia od środków wziewnych przebywa nadal w Centrum Leczenia Uzależnień Familia w Gliwicach; - 1 osoba - leczenie psychiatryczne w Szpitalu Psychiatrycznym w Oświęcimiu psychoza po amfetaminie przebywa nadal; - 1 osoba - leczenie psychiatryczne i uzależnienia alkoholowego w Szpitalu Psychiatrycznym w Rybniku przebywa nadal; - 1 osoba przebywa w hostelu w Świdnicy opieka readaptacyjna. Pomaganie osobom z problemem alkoholowym lub narkotykowym wiąże się ze zrozumieniem tego, co wydarzyło się w ich życiu i konsekwencjami ich postępowania, które długo będą odczuwać w procesie wychodzenia z nałogu. Momentem przełomowym w pomocy tym osobom staje się czas, kiedy uświadamiają sobie, na co narażali swoich bliskich i rodziny (podejmują wtedy oni działania naprawcze wobec bliskich i rodziny). Dwie rodziny wystąpiły w 2003r o ubezwłasnowolnienie osób uzależnionych w części dotyczącej leczenia pomoc prawna i konsultacje odbyły się w 2002r. W trakcie prowadzonej pracy i udzielanych konsultacji zdecydowały się drogą sądową doprowadzić do wyprowadzenia z trudnej sytuacji uzależnienia najbliższych członków swoich rodzin. W roku 2003 podjęto pracę terapeutyczną oraz udzielono konsultacji w zakresie uzależnień od narkotyków i alkoholu razy, w tym 417 razy odwiedzono rodziny w ich środowiskach zamieszkania oraz 30 razy dokonano osobistych konsultacji danej sytuacji rodziny/osoby indywidualnej w instytucjach współpracujących z Zespołem Konsultantów. Dowożono również uzależnione osoby - klientów MOPS na leczenie. Wyjazdy takie poza teren Oświęcimia miały miejsce 7 razy, były to Ośrodki Leczenia Uzależnień /Gliwice, Kraków, Łomnica Zdrój/ i instytucje Narodowy Fundusz Zdrowia w Krakowie. 5. Bezdomność: W/g prowadzonego monitoringu w 2003r. zjawisko bezdomności dotykało: - 87 środowisk zagrożonych bezdomnością bądź fizycznie bezdomnych, w tym: 62 mężczyzn 10

11 19 kobiet 6 samotnych matek z dziećmi - 12 osób przebywało na terenie ośrodków w kraju, w tym: 2 samotne matki z dwójką dzieci 6 mężczyzn (4 z nich podejmowało leczenie odwykowe) - 11 bezdomnych mężczyzn objętych zostało schronieniem w Tymczasowej Noclegowni Miejskiej w Oświęcimiu. Obecnie schronienie mają zabezpieczone 24 osoby. W dniu roku Rada Miasta podjęła Uchwałę o utworzeniu Noclegowni Miejskiej w Oświęcimiu wraz z funkcjami towarzyszącymi dla realizacji zadań statutowych MOPS. Obecnie placówka ma charakter tymczasowy i mieści się przy ul. Dąbrowskiego 139. Tymczasowa Noclegownia Miejska działa w oparciu o Regulamin i przyjmuje osoby bezdomne, które ostatni meldunek stały posiadały w Oświęcimiu lub na podstawie wywiadu środowiskowego, ustalono, że Oświęcim jest gminą właściwą miejscowo. Charakter problemów dotyczących klientów noclegowni jest niezwykle złożony. Wszystkich osób dotyczy problem ubóstwa, 6 osób jest bezrobotnych, 4 osoby dotknęło inwalidztwo i długotrwała choroba, wobec 8 osób występowało podejrzenie o uzależnienie od alkoholu a 10 osób jest zdiagnozowanych jako bezradne życiowo. 6. Trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego: W 2003 roku 22 osoby, które opuściły zakłady karne zwróciło się z wnioskiem o pomoc do MOPS. Osoby te napotykają liczne problemy utrudniające lub czasem wręcz uniemożliwiające im powrót do normalnego życia. Podstawowym problemem tych osób jest bezrobocie. Karanym o wiele trudniej niż innym jest znaleźć jakąkolwiek pracę, gdyż są niejako naznaczeni faktem przebywania w zakładzie karnym. Pracodawcy zwracają na ten fakt szczególną uwagę i z reguły odmawiają zatrudnienia. Brak pracy pociąga za sobą brak dochodu, który z kolei może prowadzić do nasilania się patologii zachowań społecznych, a w efekcie powrotu na drogę przestępczości. Innymi istotnymi problemami osób po zakładach karnych są: a. bezdomność, b. odrzucenie przez rodzinę i środowisko, c. brak przystosowania do życia na wolności w nowych warunkach, d. poczucie niższej wartości, niewiara w swoje możliwości. Sytuacje te często kształtują postawy, które widząc piętrzące się trudności skłaniają do szukania oparcia w środowiskach przestępczych. Rolą pracownika socjalnego jest udzielenie niezbędnej pomocy finansowej lub rzeczowej dla tych osób oraz podjęcie pracy socjalnej w celu zniwelowania poczucia bezradności i osamotnienia, a także włączenia ich do aktywnego wykorzystania własnych możliwości i uprawnień jakimi poszczególne osoby dysponują. W tej sprawie pracownik socjalny współpracuje również z kuratorami sądowymi. Współpraca ta zmierza do ułatwienia osobom, które przez dłuższy czas przebywały w zakładach karnych lub aresztach śledczych nawiązania prawidłowych kontaktów społecznych, a także podjęcie pracy. V. OŚRODKI WSPARCIA Do realizacji zadań pomocy społecznej, MOPS utworzył w swoich strukturach ośrodki wsparcia, których celem jest utrzymanie osób w ich naturalnym środowisku zamieszkania poprzez zapewnienie półstacjonarnej pomocy. Należą do nich: 1. Środowiskowy Dom Samopomocy(ŚDS) wykonuje zadania zlecone przez administrację rządową polegające na udzielaniu wsparcia osobom z zaburzeniami psychicznymi na podst. ustawy z dn r. o pomocy społecznej oraz ustawy z dn r. o ochronie zdrowia 11

12 psychicznego. Głównym założeniem programu rehabilitacyjnego jest niwelowanie stanu wykluczenia i izolacji osób zaburzonych psychicznie, na rzecz stanu akceptacji i włączania w życie społeczne. W pracy stosowane są zasady koordynacji oddziaływań procesu rehabilitacyjnego, metody pracy indywidualnej i grupowej z akcentowaniem działań samopomocowych. Dużą rolę spełnia współpraca z rodzinami, instytucjami, organizacjami pozarządowymi, wolontariuszami, kościołami. Dom przeznaczony jest dla 50 osób z terenu miasta Oświęcimia oraz pobliskich gmin (na podstawie porozumień międzygminnych). Funkcjonuje od poniedziałku do piątku od 7.00 do 17.00, w soboty od 9.00 do W roku 2003 na działalność ŚDS przyznano środki finansowe z zadań zleconych w wysokości ,00 zł, które zostały w pełni wykorzystane oraz z zadań własnych gminy ,44 zł. ŚDS zatrudnia fachową kadrę specjalistów (12 etatów). OFERTA PROGRAMU objęła w 2003 roku: A. Osoby przewlekle chore psychicznie (pobyt półstacjonarny w ŚDS) 63 osoby B. Osoby upośledzone umysłowo (pobyt półstacjonarny) 10 osób Łącznie z usług z tytułu pobytu półstacjonarnego ŚDS skorzystało 73 osoby, wszystkie były zwolnione z odpłatności za pobyt. Z terenu miasta Oświęcimia uczęszczało 67 osób, z terenu gmin: Oświęcim, Przeciszów, Polanka Wielka, Zator 6 osób. Średnia wieku wynosiła 48 lat. najmłodszy użytkownik 22 lata, najstarszy 75 lat. Kobiet było 25, mężczyzn 48. C. Osoby z zaburzeniami psychicznymi wyizolowane ze społeczeństwa (specjalistyczne usługi psychiatryczne w miejscu zamieszkania) 9 środowisk na rzecz których z tyt. umów zleceń przepracowano 467 godzin. Środki z MUW na powyższe usługi wyniosły 4200,00 zł. D. Rodziny osób korzystających z usług ŚDS systematycznie 41 rodzin korzystało z pomocy indywidualnej (wsparcie, doradztwo, poradnictwo, konsultacje) i zajęć grupowych (spotkania edukacyjne, integracyjne, okolicznościowe). SERWIS USŁUG A. POMOC PSYCHIATRYCZNO - PSYCHOLOGICZNA Indywidualna: w tym m.in. badania, porady psychologiczne, wizyty, interwencje kryzysowe w domu. Grupowa: w tym m.in. zajęcia terapeutyczne, psycho-edukacyjne, grupy wsparcia B. POMOC SOCJALNO PRAWNA: aktywizacja zawodowa usługi w formie obiadów C. ZAJĘCIA TERAPEUTYCZNO REHABILITACYJNE, KULTURALNO REKREACYJNE w tym m.in. treningi umiejętności: samoobsługowych i zaradności życiowej, społecznych i interpersonalnych zajęcia zorientowane na rozwój zainteresowań w podziale na grupy: plastyczną, krawiecką, majsterkowicza, komputerową, kulinarną, sportowo-gimnastyczną, turystyczną (w tym rowerową), muzyczno-teatralną, biblio-terapeutyczną, językową, taneczną, filmową, kosmetyczną, przyrodniczo-ogrodniczą. spotkania integracyjne, okolicznościowe imprezy z tyt. Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych, wyjazdy rehabilitacyjne 2. Dzienny Ośrodek Opiekuńczy dla Małych Dzieci (DOO) ma na celu zapewnienie opieki małym dzieciom (także niepełnosprawnym) w czasie, w którym ich rodzice bądź opiekunowie nie 12

13 mogą sprawować opieki z powodu wykonywania lub poszukiwania pracy albo z innych uzasadnionych względów życiowych. Zatrudniana specjalistyczny personel (12,5 etatów). DOO posiada 45 miejsc dla dzieci od 5-go miesiąca do 3-ch lat. W 2003 roku objętych było opieką 63 dzieci, w tym 32 dziewczynki i 31 chłopców, z tego 5-ro z gminy Oświęcim na podstawie porozumienia komunalnego. W grupie I od 5-tego do 18-tego miesiąca życia było 21 dzieci. W grupie II powyżej 18-tego miesiąca do 3-ech lat 42 dzieci. Średnio miesięcznie zapisanych było 26 dzieci, a pod koniec roku 30. Z bezpłatnej opieki zgodnie z ustawą o pomocy społecznej korzystało 21 dzieci. Od 1 czerwca 2003 roku na podstawie zarządzenia Nr 0151/16/03 Prezydenta Miasta Oświęcimia rodzice mogli ubiegać się o zmniejszenie odpłatności za pobyt dziecka o 15%. Środki finansowe przeznaczone na działalność bieżącą ośrodka wsparcia dla dzieci wyniosły w 2003r ,09 zł. i zostały w pełni wykorzystane. Dzieci podczas pobytu w DOO zapewnione miały cztery posiłki śniadanie, drugie śniadanie, obiad i podwieczorek stawka żywieniowa wynosiła 2,50 zł. dziennie. W ramach działalności ośrodka współpracowano przede wszystkim z rodzicami dzieci w zakresie spraw opiekuńczo wychowawczych, leczniczych oraz poradnią psychologicznopedagogiczną w zakresie wczesnej interwencji logopedycznej. 3. Dzienny Dom Pobytu dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych (DDP) realizuje zadania własne gminy w zakresie wsparcia i pomocy przedstawicielom starszej generacji miasta i osobom niepełnosprawnym. Prowadzi profilaktykę zmierzającą do przeciwdziałania patologii życia społecznego ludzi starszych i marginalizacji poziomu życia w/w osób, integruje i aktywizuje środowiska ludzi starszych wspiera politykę prorodzinną, współpracuje ze społecznością lokalną. DDP posiada 50 miejsc i funkcjonuje od poniedziałku do piątku w godzinach od 6 00 do Pracownicy zatrudnieni są w ramach 9 etatów. Użytkownicy DDP to osoby tylko i wyłącznie z terenu Miasta Oświęcim. W roku 2003 objęto łącznie pomocą 72 osoby, średnia wieku wynosiła 70 lat, najmłodszy użytkownik 47 lat, najstarszy 91 lat, w tym 48 kobiet i 24 mężczyzn. Zwolnione z odpłatności za pobyt i usługi oraz wyżywienie były 4 osoby, pozostałe osoby ponosiły odpłatność zgodnie z tabelą odpłatności. Dzienny Dom Pobytu dla Osób Starszych i Niepełnosprawnych świadczy usługi w postaci: pobytu z zapewnieniem opieki, wyżywienia (śniadania i obiady), zaspokojenia potrzeb higienicznych, pomocy w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych, terapii zajęciowej (w podziale na grupy: plastyczną, kulinarną, muzykoterapeutyczną, majsterkowicza) rehabilitacji ruchowej, pomocy psychologicznej. W DDP funkcjonuje Kawiarenka, w której użytkownicy mają swoje spotkania, ponadto użytkownicy biorą udział w grach stolikowch, pogadankach tematycznych, głośnym czytaniu w grupach, organizowane są również: dzień filmu (raz w tygodniu), spotkania i zabawy integracyjne i okolicznościowe. Dla osób z ograniczoną możliwością poruszania się zapewniony jest transport W DDP użytkownicy mogą liczyć na wsparcie, opiekę oraz pomoc innych osób (użytkowników). Program terapeutyczny dostosowany jest do stanu zdrowia i zainteresowań użytkowników. W 2003r. na działalność DDP wykorzystano ,30 zł. 4. Punkt Konsultacyjny dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (PK) realizuje zadania własne gminy z zakresu pomocy społecznej. Punkt udziela pomocy psychospołecznej i prawnej rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, a szczególnym jego zadaniem jest ochrona przed przemocą w rodzinie. Punkt świadczy pomoc mieszkańcom miasta i gminy Oświęcim. Posiada 6 etatów. 13

14 W ub. r. przyjęto 1242 zgłoszenia, z tego z terenu miasta 1130 i 112 z terenu gminy Oświęcim. W stałym kontakcie z PK pozostaje aktualnie 301 osób z terenu miasta i 58 osób z terenu gminy. Analiza prowadzonych przypadków wykazała, iż zjawisko przemocy dotyczy także dzieci; z terenu miasta 64 przypadki i 33 z terenu gminy. Naocznymi świadkami tragedii rozgrywającej się w czterech ścianach mieszkań było 53 dzieci z terenu miasta i 28 z terenu gminy, natomiast bezpośrednio doznawało przemocy ze strony najbliższych na terenie miasta 11 dzieci, na terenie gminy 5. W prowadzonych przypadkach przejawy przemocy były jaskrawe i nie mamy, co do nich wątpliwości. Czynnikami najczęściej im towarzyszącymi były: Czynniki ryzyka Miasto Oświęcim Gmina Oświęcim udział % przypadków udział % przypadków alkohol bezrobocie choroba psychiczna 4 0 narkotyki 4 0 hazard 5 17 W zależności od rodzaju zgłaszanego problemu pracownicy przyjmują następujące formy pracy: Formy pracy Miasto Oświęcim Gmina Oświęcim Interweniowanie w sprawach ofiar 26 8 kontaktowanie się z instytucjami w celu ustalenia sytuacji klienta mediacja/ rozmowa profilaktyczno ostrzegawcza 3 0 wejścia w środowiska rodzinne 52 5 udzielanie schronienia ofiarom przemocy 16 2 udzielanie porad prawnych przeprowadzanie terapii psychologicznej i 55 6 udzielanie porad udzielanie wsparcia psychologicznego praca psychologiczno-pedagogiczna z dziećmi 11 5 edukowanie klienta odnośnie przysługujących mu praw i sposobach wyjścia z sytuacji kryzysowej udzielanie istotnych dla klienta informacji Najważniejszym zadaniem placówki jest odbudowywanie wiary we własne możliwości klientów uwikłanych w przemoc, ich autonomii, możliwości samostanowienia o sobie. Pracownicy Punktu Konsultacyjnego dla Ofiar Przemocy w Rodzinie aktywnie uczestniczą w kampaniach Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy NIEBIESKA LINIA. Organizują w szkołach na terenie miasta Oświęcimia prelekcje dla nauczycieli, rodziców i uczniów na temat zjawiska przemocy. Na realizację zadań własnych w 2003r. Punkt wykorzystał ,80 zł. 5. Tymczasowa Noclegownia Miejska (NO) mieści się przy ul. Dąbrowskiego 139 w Oświęcimiu. Jest zlokalizowana w środkowej części budynku. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej jest środowiskową formą pomocy półstacjonarnej służącą utrzymaniu osoby w jej naturalnym środowisku i przeciwdziałaniu instytucjonalizacji. W 2003 roku do dyspozycji mieszkańców pozostawały 4 pokoje, świetlica, kuchnia i WC. Ponieważ pomieszczenia te były w bardzo złym stanie technicznym klienci Noclegowni wyremontowali je własnymi siłami. Zostały one uprzątnięte i pomalowane. Uzupełnione zostały 14

15 brakujące drzwi oraz szyby. Praca bezdomnych na rzecz Noclegowni miała na celu zarówno doprowadzenie budynku do stanu umożliwiającego zamieszkanie jak i stanowiła rodzaj działań angażujących klientów do wykazania aktywności (terapia poprzez pracę). W działaniach tych niezwykle pomogli darczyńcy którzy przekazali artykuły do remontu a także część wyposażenia (łóżka, materace, szafy, stoliki i inne umeblowanie). Ze środków MOPS w zakresie urządzania pomieszczeń uzupełniono brakujące kraty w oknach i wymieniono pokrycie dachowe. Zakupiono również podstawowe wyposażenie takie jak kuchenka elektryczna, czajnik bezprzewodowy i pralka. Zadbano o środki czystości, poduszki i bieliznę pościelową. W grudniu 2003 roku rozpoczęły się profesjonalne prace remontowe i adaptacyjne prowadzone prze firmę budowlaną. Przygotowano m.in. 4 pokoje, magazynki na odzież, wymieniono 6 okien i część instalacji elektrycznych. Zakupiono także grzejniki oraz kocioł przystosowany do zmiany sposobu ogrzewania budynku w przyszłości. Personel placówki w 2003 roku stanowiła jedna osoba ( ¼ etatu ) w ramach etatyzacji MOPS. Za organizowanie i prowadzenie Noclegowni odpowiedzialny był pracownik socjalny z Działu Pomocy Środowiskowej. W 2003 roku pomocą w formie zapewnienia schronienia w Tymczasowej Noclegowni Miejskiej objętych było 11 bezdomnych mężczyzn. Klientami zostały osoby, które ostatni meldunek stały posiadały w Oświęcimiu lub na podstawie wywiadu środowiskowego ustalono, że Oświęcim jest gminą właściwą miejscowo. Osoby bezdomne, które przebywały w Noclegowni to przede wszystkim osoby nie zamieszkujące w lokalu mieszkalnym i nigdzie nie zameldowane na pobyt stały. W 2003 roku pobyt w placówce przyznano również jednemu klientowi posiadającemu stały meldunek, który w wyniku nieszczęśliwych okoliczności życiowych nie mógł przebywać w swoim mieszkaniu. Klienci placówki mieli zapewnioną pomoc w różnym zakresie. Należały do niej działania zarówno o charakterze osłonowym jak i aktywizującym. Konkretne przedsięwzięcia zależały od precyzyjnie definiowanej specyfiki zjawiska bezdomności w danym środowisku. Diagnoza taka miała określić własne zasoby klientów, ich możliwości oraz konieczne do podjęcia działania. Z klientami Tymczasowej Noclegowni Miejskiej w Oświęcimiu prowadzona była praca socjalna ukierunkowana w szczególności na wyjście z bezdomności jak i na poprawę sytuacji rodzinnej, zawodowej i zdrowotnej. Na rzecz klientów noclegowni prowadzona była współpraca z organizacjami i instytucjami samorządu lokalnego, koordynowana przez pracownika socjalnego. Jest to niezbędne z uwagi na złożoność problemu bezdomności i stopień skomplikowania sytuacji życiowej klientów. Na utworzenie noclegowni w 2003 roku przeznaczone kwotę ,22 zł. W ramach Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej funkcjonuje również Dział Opieki nad Chorym w Domu (DO), który świadczy usługi opiekuńcze na rzecz osób w podeszłym wieku, chorych, samotnych, niepełnosprawnych w środowiskach ich zamieszkania. W 2003 r. opieką objęto 118 osób (w tym 2 pomoce sąsiedzkie) na łączną liczbę przepracowanych godzin. Zatrudnionych było 17 opiekunek na podstawie umów na czas nieokreślony oraz 2 osoby na umowę o pracę w ramach prac interwencyjnych. Pomocą objętych było 98 kobiet, średnia wieku wynosiła 76 lat oraz 20 mężczyzn, gdzie średnia wieku wynosiła 64 lata. Ponadto organizowane były usługi pielęgnacyjne dla obłożnie chorych, samotnych w ramach tzw. pomocy sąsiedzkiej u dwóch klientów w godzinach popołudniowych oraz w dni wolne od pracy. Usługi te świadczone były przez 2 osoby (na podstawie umów zleceń), które przepracowały łącznie 438 godzin. Wysokość odpłatności za świadczone usługi opiekuńcze ustala się na podstawie tabeli odpłatności oraz faktycznie przepracowanych godzin w środowiskach. 15

16 Dział Opieki nad Chorym w Domu realizuje zadania współpracując z placówkami służby zdrowia, pracownikami socjalnymi, rodzinami klientów. W 2003 r na realizację zadań Działu opieki przyznano ,86 zł. z zadań własnych gminy, które zostały w pełni wykorzystane. Zadania finansowe i administracyjne Ośrodka realizują dwa działy tj. Finansowo Księgowy oraz Administracji i Kadr. VI. PRACA SOCJALNA W ROKU 2003 Na rzecz klientów świadczona była również pomoc pozamaterialna w formie pracy socjalnej. Pod pojęciem tym należy rozumieć działalność, która ma na celu ułatwienie wzajemnego przystosowania jednostek, rodzin i środowiska społecznego oraz rozwijania poczucia własnej wartości poprzez wykorzystanie możliwości tkwiących w ludziach, w stosunkach interpersonalnych oraz zasobach udostępnionych przez społeczności lokalne. Jest to działanie, które koncentruje się na rozwiązywaniu najróżniejszych problemów od motywowania po przywrócenie stabilizacji w rodzinach. W 2003 roku pracą socjalną objęto środowisk, a w nich osób. Zadaniem pracownika socjalnego jest organizowanie pracy socjalnej lub bezpośrednie świadczenie usług objętych tą pracą, w szczególności: 1. Udzielanie pomocy w rozwiązywaniu podstawowych problemów życiowych indywidualnym osobom, rodzinom, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej i są niezdolne do ich samodzielnego rozwiązania ze względu na wiek, stan zdrowia lub inne przyczyny natury społecznej. Działania te koncentrują się na rozwiązywaniu różnorodnych problemów m.in. motywowania osób bezrobotnych do poszukiwania pracy, osób uzależnionych do podjęcia leczenia odwykowego, zapewnieniu podstawowych warunków życia tym wszystkim, którzy z różnych przyczyn są ich pozbawieni oraz zminimalizowanie negatywnych skutków tego stanu rzeczy. Praca socjalna opiera się na angażowaniu klientów MOPS w rozwiązywanie problemu, uruchomieniu istniejących zasobów klienta i społeczności, uporządkowanym procesie pomocy, polepszeniu społecznego funkcjonowania osoby i rodziny, przystosowaniu treści i formy usług i świadczeń dla potrzeb podopiecznych. 2. Inspirowanie działań samopomocowych i opiekuńczych w miejscu zamieszkania osób lub rodzin, które wymagają pomocy. Działania te polegają na monitorowaniu sytuacji osób niepełnosprawnych i starszych (regularne wejścia w środowisko celem kontroli świadczonych usług i zabezpieczenia bieżących potrzeb, aktywizacja do pełniejszego udziału w życiu społeczeństwa poprzez zapraszanie na kolacje wigilijne, jubileusze, uczestnictwo w ośrodkach wsparcia np. DDP lub kierowanie na pobyt w placówkach całodobowych ); 3. Udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie trudnych spraw życiowych osobom, które dzięki tej pomocy byłyby zdolne samodzielnie rozwiązywać sprawy powodujące ich trudną sytuację życiową. Działania te polegają m.in. na mobilizowaniu klientów do aktywności w poszukiwaniu pracy (karty aktywnego poszukiwania prac, kontrakty, prace publiczne, itp.), 4. Prowadzenie poradnictwa dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej o możliwości wsparcia w zakresie ich problemów przez właściwe organy i instytucje państwowe oraz organizacje społeczne. Działania te polegają na: - udzielaniu przez pracowników socjalnych informacji o prawach i uprawnieniach 16

17 dla klientów MOPS, - kierowaniu klientów do zespołu konsultantów MOPS prawnik, psycholog, konsultant (specjalista pracy z rodziną), terapeuta - kierowaniu klientów do ośrodków wsparcia MOPS PK, ŚDS, DDP, NO, DOO - prowadzeniu poradnictwa dla osób bezrobotnych, - kierowaniu do organizacji pozarządowych np. PKPS, stowarzyszenie Szansa, - wspieranie, motywowanie do podjęcia leczenia od uzależnienia, współuzależnienia sporządzanie wniosków do MKRPA 5. Inicjowanie nowych form udzielania pomocy osobom, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, w tym: - powstawanie zespołów konsultacyjnych, - tworzenie grup edukacyjnych dla osób bezrobotnych, - szkolenia zawodowe, - stały dostęp do ofert pracy, - zapobieganie bezdomności, poprzez wdrażanie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności. 6. Organizowanie przedsięwzięć mających na celu identyfikowanie potrzeb osób i rodzin, które nie są w stanie rozwiązać podstawowych spraw życiowych oraz rozpoznawanie i oferowanie zakresu i form pomocy jakie te osoby, rodziny potrzebują. Działania te polegają m.in. na analizie sytuacji dzieci w rodzinach i ich potrzeb (wyprawki szkolne, dożywianie, kolonie, zabawy mikołajkowe, organizacja czasu wolnego). 7. Informowanie odpowiednich organów lub instytucji o problemach, które wymagają ich interwencji oraz podejmowanie współpracy w zakresie występujących potrzeb pomocy dla klientów VII. ANALIZA ŚWIADCZEŃ Przygotowaniem i wydawaniem decyzji administracyjnych o przyznaniu lub odmowie świadczeń z pomocy społecznej, za wyjątkiem pracy socjalnej zajmuje się Dział Świadczeń. 1. Realizacja ważniejszych świadczeń przedstawia się następująco: - z zasiłków celowych w 2003r. skorzystały osoby lub rodziny, - przyznano zasiłków celowych, - średnia wartość jednego zasiłku celowego wyniosła zł. Tabela 1 Główne formy przyznawania świadczeń z zakresu zadań własnych gminy: Forma Ilość osób lub rodzin Ilość świadczeń żywność obiady w szkołach i jadłodajniach odzież, pościel opał energia, gaz wyprawka niemowlęca wyprawka szkolna półkolonie usługi opiekuńcze

18 Tabela 2 Ważniejsze formy pomocy z zakresu zadań zleconych: Forma Ilość osób lub rodzin Ilość świadzceń Zasiłki stałe Zasiłki stałe wyrównawcze Renta socjalna Zasiłki okresowe Gwarantowane zasiłki okresowe Zasiłki z tytułu ochrony macierzyństwa Bilety kredytowane Opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne świadczeniobiorców Zasiłki rodzinne Zasiłki pielęgnacyjne Specjalistyczne usługi opiekuńcze Wyprawka szkolna z Programu Rządowego Dynamika wzrostu liczby osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej oraz koszt świadczeń w latach r. Poszerzające się obszary niedostatku materialnego i ciągła pauperyzacja społeczeństwa powodują konieczność ponoszenia przez budżet miasta znaczących kosztów pomocy społecznej. Sytuację w tym zakresie ilustrują tabele Nr 3 i 4, które przedstawiają dynamikę wzrostu rodzin korzystających z pomocy społecznej oraz koszty świadczeń na przestrzeni lat Tabela 3 Liczba korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w latach Wyszczególnienie 2001r 2002r 2003r Liczba osób/ rodzin korzystających z pomocy społecznej ogółem Liczba osób w rodzinach w tym: 1. w ramach zadań własnych /liczba rodzin/ Liczba osób w rodzinach W ramach zadań zleconych od X.03. /liczba rodzin/ brak rent socjalnych Liczba osób w rodzinach

19 Tabela 4 Wielkość środków finansowych na wypłaty świadczeń z zakresu pomocy społecznej w latach Wyszczególnienie Środki finansowe na 3.685, , ,143 świadczenia pomocy ogółem w tym: 1. na zadania własne 1.497, , , na zadania zlecone 2.188, , ,065 Dane jednoznacznie wskazują, że liczba rodzin objętych pomocą Ośrodka wzrasta systematycznie. W okresie wzrost był znaczny i osiągnął roczną dynamikę w wysokości 41%. Natomiast w roku 2003 przyrost ten wynosił 22%. Łącznie w latach liczba klientów wzrosła o 1313 rodzin, co stanowi przyrost aż o 72%. W omawianym okresie zmianie uległa również wysokość środków przyznawanych na realizację zadań z pomocy społecznej. Generalnie należy stwierdzić, że środki przyznawane z budżetu miasta są systematycznie zwiększane, jednak poziom ich wzrostu w ciągu ostatnich dwóch lat uległ pewnemu zahamowaniu. Jeżeli chodzi o udział środków na zadania własne i zlecone w okresie nastąpiły znaczne zmiany. Spadek udziału zadań zleconych w kosztach świadczeń w 2003 roku wynika z wahań w liczbie odbiorców zadań zleconych, ponieważ w miesiącu październiku 2003r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Oświęcimiu przejął realizację świadczenia w formie renty socjalnej w ilości 256 osób, zasiłki pielęgnacyjne przy rentach socjalnych w ilości 115 osób i zasiłki rodzinne przy rentach socjalnych w ilości 9 osób. Udział świadczeń obligatoryjnych w ogólnym koszcie zadań zleconych przedstawia się następująco: w roku % w roku ,2% w roku ,2% Duży udział świadczeń obligatoryjnych, przy takim poziomie przyznawanych w ramach zadań zleconych środków miał wpływ na duży spadek liczby świadczeń fakultatywnych zasiłków okresowych. Najlepsza sytuacja pod tym względem była w roku 1999, kiedy to z pomocy w formie zasiłków okresowych skorzystało 350 środowisk, a w 2003r. z tej formy skorzystało 202 środowiska. Środki na zasiłki okresowe w ostatnich latach są wygospodarowane ze zmniejszającej się liczby zasiłkobiorców zadań zleconych, co powoduje, że wypłata zasiłków okresowych następuje przez okres 1 2 miesięcy w roku. W tej sytuacji funkcję zasiłku okresowego przejmuje zasiłek celowy i ze świadczenia wypłacanego średnio raz na kwartał obecnie jest wypłacany dla większości rodzin przez okres całego roku co miesiąc. Wzrost liczby środowisk objętych tą formą pomocy, przy niewielkim wzroście środków na realizację zadań własnych spowodował znaczne obniżenie wysokości zasiłku celowego. Taka niska pomoc nie jest adekwatna do występujących potrzeb, wzbudza frustrację wśród osób znajdujących się w trudnej sytuacji, a przy tym wzrost skarg i interwencji. 19

20 Potrzeby w zakresie pomocy społecznej w Oświęcimiu 1. Tworzenie warunków organizacyjnych do realizacji zadań pomocy społecznej Przystosowanie struktury Ośrodka Pomocy Społecznej do nowych zadań. Opracowanie i uruchomienie komputerowej bazy danych dotyczących pomocy społecznej. Rozwijanie infrastruktury socjalnej do rozeznanych potrzeb, w tym: świetlic i klubów środowiskowych, zwłaszcza dla dzieci niedostosowanych społecznie punktów konsultacyjnych oraz poradnictwa dla rodzin sieci dziennych domów pomocy dla seniorów bazy żywieniowej i rehabilitacyjnej (w zakresie rehabilitacji społecznej) dla seniorów i osób niepełnosprawnych powołanie ośrodka profilaktyki środowiskowej dla młodzieży z rodzin niewydolnych wychowawczo tworzenie warunków do dalszej adaptacji pomieszczeń: w budynku przy ul. Dąbrowskiego 139 na cele: 1. noclegowni 2. mieszkań chronionych 3. łaźni miejskiej 2. Zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin Udzielanie świadczeń przewidzianych w ustawie o pomocy społecznej Udzielanie świadczeń wynikających z rządowych programów pomocy społecznej Opracowywanie i wdrażanie lokalnych programów pomocy społecznej w oparciu o ustawę o pomocy społecznej 3. Pobudzanie społecznej aktywności do działań samopomocowych Podejmowanie działań informacyjnych i integracyjnych na rzecz osób dotkniętych tym samym problemem Animowanie różnych grup samopomocowych 4. Współdziałanie z różnymi podmiotami w obszarze pomocy społecznej Zlecanie przez miasto niektórych zadań z zakresu pomocy społecznej organizacjom pozarządowym Udzielanie przez miasto wsparcia, w tym również finansowego, organizacjom pozarządowym, jeżeli ich działalność odpowiada celom i zadaniom pomocy społecznej 5. Tworzenie form oparcia społecznego na rzecz osób z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin: Filia ŚDS dla Osób Upośledzonych Umysłowo (na 30 miejsc) zlokalizowana w tym samym budynku, co ŚDS dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi tj. przy ul. Słowackiego 1a w Oświęcimiu w części, którą aktualnie dzierżawi Stowarzyszenie Ziemi Oświęcimskiej na Rzecz Dzieci Niepełnosprawnych (ze wskazaniem nowej lokalizacji dla tego Stowarzyszenia). Utworzenie filii w tym samym budynku jest od strony ekonomicznej, merytorycznej i organizacyjnej najbardziej optymalnym rozwiązaniem. Rozszerzenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osób z zaburzeniami psychicznymi. Centrum konsultacyjne dla niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin(w tym m. in.: poradnictwo i terapia, telefon zaufania, wyjazdowe zespoły 20