Specjalne strefy ekonomiczne

Transkrypt

1 Specjalne strefy ekonomiczne Edycja 2009 KPMG W POLSCE

2 Najważniejsze lokalizacje 14 specjalnych stref ekonomicznych w Polsce Słupsk Krokowa Gniewino Żukowo Gdańsk Bartoszyce Gołdap Koszalin Tczew Elbląg Lidzbark Warmiński Suwałki Karlino Malbork Pasłek Olecko Starogard Dobre Miasto Gdański Sztum Morąg Mrągowo Chojnice Kwidzyn Olsztyn Ełk Szczecinek Człuchów Ostróda Grajewo Iława Olsztynek Grudziądz Goleniów Szczytno Police Świecie Debrzno Wielbark Nowe Miasto Lubawskie Białystok Stargard Szczeciński Kowalewno Wałcz Pomorskie Iłowo Osada Łysomice Gryfino Mława Ostrołęka Barlinek Chodzież Barcin Ciechanów Strzelce Raciąż Krajeńskie Małkinia Górna Gorzów Wielkopolski Rogoźno Kostrzyn Skwierczyna nad Odą Międzyrzecz Słubice Poznań Sulęcin Buk Swarzędz Słupca Rzepin Nowy Tomyśl Września Koło Kutno Żychlin Wyszków Kościan Łęczyca Siedlce Śrem Turek Łowicz Warszawa Gubin Czerwieńsk Przemęt Ozorków Kalisz Przykona Grodzisk Maz. Zielona Góra Jarocin Stryków Żyrardów Łuków Ożarów Mazowiecki Lubsko Nowa Sól Leszno Opatówek Nowe Zgierz Łódź Skierniewice Żabia Wola Skalmierzyce Aleksandrów Ł. Brójce Rawa Mazowiecka Bytom Warszawa Krotoszyn Odrzański Wróblew Koluszki Konstantynów Ł. Pilawa Ostrów Wlkp. Ksawerów Szprotawa Przemków Góra Zduńska Wola Ujazd Głogów Odolanów Sieradz Żmigród Wolbórz Tomaszów Mazowiecki Pionki Polkowice Twardogóra Sławno Gromadka Lubin Wołów Ostrzeszów Widawa Radom Puławy Prusice Piotrków Mniszków Chojnów Prochowice Brzeg Dolny Bełchatów Trybunalski Paradyż Nowogrodziec Legnickie Syców Wieluń Wola Szydłowiec Legnica Pole Końskie Lublin Długołęka Oleśnica Kleszczów Krzysztoporska Złotoryja Poniatowa Środa Wrocław Stąporków Iłża Radomsko Lubań Śląska Namysłów Skarżysko-Kamienna Jawor Kobierzyce Jelcz-Laskowice Praszka Bolesławiec Janowice Strzegom Suchedniów Święta Katarzyna Kluczbork Jelenia Góra Wielkie Żarow Starachowice Ostrowiec Wiązów Piechowice Świebodzice Świdnica Lubiniec Koniecpol Świetokrzyski Kowary Oława Skarbimierz Walbrzych Częstochowa Kamienna Góra Lubawka Strzelin Gorzyce Janów Lubelski Dzierżoniów Strzelce Op. Sędziszów Morawica Siewierz Zawiercie Tarnobrzeg Nowa Ruda Opole Nysa Staszów Ujazd Stalowa Wola Ząbkowice Śl. Tułowice Zabrze Dąbrowa Górnicza Kudowa Zdrój Tuczępy Nisko Kłodzko Prudnik Sławków Wolbrom Siemianowice Śl. Połaniec Nowa Dęba Kietrz Gliwice Sosnowiec Słomniki Mielec Knurów Leżajsk Bystrzyca Lubaczów Czerwonka Leszczyny Katowice Głogów Młp. Kłodzka Ostrów Rybnik Zabierzów Niepołomice Przeworsk Tychy Bieruń Ropczyce Laszki Godów Żory Kraków Tarnów Pawłowice Zator Dębica Jarosław Bochnia Trzebownisko Oświęcim Gdów Jastrzębie Zdrój Czechowice Wojnicz Dobczyce Dziedzice Bielsko Biała Andrychów Myślenice Gorlice Limanowa Nowy Sącz Książ Wielki Jasło Jedlicze Krosno Przemyśl Sanok Rymanów Zagorz Tomaszów Lubelski Liczba głównych lokalizacji SSE w poszczególnych województwach: powyżej Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce: kamiennogórska pomorska katowicka słupska kostrzyńsko-słubicka starachowicka krakowska suwalska legnicka tarnobrzeska łódzka wałbrzyska mielecka warmińsko-mazurska

3 Specjalne strefy ekonomiczne 3 Spis treści 1 Wstęp 5 2 Metodyka badania 6 3 Najważniejsze wnioski 8 Czym są SSE? 10 Podstawy prawne regulujące działalność SSE w Polsce Nowelizacja ustawy o SSE Koncepcja rozwoju specjalnych stref ekonomicznych 4 Prognoza rozwoju SSE w 2009 roku Liczba zezwoleń Nakłady inwestycyjne Miejsca pracy 16 5 SSE w ocenie działających na ich terenie przedsiębiorstw Ocena SSE Zasoby ludzkie w SSE Infrastruktura w SSE Korzyści i koszty prowadzenia działalności gospodarczej w SSE Kwestie podatkowe w SSE Przyszłość SSE 31 6 Ocena efektywności SSE 34 7 Podsumowanie 41

4 4 Specjalne strefy ekonomiczne

5 Specjalne strefy ekonomiczne 5 1 Wstęp Jest nam niezmiernie miło przekazać Państwu najnowszą, czwartą już edycję cieszącego się dużym zainteresowaniem raportu poświęconego specjalnym strefom ekonomicznym (SSE) oraz inwestorom prowadzącym działalność gospodarczą na ich terenie. Tak jak w poprzednich latach w raporcie prezentujemy opinie i oceny przedsiębiorców i menedżerów na temat kluczowych aspektów prowadzenia biznesu na terenach objętych przepisami o specjalnych strefach ekonomicznych oraz przedstawiamy wyniki operacyjno- -finansowe poszczególnych SSE w 2008 roku. Tym co stanowi nową jakość w niniejszej edycji, są wyniki poszczególnych SSE za pierwsze półrocze 2009 roku oraz, co było dla nas szczególnie istotne, prognozy dotyczące wielkości inwestycji, liczby zezwoleń i zatrudnienia w SSE na koniec 2009 roku. Dzięki przychylności zarządów wszystkich 14 stref udało nam się zebrać nie tylko kompletne dane pokazujące wyniki w ujęciu historycznym, ale również prognozy ich rozwoju. Nowością jest również udostępnienie łamów naszego raportu wszystkim 14 strefom, które miały możliwość zarówno skomentowania swoich ubiegłorocznych wyników, jak też poinformowania o osiągnięciach i planach na przyszłość. Cieszymy się, że w badaniu z roku na rok uczestniczy coraz więcej firm. Tym razem na naszą ankietę odpowiedziało 170 przedsiębiorstw o 15% więcej niż w edycji ubiegłorocznej. Pragniemy podziękować przedsiębiorstwom uczestniczącym w badaniu, zarządom wszystkich 14 SSE oraz Ministerstwu Gospodarki za pomoc w przygotowaniu raportu. Mirosław Proppé Partner Doradztwo Gospodarcze Paweł Barański Dyrektor Doradztwo Podatkowe

6 6 Specjalne strefy ekonomiczne 2 Metodyka badania Badanie zostało przeprowadzone w okresie lipiec-wrzesień 2009 roku. Wykorzystano w nim dwie metody badawcze: analizę danych pierwotnych zebranych za pomocą ankiety bezpośrednio od przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie specjalnych stref ekonomicznych oraz od zarządów stref, a także analizę danych wtórnych w oparciu o dostępne publikacje. Badanie wśród inwestorów Badanie wśród inwestorów przeprowadzono metodą wywiadów telefonicznych CATI (Computer Assisted Telephone Interview). Wzięło w nim udział 170 firm, co stanowi około 15% wszystkich podmiotów działających w specjalnych strefach ekonomicznych w Polsce. Największa frekwencja była w strefie suwalskiej, gdzie w badaniu wziął udział co czwarty obecny w tej strefie inwestor, a najniższa w słupskiej co dziesiąty. Dobór próby oraz zabranie danych zapewniła firma badawcza Norstat. Odsetek inwestorów poszczególnych stref, którzy wzięli udział w badaniu kamiennogórska 19% katowicka kostrzyńsko-słubicka 13% 14% krakowska 11% legnicka 18% łódzka 12% mielecka pomorska 15% 16% słupska 10% starachowicka 16% suwalska 25% tarnobrzeska 20% wałbrzyska 12% warmińsko-mazurska 16% N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

7 Specjalne strefy ekonomiczne 7 Respondentami w zdecydowanej większości (62%) byli prezesi, członkowie zarządu lub inne osoby ze ścisłego kierownictwa firmy. W badaniu wzięły udział zarówno firmy małe (blisko 40% respondentów stanowiły firmy zatrudniające poniżej 50 pracowników), jak i średnie (ponad 45% firmy zatrudniające od 50 do 250 pracowników), a także duże (15% firmy zatrudniające ponad 250 osób). Wśród respondentów znalazły się firmy, które stosunkowo niedawno rozpoczęły działalność w strefie oraz firmy działające na jej terenie od 3 do 7 lat, a nawet powyżej 7 lat (mniej więcej po 1/3 firm). Respondenci Zarząd 34% 28% Kierownictwo 38% Pozostałe Od kiedy Państwa firma działa w strefie? Mniej niż 3 lata 32% 36% Od 3 do 7 lat 32% Powyżej 7 lat Wielkość badanych firm według liczby pracowników Poniżej 50 39% 46% % Powyżej 250 N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG Badanie SSE Badanie inwestorów zostało uzupełnione opiniami i prognozami zarządów wszystkich 14 SSE. Na prośbę KPMG prezesi i inne osoby ze ścisłego kierownictwa stref wypełniły w sierpniu i wrześniu 2009 roku specjalną ankietę, w której udostępnione zostały dane dotyczące zatrudnienia, wielkości inwestycji i liczby wydanych zezwoleń przewidywane w całym 2009 roku. Dodatkowo w badaniu przeprowadzono analizę danych wtórnych w oparciu o materiały ze stron internetowych specjalnych stref ekonomicznych oraz publikacje Ministerstwa Gospodarki, w szczególności raport pt.: Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych. Stan na 31 grudnia 2008 r.

8 8 Specjalne strefy ekonomiczne 3 Najważniejsze wnioski Kryzys zastopował inwestycje w SSE W 2008 roku do SSE napłynęło ponad 10 mld zł z nowych inwestycji. Pod względem wartości inwestycji rok ten był kolejnym, trzecim już z rzędu, bardzo korzystnym okresem dla stref. Niestety już wstępne dane za 2009 rok pokazały, że poziom ten nie tylko nie zostanie utrzymany, ale mamy do czynienia ze znaczącym załamaniem się poziomu inwestycji w SSE. Porównując wyniki od połowy 2008 do połowy 2009 roku spadek inwestycji wyniósł aż 60% (z 5,1 mld zł do 2,1 mld zł). Natomiast biorąc pod uwagę prognozy SSE, na koniec 2009 roku całkowita wartość inwestycji w SSE wyniesie zaledwie około 4,7 mld zł, czyli o 55% mniej niż w całym 2008 roku. Wpływ kryzysu na światowych rynkach oraz spowolnienia gospodarczego, z jakim mamy do czynienia w Polsce, okazał się więc wyjątkowo negatywny. Liczba inwestorów spadła o 30% Liczba nowych inwestycji mierzona liczbą zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie SSE obniżyła się o blisko 30% w porównaniu z 2008 rokiem. Strefy przewidują, że do końca 2009 roku wydanych zostanie łącznie zaledwie 142 zezwoleń, podczas gdy rok i dwa lata wcześniej wydanych ich zostało ponad 200. Największy spadek przewiduje strefa tarnobrzeska (ok. 70%), ale już strefa warmińsko-mazurska planuje wydać do końca bieżącego roku 10 zezwoleń, a więc o blisko 70% więcej niż w 2008 roku. Miejsca pracy w SSE udało się utrzymać Prawdopodobnie po raz pierwszy w dotychczasowej historii działalności SSE w Polsce w 2009 roku będziemy mieli do czynienia ze zjawiskiem zmniejszenia się ogólnego poziomu zatrudnienia w strefach. Z naszych wstępnych szacunków bazujących na prognozach przekazanych przez strefy wynika, że na koniec bieżącego roku poziom zatrudnienia obniży się o 2% do poziomu osób. Największy spadek zatrudnienia będzie miał miejsce w strefie kostrzyńsko-słubickiej (7%), ale już na przykład strefa krakowska spodziewa się wzrostu liczby zatrudnionych o 15%.

9 Specjalne strefy ekonomiczne 9 Zadowoleni inwestorzy Po raz kolejny potwierdza się, że inwestorzy są zadowoleni z faktu obecności w SSE. Pomimo spowolnienia gospodarczego łączna liczba ocen pozytywnych wzrosła w porównaniu z ubiegłoroczną edycją badania. Po raz pierwszy zetknęliśmy się też z przypadkiem, kiedy wszyscy uczestniczący w badaniu inwestorzy z jednej strefy (w tym wypadku wałbrzyskiej) ocenili swoją strefę pozytywnie. Pracownik coraz łatwiej dostępny Już drugi rok z rzędu poprawia się dostępność pracowników. Zdecydowana większość inwestorów działających w SSE nie ma większych trudności ze znalezieniem kadry menedżerskiej, inżynierów oraz robotników i pracowników administracyjnych. Również oceny kwalifikacji pracowników są raczej pozytywne. Większość inwestorów sygnalizowała natomiast, że nie otrzymuje pomocy ani od władz lokalnych, ani od zarządów SSE jeśli chodzi o pomoc w pozyskaniu pracowników. Co prawda zarządy SSE nie są od tego, aby pełnić funkcje agencji rekrutacyjnej, niemniej jednak mogą odegrać rolę pośrednika pomiędzy inwestorami a lokalnymi urzędami pracy zachęcając obie strony do efektywniejszej współpracy. Problem z interpretacją przepisów podatkowych Ponad połowa badanych inwestorów uczestniczących w badaniu twierdzi, że ma problemy z prawidłową interpretacją przepisów podatkowych dotyczących zwolnień z podatku, wynikających z prowadzenia działalności w strefie. Podobnie blisko połowa firm ma problemy z rozdzieleniem kosztów i przychodów opodatkowanych od kosztów i przychodów zwolnionych z opodatkowania. Pomimo kryzysu inwestorzy planują dalsze inwestycje Blisko połowa respondentów zapowiedziała nowe inwestycje na terenie specjalnych stref ekonomicznych w Polsce w ciągu najbliższych 2-3 lat. Największy odsetek firm deklarujących inwestowanie występuje w Legnickiej SSE blisko 90% tutejszych inwestorów ma je w swoich planach. Przyszłość stref w jasnych barwach O ile jeszcze rok temu inwestorzy podzielili się niemal po równo w swoich opiniach i mniej więcej 30% twierdziło, że atrakcyjność SSE w najbliższych latach będzie rosła, malała lub się nie zmieni to już w tym roku poglądy te uległy wyraźnej zmianie. Obecnie połowa respondentów jest zdania, że przyszłość SSE nie będzie zasadniczo odbiegać od teraźniejszości, a atrakcyjność stref z punktu widzenia inwestorów nie zmieni się. Prawdopodobnie wpływ na takie a nie inne opinie miało wydłużenie okresu funkcjonowania SSE w Polsce do końca 2020 roku oraz zwiększenie całkowitej powierzchni SSE.

10 10 Specjalne strefy ekonomiczne Czym są SSE? Specjalna strefa ekonomiczna to wydzielona i niezamieszkana część terytorium kraju, w której działalność gospodarcza może być prowadzona na preferencyjnych warunkach (m.in. pomoc publiczna w formie zwolnień z podatku dochodowego) zdefiniowanych w ustawie o specjalnych strefach ekonomicznych z 20 października 1994 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274 i z 2008 r. Nr 118, poz. 746). Specjalne strefy ekonomiczne zostały stworzone przede wszystkim w celu: przyspieszenia rozwoju gospodarczego regionów, zagospodarowania majątku poprzemysłowego i infrastruktury, tworzenia nowych miejsc pracy, przyciągnięcia do Polski inwestorów zagranicznych. Idea tworzenia specjalnych stref ekonomicznych jako wydzielonych obszarów na terytorium państwa, które miały z mocy obowiązującego prawa korzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, rodziła się już w czasach rzymskich (zaczątki wolnych portów), a później w średniowieczu (liga hanzeatycka). Za pierwszą strefę ekonomiczną, we współczesnym tego słowa znaczeniu, uznaje się bezcłową strefę w Puerto Rico założoną w 1951 r. W Polsce pierwszą SSE była strefa w Mielcu założona w 1995 r. Najwięcej SSE powstało w naszym kraju w 1997 roku. Najmłodszą jest strefa krakowska, która rozpoczęła działalność w 1998 roku. Wszystkie istniejące w Polsce SSE powstały jeszcze w latach 90. Początkowo Rada Ministrów utworzyła 17 stref, z czego w praktyce rozpoczęło działalność 15, a obecnie działa ich 14. Podstawy prawne regulujące działalność SSE w Polsce Ustawa z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274 i z 2008 r. Nr 118, poz. 746), określająca zasady i tryb ustanawiania specjalnych stref ekonomicznych, 14 Rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie ustanowienia każdej ze stref, zawierające m.in. opis granic każdej ze stref oraz doprecyzowujące okres ich funkcjonowania, Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 grudnia 2008 roku w sprawie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom działającym na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych, doprecyzowujące szczegóły działalności w SSE, takie jak na przykład rodzaje działalności, na które wydawane jest zezwolenie, warunki udzielania przedsiębiorcy pomocy publicznej, warunki uznawania wydatków za wydatki kwalifikowane, Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych kryteriów, których spełnienie umożliwia objęcie specjalną strefą ekonomiczną gruntów stanowiących własność lub użytkowanie wieczyste podmiotów innych niż zarządzający specjalną strefą ekonomiczną, Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego oraz związek komunalny.

11 Specjalne strefy ekonomiczne 11 Nowelizacja ustawy o SSE Nowelizacja ustawy w 2008 r. o SSE wprowadziła istotne zmiany, które obowiązują począwszy od 4 sierpnia 2008 r. Najważniejsze z nich to: zwiększenie limitu wielkości obszaru stref z 12 tys. do 20 tys. hektarów; określenie zasad i kryteriów obejmowania strefą gruntów stanowiących własność lub będących w użytkowaniu wieczystym podmiotów innych niż zarządzający strefą, Skarb Państwa, gmina, związek komunalny (mowa tu przede wszystkim o gruntach prywatnych); uściślenie warunków określonych w zezwoleniu na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy oraz określenie zasad jego zmiany przez ministra właściwego do spraw gospodarki; przedłużenie funkcjonowania stref do 2020 r. (w rozporządzeniach wykonawczych); obecnie rozważane są kolejne zmiany do przepisów SSE będące odpowiedzią na skutki kryzysu finansowego i pojawienie się u przedsiębiorców działających w SSE trudności z wypełnieniem zobowiązań wynikających z działalności w SSE. Planowane zmiany obejmowałyby m.in.: możliwość zmian warunków zezwolenia (np. obniżenia poziomu zatrudnienia o 20%, a w latach o 25%, we wszystkich zezwoleniach, niezależnie od daty ich wydania); możliwość rozliczenia straty podatkowej dla celów kalkulacji wysokości wykorzystanej pomocy publicznej. Koncepcja rozwoju specjalnych stref ekonomicznych 27 stycznia 2009 roku Rada Ministrów przyjęła koncepcję rozwoju specjalnych stref ekonomicznych, przedłożoną przez ministra gospodarki. W dokumencie wskazano kierunki ich dalszego funkcjonowania. Za inwestycje kwalifikujące się do wsparcia instrumentem specjalnych stref ekonomicznych uznano inwestycje: a) innowacyjne; b) realizowane w sektorach priorytetowych; c) wspierające rozwój klastrów, parków przemysłowych i technologicznych; d) zwiększające stopień uprzemysłowienia regionów słabo uprzemysłowionych; e) tworzące określoną liczbę nowych miejsc pracy lub o określonych minimalnych kosztach kwalifikowanych inwestycji w zależności od stopy bezrobocia w powiecie. Jako inwestycje priorytetowe na terenie specjalnych stref ekonomicznych uznano te, które będą realizowane w następujących sektorach: a) motoryzacyjnym; b) lotniczym; c) elektronicznym; d) maszynowym; e) biotechnologii; f) chemii małotonażowej; g) działalności badawczo-rozwojowej; h) sektorze nowoczesnych usług; i) przemyśle produkującym urządzenia służące do produkcji paliw i energii ze źródeł odnawialnych.

12 12 Specjalne strefy ekonomiczne 4 Prognoza rozwoju SSE w 2009 roku Rok 2008 okazał się kolejnym z rzędu korzystnym z punktu widzenia napływu inwestycji do specjalnych strefach ekonomicznych. Podobnie jak w latach 2006 i 2007, inwestorzy ulokowali w strefach ponad 10 mld złotych. Dzięki tym inwestycjom zatrudnienie w strefach wzrosło w 2008 roku o 28 tys., osób, co oznacza wzrost o ponad 15%. Skumulowana wartość inwestycji do końca 2008 roku na obszarze wszystkich 14 SSE przekroczyła zaś kwotę 56,7 mld złotych. Niestety, 2009 rok nie zapowiada się równie dobrze. Wszystkie zarządy specjalnych stref ekonomicznych zgodnie przyznały, że światowy kryzys finansowy w sposób negatywny wpłynął na działalność specjalnych stref ekonomicznych. 4.1 Liczba zezwoleń W 2008 r. wydano 205 zezwoleń (o 4 więcej niż w 2007 r.) na prowadzenie działalności na terenie stref, co stanowiło prawie 17% wszystkich obowiązujących zezwoleń. Najwięcej nowych zezwoleń wydano w strefach: wałbrzyskiej, katowickiej i mieleckiej (odpowiednio 37, 24 i 22). Najmniejsze zainteresowanie inwestorów wzbudziła strefa suwalska (4 zezwolenia). Rok 2009 zapowiada się pod tym względem zdecydowanie słabiej. Niemal wszystkie strefy podkreślały mniejsze zainteresowanie inwestycjami w swojej strefie. Spadek liczby potencjalnych inwestorów skutkuje o ponad 30% mniejszą prognozowaną liczbą zezwoleń na działalność. Łącznie wszystkie 14 stref w 2009 roku wyda prawdopodobnie około 140 zezwoleń.

13 Specjalne strefy ekonomiczne 13 Zezwolenia na działalność % % % (prognoza*) 10% 0% -10% -20% -30% liczba wydanych zezwoleń Procentowa zmiana w stosunku do roku poprzedniego * dla Katowickiej SSE, Mieleckiej SSE, Starachowickiej SSE i Tarnobrzeskiej SSE podane wartości są średnią arytmetyczną wielkości maksymalnej i minimalnej wskazanej przez zarząd strefy Źródło: Opracowanie własne KPMG na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki (2007 i 2008) oraz odpowiedzi SSE (2009) Wydanie największej liczby zezwoleń przewidują strefy: wałbrzyska, łódzka i mielecka (odpowiednio: 20, 20 i 19). Najmniej, tylko po 4 zezwolenia, planują wydać strefy: kamiennogórska i suwalska. Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, iż zaledwie 3 strefy (krakowska, pomorska, warmińsko-mazurska) planują wydanie w 2009 roku większej liczby zezwoleń na działalność niż w roku poprzednim. Największy wzrost, o ponad 65%, planuje Warmińsko-Mazurska SSE. Strefa łódzka i suwalska planują utrzymanie poziomu z 2008 roku. Największy spadek liczby zezwoleń, o ponad 70%, jest przewidywany w strefie tarnobrzeskiej. Liczba wydanych zezwoleń na działalność w SSE % 6 4 kamiennogórska 24 44% % -54% katowicka kostrzyńsko- -słubicka krakowska 20 0% % -14% 7 6 legnicka łódzka mielecka 33% 18 0% % % pomorska słupska starachowicka suwalska 21 tarnobrzeska 37-46% 6-71% 20 wałbrzyska 67% 10 6 warmińsko- -mazurska 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% (prognoza)* Procentowa zmiana w 2009 r. * dla Katowickiej SSE, Mieleckiej SSE, Starachowickiej SSE i Tarnobrzeskiej SSE podane wartości są średnią arytmetyczną wielkości maksymalnej i minimalnej wskazanej przez zarząd strefy Źródło: Opracowanie własne KPMG na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki (2008) oraz odpowiedzi SSE (2009)

14 14 Specjalne strefy ekonomiczne 4.2 Nakłady inwestycyjne Całkowita wartość skumulowanych nakładów inwestycyjnych we wszystkich 14 strefach do końca 2008 r. wyniosła 56,7 mld zł, co oznacza wzrost o ponad 10,6 mld zł w stosunku do końca 2007 roku. Jest to wzrost rzędu 23%, należy jednak pamiętać, że w latach tempo wzrostu wyniosło 30%, a w latach aż 38%. Według prognoz w 2009 roku nastąpi odwrócenie tendecji wzrostowej. Zarówno wstępne dane za pierwsze półrocze, jak i prognozy za cały rok 2009 wskazują na ponad dwukrotny spadek nakładów inwestycyjnych względem roku ubiegłego. Zarządy stref przywidują, że w 2009 roku nakłady inwestycyjne nieznacznie przekroczą 4,5 mld zł, podczas gdy rok wcześniej wyniosły 10,6 mld zł. Skumulowane nakłady inwestycyjne do końca 2009 roku wzrosną zaledwie o 8% (prawie trzy razy mniej niż wyniosła dynamika w latach ). Nakłady inwestycyjne w mln PLN % 0% 0% % -50% (prognoza)* -100% I-VI I-XII Procentowa zmiana względem roku poprzedniego * dla Krakowskiej SSE, Mieleckiej SSE, Starachowickiej SSE, Tarnobrzeskiej SSE i Warmińsko- -Mazurskiej SSE podane wartości są średnią arytmetyczną wielkości maksymalnej i minimalnej wskazanej przez zarząd strefy Źródło: Opracowanie własne KPMG na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki (2007 i 2008) oraz odpowiedzi SSE (2009) W 2009 roku tylko strefa katowicka zdoła utrzymać poziom nakładów inwestycyjnych na poziomie przekraczającym 1 mld zł (zgodnie z prognozami zarządu 1,5 mld zł). Żadna z 14 SSE nie odnotuje nawet minimalnego wzrostu nakładów inwestycyjnych w porównaniu z 2008 rokiem. Najbardziej dotkliwie rok 2009 rok odczują strefy słupska i suwalska. Nakłady inwestycyjne mogą spaść tam nawet o około 95% w porównaniu z nakładami w 2008 roku, osiągając tym samym poziom najniższy ze wszystkich 14 stref (nakłady inwestycyjne w wysokości 5 mln zł w strefie słupskiej oraz 17 mln w suwalskiej). Najmniejszy spadki, nieprzekraczające 40%, poza Katowicką SSE (spadek o 28% względem nakładów w 2008 roku) zanotuje Pomorska SSE (spadek o 34%) i Warmińsko-Mazurska SSE (spadek o 37%). Zdaniem ankietowanych zarządów stref zaistniała sytuacja jest wynikiem dużej niepewności i ostrożności przy podejmowaniu decyzji biznesowych. Wydłużające się procesy decyzyjne

15 Specjalne strefy ekonomiczne 15 powodują odkładanie inwestycji do nadejścia pierwszych symptomów poprawy koniunktury lub nawet rezygnację z wcześniejszych planów. Zarządy stref legnickiej, łódzkiej i tarnobrzeskiej zwróciły również uwagę na ograniczanie inwestycji ze względu na trudności z finansowaniem, w tym z pozyskiwaniem kredytów. Nakłady inwestycyjne w poszczególnych SSE (w mln zł) % % kamiennogórska katowicka kostrzyńsko- -słubicka % % -56% krakowska -61% legnicka łódzka -55% -63% mielecka -34% pomorska słupska -96% starachowicka -44% suwalska % -95% 90 tarnobrzeska wałbrzyska -72% -37% warmińsko- -mazurska -20% -40% -60% -80% -100% -120% (prognoza)* Procentowa zmiana w 2009 r. * dla Krakowskiej SSE, Mieleckiej SSE, Starachowickiej SSE, Tarnobrzeskiej SSE i Warmińsko- -Mazurskiej SSE podane wartości są średnią arytmetyczną wielkości maksymalnej i minimalnej wskazanej przez zarząd strefy Źródło: Opracowanie własne KPMG na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki (2008) oraz odpowiedzi SSE (2009)

16 16 Specjalne strefy ekonomiczne 4.3 Miejsca pracy Kryzys spowolnił tempo powstawania nowych miejsc pracy w strefach. Na koniec grudnia 2008 r. we wszystkich 14 SSE pracowało ponad 210 tys. osób, 15% więcej niż rok wcześniej. W 2009 roku według naszych prognoz stan zatrudnienia nieznacznie się zmniejszy (-2%). Spadek ten jest jednak dużo mniejszy niż spadek nowych zezwoleń czy nakładów inwestycyjnych w strefach. Można przyjąć, że w czasie kryzysu firmy utrzymują zatrudnienie na niezmienionym poziomie, a redukcja jest ostatecznością. Potwierdzają to wyniki ankiet wśród przedsiębiorców działających w strefach. W zdecydowanej większości (blisko 60% firm) respondenci nie przewidują zmian w zatrudnieniu, co czwarta firma planuje wzrost zatrudnienia, a zaledwie co szósta redukcję.

17 Specjalne strefy ekonomiczne 17 Zatrudnienie w strefach % % % 20% 10% % 0% (prognoza)* Stan na 31 grudnia Procentowa zmiana względem roku poprzedniego * wobec braku danych dla Pomorskiej SSE i Warmińsko-Mazurskiej SSE założono brak zmian w zatrudnieniu względem roku 2008 Źródło: Opracowanie własne KPMG na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki (2007 i 2008) oraz odpowiedzi SSE (2009)

18 Specjalne strefy ekonomiczne W 2007 roku wszystkie strefy zanotowały wzrost zatrudnienia, a średnia dynamika wzrostu wyniosła ponad 27%. W roku 2008 roku przyrost zatrudnienia nie był już tak wysoki, średnio wyniósł blisko 15%. Najwyższe wartości osiągnął w strefach: krakowskiej (38%), łódzkiej (29%) i kostrzyńsko-słubickiej (28%), a strefa kamiennogórska, jako jedyna, zanotowała spadek zatrudnienia (o ponad 11%). W 2009 roku z uwagi na spowolnienie gospodarcze przedsiębiorcy o wiele ostrożniej planują zatrudnienie. Tylko cztery strefy przewidują wzrost: krakowska (15% wzrostu), warmińsko-mazurska (10%), łódzka (7%) oraz tarnobrzeska (2%). Pozostałe strefy planują pod koniec 2009 roku stan zatrudnienia na poziomie nieznacznie niższym niż w roku ubiegłym. Największy spadek, o 7%, jest przewidywany w strefie kostrzyńsko-słubickiej. Zatrudnienie w strefach kamiennogórska % -6% katowicka kostrzyńsko- -słubicka krakowska % 15% legnicka -5% 7% łódzka % mielecka pomorska** słupska -5% -3% -5% starachowicka suwalska % tarnobrzeska % 10% wałbrzyska warmińsko- -mazurska 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% r. (prognoza)* Dynamika * dla Kamiennogórskiej SSE, Krakowskiej SSE, Łódzkiej SSE, Starachowickiej SSE i Tarnobrzeskiej SSE podane wartości są średnią arytmetyczną wielkości maksymalnej i minimalnej wskazanej przez zarząd strefy ** brak prognozy na 2009 rok Źródło: Opracowanie własne KPMG na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki (2008) oraz odpowiedzi SSE (2009)

19 Specjalne strefy ekonomiczne 19 5 SSE w ocenie działających na ich terenie przedsiębiorstw 5.1 Ocena SSE Podobnie jak w poprzednim roku, poprosiliśmy inwestorów działających w specjalnych strefach ekonomicznych o dokonanie subiektywnej oceny swojej strefy za pomocą pięciostopniowej skali ( bardzo dobrze, dobrze, średnio, słabo lub bardzo słabo ). Prawie 80% respondentów oceniło swoje strefy pozytywnie. Zdecydowanie najlepiej wypadła Wałbrzyska SSE, uzyskując komplet ocen pozytywnych i wyraźnie poprawiając swoją pozycję sprzed roku, chociaż poziom ocen bardzo dobrych obniżył się w porównaniu do ubiegłorocznej edycji badania. Bardzo dobry wynik powyżej 90% ocen pozytywnych uzyskały strefy: katowicka i kostrzyńsko-słubicka. Tu również widoczny jest duży postęp względem ubiegłorocznej edycji badania (wzrost z 63,6% do 96% ocen pozytywnych w przypadku Katowickiej SSE oraz z 72,2% do 92% w przypadku Kostrzyńsko-Słubickiej SSE). Strefa kostrzyńsko-słubicka zanotowała również bardzo wysoki udział ocen bardzo dobrych, ustępując pod tym względem jedynie strefie krakowskiej (odpowiednio 42% i 60%). Wyraźnie poniżej średniej uplasowały się natomiast cztery strefy: suwalska, kamiennogórska, pomorska oraz słupska. W roku poprzednim strefy te również uzyskały wyniki poniżej średniej.

20 100% 96% 92% 90% 88% 83% 83% 80% 78% 75% 74% 20 Specjalne strefy ekonomiczne Proszę ogólnie ocenić strefę, w której działa Państwa firma 60% 42% 38% 47% 44% 44% 40% 27% 26% 20% 17% 25% 22% 13% 24% 20% 22% 0% 0% wałbrzyska katowicka kostrzyńsko- -słubicka tarnobrzeska mielecka łódzka starachowicka krakowska warmińsko- -mazurska legnicka średnia suwalska kamiennogórska pomorska słupska Ocena bardzo dobra i dobra Ocena bardzo dobra N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG Jak oceniają Państwo strefę, w której działa Państwa firma? Zapewnienie koniecznej infrastruktury, np. media, drogi Przygotowanie terenów inwestycyjnych Współpracę strefy z władzami lokalnymi Dodatkowe usługi, np. ochronę, transport, obsługę prawną w strefie 76% 18% 74% 12% 72% 9% 48% 18% N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG Pozytywnie Negatywnie

21 Specjalne strefy ekonomiczne 21 Trzy na cztery badane firmy pozytywnie oceniają infrastrukturę oraz przygotowanie terenów inwestycyjnych w strefie, w której działają. Ponad 90% ocen pozytywnych uzyskały strefy kostrzyńsko-słubicka oraz wałbrzyska. Najsłabiej oceniono strefę słupską. Współpracę strefy z władzami lokalnymi pozytywnie ocenia 72% wszystkich respondentów. Najwyżej ocenili ją inwestorzy ze strefy krakowskiej (komplet ocen pozytywnych) oraz ze strefy wałbrzyskiej (ponad 90%). Natomiast mniej niż połowa przebadanych firm wydała korzystną opinię na temat dodatkowych usług, takich jak ochrona, transport czy obsługa prawna w strefie. Najlepiej wypadła tu strefa wałbrzyska (73% firm z tej strefy dało pozytywną ocenę) oraz katowicka (70%). Najsłabiej natomiast wypadła strefa łódzka oraz ponownie strefa słupska. 5.2 Zasoby ludzkie w SSE Zasoby ludzkie, począwszy od menedżerów, inżynierów, a skończywszy na robotnikach i pracownikach administracji, są jednym z kluczowych elementów warunkujących rozwój firmy i jej pozycję na rynku. Co roku sprawdzamy, jak inwestorzy oceniają dostępność oraz kwalifikacje zasobów ludzkich w specjalnych strefach ekonomicznych. W stosunku do ubiegłorocznej edycji badania sytuacja pod względem dostępności pracowników uległa wyraźnej poprawie. Inwestorzy dużo pozytywniej niż rok wcześniej ocenili dostępność zarówno menedżerów (wzrost z 52% do 66% ocen pozytywnych), inżynierów (wzrost z 44% do 55%), jak również robotników i pracowników administracji (wzrost z 74% do 81%). Menedżerów najłatwiej można znaleźć w strefie kamiennogórskiej, krakowskiej i pomorskiej (około 80% ocen pozytywnych). Dostępność inżynierów oceniono najwyżej w strefie krakowskiej (80%). Natomiast dostępność robotników i pracowników administracyjnych uzyskała najlepsze oceny w Mieleckiej SSE (100% inwestorów wypowiedziała się pozytywnie), Kostrzyńsko-Słubickiej SSE oraz Starachowickiej SSE (po 92%). Jak oceniają Państwo dostępność pracowników w strefie, w której działa Państwa firma? Menedżerów Inżynierów Robotników / pracowników administracyjnych 66% 16% 55% 17% 81% 10% Pozytywnie Negatywnie N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

22 22 Specjalne strefy ekonomiczne Kwalifikacje pracowników również zostały ocenione pozytywnie. Najlepsze noty inwestorzy działający w strefach wystawili robotnikom oraz pracownikom administracyjnym (61% ocen pozytywnych i tylko 5% ocen negatywnych). Nieco niższe, choć również wysokie oceny otrzymali menedżerowie (57% pozytywnych i 6% negatywnych) oraz inżynierowie (odpowiednio 52% i 8%). W strefie mieleckiej odsetek ocen pozytywnych dla kwalifikacji robotników i pracowników administracyjnych wyniósł 100%, a w strefie krakowskiej 80%. W obu tych strefach oraz w strefie słupskiej najwyżej oceniono również kwalifikacje menedżerów (strefa mielecka 81%, strefa krakowska i słupska 80%). Inżynierowie najwyżej zostali ocenieni w strefie katowickiej (70% ocen pozytywnych). Najniżej kwalifikacje menedżerów oraz robotników i pracowników administracyjnych oceniono w strefie suwalskiej (zaledwie 20% i 33% ocen pozytywnych), a inżynierów w strefie łódzkiej (22% ocen pozytywnych). Jak oceniają Państwo ogólne kwalifikacje pracowników w strefie, w której działa Państwa firma? Menedżerów Inżynierów Robotników / pracowników administracyjnych 11% 46% 6% 8% 44% 8% 14% 47% 5% Bardzo dobrze Dobrze Słabo i bardzo słabo N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG U menedżerów najwyżej ocenianymi kwalifikacjami są wiedza i wykształcenie (65% ocen pozytywnych), umiejętności społeczne (65%) oraz mobilność (64%). Ponad połowa respondentów pozytywnie ocenia również ich doświadczenie zawodowe (53%) oraz aktywność, przedsiębiorczość i innowacyjność (53%). Najsłabiej wypadła znajomość języków obcych (45%), ale tu również oceny pozytywne przeważają nad negatywnymi. Wiedzę i wykształcenie najwyżej oceniono u menedżerów w strefie krakowskiej (aż 80% wskazań pozytywnych). Umiejętności społeczne natomiast w strefie legnickiej (88%) oraz mieleckiej (81%). Mobilność, doświadczenie zawodowe i znajomość języków obcych menedżerów najwyżej ocenili inwestorzy ze strefy krakowskiej (odpowiednio 100%, 80% i 80% ocen pozytywnych). Aktywność, przedsiębiorczość i innowacyjność to domena menedżerów z Legnickiej SSE (75% ocen pozytywnych). Menedżerowie ze strefy suwalskiej otrzymali najmniejszy odsetek ocen pozytywnych w większości kategorii.

23 Specjalne strefy ekonomiczne 23 Jak oceniają Państwo menedżerów w strefie, w której działa Państwa firma? Wiedza i wykształcenie Umiejętności społeczne Mobilność Doświadczenie zawodowe Aktywność, przedsiębiorczość i innowacyjność 16% 49% 2% 14% 51% 4% 18% 46% 5% 11% 42% 4% 14% 39% 6% Znajomość języków obcych 11% 34% 11% Bardzo dobrze Dobrze Słabo i bardzo słabo N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG Kwalifikacje inżynierów zostały ocenione podobnie jak kwalifikacje menedżerów: najwyżej wiedza i wykształcenie (65% ocen pozytywnych), nieco słabiej umiejętności społeczne (58%), mobilność i doświadczenie zawodowe (po 52%), a najsłabiej znajomość języków obcych (37%). Wiedzę i wykształcenie inżynierów najwyżej oceniono w Mieleckiej SSE (94% wskazań pozytywnych). Inwestorzy z Warmińsko-Mazurskiej SSE docenili wysokie kwalifikacje inżynierów w zakresie doświadczenia zawodowego (89%), umiejętności społecznych (78%) oraz znajomości języków obcych (67%). Mobilność inżynierów, podobnie jak to miało miejsce w przypadku menedżerów, pozytywnie oceniło 100% respondentów ze strefy krakowskiej. Aktywność, przedsiębiorczość i innowacyjność to natomiast domena inżynierów ze Słupskiej SSE (80% ocen pozytywnych). Jak oceniają Państwo inżynierów w strefie, w której działa Państwa firma? Wiedza i wykształcenie Umiejętności społeczne Mobilność Doświadczenie zawodowe Aktywność, przedsiębiorczość i innowacyjność Znajomość języków obcych 14% 51% 2% 14% 44% 5% 4% 48% 5% 14% 38% 4% 9% 40% 6% 7% 30% 14% N=170 Bardzo dobrze Dobrze Słabo i bardzo słabo Źródło: Opracowanie własne KPMG

24 24 Specjalne strefy ekonomiczne W tym roku postanowiliśmy również spytać respondentów o to, w jaki sposób władze lokalne, zarząd strefy lub pobliskie ośrodki naukowe wspierają inwestorów w pozyskiwaniu siły roboczej. Blisko 70% respondentów wypowiedziało się negatywnie utrzymując, że nie otrzymują lub raczej nie otrzymują wsparcia w pozyskiwaniu pracowników. Pozostali respondenci, zapytani o formę otrzymywanej pomocy, najczęściej wymieniali dostosowywanie programów nauczania do potrzeb biznesu, oferowanie aktywnych form poszukiwania nowych pracowników czy wspomaganie procesu przekwalifikowania się pracowników i bezrobotnych. Wyraźnie jednak widać, że oczekiwania inwestorów w tej istotnej kwestii pozostają w dużym stopniu niezaspokojone. Co prawda zarządy SSE nie są od tego, aby pełnić funkcje agencji rekrutacyjnej, niemniej jednak mogą odegrać rolę pośrednika pomiędzy inwestorami a lokalnymi urzędami pracy, zachęcając obie strony do efektywniejszej współpracy. Czy władze lokalne, zarząd SSE lub pobliskie uczelnie / szkoły wspierają Państwa w pozyskiwaniu pracowników 13% Tak 28% 21% Raczej tak 38% Raczej nie Nie N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

25 Specjalne strefy ekonomiczne Infrastruktura w SSE Podstawowym środkiem transportu w strefach pozostaje transport drogowy. Blisko 60% respondentów ocenia go dobrze lub bardzo dobrze. Najwyższe noty zgromadziła pod tym względem strefa kostrzyńsko-słubicka i słupska. Inwestorzy strefy katowickiej w 70% pozytywnie ocenili transport drogowy i żaden nie ocenił go negatywnie. Należy jednak zwrócić uwagę, że pojedynczy respondenci nadal wskazywali na bardzo słabą dostępność lub wręcz brak tego podstawowego środka transportu. Transport kolejowy w strefach pozytywie ocenia tylko 23% inwestorów, najwyżej (44% ocen pozytywnych) przedsiębiorcy z Pomorskiej SSE. Warto zaznaczyć, że nadal blisko połowa inwestorów wskazuje na znaczne niedobory w tym obszarze. W porównaniu do ubiegłorocznej edycji badania zanotowaliśmy pogorszenie ocen dotyczących transportu kolejowego. Prawdopodobnie ma to związek z zamykaniem nierentownych, lokalnych połączeń przez Polskie Koleje Państwowe, co utrudnia transport w strefie. W Słupskiej SSE aż 80% respondentów uznało transport kolejowy za bardzo słaby lub nieprzydatny. Transport lotniczy i wodny wypadają najsłabiej. Inwestorzy oceniają obie formy transportu albo jako niedostępne w ogóle, albo bardzo słabe w szczególności dotyczy to transportu wodnego. Warto jednak zauważyć, że z roku na rok oceny inwestorów są coraz lepsze. Świadczy to o rosnącej atrakcyjności tych form transportu. Inwestorzy Krakowskiej SSE docenili rosnącą liczbę lokalnych i międzynarodowych połączeń lotniczych i aż 40% z nich pozytywnie ocenia tę formę transportu.

26 26 Specjalne strefy ekonomiczne Jak oceniają Państwo dostępność poszczególnych form transportu w strefie, w której działa Państwa firma? Drogowy Kolejowy Lotniczy Wodny 17% 42% 30% 5% 3% 3% 4% 19% 11% 14% 48% 4% 4% 9% 13% 12% 58% 4% 4% 5% 9% 79% 3% Bardzo dobra, zlokalizowana na terenie strefy Średnia, średni dojazd, średnia odległość Brak / nieprzydatna Dobra, łatwy dojazd, bliska odległość Słaba, trudny dojazd, bardzo duża odległość Nie wiem / trudno powiedzieć N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG Badane firmy bardzo dobrze oceniły dostępność mediów na terenie stref, w których działają. Właściwie wszystkie media, o które spytaliśmy, były dostępne dla ponad 90% inwestorów biorących udział w badaniu. Jedynie pojedynczy inwestorzy wskazywali na braki w zaopatrzeniu w prąd (strefa starachowicka) i wodę (strefa słupska oraz warmińsko-mazurska). Niektórzy zgłaszali problemy z dostępem do kanalizacji (stefy pomorska i tarnobrzeska), łącza telefonicznego (strefa wałbrzyska) i internetowego (strefy łódzka i katowicka). Inwestorzy ze stref: kamiennogórskiej, krakowskiej, mieleckiej i legnickiej nie zgłosili żadnych problemów z dostępem do mediów. Jakie media są dostarczane do Państwa firmy? Prąd 99,4% Woda Kanalizacja 96,5% 97,1% Telefon 95,3% Internet (szybkie łącze) 94,7% N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

27 Specjalne strefy ekonomiczne Korzyści i koszty prowadzenia działalności gospodarczej w SSE Rok temu na pytanie, z jakimi problemami spotykają się firmy działające w strefach, których mogłyby uniknąć poza SSE, inwestorzy najczęściej wskazywali przeszkody prawne oraz niejasności wynikające z przepisów podatkowych. W tej edycji badania największym problemem okazały się natomiast dodatkowe koszty związane z działalnością w SSE (wzrost o ponad 15 punktów procentowych w stosunku do ubiegłego roku). Koszty takie, szczególnie doskwierające w czasie dekoniunktury, mogą być związane z koniecznością dowozu pracowników do zakładów i fabryk zlokalizowanych w SSE czy trudniejszym dostępem do wybranych usług. Przepisy regulujące działalność na terenie specjalnych stref ekonomicznych mogą również generować dodatkowe koszty o charakterze księgowym, podatkowym lub prawnym. Dopiero na drugiej pozycji ze spadkiem o blisko 5 punktów procentowych względem 2008 roku uplasowały się przeszkody prawne i niejasności podatkowe. Blisko 30% inwestorów sygnalizuje problemy we współpracy w ośrodkami badawczymi. Rok wcześniej problem ten dotykał zaledwie 16% przedsiębiorstw. Niedobory kadr jeszcze niedawno stanowiły problem dla 35% firm, dziś w obliczu kryzysu odsetek ten spadł do 21%. Ograniczona powierzchnia na rozwój firmy oraz współpraca z samorządami lokalnymi lub zarządami stref już w roku ubiegłym stanowiły przeszkodę dla mniej niż co piątego respondenta i pod tym względem niewiele się zmieniło. Coraz wyższy odsetek inwestorów (w tym roku 17%, a w %) nie doświadcza żadnych problemów, na które nie byliby narażeni, działając poza SSE. Z jakimi problemami spotkali się Państwo w strefie, których prawdopodobnie nie doświadczyliby Państwo w takim stopniu, działając poza strefą? Dodatkowe koszty Przeszkody prawne / niejasność przepisów, np. podatkowych 41% 45% Brak / niski poziom współpracy z ośrodkami badawczymi 28% Słabo rozwinięta infrastruktura Niedobory kadr Ograniczona powierzchnia na rozwój firmy Współpraca z samorządem lokalnym / zarządem strefy 24% 21% 18% 15% Inne 8% Brak problemów 17% N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

28 28 Specjalne strefy ekonomiczne Pomimo zgłaszanych problemów firmy są na ogół zadowolone z prowadzenia działalności na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Ponad 90% respondentów oceniło decyzję o wejściu do strefy jako trafną lub raczej trafną. Jest to poziom nawet nieznacznie wyższy niż w ubiegłorocznej edycji badania. Najbardziej zadowoleni z decyzji o rozpoczęciu działalności w specjalnych strefach ekonomicznych okazują się być inwestorzy ze stref: tarnobrzeskiej, mieleckiej, łódzkiej, kostrzyńsko-słubickiej i krakowskiej (100% procent ocen pozytywnych). Jednostkowe oceny negatywne pojawiły się w odniesieniu do stref: katowickiej, legnickiej, wałbrzyskiej i warmińsko- -mazurskiej. W większości wypadków wynikało to z niezadowalającego stanu dostępnej infrastruktury. Czy z dzisiejszej perspektywy decyzja o rozpoczęciu działalności w SSE była: 4% 2% Trafna 30% Raczej trafna 64% Raczej nietrafna Nietrafna N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG Ponad połowa firm, działając w specjalnej strefie ekonomicznej odniosła korzyści finansowe, wynikające między innymi z ulg podatkowych. Co ósma firma wskazuje na korzyści organizacyjno- -operacyjne związane z pomocą ze strony władz SSE oraz władz samorządowych. Co siódma natomiast odniosła korzyści zarówno finansowe, jak i organizacyjno-operacyjne. Tylko jedna na sześć firm działających w SSE twierdzi, że koszty wynikające z wejścia do strefy przewyższyły łączne korzyści. Oznacza to, że dla tych firm decyzja o wejściu do strefy nie znalazła uzasadnienia finansowego. Jakie korzyści odnieśli Państwo, działając dotychczas w SSE? 15% 17% 12% 56% Głównie finansowe Głównie organizacyjne/operacyjne Zarówno finansowe, jak i organizacyjno-operacyjne Łączne korzyści okazały się mniejsze od łącznych kosztów wejścia do strefy N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

29 Specjalne strefy ekonomiczne Kwestie podatkowe w SSE Niejasne przepisy podatkowe odnoszące się do działalności w SSE powodują, iż przedsiębiorcy praktycznie od powstania SSE borykają się z problemami dotyczącymi ich interpretacji. Nie jest więc zaskoczeniem, że na ten obszar najwięcej, bo ponad połowa, przedsiębiorców zwróciło uwagę. Największe problemy z interpretacją przepisów podatkowych dotyczących zwolnień mają przedsiębiorcy z Pomorskiej SSE (77%). Najmniej problemów sygnalizują ankietowani ze Starachowickiej SSE (25%). Kolejnym problematycznym obszarem wskazywanym przez respondentów jest konieczność rozdzielania działalności opodatkowanej od działalności zwolnionej (46% wskazań) wynika to głównie z różnorodności prowadzonej przez przedsiębiorców działalności pod kątem przedmiotowym (zwolnione mogą być tylko dochody z działalności określonej w zezwoleniu) oraz terytorialnym (zwolnione mogą być tylko dochody z działalności prowadzonej na terenie SSE). Najczęściej tę odpowiedź wskazywali inwestorzy z Legnickiej SSE, Katowickiej SSE i Pomorskiej SSE (odpowiednio 63%, 61% i 60% wskazań). Rzadziej problemy z rozdzieleniem działalności opodatkowanej od zwolnionej mieli przedsiębiorcy ze strefy krakowskiej (20%). Co czwarty ankietowany sygnalizuje problemy z ustaleniem wysokości kwoty zwolnienia podatkowego. Najczęściej tę odpowiedź wskazywali przedsiębiorcy z Legnickiej SSE (50%). Najlepiej radzą sobie z ustaleniem wysokości kwoty zwolnienia inwestorzy ze Starachowickiej SSE (tylko nieco ponad 8% miało z tym problemy). Co piąty ankietowany wskazał problemy z rozliczeniem straty podatkowej. Pojawiły się również pojedyncze głosy dotyczące szybko zmieniających się przepisów podatkowych, niespójności ustaw podatkowych oraz problemów wynikających ze zmiany warunków posiadanego zezwolenia w związku z kryzysem. Ponad jedna trzecia inwestorów nie miała żadnych problemów ze zwolnieniami podatkowymi wynikającymi z funkcjonowania w specjalnej strefie ekonomiczniej. Jakie są podstawowe problemy Państwa firmy związane ze zwolnieniami podatkowymi wynikającymi z działalności w strefie? Interpretacja przepisów podatkowych dotyczących zwolnień Konieczność rozdzielenia kosztów i przychodów opodatkowanych oraz kosztów i przychodów zwolnionych 46% 51% Ustalenie wysokości kwoty zwolnienia Rozliczenie straty podatkowej 21% 25% Brak problemów 34% Inne 8% N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

30 30 Specjalne strefy ekonomiczne Zaledwie 29% inwestorów korzysta z innych niż zwolnienie z podatku form pomocy publicznej. Największy odsetek, aż 60%, w Suwalskiej SSE, a najmniejszy, zaledwie nieco ponad 8%, w strefie starachowickiej. Najbardziej popularne jest zwolnienie z podatku od nieruchomości (57% wskazań) oraz dotacje na inwestycje (47%). Co piąty ankietowany inwestor korzysta z dotacji na prace badawczo-rozwojowe oraz szkolenia personelu. Aby w pełni wykorzystywać dostępne źródła pomocy publicznej na działalność i korzystać z różnych form pomocy, należy jednak pamiętać, że po stronie przedsiębiorców rodzi to konieczność samodzielnego monitorowania poziomu wykorzystywanej pomocy publicznej, aby nie przekroczyć dozwolonych limitów. Czy w związku z inwestycją zlokalizowaną w SSE korzystają Państwo z innych form pomocy publicznej niż zwolnienie z podatku dochodowego? Jeśli tak, z jakich? 29% 71% Zwolnienie z podatku od nieruchomości Dotacja na inwestycje 47% 57% Tak Nie Dotacja na prace badawczo-rozwojowe Dotacja na szkolenie personelu Inne 20% 18% 16% N=170 N=49 Źródło: Opracowanie własne KPMG

31 Specjalne strefy ekonomiczne Przyszłość SSE W porównaniu z ubiegłorocznym badaniem do blisko 30% zwiększyła się grupa inwestorów utrzymujących, że atrakcyjność SSE będzie w przyszłości malała. Odsetek inwestorów uważających przeciwnie zmniejszył się do 21%. Najbardziej optymistycznymi okazali się inwestorzy ze Starachowickiej SSE (50% przewiduje wzrost atrakcyjności stref), a najbardziej pesymistyczni inwestorzy ze Słupskiej SSE (60% wskazań na spadek atrakcyjności stref). Równocześnie z 30% do ponad połowy wzrosła liczba ankietowanych przekonanych, że w najbliższych latach atrakcyjność specjalnych stref ekonomicznych utrzyma się na dotychczasowym poziomie. Atrakcyjność specjalnych stref ekonomicznych będzie w najbliższych latach: 21% rosła 50% malała 29% nie zmieni się N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

32 32 Specjalne strefy ekonomiczne Blisko 90% inwestorów deklaruje, że poleciliby swojemu partnerowi biznesowemu lub kontrahentowi specjalną strefę ekonomiczną, w której sami działają. Ze stref: mieleckiej, kostrzyńsko-słubickiej i krakowskiej wszyscy inwestorzy odpowiedzieli twierdząco (100% odpowiedzi tak lub raczej tak. Pytani o uzasadnienie takiej odpowiedzi respondenci najczęściej wskazywali na przyjazny i pomocny zarząd danej strefy oraz dostępność zasobów ludzkich. Blisko jedna trzecia firm wymieniła relatywnie niskie koszty prowadzenia działalności w SSE, dobrze rozwiniętą infrastrukturę oraz przyjazne i pomocne władze lokalne. Czy poleciliby Państwo swojemu kontrahentowi lub partnerowi biznesowemu SSE, w której działacie? 11% Odsetek firm, które poleciłyby swojemu kontrahentowi lub partnerowi biznesowemu SSE, w której działa 32% 57% Tak Raczej tak Nie kostrzyńsko-słubicka krakowska mielecka tarnobrzeska starachowicka katowicka pomorska warmińsko-mazurska średnia legnicka wałbrzyska łódzka kamiennogórska suwalska słupska 100% 100% 100% 95% 92% 91% 89% 89% 89% 88% 87% 83% 78% 73% 60% N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG

33 Specjalne strefy ekonomiczne 33 Blisko połowa respondentów zapowiedziała nowe inwestycje na terenie specjalnych stref ekonomicznych w Polsce w ciągu najbliższych 2-3 lat. W najlepszej sytuacji wydają się być strefy legnicka, katowicka oraz tarnobrzeska. Najmniejszy odsetek badanych firm zapowiedział inwestycje w strefie łódzkiej. Czy planują Państwo nowe inwestycje na terenie tej lub innej SSE w najbliższych 2-3 latach? legnicka katowicka tarnobrzeska mielecka starachowicka pomorska średnia kamiennogórska krakowska słupska kostrzyńsko-słubicka suwalska wałbrzyska warmińsko-mazurska łódzka 88% 12% 65% 35% 65% 35% 63% 37% 58% 42% 56% 44% 48% 52% 44% 56% 40% 60% 40% 60% 33% 67% 33% 67% 33% 67% 33% 67% 17% 83% Tak Nie N=170 Źródło: Opracowanie własne KPMG