powszechnych i średnich ogólnokształcących i zawodowych, a w latach w prywatnych szkołach średnich ogólnokształcących [9].

Transkrypt

1 Józef Netczuk, ks. kanonik dr ( ) Ilustracja 1: Kościół Św. Augustyna w Warszawie przed I wojną światową - rys. z Kościoły Warszawy w odbudowie, Warszawa 1956 Józef Netczuk urodził się r. jako jedno z najmłodszych dzieci grekokatolików Mikołaja ( ) i Petroneli z Rybołowików [1] w niespełna dwa lata po Nikodemie i osiemnaście lat po Adolfie [2]. Rodzice byli gospodarzamirolnikami w Międzyrzecu Podlaskim. Była to rodzina o tradycjach urzędniczych i nauczycielskich [3] [4]. Wobec braku szkoły polskiej w Międzyrzecu, pierwsze nauki dzieci Netczuków pobierały w domu. Możliwe, że uczęszczał do gimnazjum we Warszawie. Podobnie jak starsi bracia Józef również został księdzem. Święcenia kapłańskie przyjął rok przed starszym od niego Nikodemem dn r. [1]. Na jego prymicję zaproszona była cała rodzina Netczuków, również Mikołaj i Antonina z Mankiewiczów [5] [6]. W latach studiował na Uniwersytecie Warszawskim [7]. Przed wojną obronił doktorat z prawa kanonicznego [8]. W latach pracował jako nauczyciel religii w państwowych szkołach powszechnych i średnich ogólnokształcących i zawodowych, a w latach w prywatnych szkołach średnich ogólnokształcących [9] r. został kapelanem Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego w rezerwie na terenie diecezji warszawskiej [10]. Kapelanem rezerwy był nadal w 1929 r. [11]. W dwudziestoleciu międzywojennym pracował jako wikariusz w warszawskich parafiach m.in. w parafii św. Jakuba Apostoła w Ochocie, do której później należeć będą przez wiele lat Adam i Ilustracja 2: Tablica pamiątkowa z listą proboszczów w parafii św. Augustyna w Warszawie, źródło: Kościół parafialny pw. św. Augustyna w Warszawie,, fot. Wojcich Zdunek, ISBN

2 Wiesława Netczukowie. W 1939 r. mieszkał przy ul. Nowolipki 48 w Warszawie [12]. Miejsce to weszło w granice utworzonego pod okupacją Getta i zostało zrównane w czasie Powstania Warszawskiego z ziemią. Do 1945 r. był wikariuszem w parafii św. Michała Archanioła [13]. Prawdopodobnie w tej parafii, ks. Józef w czasie wojny udzielił ślubu hrabinie Herbich. Warto przy tej okazji przytoczyć tu rodzinną historię z początku lat 90. XX w. Wtedy to Tomasz Netczuk syn Adama wynajmował mieszkanie w kamienicy, która należała do hrabiny Herbichowej. Hrabina słysząc nazwisko Netczuk przypomniała sobie księdza Józefa. Opowiedziała Tomkowi o księdzu Józefie i znajomości z nim. Bywał on gościem w jej domu, grywali razem w karty [14]. W ten oto sposób, nadzwyczajnym zbiegiem okoliczności, rodzina Adama i Wiesławy z Jędruszczaków Netczuków, osiadając w Warszawie w niespełna 40 lat po śmierci księdza Józefa i 25 lat po śmierci księdza Nikodema - kuzynów dziadka Adama, wiedząc jedynie, że żyli oni w Warszawie, trafiła wprost na osobę, która znała Józefa nie tylko z pracy w parafii, ale też znała go osobiście. Nie był to jednak jedyny zbieg okoliczności, o czym będzie dalej r. z parafii św. Michała ks. Józef został przeniesiony do parafii w Mszczonowie [15] [16] na miejsce księdza Jana Podsiadłego [17], gdzie w latach wikariuszem był jego brat Nikodem r. ksiądz Józef prosił Kurię o bezterminowy lub kilkuletni urlop, ponieważ bardzo chciał podjąć pracę duszpasterską w Archidiecezji Wrocławskiej, która, jak pisał w liście, najdotkliwiej odczuwała brak kapłanów [18]. Tydzień później ks. Józef został mianowany przez Kurię prefektem szkół w Warszawie i zakończył wikariat w Mszczonowie [19]. Znów zamieszkał w Warszawie, a już r. decyzją Prymasa Polski Augusta Kardynała Hlonda został powołany na stanowisko obrońcy węzła małżeńskiego i święceń przy Trybunale Metropolitalnym w Warszawie [20]. Zachowały się dokumenty, złożonej we wrześniu 1946 r. przez ks. dra Józefa Netczuka, przysięgi sądowej oraz antymodernistycznej [21].

3 Ilustracja 3: Odręczne pismo ks. Józefa Netczuka do Kurii Warszawskiej z prośbą o udzielenie bezterminowego lub paroletniego urlopu ze względu na chęć podjęcia pracy duszpasterskiej w Diecezji Wrocławskiej, ze względu na tamtejszy dotkliwy brak kapłanów z dn r. AKM. Ilustracja 4: Odręczne pismo ks. Józefa do Kurii Warszawskiej ws. zwolnienia z obowiązków administratora par. św. Augustyna w Warszawie ze względu na zły stan zdrowia i stanowisko w Sądzie Arcybiskupim z dn r. AKM r. ks. Józef wnosił do Kurii o litterae passus na czas urlopu wakacyjnego. W tym czasie mieszkał w hospicjum, nakazano mu jednak likwidację znajdującego się tam gospodarstwa domowego, w związku z czym r. prosił Kurię o przydzielenie w administrację parafii [22] r. Kuria przydzieliła ks. Józefowi administrację parafii św. Augustyna w Warszawie z odbudowanym dopiero kościołem [23] [24]. W parafii tej przed wojną wikariuszem był ks. Nikodem. Ksiądz Józef proboszczem był jednak tylko 3 lata [25], ponieważ wkrótce dało o sobie znać słabe zdrowie r. za zasługi dla Archidiecezji Warszawskiej został odznaczony przywilejem rokiety i mantoletu czarnego koloru, tym samym został uhonorowany godnością kanonika [26] r. został mianowany wiceoficjałem Sądu Arcybiskupiego Warszawskiego i Metropolitalnego w Warszawie. Został oddelegowany do prowadzenia spraw matrimonio rato non consumato i rekwizycji oraz zwolniony ze stanowiska obrońcy węzła małżeńskiego [27] r. ksiądz doktor, ze względu na zły stan zdrowia zrzekł się

4 administracji parafią św. Augustyna w dekanacie Warszawa-Północ. Do czasu otrzymania mieszkania służbowego przy sądzie duchownym, zamieszkał na plebanii parafii Matki Bożej Loretańskiej na Pradze [28] [29]. Kuria przychyliła się do jego prośby, jednak nowego mieszkania niestety już nie doczekał. Zmarł r. na plebanii parafii MB Loretańskiej w wieku 54 lat, w kapłaństwie 32. Nie pozostawił testamentu, a ostatnie intencje przed śmiercią przekazał swemu bratu księdzu Nikodemowi, wówczas jeszcze kapelanowi w Szpitalu Dzieciątka Jezus. Nabożeństwo pogrzebowe odbyło się 26 maja w parafii, w której zmarł [30]. Pochowany został w grobie wspólnym księży na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie [31]. Ksiądz Józef wspominany jest w wielu publikacjach parafialnych i historycznych. Wspomina go także ksiądz Stanisław Tworkowskich w swoich Opowiadaniach i nowelach z czasów II wojny światowej [32]. Źródła i przypisy: [1] Dokładną datę urodzenia i prymicji uzyskaliśmy r. korespondencyjnie od ks. Piotra Staniewicza, który opracowywał biogramy księży pracujących w archidiecezji warszawskiej w latach ; [2] Życiorys ks. Kanonika Nikodema Netczuka (mowa pogrzebowa z r.) autorstwa ks. A. Kosińskiego, maszynopis z odręcznymi korektami AKM; [3] Akta USC Międzyrzeckie , AP Lublin; pradziadek Teodor był nauczycielem w szkółce parafialnej; [4] Akta ks. Onufrego Kicowskiego, administratora parafii (unickiej) Międzyrzec Nowe Miasto, Chutcze, Wysokie Mazowieckie, Szkopy, Sawice Ruskie, wikarego parafii Hrubieszów , AP Lublin, sygn. 35/95/0/12.3/838, pagina 49; dziadek Jan był dziesiętnikiem III ordynku magistratu międzyrzeckiego w latach 30. XIX w.; [5] Zeznania Antoniny z Netczuków Jakubowiczowej, 2006 i Eugeniusza Netczuka, 2006; [6] Materiały genealogiczne: zapiski, wspomnienia, rejestry, tablice genealogiczne, Archiwum Genealogiczne Rodu Netczuków; [7] Lata studiów otrzymaliśmy r. korespondencyjnie od ks. Piotra Staniewicza, który opracowywał biogramy księży pracujących w archidiecezji warszawskiej w latach , z korespondencji tej dowiedzieliśmy się również,

5 że zachowało się jego CV złożone na Uniwersytet Warszawski; [8] Dekret Prymasa Polski Stefana kard. Wyszyńskiego do ks. Józefa ws. jego obowiązków w sądzie metropolitalnym z dn r., maszynopis AKM; [9] Pismo Kurii Warszawskiej z zaświadczeniem, że ks. Józef pracował w charakterze nauczyciela religii w państwowych szkołach powszechnych i średnich ogólnokształcących i zawodowych od roku 1924 do roku 1931, a następnie w prywatnych szkołach średnich ogólnokształcących od roku 1935 do roku 1939 z dn r., maszynopis AKM; [10] (dostęp: ); [11] Wykaz duchowieństwa wojskowego oraz prafji i kaplic wojskowych wyznania katolickiego w RP. Stan na 1929 r., Księża kapelani rezerwy wg starszeństwa od 1927 r na liście; [12] Spis abonentów warszawskiej sieci telefonicznej Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i Rządowej Warszawskiej Sieci Okręgowej w 1939 r., miał nr telefonu ; [13] Andrzej J. Szymański, 90 lat Parafii Św. Michała Archanioła w Warszawie , prezentacja, źródło: (dostęp: ); [14] Relacje Wiesławy z Jędruszczaków Netczukowej, 2008 i Tomasza Netczuka, 2010; [15] Pismo Kurii Warszawskiej do ks. Józefa, ws. zwolnienia z obowiązków wikariusza par. św. Michała w Warszawie i jednoczesnego mianowania na wikariusza par. w Mszczonowie z dn r. AKM; [16] Pismo Kurii Warszawskiej do proboszcza par. św. Michała w Warszawie ws. zwolnienia ks. Józefa z obowiązków wikariusza z dn r., maszynopis AKM; [17] Pismo Kurii Warszawskiej do proboszcza par. w Mszczonowie ws. zwolnienia z obowiązków dotychczasowego wikariusza i mianowania ks. Józefa nowym wikariuszem z dn r., maszynopis AKM; [18] Odręczne pismo ks. Józefa Netczuka do Kurii Warszawskiej z prośbą o udzielenie bezterminowego lub paroletniego urlopu ze względu na chęć podjęcia pracy duszpasterskiej w Diecezji Wrocławskiej, ze względu na tamtejszy dotkliwy

6 brak kapłanów z dn r. AKM; [19] Pismo Kurii Warszawskiej do ks. Józefa ws. zwolnienia z obowiązków wikariusza w par. w Mszczonowie i powołania go na prefekta szkół w Warszawie z dn r., maszynopis AKM; [20] Pismo Prymasa Polski Augusta kard. Hlonda do ks. Józefa Netczuka ws. powołania na stanowisko obrońcy węzła małżeńskiego i święceń w trybunale Metropolitalnym w Warszawie z dn r., maszynopis AKM; [21] Formula Iurisiurandi ks. Józefa, podpisany druk przysięgi, Romano-Catholicae ks. Józefa, podpisany druk przysięgi, Formula Iuramenti ks. Józefa, podpisany formularz maszynowy z dn r. AKM; [22] Pismo ks. Józefa do Kurii Warszawskiej z prośbą o administracje parafii w związku z likwidacją jego gospodarstwa domowego w hospicjum, zgodnie z poleceniem władz, z dn r., maszynopis AKM; [23] Pismo Kurii Warszawskiej do Dziekana Warszawskiego Północnego o przyznaniu ks. Józefowi administracji par. św. Augustyna w Warszawie z dn r., rękopis AKM; [24] Upoważnienie Kurii Warszawskiej dla ks. Józefa do podejmowania pieniędzy z konta PKO parafii św. Augustyna w miejsce poprzedniego proboszcza z dn r., maszynopis AKM; [25] (dostęp: ); [26] Pismo Kurii Warszawskiej do ks. Józefa ws. nadania godności kanonika i przywileju rokiety i mantoletu w kolorze czarnym z dn r., jęz. łaciński, maszynopis AKM; [27] Pismo Kurii Warszawskiej ws. mianowania ks. Józefa wiceoficjałem Sądu Arcybiskupiego i Metropolitalnego w Warszawie oraz zwolnienia go z dotychczasowego stanowiska obrońcy węzła małżeńskiego z dn r., maszynopis AKM; [28] Pismo Dziekana Warszawskiego Północnego do ks. Józefa ws. przekazania parafii św. Augustyna następcy z dn r., maszynopis AKM; [29] Odręczne pismo ks. Józefa do Kurii Warszawskiej ws. zwolnienia z obowiązków administratora par. św. Augustyna w Warszawie ze względu na zły stan zdrowia i stanowisko w Sądzie Arcybiskupim z dn r. AKM; [30] Pismo wicedziekana praskiego do Kurii Warszawskiej z zawiadomieniem o

7 śmierci ks. Józefa Netczuka z dn r., rękopis AKM; [31] Pismo Kurii Warszawskiej do Zarządu Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie z udzieleniem zgody na pochowanie ks. Józefa Netczuka w grobach kapłańskich na Cmentarzu Powązkowskim, z dn r., rękopis AKM; [32] Stanisław Tworkowski, Ostatni Rzut. Opowiadania i nowele , Veritas, 1977, str. 27, 29 i 295; [33] (dostęp: ). Kopie dokumentów z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Warszawie (AKM) otrzymaliśmy dzięki życzliwości ks. prałata Walentego Królaka, proboszcza parafii św. Augustyna w Warszawie. Łukasz Netczuk (lukasz@netczuk.org)