KREATORZY INNOWACJI 2013

Transkrypt

1 KREATORZY INNOWACJI 2013

2 SPIS TREŚCI Wstęp Zdowsze, lepsze lminty Piewszy polski jcht oceniczny wykonny w technologii vcuum infusion Jk dził k Anliz wybnych czynników molekulnych związnych z inwzją i pzezutowniem u choych n k piesi Zdlny ehbilitnt System bezpzewodowego monitoowni choych z pzewlekłą niewydolnością sec, w czsie ehbilitcji kdiologicznej w wunkch domowych Zwidowc doskonły Opcownie, wykonnie i bdni systemu lekkiego bezzłogowego sttku powietznego pionowego sttu i lądowni Ztzymć fle Nowy sposób ochony bzegów pzed flmi moskimi Znuz się w dźwiękowym kjobzie Opcownie metody nuki oientcji pzestzennej w dużym mieście dl osób niewidomych z wykozystniem dźwięków śodowisk Robot do cznej oboty Mobilny obot inspekcyjny pzeznczony do pcy w ejonch zgożonych wybuchem Co płonie w płomieniu? System pojemnościowej tomogfii komputeowej do wizulizcji płomieni Jzd bdziej zeczywist od pwdziwej Symultoy do szkoleni kieowców utobusów oz pojzdów ciężowych Cł gm lokomotyw Uniwesln lokomotyw elektyczn, wielosystemow o budowie modułowej, n pędkość powyżej 200 km/h

3 Wstęp Wspcie polskich jednostek nukowych oz pzedsiębiostw w ozwijniu ich zdolności do twozeni i wykozystywni ozwiązń optych n wynikch bdń nukowych w celu ndni impulsu ozwojowego gospodce i z kozyścią dl społeczeństw. Z pwdziwą pzyjemnością oddję w Pństw ęce k- specjlnych. Koplniny obot z powodzeniem zstępuje tlog pojektów kjowych Nodowego Centum Bdń góników, kieowcy ciężówek mogą doskonlić swo- i Rozwoju. Zpezentowne n ktch ktlogu pojekty je umiejętności znim jeszcze wyjdą n polskie dogi. to tylko nieliczne z dziłń i pzedsięwzięć wspienych Innowcyjn lokomotyw nie stnie w polu kiedy pzez NCBR, w któych udowdnimy, że współpc zbknie pądu - wykozyst npęd splinowy. Wielu nuki z biznesem jest nie tylko możliw, le i opłcl- choych zysk też sznsę n popwę jkości życi i do- n dl obu ston oz że w Polsce nie bk ketywnych stęp do skuteczniejszych metod leczeni. nukowców i pzedsiębioców, mjących w sobie duch Pofeso Jn Czochlskiego, któego ok włśnie Wysiłki polskich ketoów innowcyjności doceni już obchodzimy. To dzięki nim Polsk coz skuteczniej kon- świt, o czym świdczą pzyznwne odzimym wynlz- kuuje ze świtowymi potenttmi w zkesie innowcji. kom ngody i ptenty. Zchęcjąc Pństw do lektuy wyżm ndzieję, że zyskją one tkże symptię n- Już dzisij nowoczesne polskie bezzłogowe sttki po- szego społeczeństw i stną się inspicją do dlszego wietzne pionowego sttu i lądowni znjdują zsto- dziłni i zcieśnini współpcy nuki z pzemysłem. sownie w wojsku, policji i innych jednostkch służb Dyekto Nodowego Centum Bdń i Rozwoju 4 5

4 j. hi Ychts KOT s. Beneficjent: Delp Obsz ws pci: P ojekty celo Wto we ść p ojekt u: 2 8 Okes elizcji: od 2008 do Pełn nz w wykonny pojektu: Piewszy po w technolo gii vcuum lski jcht ocenicz ny infusion ,00 P LN Lepsze włsności wytzymłościowe to tkże większe Ten ogniczny związek chemiczny dostje się do ogni- bezpieczeństwo dl użytkowników konstukcji kompozy- zmu człowiek pzez ukłd oddechowy i skóę. Jego nd- Zdowsze, lepsze lminty towych. Wielką zletą pocesu vcuum infusion jest moż- mi może powdzić do mskości wątoby, wywoływć liwość otzymywni kdłubów i pokłdów jchtów (lub zwoty głowy, zbuzeni ównowgi, osłbienie, bóle ich fgmentów) typu sndwich w jednym pocesie. głowy, zmęczenie, newowość, tkże pożenie gónych Podukcj jchtów wymg npwdę nowoczesnych Mniej toksycznie dóg oddechowych i zbuzeni widzeni. To substncj technologii. Wżne, by były one jk njbdziej wydjne, podejzewn o dziłnie kotwócze, dziłjąc toksycznie n ukłd pokmowy, neki i ukłd oddechowy. Smo więc ogniczenie ekspozycji ludzi n jej dziłnie tnie, le i bezpieczne dl użytkowników łodzi. Otzymne tą metodą kdłuby i pokłdy są lżejsze. Dzięki wte jest wpowdzeni nowej metody podukcji lmi- A jeśli pzy tym popwią się włściwości jchtu st- temu możn budowć szybsze jchty lub jchty motoowe ntów. nie się on lżejszy i szybszy tym lepiej! npędzne silnikmi o mniejszej mocy i mniejszym cuum infusion zstosown pzez fimę Delphi Ychts. Wytzymłe kompozyty Jej pzełomowość doceniło Nodowe Centum Bdń Technologi infuzji (ng. vcuum infusion) pozwl i Rozwoju, dofinnsowując pojekt Piewszy polski jcht uzyskć bdzo wysokie pmety kompozytu. Robi oceniczny, wykonny w technologii vcuum infusion. się to ukłdjąc, w fomie pokytej żelkotem, kolej- I nnowcyjną technologią podukcji lmintów jest v- zużyciu pliw. Zbudownie jchtu tą technologią jest Pzy użyciu technologii vcuum infusion fim Delphi o 30 poc. mniej pcochłonne. O połowę skc się też Ychts wypodukowł piewszy polski jcht oceniczny cykl podukcji kdłubów. Dodtkowo metod vcuum o nzwie Delphi 47. Jcht ten posid bdzo dobe infusion, w poównniu do stnddowej podukcji włściwości nutyczne i cechuje się wysokim komfotem jchtów w fomch otwtych, pozwl ż o 94 poc. użytkowni. Wykonny zostł w wesji mtosko- zedukowć emisję styenu wydzieljącego się z żywicy. -czteowej, stnowiąc kompomis wnętz z wygodną messą oz kbinmi dl 10 osób. ne wstwy zbojeni n sucho (bez żywicy). NstępN czym on poleg? Kdłuby jchtów podukuje się nie ukłd się instlcje umożliwijące ozpowdzenie z mteiłów kompozytowych, czyli twozyw powstjących żywicy, knły wtysku żywicy i knły, któymi będzie od- z połączeni dwóch mteiłów o óżnych włściwościch sysne powietze. Wytwzjąc póżnię, pzy pomocy óż- mechnicznych, fizycznych i technologicznych. Skłdnik nicy ciśnień pompuje się żywicę. Póżniowe pzesycnie wzmcnijący ukłdny jest w nich w postci wstw żywicą zpewni ciągłe związnie lmintów z dzeniem (łc. lmin cienk blszk, płytk stąd nzw lmi- i uniknięcie wd, co m kluczowe znczenie dl wytzy- ntów), między któymi znjduje się wypełnienie pełniące młości konstukcji. Żywic ozpowdzn jest w cłej fo- olę lepiszcz. mie pzy pomocy specjlnej sitki, po któej ównomienie płynie. Lmint wykonywny jest w zmkniętym pocesie. Dzięki dużej zwtości zbojeni popwiją się jego pmety wytzymłościowe pzy zchowniu lub nwet zmniejszeniu msy konstukcji. Możn więc w ten sposób wykonywć lekkie i niezwykle wytzymłe konstukcje o pmetch nieosiąglnych dl konwencjonlnego lminowni ęcznego. 6 7

5 Obsz ws pci: LID Wto ś ER I ć po jektu : ,0 0 PLN 3 ów m nik nie n 2 czy tow : od ch ezu i j y c n z liz yb ją i p s e w e z Ok w liz n z in A ch tu: ek zny j o wią si p zw ych z pie n n k łn l Pe leku ch n mo hoy uc do 010 Beneficjent: Gdński Uniwesytet Medyczny 201 Złpć komókę Jk dził k Jednk już smo złowienie tkiej komóki nowotwoo- wobec choych ciepiących n łgodniejszą postć cho- Poznnie mechnizmu, któy spwi, że komóki k wej nstęcz spoo kłopotów: komók kow to zle- oby. Intensywne leczenie wiąże się niez z wielom piesi kolonizują odległe ejony ognizmu, twoząc dwie jedn komók kyjąc się pośód milion komóek niepożądnymi efektmi ubocznymi. Wiedz n temt kwi. Do tego komóki nowotwoowe twozą populcje mechnizmów ządzących ozwojem nowotwou pop- o óżnej chkteystyce: tylko niektóe mją potencjł wiłby jkość życi choych n k piesi i zmniejszyłby kolonizcji nowego miejsc i utwozeni pzezutów. koszty związne z ich leczeniem. goźne pzezuty to cel, jki stwiją sobie gdńscy bdcze. Jk odóżnić jedne od dugich? Bdni powdzone pod kieunkiem d Anny Żczek Rk guczołu sutkowego jest njczęściej występującym nowotwoem złośliwym u kobiet n świecie. Zgodnie z dnymi polskiego Kjowego Rejestu Nowotwoów ównież w nszym kju od lt jest njczęstszym kobiecym nowotwoem złośliwym i piewszą pzyczyną zgonów pcjentek onkologicznych. Rk piesi dje pzezuty do węzłów chłonnych i innych nządów, zwłszcz kości: nsdy kości długich, żebe, kęgosłup. Sknownie nowotwou Jk jednk dochodzi do tego, że w komókch nowotwou zczynją pzebiegć zminy, któe dopowdzją do od- Odpowiedzią jest nmiezenie gesywnych komóek łączą ze sobą njnowsze odkyci w biologii molekul- i stwozenie ich potetu pmięciowego, co pomoże nej nowotwoów z pktyką kliniczną. Skutkują tkże no- dokłdniej pzewidywć pzebieg chooby i skuteczniej wymi ptentmi, któe mogą pzyczynić się do ozwoju ją leczyć. Agesywniejsze postci k będą wymgć dignostyki onkologicznej. bdziej zdecydownej tepii, któ nie jest konieczn ywni się od guz piewotnego jego fgmentów, inwzji n okoliczne tknki i weszcie pzemieszczni się do kwiobiegu, któy tnspotuje je w odległe ejony ognizmu, umożliwijąc twozenie pzezutów? Odkyciu tego mechnizmu poświęcony jest finnsowny pzez Nodowe Centum Bdń i Rozwoju pojekt Anliz wybnych czynników molekulnych związnych z inwzją i pzezutowniem u choych n k piesi. Powdzą go bdcze z Gdńskiego Uniwesytetu Medycznego. Ich zmiem jest opcownie molekulnej metody dignostycznej, któ pozwoli wychwycić i schkteyzowć odewne od guz, kążące w kwiobiegu komóki nowotwoowe. Specjliści mją ndzieję, że bdnie tk uchwyconych komóek nowotwoowych pomoże okeślić cechy molekulne związne z ich ktywcją we kwi, nstniem złośliwości i umiejętnością kolonizcji pzez nie nowego miejsc. 8 9

6 Beneficjent: Instytut Techniki i Aptuy Medycznej ITAM Obsz wspci: Pojekty bdwczo-ozwojowe IV Pełn nzw pojektu: System bezpzewodowego monitoowni choych z pzewlekłą niewydolnością sec, w czsie ehbilitcji kdiologicznej w wunkch domowych Dodtkowo uządzenie pozwl n potwiedzenie odebni pzekzu, co stnowi swojego odzju kontolę. Moduł monitoowni ktywności uchowej ntomist dokonuje oceny temp pouszni się bdnego i okeśl odzj czynności, któą wykonuje. Do tego jeszcze moduł oddechu i kumulcji wody w płucch, kilk elektod pzyklejonych do cił, moduł EKG i łącze bluetooth. Niewielki lptop oz specjlist nlizujący dne nwet setki kilometów od pcjent i nikt nie wymig się od codziennego teningu! Okes elizcji: od 2008 do 2011 Wtość pojektu: ,00 PLN Zdlny ehbilitnt Monitoownie lotników Pzewlekł niewydolność sec to jedn z njczęstszych choób w Euopie. Możn jednk zmniejszć dolegliwości z nią związne dzięki ehbilitcji kdiologicznej czyli ndzoownemu pzez specjlistę wysiłkowi fizycznemu. Bdcze z Instytutu Techniki i Aptuy Medycznej w Zbzu wymyślili, jk kontolowć ehbilitcję pcjentów n odległość. Automi pojektu są pcownicy Zkłdu Systemów Telemedycznych i Zkłdu Systemów i Technologii Infomtycznych ITAM, pcujący pod kieownictwem d. hb. inż. Adm Gck. W pce było zngżownych, n óżnych etpch elizcji pojektu, około ośmiu osób. O jego innowcyjności świdczy fkt, że do tej poy nie Rozposzony telemedyczny system gupowej ehbilitcji kdiologicznej stwozony w mch pojektu System bezpzewodowego monitoowni choych z pzewlekłą niewydolnością sec, w czsie ehbilitcji kdiologicznej w wunkch domowych, dofinnsownego ze śodków Nodowego Centum Bdń i Rozwoju zgłoszony wpowdzono n świecie tk kompleksowego systemu. zostł w Uzędzie Ptentowym RP. Wiedz zdobyt podczs pcy nd systemem pośednio Łączny koszt elizcji pojektu wyniósł 1 mln 670 tys. zł. Zwł mięśni secowego nie ozncz twłego unieuchomieni pcjent. Węcz pzeciwnie tk szybko jk to możliwe, lekze zlecją ehbilitcję uchową. Jej odzj zleży od ozległości zwłu, ogólnego stnu zdowi pcjent i od współistniejących choób. Rozpoczyn się ją często już w dugiej - tzeciej dobie po zwle i zmienijąc jej intensywność, powdzi tk długo, ż pcjent uzysk zdolność powotu do pcy i codziennych czynności. Jednk nwet wtedy zlec się, by pod kontolą ehbilitnt wciąż ćwiczyć. O ile jednk łtwo obić to w szpitlu czy sntoium, to A gdyby w podobny sposób bdć go podczs ehbilitcji? To pozwoliłoby powdzić ćwiczeni poz szpitlem, le wciąż pod ndzoem specjlisty. Zdln kontol Dziś kontol pcjentów z pzewlekłą niewydolnością sec po okesie szpitlnym jest powdzon wyywkowo. Byw, że powdzi to do pogoszeni ich stnu z yzykiem śmieci włącznie. A tk możn by zdlnie spwdzć, czy pcjent ćwiczy w domu i czy obi to dobze. pzyczynił się do powstni innych konstukcji. ITAM stwozył n pzykłd uniweslne stnowisko do pomiu i ejestcji pmetów biomedycznych osób wykonujących obowiązki zwodowe w óżnych wunkch śodowiskowych oz system ejestujący sygnły psychofizjologiczne i śodowiskowe w wunkch lotu. Systemy te zostły opcowne dl i we współpcy z Wojskowym Instytutem Medycyny Lotniczej. Jego wdożenie do użyci wymg nieustnnego monitoowni zmienijącego się ynku telekomunikcyjnego. Buzliwy ozwój technologii pzesyłu dnych kozystjących ze smtfonów i tbletów mógłby uczynić cłe pzedsięwzięcie jeszcze bdziej wygodnym dl pcjent, ehbilitnt i lekz. jk tenowć w domu? Zwłszcz gdy mieszkmy z dl od pzychodni i szpitli? Jest n to sposób. Wymyślili go bdcze z Instytutu Techniki i Aptuy Medycznej (ITAM) w Zbzu. Instytut pojektuje i podukuje wyoby medyczne do monitoowni pmetów biomedycznych i systemów ehbilitcji kdiologicznej. Stosuje się, w nich bdzo często bezpzewodowe metody tnsmisji dnych. To pozwl n monitoownie pmetów biologicznych pcjent tkich jk EKG, częstość kcji se- System jest dość posty: skłd się z kilku modułów z sensomi i modułów służących komunikcji. Komunikto zpojektowny zostł tk, by pcjent mógł nosić go n ndgstku. Służy do bezpośedniego pzekzywni choemu d i poleceń systemu. Może wskzywć pcjentowi czynność do wykonni (np. ozpoczęcie teningu ehbilitcyjnego, wykonnie pomiu ciśnieni czy wyminy kumulto w któymś z modułów), lek do c, częstość oddechów, ciśnienie tętnicze kwi czy wg i stopień kumulcji wody w kltce piesiowej podczs gdy bdny powdzi nomlne życie. pobni, w szczególnie niebezpiecznych sytucjch zlmowć Centum Monitoowni lub lekz

7 Ben Wtość pojektu: 1 efic Obsz jent : Ins tytu 08 d 20 t Te wspc ,00 PLN chn i: Poje iczn kty bd y Wo jsk L otni czyc h ozwojo we IV wczo- 011 do 2 go kie o cji: eliz lek s e mu Ok e t sys ni ni dow d i lą i b nie sttu n yko ego e, w ionow i n p w co znego p iet u: O jekt u pow o k p t w st nz wego n Peł łogo z e b z Zwidowc doskonły Dotze wszędzie Wiopłt Kolibe wyglądem nieco pzypomin UFO: to Kolibe powiększ osnącą wciąż odzinę donów, o któej Lekki, zwinny, łtwy w obsłudze, dysketny i wszędo- kpsuł unoszon pzez winiki n czteech mionch specjliści mówią: 3D od ngielskich słów dull, dity, bylski oto cechy idelnego śmigłowc-zwidowcy. o ozpiętości poniżej met. Jest n tyle mły, że po misji dngeous. Ozncz to, że tkie bezzłogowe sttki po- możn schowć go do bgżnik smochodu. Wznosi wietzne zstępują ludzi w pcy nudnej, budnej lub nie- się n wysokość 200 metów. Osiąg odległości do 3 km bezpiecznej. N świecie, poz zstosownimi militny- i może ltć pzez 20 minut z pędkością 60 km/h. Potfi mi, dony spoe zsługi mją tkże w pcy nukowej: są tkże bdzo zwolnić lot, nwet zwisnąć nd inteesu- pzydtne w monitoowniu obszów podbiegunowych. jącym obsewto obiektem. Wykonują pomiy gubości wstwy ozonowej, twozą Kolibe bezzłogowy sttek powietzny pionowego sttu i lądowni spełni te wunki z nwiązką. mpy zbioników wody spływjącej podczs oztopów, Obsewcyjny, bezzłogowy sttek powietzny skonstuowli specjliści z Zkłdu Smolotów i Śmigłowców Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych. Ich pce koodynowł d inż. Ryszd Sbk. Pojekt zostł sfinnsowny pzez Nodowe Centum Bdń i Rozwoju. Śmigłowiec w wlizce Kolibe jest ewenementem wśód podobnych konstukcji. By wzbić się w powietze nie potzebuje ps sttowego ni wyzutni. Bzuje n lekkiej pltfomie ltjącej pionowego sttu i lądowni do zdń ozpoznwczych. Dzięki temu możn go użyć w zsdzie w kżdych wunkch. Jest leciutki: wży zledwie 3,5 kg i po złożeniu mieści się w niewielkiej wlizce. Po wyjęciu z niej jest gotowy do użyci dosłownie w ciągu minuty. To tkże bezpieczn konstukcj. Pzy opcowywniu miezą gubość lodu, bdją znieczyszczeni tmosfey. śmigłowc wykozystno wiele lgoytmów, któe pozwlją n zutomtyzowne dziłnie systemu steowni Po postu: gdzie człowiek nie może tm don pośle. w óżnych potencjlnie kyzysowych sytucjch. Gdyby coś mu się nie powiodło, m wyjny tunkowy ukłd spdochonowy, któy dził utomtycznie. To ideln mszyn do zwidów w teenie, do któego człowiek nie mógłby łtwo dotzeć: w góch, lsch czy gęsto zbudownych pzestzenich miejskich. Powinien zinteesowć policję, leśników, geologów czy ktogfów. Jk n zie jednk z uządzeni kozyst głównie wojsko. To śmigłowiec co wcle nie ułtwiło pcy konstuktoom. Tkie mszyny są niestteczne, nie potfią smoczynnie odzyskć ównowgi po jej zchwiniu. Tym tudniej było go opcowć tk, by był niezwodny. Tymczsem do jego obsługi człowiek nieml nie jest potzebny. Po ustlonej wcześniej tsie może steowć nim utopilot. Oczywiście, możn nim tkże steowć w pełni utonomicznie, z możliwością zminy pmetów lotu w czsie zeczywistym

8 9 700,00 PLN Beneficjent: Akdemi M osk w Szc Pełn nzw zecinie pojek tu: Now y spos ób och ony b ze Ztoki Pomoskiej, Miezei Łebskiej, Miezei Wiślnej zed fl oz wybzeż Półwyspu Helskiego od stony otwtego mi m oskim i moz. Fle pzeciw flom ws pci Ztzymć fle : P ojekt y bd wcz o-oz wojo we IV jąc flochony i wły. Możn jednk to obić też czynnie kozystjąc z pomysłu bdczy z Akdemii Moskiej w Szczecinie. Spce bzegiem moz, piękn scenei, tu... beto- Jednym z njbdziej widowiskowych pzykłdów bzji nowy flochon. Wszyscy chyb pzywykli już do tkiego klifu jest cofnie się bzegu w Jstzębiej Góze, sięg- widoku, le okzuje się, że może być inczej! Łdniej, jące śednio 1,6 m ocznie. Wynik to zówno z pzy- bdziej ekologicznie i tniej. No i skutecznie. Pomysł czyn ntulnych, jk i coz większej pesji człowiek n nowy sposób ochony bzegów pzed flmi mo- n śodowisko. Klif, zbudowny głównie z mieszniny i Rozwoju opcowł d inż. Zenon Gządziel. Zgożone klify któych wzjemn odległość w kieunku flowni jest dując betonowe flochony, usypując wły z betonu lub ówn połowie długości fli. W efekcie, dzięki pocesowi kmieni to ochon bien. Możn też nowocześnie: kompenscji sił z jednoczesnym ozpszniem enegii, tłumiąc moskie fle enegią ich smych, znim jeszcze nstępuje zmniejszenie wysokości fl. Czy to dził? Bdni zpojektowne pzez Akdemię Możn się pzed nimi chonić w sposób bieny usypu- jekt dofinnsowny pzez Nodowe Centum Bdń Jk zdbć o ginące plże? Możn, jk do tej poy, bu- dotą one do bzegu. Jk? Moskie fle powodują postępującą eozję bzegów. skimi m Akdemi Mosk w Szczecinie, któej po- Ok e s pzyst. Znjdują się one pzede wszystkim w ejonie e li z cji :o d2 00 8d wotn, tzw. bzegi kumulcyjne, tkie n któych bzegu gów p Obsz o Istnieją jednk ównież miejsc, gdzie sytucj jest od- Wtość pojektu: 98 Uządzenie tłumiące zbudowne jest z wielu ustwio- Moską w Szczecinie zostły doświdczlnie zelizow- nych pionowo i połączonych ze sobą, w okeślonych ne w bsenie modelowym Centum Techniki Okętowej odległościch, elementów. To one hmują flownie w Gdńsku. Potwiedził się tu skuteczność konstuk- wody. Cięż uządzeni jest zncznie mniejszy od jego cji, któ zostł optentown. Być może dzięki temu siły wypou. Cł konstukcj znuzon jest w wodzie wynlzkowi, z polskich plż znikną kiedyś zwły beto- i utzymywn w miejscu z pomocą lin pzymocownych nu. Obniżą się też koszty utzymni bzegów w stnie do dn. Skłdowe poziome sił powodownych flowniem umożliwijącym eksponownie wloów tuystycznych wody kompensują się n tych elementch uządzeni, i ekecyjnych gmin ndmoskich. osdów ilstych, glin i pisków, twozy bzeg o stomym, wysokim stoku zwóconym w kieunku moz, wyjątkowo podtny n eozję powodowną udezenimi n jego stopę fl sztomowych. Do dewstcji bzegu pzyczyni się też dziłlność człowiek: istniejąc w sąsiedztwie klifu zbudow i nieszczelny system knlizcji. Ochon moskich bzegów to istotny poblem, jeśli zdmy sobie spwę, że w osttnich ltch n skutek Dne z osttniego stuleci pokzują, że n polskim zmin klimtu obsewujemy wzost siły, czsu twni wybzeżu eozj zchodzi njszybciej w jego śodkowej i częstości sztomów oz podnoszenie się poziomu wód części n linii Dłowo-Josłwiec-Ustk. Tu tempo moskich. Według Instytutu Budownictw Wodnego PAN eozji w osttnim stuleciu wynosiło około 1,5 m n ok. kżdego oku fle sztomowe zbieją około 34 h tey- To bdzo dużo. Dl poównni, w części nsdowej toium nszego kju. Dotyczy to szczególnie wysokich, Półwyspu Helskiego sięgło ono około 66 cm ocznie, stomych wybzeży klifowych, któych mmy w Polsce n innych odcinkch whło się od 20 cm do ok. 0,5 m. około 50 km. Są one podtne n eozję, poniewż skłdją się głównie z glin zwłowych i pisku

9 Beneficjent: Uniwesytet Adm Mickiewicz w Poznniu Obsz ws pci: P ojekty bd Wto ś wczo-o ć po zwojowe Znuz się w dźwiękowym kjobzie 10 do 20 jw nne cj e z z i :2 7 l t e zes Okes cji p dowisk 0,00 P t n o e i ś LN o uki więków y n d dź o t me stniem e i n ow ozy pc h z wyk O : c tu omy ojek p niewid w z sób n Pełn cie dl o ś mie jektu IV 008 i: od 2 m duży kieunkiem pof. d. hb. Edwd Hojn. Ptnemi były Nuk kjobzów dźwiękowych zczyn się od pcy N Uniwesytecie Adm Mickiewicz powstł innow- Politechnik Poznńsk oz Specjlny Ośodek Szkolno- z plnmi dotykowymi. Niewidome dziecko zpoznje się cyjny pojekt pomgjący wpowdzć niewidomych Wychowwczy dl Dzieci Niewidomych w Owińskch. z wyglądem ulicy i poznje zsdy uchu smochodów. w świt nieznnych dźwięków. Nstępnie odsłuchuje ngni, nuczyciel opisuje z- Żyjemy w świecie dźwięków, choć zdko kiedy poświę- lbumów, twozyć dl nich muze? Kiedy n półce cmy im dużo świdomej uwgi. W 1967 oku kndyj- w księgni, obok lbumów fotogficznych ze zdjęcimi ski kompozyto i muzykolog R. Muy Schfe sfomu- Wocłwi, pojwi się płyt z dźwiękiem Wocłwi?. łowł pojęcie soundscpe u. Temin ten jk łtwo się domyślić zostł wymyślony pzez nlogię do lndscpe On sm elcje z tych spceów i pejzże dźwięko- i ozncz tyle, co pejzż dźwiękowy. Kżdy z ns znu- we Wocłwi potktowł jko dziłnie tystyczne. zony jest w jkimś kustycznym kjobzie. By go Istnieje jednk gup osób, dl któych dźwiękowe spce- odnleźć, wystczy wybć się n dźwiękowy spce. y mogą być niezwykle istotnym elementem ehbilitcji. Wsłuchj się w dźwięki, któe n co dzień mijsz zupełnie To niewidomi. Dl nich słuch jest zwykle głównym me- bezefleksyjnie. Wyłwij po jednym i nlizuj. Zczniesz dium zdobywni infomcji o otczjącym świecie. O ile wtedy pełniej odbieć fonosfeę, odkywjąc, że kżde jednk łtwo jest im oientowć się w dźwiękowym kjo- śodowisko m niepowtzlny kustyczny chkte. bzie, któy otcz ich kżdego dni, o wiele tudniej jest I zęczm hłs pzestnie być po postu hłsem. zozumieć odgłosy, któe słyszą po z piewszy. Obce, Szum z bezosobowego mlgmtu dźwięków zcznie uchliwe miejsce jwi się wtedy jko goźne i dezoientu- ukłdć się w melodię. jące. Nie widomo, czego się spodziewć, czego słuchć i n co zwócić uwgę. Pzekonł się o tym wocłwski tyst Mciej Bączyk, któy w mch pogmu Niewidziln mp Wocł- Możn jednk pzygotowć się do funkcjonowni w ob- wi odbył po swoim mieście wycieczki z osobmi nie- cych dźwiękowo pzestzenich. Służy temu pojekt widomymi. Zskoczył go ich dźwiękowy odbió mist. Opcownie metody nuki oientcji pzestzen- Oglądmy znne nm miejsc, utwlone n fotog- nej w dużym mieście dl osób niewidomych z wyko- fich spzed kilkudziesięciu lt. Czy będziemy kiedyś zystniem dźwięków śodowisk opcowny n w podobny sposób wspominć dźwięki, wklejć je do Uniwesytecie Adm Mickiewicz w Poznniu pod 16 Poległ on n opcowniu binulnych (dwuusznych) ejestowną sytucję i zwc uwgę n szczegóły, któ- ngń dźwięków z pzestzeni miejskiej. Zgomdzono e muszą być zuwżone. Pojekt umożliwi odsłuch- w ten sposób 1473 pliki dźwiękowe, zpisne w fomcie nie tudnych często sytucji w spokojnych wunkch. mp3. Ngni mją óżną długość. Czs njkótszych Kżde zdzenie możn odtwzć wiele zy i dokłdnie to 3 sekundy, njdłuższe sięgją kilkunstu minut. poznć nieznne odgłosy, co w ntulnych wunkch Zdecydown większość plików dźwiękowych tw oko- byłoby często niemożliwe. ło 1 minuty. Uzyskuje się je, wykozystując do tego celu sztuczną głowę, czyli mnekin odwzoowującego szcze- To innowcyjne ozwiąznie wspomgjące ewlid- gółowy ksztł głowy ludzkiej. W jego uszch umiesz- cję niewidomych zostło sfinnsowne pzez Nodowe czone są mikofony odbiejące dźwięki nieml tk smo, Centum Bdń i Rozwoju. jk uszy. Dźwięki zejestowne w ten sposób odtwzne są potem pzez słuchwki. Dokłdnie odzwieciedlją położenie kżdego szczegółu otoczeni. Słuchjący odbie uszmi te sme sygnły dźwiękowe, któe słyszł ngywjący. M wżenie znuzeni w dźwiękowym kjobzie. Bibliotek dźwięków miejskich zwie odgłosy izolowne, np. pzejeżdżjącego smochodu, tkże tkie, któe znuzone są w miejskim kontekście : odbijją się od ścin budynków, giną w szumie pojzdów i pzechodniów. Nuczyciel oientcji pzestzennej posid opisy kżdej z ngnych sytucji oz ilustujące je filmy. N potzeby nuczni opcowno też tyfloktogficznie schemty typowych ulic i skzyżowń. Ngni binulne możn potktowć jko dźwiękowe obzki, pzybliżjące dziecku otczjący je świt: wpowdzją one nowe widomości, utwlją zdobyte, uczulją n zmienijące się bwy dźwięku. 17

10 nik Innowcyjnych EMAG Beneficjent: Instytut Tech Pełn nzw pojekt u: Mobilny obot in spekcyjny pzeznc do pcy w ejonc zony h zgożonych wybu chem wskutek tego niebezpiecznie ośnie stężenie tlenku się ośodki townictw góniczego w kju i z gni- i dwutlenku węgl. Tkie poży są tudne do zwlczeni. cą. Pototyp pzeszedł pomyślnie bdni i jest zgodny Njczęściej zmuowuje się miejsc, w któych do nich z dyektywmi UE, spełnijąc wymgni budowy pze- doszło, by odciąć dopływ tlenu. ciwwybuchowej oz komptybilności elektomgnetycznej. Obsz wspci: Pojekty bdwczo-ozwojow e IV Tudno jednk stwiedzić, czy i jk długo tw poż. 10 elizcji: od 2008 do 20 Spwdzeni podejmują się zzwyczj townicy góni- Zbdno go tkże w Centlnej Stcji Rtownictw Gó- czy, le zdnie to jest niebezpieczne i często nie pzy- niczego S.A. Mszyn zostł spwdzon w ntulnych nosi wiygodnych dnych. Człowiek bowiem nie jest koplninych wunkch, w wyobisku w koplni węgl w stnie zpuścić się głęboko w stefę zgożoną wy- kmiennego Bobek-Centum w Bytomiu, n poziomie buchem. Może tm jednk skieowć mszynę steo- 726 m. W ten sposób ujwniono cechy konstukcji, któe wną joystickiem, wyposżoną w uządzeni, któe po- możn jeszcze popwić. Możn by n pzykłd zmienić zwolą dokonć pomiów gzów, w tym metnu, tlenku npęd pneumtyczny n bdziej efektywny - elektyczny. i dwutlenku węgl, tlenu oz tempetuy i wilgotności. Dzięki temu obot umiłby pokonywć tudniejsze pze- Robot po wpowdzeniu w ejon zgożeni pzekże szkody, co zwiększyłoby zsięg wykonywnych pzez nie- obz zniszczeń, dokon pomiów i pzetnsmituje dne go pc. To jednk wyzwnie dl konstuktoów, bo sil- do konsoli opeto, co umożliwi podjęcie szybszych niki elektyczne iskzą - n to w stefie pełnej metnu i tfniejszych decyzji dotyczących dlszych czynności pozwolić sobie nie możn. Stwozenie silnik elektycz- w izolownym wyobisku. nego bezpiecznego w tk ekstemlnych wunkch, Okes ktu: 3 tość poje W 0 PLN ,0 Robot do cznej oboty Jk zwiększyć bezpieczeństwo w gónictwie, pzy tym Odpowiedzią n to jest mobilny obot inspekcyjny zmniejszyć stty związne z pożmi w koplnich? pzeznczony do pcy w ejonch zgożonych wybuchem. Testownie i ulepsznie Co oku w Polsce n skutek ktstof góniczych tci życie pzynjmniej kilknście osób. Wielu tych śmietelnych wypdków możn by było uniknąć, gdyby gónicy zyskli sojusznik, tkiego jk mobilny obot inspekcyj- Mszyn do zdń specjlnych ny skonstuowny pzez konsocjum Instytutu Technik Po piewsze, może pcowć w npwdę eksteml- Innowcyjnych EMAG w Ktowicch z Pzemysłowym nych wunkch: jest spwny nwet w tempetu- Instytutem Automtyki i Pomiów (PIAP) z Wszwy. ze 60 C w ejonch zgożonych wybuchem. Pozwl To n zie niekomecyjny pototyp, le bdzo obiecu- mu n to iskobezpieczny npęd pneumtyczny, któy jący. Zostł doceniony n Międzynodowych Tgch Wynlzczości w Pyżu w 2011., zespół elizujący pojekt otzymł w dyplom minist nuki i szkolnictw wyższego pof. Bby Kudyckiej. Co w nim tkiego wyjątkowego? byłoby innowcją n sklę świtową. To być może kolejny etp pojektu Mobilny obot inspek- A tzeb zznczyć, że tkie izolownie wyobisk to dl cyjny pzeznczony do pcy w ejonch zgożonych wy- koplni ogomne stty finnsowe. Tudno się ztem dzi- buchem, dofinnsownego kwotą 3 mln 560 tys. zł pzez wić, że pototypem mszyny, wtym 600 tys. zł, inteesują Nodowe Centum Bdń i Rozwoju. w uch wpwi spężony zot. Jeździ dzięki tójosiowemu, niezleżnie zwieszonemu zestwowi kołowemu, wspomgnemu tzem nogmi zmocownymi n niezleżnie steownych golenich. Dzięki tkiemu ozwiązniu obot może pouszć się po teenie płskim, jk i nchylonym do 30 stopni oz pzekczć pzeszkody o ogniczonej wysokości. Jest niewielki, zmieści się w otwoze o śednicy 80 cm - tką wielkość mją pzełzy w tmch pzeciwwybuchowych, któe konstuuje się w koplnich, by odgodzić wyobisko, n któym wybuchł poż. Poży w koplnich zdzją się niez z powodu smozgzewni się węgl. Tli się on wtedy w sposób niewidzilny dl człowiek, 18 19

11 Wiedz o pocesch splni popwi ekonomikę użytkowni uządzeń enegetycznych oz bezpieczeństwo pcy silników. Uczeni z Politechniki Wszwskiej opcowli uniktowy system, któy pozwl bdć płomień n miejscu i w czsie zeczywistym. Beneficjent: Politechnik Wszwsk Pełn nzw pojektu: System pojemnościowej tomogfii komputeowej do wizulizcji płomieni Obsz wspci: Pojekty bdwczo-ozwojowe IV Co płonie w płomieniu? Okes elizcji: od 2008 do 2012 Wtość pojektu: ,00 PLN być wykozystne do monitoowni pcy silników splinowych, wtyskiwczy i ukłdu komó splni. Nwet bowiem niewielkie odchyleni w pocesie splni mogą dopowdzć do goźnych wii. N system skłdją się tzy główne moduły: kompute, ukłd pomiowy oz zespół czujników. Czujnik zbudowny jest z zestwu elektod symetycznie zmontownych wokół pzestzeni, w któej pzebieg poces splni. Kompute ndzouje pcę systemu pomiowego oz używ dnych pomiowych do otzymni obzów tomogficznych. Dokonuje też nlizy wyników. Świtowy lide Metod opcown pzez uczonych z Politechniki Wszwskiej powinn zinteesowć pzedsiębiostw zjmujące się podukcją plników pzemysłowych, bnżę enegetyczną i pzemysł fineyjny. Nodowe Centum Bdń i Rozwoju pzyznło zespołowi bdwczemu 1 mln zł n ozwój Systemu Pojemnościowej Tomogfii Komputeowej do wizulizcji płomieni, uznjąc nowtoski i uniktowy chkte pojektu. Instytut Techniki Cieplnej PW jest jedyną jednostką nukową w Polsce, któ powdzi tkie bdni., jk ównież lideem n sklę świtową w zkesie wykozystni pojemnościowej tomogfii komputeowej do monitoowni pocesów splni. Uzyskne od NCBR dofinnsownie posłużyło nukowcom do utwozeni kilku stnowisk bdwczych wyposżonych w plniki pzemysłowe oz stnowisk zwiejącego komoę silnik GTD-350. Pozwlją one demonstowć możliwości systemu, jednocześnie służą studentom podczs zjęć dydktycznych i pzy pzygotowywniu pc inżynieskich i mgisteskich. Jk zbdć płomień? Jk spwdzić jego skłd i inne cechy? To powżny poblem dl pzemysłu lotniczego, smochodowego, enegetycznego. Jeśli bowiem benzyn, op czy gz splją się źle, stnowi to spoe zgożenie dl bezpieczeństw ludzi. Może tkże spzyjć większemu znieczyszczeniu śodowisk lub być po postu nieekonomiczne. Aby spwdzić, co tkiego płonie w płomieniu, njczęściej używ się specjlnych sond i póbników. Zdz się jednk, że nie dją one pełnej infomcji o pocesch zchodzących podczs splni. Do bdń wizulizcji pocesów splni stosuje się tkże metody optyczne. Wykozystują one zminy współczynnik złmni świtł n skutek zminy gęstości ośodk, pzez któe ono pzechodzi. Ale metody te mją swoje ogniczeni. Jednym z nich jest konieczność stosowni wzieników optycznych o bdzo wysokiej jkości, co uniemożliwi pomiy wymienionymi wyżej metodmi w wunkch zeczywistych i jest dość kosztowne. Rekonstukcj płomieni W Zkłdzie Silników Lotniczych Instytutu Techniki Cieplnej PW, pod kieownictwem pof. hb. d inż. Piot Wolńskiego oz d inż. Zbigniew Gut opcowno nową metodę pozwljącą dignozowć poces splni. To pojemnościow tomogfi komputeow. System jest posty i tni. Poleg n nlizie zmin pol elektycznego pomiędzy elektodmi. Zminy te wywołne są ekcjmi chemicznymi, podczs któych powstją jony dodtnie i ujemne oz wolne elektony. Niosą one łdunek, któy miezy tomogf komputeowy. N podstwie zebnych dnych, z pomocą specjlnego lgoytmu, kompute ekonstuuje obz płomieni i wizulizuje go n eknie monito. System, w odóżnieniu od stosownych powszechnie czujników płomieni, dokonuje tkże ekonstukcji stefy ekcji chemicznej. Pozwl to n uzysknie dokłdnych dnych, któe mogą 20 21

12 Beneficjent: ETC-PZL Aeospce Industies Sp. z o.o. /Politechnik Wszwsk Jzd bdziej zeczywist od pwdziwej Innowcyjny symulto do szkoleni kieowców smochodów ciężowych i utobusów pozwl powdzić nukę w bezpiecznych i bdzo elistycznych wunkch. Jk się nuczyć ltni smolotem? Pzecież nie od zu w smolocie. Byłoby to niebezpieczne i niezwykle stesujące dl uczni. Dltego, znim odewie się on od ziemi w pwdziwej mszynie, musi poznć ją n symultoze. No tk, le o symultoch lotu wszyscy słyszeli. Są nwet wesje dl niepofesjonlistów, któe pozwlją spwdzić się w pilotżu komuś, kto nigdy nie usiądzie z pwdziwymi stemi. A czy ktoś słyszł o symultoch smochodów ciężowych czy utobusów? Gdyby się powżnie zstnowić, uczenie się jzdy n tkich pojzdch nie jest wcle bdziej bezpieczne czy łtwiejsze od kusu lotniczego. Podobnie, wysłnie zielonego kieowcy wielkiego pojzdu n ulicę, nwet z instuktoem, nie ułtwi mu nuki: stes związny z zeczywistymi zgożenimi może skutecznie zblokowć poces uczeni się. Jk z tego wybnąć? Obsz wspci: Pojekty celowe Pełn nzw pojektu: Symultoy do szkoleni kieowców utobusów oz pojzdów ciężowych Okes elizcji: od 2009 do 2011 Wtość pojektu: ,00 PLN Oszczędność i ekologi Odpowiedzią jest pojekt opcowny pzez ETC-PZL Aeospce Industies Sp. z o.o. we współpcy z Politechniką Wszwską Symultoy do szkoleni kieowców utobusów oz pojzdów ciężowych, któego elizcję wspło Nodowe Centum Bdń i Rozwoju. To dzięki temu powstją symultoy ułtwijące opnownie i doskonlenie pktycznych umiejętności bezpiecznego powdzeni dużych pojzdów w nieml kżdych wunkch dogowych. Możn w nich zpogmowć dosłownie wszystko: odzj powdzonego pojzdu, to czy ciągnie nczepę, cięż łdunku, wunki tmosfeyczne. Symulto oddje też wienie stn nwiezchni dóg, nwet ozmite wie pojzdu, z któymi będzie musił podzić sobie kusnt. Opócz stnowisk kieowcy, symulto wyposżony jest w stnowisko instukto, któy pzygotowuje sceniusz ćwiczeni i ndzouje jego pzebieg. Symultoy ETC-PZL Aeospce Industies mogą być wyposżone w uposzczone elementy steowni, kbinę uniweslną lub wieną eplikę kbiny wybnego utobusu bądź smochodu ciężowego. To pwdziw oszczędność zmist pku mszyn, któe tzeb konsewowć i gżowć jedno wielofunkcyjne uządzenie. Dodtkowo, to zncząc oszczędność pliw i ochon śodowisk: wykozystnie symulto pzyczyni się zncząco do edukcji znieczyszczeni śodowisk ntulnego nwet o 50 poc. Do tego już w fzie szkoleni kieowcy mogą zdobyć wiedzę o ekonomicznym stylu jzdy. Bdzo elistyczn symulcj Dzięki zwnsownej technologii: ukłdowi pezentcji obzu o wysokiej ozdzielczości, geneowniu bodźców mechnicznych (ukłd m sześć stopni swobody, odczuwne jest więc pzyspieszenie, hmownie, wchodzenie w zkęt, wibcj kbiny i fotel kieowcy) oz efektom dźwiękowym (zpewni je czteoknłowy system ngłośnieni wewnątz kbiny) powdzenie pojzdu n symultoze jest niezwykle elistyczne. Zpewni to ukłd wizulizcji, n któy skłd się cylindyczny ekn oz zestw pojektoów połączonych z systemem komputeowym. Cłość jest ndzoown ze stnowisk opeto. Pole widzeni wynosi 200 stopni, dzięki czemu kieowc podczs jzdy nie widzi kwędzi eknu, tylko pzesuwjącą się odpowiednio do pędkości sceneię wygeneowną pzez kompute. Uządzenie pozwl tkże zsymulowć zchownie ndwozi, podwozi, elementów zwieszeni i ogumieni, ukłdu kieowniczego, hmulców, ukłdów wspomgjących powdzenie pojzdu. Tudno się więc dziwić, że w większości kjów Unii Euopejskiej cztey godziny ćwiczeń n symultoze są tktowne jk siedem godzin jzdy w zeczywistym uchu dogowym. Tkże w Polsce godzin teningu n symultoze odpowid dwóm godzinom zeczywistej jzdy w wunkch specjlnych. Ukłd m możliwość odtwzni setek sceniuszy dogowych, w tym sytucji niebezpiecznych. Dopuszcz pojekcję do 100 obiektów dogowych jednocześnie i nśldownie jzdy po pond 200 km dóg w óżnych wunkch tmosfeycznych i dogowych. Pozwl to n wyobienie u kieowców ntulnych oduchów, któe możn ćwiczyć bez stesu i pniki

13 Cł gm lokomotyw Nowoczesne, tńsze lokomotywy budowne z gotowych modułów, ofeujące cły wchlz możliwości to innowcyjny pojekt polskiej fimy PESA, któy doceniło Nodowe Centum Bdń i Rozwoju. Beneficjent: Pojzdy szynowe PESA Bydgoszcz S.A. Holding Obsz wspci: Pojekty celowe Pełn nzw pojektu: Uniwesln lokomotyw elektyczn, wielosystemow o budowie modułowej, n pędkość powyżej 200 km/h Wtość pojektu: ,00 PLN Okes elizcji: od 2009 do 2012 Dl psżeów i towowe Kostuown pltfom lokomotyw Gm pzeznczon będzie do uchu z pędkością do 190 km/h. W skłd odziny wejdą lokomotywy splinowe o mocy kw i pędkości 140 km/h, lokomotywy elektyczne wielonpięciowe i zsilne npięciem 3 kv DC, ozwijjące pędkość 140 km/h dl uchu towowego i 190 km/h dl uchu psżeskiego. W zleżności od potzeb, pzewoźnik kolejowy będzie mił możliwość wybou óżnych wesji lokomotywy, pzy zchowniu jednolitego zkesu obsługi zówno pzez mszynistów, jk i pesonel sewisowy. Fim PESA jest otwt n nowe pomysły. Wiele ozwiązń jk choćby kbinę lokomotywy konsultowno z mszynistmi, wpowdzjąc ich sugestie do pojektu. W efekcie, posid on zplecze socjlne i jko jedyn toletę. Rodzin Gm m bowiem spełnić oczekiwni klientów szukjących nowoczesnych, innowcyjnych ozwiązń n pzyszłość. Dzięki temu polsk innowcyjn lokomotyw swoimi pmetmi technicznymi nie tylko doównuje njnowocześniejszym mszynom tego typu, wytwznym pzez czołowych poducentów świtowych. Szukjąc ynku zbytu fim myśli nie tylko o ynku polskim, n któym większość mszyn wymg wyminy, le i o odbiocch zgnicznych. Wpwdzie zstosowne ozwiązni konstukcyjne uwzględniją specyficzne wunki polskiej infstuktuy kolejowej i sieci tkcyjnej, le konstuktozy chcą zchęcić klientów poduktem n euopejskim poziomie, któy będzie możn kupić nieco tniej niż lokomotywy świtowych gigntów: Siemens czy Bombdie. Lokomotyw doskonł? Bydgosk fim PESA wie, jk to zobić. We współpcy z Instytutem Pojzdów Szynowych TABOR w Poznniu opcowuje cłą gmę nowoczesnych lokomotyw. Będą wielosystemowe i o budowie modułowej. Co to ozncz? Lokomotyw hybydow Moduły to po postu gotowe klocki, zunifikowne elementy, któe będzie możn montowć w zleżności od potzeb pojektu. To skóci czs podukcji i upości technologię. N jednej mie będzie mogł być budown zówno lokomotyw splinow, jk i elektyczn. Hybyd, jką jest piewsze dzieło z odziny Gm Mton, jest jednym z piewszych tego typu pojzdów szynowych n świecie, wdżnym do eksplotcji. To lokomotyw elektyczn, le dzięki silnikowi splinowemu bez poblemu dzi sobie tkże w miejscu, gdzie kończy się zsilnie pądem. Cech t jest szczególnie pomocn tm, gdzie wymgn jest pc mnewow, w miejscu tkim jk pot czy bz mgzynow, gdzie często bk npowietznej elektycznej sieci tkcyjnej. Możliwości lokomotywy bdzo dobze oddje jej symboliczn nzw Mton. Jej zsięg w tkcji splinowej wynosi bowiem około 40 km, czyli nieml tyle co bieg mtoński 42,195 km. Ale mton to nie tylko znczący dystns, to pzede wszystkim detemincj w dotciu do celu. Ndwozie lokomotywy wykonne jest ze stli o podwyższonej wytzymłości mechnicznej. Poszycie boczne oz dchy pzystosowne do łtwego demontżu wykonne są ze stopów lekkich. Odpowiednio zpojektowne stefy zgniotu zpewniją bezpieczeństwo pesonelowi obsługi. Poszycie czoł lokomotywy stnowią twozyw poliestowo-szklne, w fomie łtwo demontownych segmentów

14 Nottki NARODOWE CENTRUM BADAŃ I ROZWOJU ul. Nowogodzk Wszw tel fx seketit@ncb.gov.pl NCBR.gov.pl Fotogfie: Piot Piosik, chiw beneficjentów 26

15 NCBR.gov.pl Publikcj bezpłtn