\mmi. Rok XX Nr 1/119 ISSN Pismo Towarzystwa Mitośników Tuchowa styczeń - luty 2011 cena 4,00 zł

Transkrypt

1 \mmi Rok XX Nr 1/119 ISSN Pismo Towarzystwa Mitośników Tuchowa styczeń - luty 2011 cena 4,00 zł

2 2 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Kazimierz Karwat Moje miasto Znam cię już dobrze - Miasto. Od lat cię obserwuję Nie zaglądam ci tylko do sypialni z której przez drzwi niedomknięte w dni słoneczne i chmurne wycieka wszystko - a nawet więcej - w deszczowe i śnieżne z Wołowej, z Furmańca na rynek, do przychodni, do sklepów. z Zabłędzy i z Garbku Nie umiesz Miasto kiedy poranek czysty strzec swoich sekretów odsłania kolejne Beskidu pasma i choć masz już lat 670 aż po Tatr majestat wysoki gdy słońce barwy soczyste rozlewa obficie i kiedy wieczór w mgły rozścielone do snu cię układa a noc ciemną okrywa pierzyną od Liwocza i Brzanki to wciąż wiedzą sąsiedzi jak kto_" z kim, gdzie, kiedy, dlaczego a nawet kto komu i za co na targu, na drodze w kościele, w ratuszu i w innych chociaż TW" o tym nie piszą. pod Słoną Górą i Tuchowskiego Lasu Strzeż się więc Miasto rozmazane krańce. i jeśli coś knujesz - Znam cię Miasto. Znam twoje miejsca święte uświęcone, serdeczne i ważne rozbrzmiewające radością i te pokaleczone, bolesne i chore. Znam cię Miasto - bywam w twoich kościołach w szkołach i w twoich salonach współuczestniczę w uroczystościach współpracuję i współtworzę a także - o czym chyba nie wiesz - zaglądam do twoich spiżarni i do kuchni - sprawdzam czy starczy zapasów do wiosny i co nam znowu wysmażysz. to niech cię Matka Boska Tuchowska broni bo wszystko wypłynie jak śnięta ryba w rzece. Chyba jednak przesadziłem sądząc, że znam cię dobrze moje Miasto bo gdy głębiej w ciebie wchodzę wciąż odkrywam zakątki nieznane i w ciele i w duszy i sam już nie wiem czy mogę. Nie wiem ale mam nadzieję. 27 III 2010 III sesja - 29 grudnia 2010 r. Radni uchwalili Program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych gminy Tuchów na 2011 r.; przyjęli Program współpracy gminy Tuchów z organizacjami pozarządowymi na rok 2011; określili zasady i tryb przeprowadzenia wyborów sołtysów, rad sołeckich i osiedli oraz podjęli uchwałę w sprawie zarządzenia wyborów sołtysów, rad sołeckich i osiedli; uchwalili plany pracy komisji i Rady Miejskiej na 2011 rok oraz wysłuchali sprawozdania z działalności Koła Pszczelarzy w Tuchowie, przedstawionego przez prezesa p. Zdzisława Karwata. IV sesja - 26 stycznia 2011 r. Radni przyjęli budżet gminy Tuchów na 2011 rok oraz uchwalili Wieloletnią prognozę finansową gminy Tuchów na lata ; ponadto omówili program imprez kulturalno-sportowych i promocyjnych planowanych na rok V sesja - 23 lutego 2011 r. Uczestnicy sesji wysłuchali sprawozdania z działalności Spółki Komunalnej Dorzecze Białej" Sp. z o.o., które przedstawił p. Sławomir Jędrusiak - prezes Spółki. Sprawozdania z działalności rad sołeckich i rad osiedlowych w kadencji przedstawili sołtysi i przewodniczący rad osiedlowych. Radni podjęli uchwałę w sprawie trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków Zespołu Interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania, także w sprawie rozpatrywania skarg. Przewodniczący Rady Miejskiej mgr Ryszard Wrona

3 3 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 V WIEŚCI KULTURALNE - Kalendarium Nowy Rok 2011 powitali mieszkańcy Tuchowa również na rynku. W tej szczególnej chwili burmistrz Tuchowa Mariusz Ryś przekazał tuchowianom życzenia noworoczne. Odbył się pokaz sztucznych ogni i szampańska zabawa z zespołem Melodia". 2 stycznia w bazylice mniejszej odbył się koncert noworoczny z udziałem Sanktuaryjnego Chóru Mieszanego i Sanktuaryjnej Orkiestry Dętej. 9 stycznia 20 wolontariuszy prowadziło w Tuchowie i gminie zbiórkę pieniędzy na rzecz WOŚfP Sztab XIX finału WOŚP mieścił się w tuchowskim Domu Kultury. O godz. 20 na tuchowskim rynku odbyła się licytacja gadżetów i przesłanie światełka do nieba". Tuchowski sztab zebrał do puszek kwotę ,37 PLN. Rzeszowa, Kielc, Tarnowa, Mysłowic, Mszany Dolnej, Dębicy. Organizatorami turnieju byli: Studio Tańca Jachym oraz Dom Kultury w Tuchowie. 12 i 13 stycznia w tuchowskim DK miały miejsce Szachowe Mistrzostwa Powiatu Tarnowskiego. W pierwszy dzień rywalizowali uczniowie szkół podstawowych, a w drugi uczniowie gimnazjów. W zawodach szkół podstawowych wystąpiło 46 zawodników, w zawodach szkół gimnazjalnych Rozgrywki szachowe 14 i 15 stycznia w sali widowiskowej Domu Kultury w Tuchowie odbył się koncert kolęd w wykonaniu uczniów Społecznego Ogniska Muzycznego w Tuchowie. 16 stycznia został zainaugurowany cykl Koncertów dla Nadziei". W pierwszych koncercie udział wzięły: Orkiestra Dęta z Żurowej, Parafialna Orkiestra Dęta z Siedlisk i Sanktuaryjna Orkiestra Dęta. Tuchowscy wolontariusze WOŚP > 9 stycznia w sali widowiskowej DK odbył się II Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o puchar Burmistrza Tuchowa. Pary taneczne reprezentowały kluby m. in. z Nowego Sącza, Krakowa, Tomaszowa Mazowieckiego, Radomia, Mielca, > 23 stycznia, w drugim Koncercie dla Nadziei" wystąpili: Sanktuaryjny Chór Mieszany, Chór Męski z parafii św. Jakuba, Chór ze Stropkova (Słowacja), zespół Pokolenia" oraz soliści: Anna Gaertner, Jadwiga Huber, Michał Gomułka, Barbara i Andrzej Gładysz (AM w Katowicach i KUL w Lublinie) Pary taneczne podczas turnieju Na drugim koncercie wita zebranych burmistrz Tuchowa

4 4 30 stycznia w sali widowiskowej DK odbył się trzeci, ostatni koncert charytatywny dla Stowarzyszenia Nadzieja" w Tuchowie. Podczas koncertu zaprezentowali się: zespół Paka Band" i Pięciolinia", Tuchowiaczki", kolędnicy z Kielanowic i trio fletowe. Podczas wszystkich niedzielnych koncertów prowadzona była zbiórka pieniędzy na rzecz Stowarzyszenia Nadzieja". Pomiędzy występami licytowano różne przedmioty od darczyńców. Prezes Stowarzyszenia składa podziękowania wykonawcom i darczyńcom > Przez trzy dni (25, 26, 27) w Domu Kultury w Tuchowie odbywał się XVII Małopolski Przegląd Zespołów Kolędniczych Mieszkańców DPS im. St. Kurczaba. Poprzedziły go uroczyste msze św. w bazylice mniejszej w Tuchowie. Do cudownego obrazu Matki Bożej Tuchowskiej pielgrzymowali mieszkańcy DPS - ów, a następnie wspólnie kolędowali w sali widowiskowej DK. W tym roku w przeglądzie udział wzięło 38 DPS-ów, środowiskowych domów samopomocy i warsztatów terapii zajęciowej z województw: małopolskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i śląskiego. Na scenie DK prezentowały się zespoły, które przedstawiały jasełka, montaże i inscenizacje bożonarodzeniowe, śpiewały kolędy i pastorałki. Zaprezentował się także teatr lalek i pantomimy. Wzorem lat ubiegłych odbył się również konkurs szopek wykonanych różnymi technikami i z różnych materiałów, np. cukru, wafli, drewna itp. Autorami szopek byli mieszkańcy DPS -ów. Organizatorami tegorocznego przeglądu byli: Dom Pomocy Społecznej w Karwodrzy, klasztor oo. Redemptorystów w Tuchowie, Dom Kultury w Tuchowie, Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Przyjaźń" w Karwodrzy oraz Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych SA w Toruniu. Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 > 1 lutego w Domu Kultury w Tuchowie miało miejsce spotkanie noworoczne, połączone z uroczystością wręczenia statuetek Melaniusza", honorowego wyróżnienia za zasługi dla rozwoju miasta i gminy Tuchów. Burmistrz Tuchowa - M. Ryś i przewodniczący RM w Tuchowie - R. Wrona, na podstawie uchwały kapituły wręczyli statuetki. W gronie wyróżnionych znaleźli się: Ewa i Roman Fleszarowie, Zygmunt Bień, Waldemar Dziga, Peter Blaskewitz oraz Kazimierz Łątka (z powodu śmierci wyróżnionego statuetkę odebrała córka). Podczas uroczystej gali, zaproszeni goście wysłuchali koncertu fortepianowo - altówkowego Joanny i Pawła Łukasików, absolwentów AM w Krakowie. > 25 lutego w sali widowiskowej DK miało miejsce podsumowanie konkursu na imię tuchowskiej sowy. Imprezę rozpoczęła pogadanka pana Alberta Radwana o sowach. Później wręczono uczestnikom konkursu plastycznego okolicznościowe kubki i koszulki z tuchowska sową. Grand Prix owego konkursu zdobył Środowiskowy Dom Samopomocy w Karwodrzy. Po wręczeniu nagród, była prezentacja zgłoszonych do konkursu sowich imion, na które można było oddawać głos w internetowej sondzie. proponowanych nazw było 50. Po preselekcji i głosowaniu przez uczestników imprezy okazało się, że tuchowska sowa nosić będzie imię TUCHÓWKA. Propozycję takiego imienia sowy zgłosili: Lubosz Karwat, Aleksandra Armatys oraz Stowarzyszenie Nadzieja" w Tuchowie. Laureaci zostali nagrodzeni przez organizatorów, a dodatkowa nagrodą były darmowe wejściówki do Parku Linowego SZARA SOWA w Zawadzie. Podczas imprezy zaprezentowała się para taneczna: Anna Siwek i Szymon Zagajewski. Wielką atrakcją był występ Bartosza Chudzickiego-jedynego w Polsce poskramiacza węży egzotycznych, a zarazem fakira. P R E Z E N TA CJ A Laureaci konkursu na imię sowy

5 5 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 > 27 lutego, w tuchowskiej bazylice mniejszej została odsłonięta tablica upamiętniająca rocznicę wizyty Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz ofiary katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem. Odsłonięcia dokonali posłowie PiS: Barbara Marianowska i Michał Wojtkiewicz oraz rodziny ofiar - Wiktoria Woda, Zuzanna Kurtyka, Jadwiga Protasiuk oraz Bogumiła Koralewska, córka Wojciecha Seweryna. Uroczystość poprzedziła koncelebrowana msza św. pod przewodnictwem biskupa Andrzeja Jeża. Mosiężna tablica, w formie tryptyku została wykonana przez Ewę i Romana Fleszarów z Karwodrzy, a ufundowana przez powiat tarnowski i gminę Tuchów. opr. A. Jagoda ^^Oo szcopy,, do dkopy wszyscy,, kto p/agnie og/tcać 'tęce, c da/oawji, c da/ami,, c by odtajało Se/ce da/ami,, Tradycyjnie w styczniu, w tym roku 25, 26 i 27, odbywał się w Tuchowie XVII Małopolski Przegląd Zespołów Kolędniczych Mieszkańców Domów Pomocy Społecznej im. Stanisława Kurczaba. Podczas trzech dni do Tuchowa przyjechało 960 osób z 41 domów pomocy społecznej ze swymi opiekunami, dyrektorami, wolontariuszami. Organizatorami tych przeglądów są tradycyjnie: Dom Pomocy Społecznej i Stowarzyszenie Przyjaźń" z Karwodrzy, Dom Kultury w Tuchowie, klasztor oo. Redemptorystów, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych. Spotkanie w każdym dniu rozpoczynało się uroczystą mszą św. koncelebrowaną w bazylice mniejszej, sprawowaną przez ojców redemptorystów i przybyłych księży kapelanów. Pierwszego dnia liturgię celebrował i homilię do pielgrzymów skierował superior klasztoru oo. Redemptorystów - o. Kazimierz Pelczarski, który z radością w sercu przywitał uczestników, podkreślając ważną rolę światła betlejemskiego, które wszystkich przenika i prowadzi ze śpiewem pięknych kolęd do stajenki betlejemskiej. Dla lepszego zrozumienia roli światła kaznodzieja posłużył się ostro świecącą latarką. Światło jest bardzo ważne, gdyż rozświeca mroki codziennego szarego życia. Światło z Betlejem wskazuje na Boże Dzieciątko - prawdziwe Światło oświetlające wszystkich. W drugim dniu przeglądu mszę św. celebrował i homilię wygłosił były kapelan DPS w Karwodrzy - o. Jan Rzepiela, który każdego roku przybywa na przeglądy. Zwrócił uwagę na wielkość miłości, którą Bóg obdarza człowieka, przychodząc na świat w osobie ludzkiej. Maryja chroniła Boże Dzieciątko przed Herodem, więc i my powinniśmy Je chronić w swojej duszy, by było Ono bezpieczne w nas, byśmy nigdy nie stali się Herodami dla Niego - mówił kaznodzieja. Warto tu przytoczyć jeszcze ukazany w homilii aspekt, naszego otwarcia się na to, co Jezus chce nam powiedzieć, na Jego moc oczyszczającą człowieka. Kaznodzieja posłużył się tu przykładem. W pewnej miejscowości odbywały się rekolekcje i babcia ubolewała, że wnuczek nie chciał uczestniczyć w naukach. Modliła się, by poszedł do kościoła i skorzystał z rekolekcji. On jednak nadal nie chciał. W ostatnim dniu zadał babci pytanie: babciu co tam mówią, opowiedz mi. Babcia ze wstydem powiedziała: nie wiem, nie pamiętam, pięknie mówią. Wnuk zadrwił z babci. Na to ona: chcesz czekoladę? To idź do studni, weź koszyk i przynieś mi wody. Chłopiec popatrzył na babcię z ironią, ale poszedł po wodę, która, wiadomo, wylała się. Babcia jeszcze dwa razy posyłała go, po tę wodę, w końcu zrezygnował, a babcia mu dała czekoladę. On zdziwiony, za co? Babcia mówi: wody co prawda nie przyniosłeś, ale umyłeś koszyk. Ty się z babci nie śmiej, bo babcia jest jak ten koszyk, stara, niewiele pamięta, ale do kościoła idzie, by się oczyścić, bo Jezus ma moc oczyszczającą. Warto było przytoczyć ten przykład, ponieważ przybywający w tych dniach pielgrzymi tak to właśnie odczuwali, odchodząc z kościoła z radością. W trzecim dniu głównym celebransem liturgii był kapelan DPS w Karwodrzy o. Wiesław Bajor. W homilii zwracał uwagę wiernych na błogosławieństwo Boże, na jego ważną rolę w życiu człowieka, a także na umiejętność ofiarowania Bogu tego, co boli i tego, co jest radością. Ojciec Wiesław, przebywający kilka lat na misjach zagranicznych, posłużył się tu także przykładem: chłopiec przyniósł misjonarzowi muszelkę, którą bardzo chciał dla niego zdobyć, a znajdowała się ona

6 6 w niedostępnym miejscu. Chłopiec był bardzo szczęśliwy, że warto było się trudzić. W ten oto sposób kaznodzieja podkreślił wielkie zaangażowanie grup kolędniczych w przygotowanie jasełek, przedstawień bożonarodzeniowych. Mozolna praca podopiecznych i terapeutów trwa nieraz bardzo długo. Warto jednak się starać, bo efektem jest radość i satysfakcja. Pielgrzymi po radosnym kolędowaniu, umocnieni każdego dnia słowem Bożym, błogosławieństwem od tronu Matki Bożej Tuchowskiej, udawali się do Domu Kultury, gdzie w sali widowiskowej miały miejsce występy zespołów. Piękne były te przedstawienia. Tocząca się w różnym czasie akcja, nawiązywała wciąż do radosnej tajemnicy Bożego Narodzenia. Aktorzy bardzo przeżywali swoje role. Wzruszające są te przedstawienia, w których osobom niepełnosprawnym, starszym, tak trudno jest poruszać się, wypowiadać słowa czy zapamiętać tekst. One tak bardzo cieszą się z oklasków, upominków, z miłej, niecodziennej atmosfery. Można by snuć taką refleksję: oni, właśnie ci mali, niepełnosprawni, starsi, którym dokucza ból, ten fizyczny i duchowy, z taką prostotą przybywają do stajenki betlejemskiej, by pokłonić się tak prawdziwie Jezusowi, jak ongiś pasterze. Idą spontanicznie, z wielkim bijącym sercem. Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Wielu z nich nie ma wykształcenia. Kierują się gwiazdą i silną, wprost dziecięcą wiarą. Do takich właśnie pasterzy przyszedł sam Bóg. Oni pierwsi mieli tę łaskę, by ujrzeć Dzieciątko. Pasterz, wiadomo, nie odznaczał się bogactwem, zawód jego nie należał do znaczących. Jednak Jezus przyszedł i do tych ludzi, co więcej wywyższył zajęcie tych ludzi, sam nazywając się Pasterzem. Myślę, że wszyscy powinniśmy się czuć pasterzami zdążającymi do Betlejem z dziecięcą prostotą, ze szczerymi darami. Ten, co ma więcej, da więcej, ten, co ma mniej, da mniej, ale wszyscy, mając w sercach radość, niosąc dary Dzieciątku, potrafią nieść je także sobie nawzajem. Przegląd kolędniczy daje możliwość ukazania talentów artystycznych, także przez wystawę pięknych szopek bożonarodzeniowych, wykonanych różnorodnymi technikami. Podopieczni domów pomocy, stowarzyszeń otrzymywali za swe rękodzieła cenne nagrody od szerokiego grona darczyńców. Przez nagrody uczestnicy przeglądu kolędniczego poczuli się dowartościowani. Dla nich jest to duża radość i motywacja do dalszej pracy. Cieszy fakt, że w Tuchowie te bożonarodzeniowe spotkania cieszą się zainteresowaniem i chęcią udziału coraz większej liczby grup kolędniczych, że spotkania zaszczycają swą obecnością władze Starostwa Powiatowego, miasta Tuchowa, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, władze Kościoła katolickiego, przedstawiciele firm. Nie łatwo jest żyć człowiekowi samemu, dobrze, że działają placówki niosące pomoc ludziom, którzy tej pomocy potrzebują. Grażyna Gut

7 7 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Akcja charytatywna «Koncert dla Nadziei"» w tym roku odbywała się w trzech etapach. Był to jubileuszowy XX już koncert - pierwszy odbył się w 1991 roku, kiedy to przy sanktuarium NNMP w Tuchowie powstawała wspólnota pragnąca nieść pomoc dzieciom niepełnosprawnym. Zgromadzenie Redemptorystów objęło naszą wspólnotę duchową pomocą. Pierwszy koncert wtedy zorganizował pan Jan Gładysz z chórem sanktuaryjnym. Koncert kolęd dla Nadziei" odbył się w sanktuarium. Następne miały miejsce - i tak jest obecnie - w sali widowiskowej Domu Kultury. W tę akcję charytatywną angażuje się bardzo szerokie grono darczyńców, a więc: organizatorzy, wykonawcy, ofiarodawcy prac i różnych przedmiotów na aukcję, licznie przybywająca publiczność. Wszyscy wspierają swym udziałem osoby niepełnosprawne, zdane na pomoc innych. Na koncert przybywają władze miasta Tuchowa, władze kościelne, reprezentanci firm, instytucji, mieszkańcy Tuchowa i okolic. Radosnym faktem jest, że w tym roku zgłosiło się wiele zespołów, które pragnęły wystąpić z programem, by wspomóc Nadzieję". Osoby te dzieliły się swym talentem. Do tuchowskich zespołów dołączyli wykonawcy ze Stropkova, Katowic, Siedlisk i Żurowej. Organizatorzy postanowili, by koncert świąteczny odbywał się przez trzy niedziele: 16, 23, i 30 stycznia. We wszystkie dni do Domu Kultury licznie przybywała publiczność, by spędzić te chwile z myślą o dzieciach niepełnosprawnych. Pierwszego dnia tegorocznego koncertu wystąpiły trzy orkiestry: Sanktuaryjna Orkiestra Dęta pod dyrekcją pana Tomasza Ożoga, Orkiestra Parafialna z Siedlisk pod dyrekcją pana Bogdana Stefana i Orkiestra Dęta z Żurowej, którą dyrygował pan Piotr Duda. W repertuarze usłyszeliśmy kolędy, utwory o charakterze marszowym i rozrywkowym. W drugim dniu wystąpił Sanktuaryjny Chór Mieszany pod dyrekcją pana Jana Gładysza, Chór Męski z parafii św. Jakuba Ap. pod dyrekcją pana Józefa Rąpały, słowacki chór grekokatolicki ze Stropkova pod dyrekcją pani Ludmiły Jakobcovej, Zespół Pokolenia" pod kierownictwem pani Ewy Stanisławczyk, z uroczym małym wokalistą Szymonkiem, rodzinny zespół państwa Anny i Jarosława Schabowskich oraz studenci Akademii Muzycznej z Katowic i KUL - u z Lublina pp.: Barbara i Andrzej Gładysz, Jadwiga Huber, Anna Gaertner i Michał Gomułka. Mieliśmy możliwość przeżycia niezwykłych chwil, słuchając pięknych kolęd, pastorałek, utworów z patriotycznym akcentem, muzycznych aranżacji noworocznych. Wokaliści zachwycali słuchaczy pięknymi głosami, także operowymi i grą na różnych instrumentach muzycznych. W trzecim dniu koncertu ze swoim repertuarem wystąpił zespół kolędniczy z Kielanowic pod kierownictwem pani Anny Totoś, zespół PAKA BAND z założycielem - panem Bogdanem Stefanem, zespół wokalno - instrumentalny pod kierownictwem pana Andrzeja Jagody, trio z panią Anną Schabowską, zespół taneczny pod kierownictwem pani Ireny Głąb. Rozbrzmiewały piękne kolędy, pastorałki i inne utwory. Tancerze urzekali publiczność tańcem i barwnymi krakowskimi strojami. Każdego dnia między występami pp.: Janusz Kowalski, Ryszard Flądro, Jan Gładysz, Wacław Ropski prowadzili profesjonalnie aukcje prac i różnych przedmiotów. Prace podarowali twórcy amatorzy - dorośli i dzieci. Pojawiły się piękne obrazy pp.: Teresy Kloch, Tomasza Dudka, Grażyny Czop i jej córki, rodzeństwa Kramarczyków z Kowalowej; fotografia panoramiczna od pana Wiktora Chrzanowskiego, albumy z Urzędu Miejskiego; licytowano miód i gromnice woskowe, podarowane przez pana Aleksandra Kajmowicza w imieniu pszczelarzy, słodycze, szkatułkę - koronkowe rękodzieło pani Anny Habryło, obraz od pana Kazimierza Szablowskiego, filiżanki i inne przedmioty od anonimowych ofiarodawców. Było wiele osób licytujących, chciałoby się wszystkich wymienić z nazwiska, jak i tych, którzy przybywali w tych dniach, by jednoczyć się i wspomóc Stowarzyszenie Nadzieja", ale jest to bardzo trudne. Nasze uznanie kierujemy w stronę pana dyrektora Janusza Kowalskiego i pracowników Domu Kultury, których zaangażowanie w tę akcję charytatywną było w tych dniach bardzo duże. Tegoroczny koncert dobiegł końca. Skończył się liturgiczny okres Bożego Narodzenia, tego niezwykłego czasu z dźwiękiem tradycyjnych kolęd, jasełek na cześć Bożego Dzieciątka. Trzykrotne spotkania na koncertach ukazały, jak bardzo stajemy się bliscy sobie, jak bardzo potrafimy się jednoczyć, jak bardzo wybrzmiewają słowa miłość, radość i nadzieja. My w naszej Nadziei" możemy mieć zawsze tę nadzieję, że nie pozostajemy sami. Radością naszą jest, że dzięki darczyńcom nadal możemy prowadzić działalność statutową i pomagać osobom niepełnosprawnym. Obecnie w Stowarzyszeniu Rodziców i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych jest 46 podopiecznych w wieku 8-45 lat. Założeń statutowych do wypełnienia jest dużo. Staramy się zapewniać podopiecznym niezbędne potrzeby z zakresu rehabilitacji, leczenia, organizowania spotkań okazjonalnych i zwyczajnych, wyjazdów integracyjnych. Ważne są także sprawy przyszłościowe, jak budowa bardzo

8 8 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 potrzebnego ośrodka opiekuńczo - rehabilitacyjnego. Potrzeb jest wiele, każda pomoc darczyńców jest cenna. Tak wiele znaczy jedność, zrozumienie, którego doświadczamy już od dwudziestu lat. Z koncertu zebrano kwotę złotych. Na tę kwotę złożyła się też wcześniejsza wpłata 835 złotych z koncertu Społecznego Ogniska Muzycznego, kierowanego przez panią Agnieszkę Kowalik. Wszystkim darczyńcom serdecznie dziękujemy i życzymy, aby Dziecię Jezus opromieniało swą łaską i radością w każdym dniu nowo rozpoczętego roku. W imieniu Stowarzyszenia Nadzieja" prezes Marian Gut Podziękowanie W imieniu Stowarzyszenia Rodziców i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych Nadzieja" składam serdeczne podziękowanie wszystkim osobom, które pomogły w wypełnianiu założeń statutowych Stowarzyszenia w 2010 roku. Dzięki darczyńcom mogło ono umożliwiać dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej godne uczestnictwo w życiu społecznym, integrację z osobami zdrowymi, rehabilitację, organizowanie pełnych radości spotkań okazjonalnych i zwyczajnych. Wspomogliście Państwo nasze plany przyszłościowe, zasilając konto lokaty przeznaczonej na budowę ośrodka rehabilitacyjno - opiekuńczego dla podopiecznych. Dziękujemy: - Urzędowi Miasta w Tuchowie, - klasztorowi oo. Redemptorystów, - księżom parafii św. Jakuba Apostoła, - firmie Korex", - dyrekcji i pracownikom PCPR w Tarnowie, - dyrekcji i pracownikom Ośrodka Pomocy Społecznej w Tuchowie, - Gminnej Komisji Profilaktyki, - pszczelarzom Tuchowskiego Koła, - dyrekcji Zakładu Masarskiego pp. Andrzeja i Wacława Sajdaków, - siostrom Zgr. św. Józefa w Tuchowie z podopiecznymi, - dyrekcji i pracownikom Domu Kultury, - organizatorom, wykonawcom, sponsorom «Koncertu dla Nadziei"», - organizatorom, wykonawcom, sponsorom Tuchowskiej Majówki dla Matki, - dyrekcji, gronu pedagogicznemu i uczniom Zespołu Szkół im. Stanisława Staszica w Tuchowie, - dyrekcji, gronu pedagogicznemu i uczniom Zespołu Szkół im. Kard. St. Wyszyńskiego w Siedliskach, - dyrekcji Przedszkola Publicznego w Tuchowie, - Tuchowskiej Okazjonalnej Grupie Teatralnej przy LO w Tuchowie planowanego - indywidualnym darczyńcom - na ręce pp. Kazimierza Szablowskiego, doktor Ewy Stanisławczyk, dr. Jana Gładysza, mgr. Janusza Kowalskiego. Wiele osób podarowało nam 1% ze swego podatku w rozliczeniach rocznych i innych darowiznach rzeczowych i wpłatach na konto. Serdecznie dziękujemy. Zwracamy się do Państwa z prośbą o podarowanie 1% w tegorocznych rozliczeniach. Dla chętnych podajemy: Nr KRS Nr konta: PKO BP 1 o/ Tuchów Prezes Stowarzyszenia Nadzieja" Marian Gut

9 9 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Z punlitii w i i l z ^ i a feis^infai j w i B ^ " m Dzisiaj w Betlejem wesoła nowina", Gdy się Chrystus rodzi-", Lulajże Jezuniu^" - tak niedawno śpiewaliśmy w domach i w świątyniach te piękne polskie kolędy. Ileż w nich treści, prawdy o Bożym Narodzeniu! Ileż wywołują u nas pozytywnych uczuć, motywując - jak nigdy w całym roku - do dobrych czynów i okazywania życzliwości naszym bliźnim! W tym czasie pragniemy się dzielić naszą radością, wypływającą z wiary w naszego Pana, który przychodzi na świat, by nas zbawić. Dzielimy się także naszymi talentami, organizując jasełka, liczne konkursy szopek, koncerty i festiwale kolęd i pastorałek itp. I właśnie w tym czasie, a właściwie jeszcze w okresie przygotowania do świąt - 16 grudnia, jak co roku - odbyły się w Tuchowie, w pięknie odnowionym Domu Kultury - eliminacje do Ogólnopolskiego Festiwalu Kolęd i Pastorałek - Będzin Pragnę podzielić się kilkoma uwagami - nie tylko z punktu widzenia i słyszenia jurora, ale też byłego uczestnika - dotyczącymi tegorocznej edycji. Przede wszystkim chciałam podziękować wszystkim za obecność i za prezentacje zróżnicowanego repertuaru. Należy tu podkreślić pracę opiekunów, instruktorów, którzy włożyli wiele wysiłku, poświęcili wiele czasu na przygotowanie swoich podopiecznych do tego konkursu. Będąc kilkakrotnie w Tuchowie na eliminacjach - czy to jako uczestnik, czy jako juror - zauważam, że każda edycja ma swoisty charakter, który tworzą jej uczestnicy. A ponieważ chyba wszyscy pragniemy, aby tuchowskie eliminacje prezentowały coraz wyższy poziom, stąd moje dzisiejsze uwagi. Najwięcej spostrzeżeń dotyczy solistów, bo ich też występuje najwięcej w konkursie. Wielką rolę odgrywają tu instruktorzy. To na nich spoczywa odpowiedzialność za dobór repertuaru i odpowiednią aranżację. I trzeba tu, niestety, przypomnieć, że są to eliminacje do festiwalu KOLĘD i PASTORAŁEK. A kolęda to utwór religijny, wykonywany podczas liturgii mszy św. w kościele, nawiązujący do świąt Bożego Narodzenia. Odmiana zaś kolędy o wątkach zaczerpniętych z życia codziennego nazywana jest pastorałką, która w odróżnieniu od kolędy we współczesnym, potocznym tego słowa rozumieniu, nie jest wykorzystywana w nabożeństwach religijnych ze względu na swój świecki charakter. Tymczasem wielu uczestników wykonywało PIOSENKI o treści związanej z zimą, choinką, a nie z Bożym Narodzeniem. Może warto by z takim repertuarem pojechać na festiwal piosenki o porach roku, a nie kolęda Dużo zastrzeżeń budzą też niektóre aranżacje. Powtórzę to, co już pisałam kilka lat temu na łamach TW: kolęda jest piękna sama w sobie i nie trzeba jej zniekształcać, opracowując na styl rocka, jazzu, westernówki czy tanga. A tak było np. z kolędą Nie było miejsca". Trzeba wczytać się w jej treść: nie było miejsca dla Ciebie w Betlejem w żadnej gospodzie i narodziłeś się, Jezu, w stajni, ubóstwie i chłodzie". Tak naprawdę śpiewamy o wielkiej tragedii (można poczytać jeszcze następne zwrotki), po co więc tworzyć z tej kolędy namiętny taniec?! Zadbajmy też o to, by kolędy prezentowane przez solistę były zróżnicowane stylistycznie. Można wtedy pokazać więcej możliwości technicznych i muzycznej wrażliwości u śpiewaka. Zastosujmy się do regulaminu: śpiewamy trzy zwrotki i nie więcej. Jeśli nie potrafimy zróżnicować tych zwrotek aranżacją czy sposobem wykonania to wystarczą dwie zwrotki. I oczywiście nie zmieniamy tekstu^ Od instruktora zależy także wybór wykonawcy. Nie każdy musi śpiewać. Można np. zrobić swoje wewnętrzne eliminacje w placówce, w której pracujemy i wybrać tych najlepszych. Niestety, występowały osoby zupełnie się do tego nienadające. Inną sprawą jest też przygotowanie solisty. Trzeba zwrócić uwagę na prawidłową emisję głosu i dykcję - dzisiaj zwłaszcza ś, dź, sz są mocno zniekształcane wśród młodzieży. Panuje w tym względzie powszechna moda na naśladowanie wielkich gwiazd, które tego klimatu zupełnie nie rozumieją. Nie pozwólmy, aby dziecko nie było sobą! Postarajmy się, aby śpiewało naturalnym głosem, bez rozrywkowej maniery i bez krzyku. Podobne uwagi będą dotyczyć zespołów wokalno - instrumentalnych. Ponadto zadbajmy o prawidłową aranżację; o to, by instrumenty nie zagłuszały partii wokalnej, która niesie istotne przesłanie. Swoim wykonaniem zespół powinien oddać charakter i klimat KO- LĘDY, a nie dyskoteki. Oczywiście i tu również ważna jest dykcja i emisja głosu. I wreszcie chóry. Najważniejszą rzeczą wydaje się być dobór repertuaru. Jeśli utwory lub opracowania są za trudne, nie oczekujmy od zespołu dobrego wykonania. Przedtem zadbajmy o właściwą emisję i intonację dźwięku przez odpowiednie ćwiczenia na próbach. Koniecznie pracujmy nad oddechem i podparciem dźwięku. Myślmy frazą i sensem zdania, dyktując oddech. I taka rada: nie trzeba zbytnio poprawiać" kolędy poprzez np. nadmierne staccato, zwalnianie itp. Oczywiście interpretacja własna jest konieczna i zróżnicowanie zwrotek też, ale z wyczuciem i z zachowaniem charakteru danej kolędy czy pastorałki. Mam nadzieję, że te uwagi przyczynią się do podniesienia poziomu artystycznego solistów, zespołów i chórów, aby kolędy i pastorałki brzmiały jeszcze ładniej i żebyśmy my - jurorzy - mieli w następnej edycji jeszcze więcej pracy przy ocenianiu i wyłanianiu tych najlepszych. Oby tych najlepszych było jeszcze więcej! Wszystkim tegorocznym i następnym uczestnikom tego życzę! I jeszcze na koniec wieść radosna. Jak każdy festiwal, tak i ten, w Będzinie, wyłonił najlepszych z najlepszych. W grupie ponad 120 wykonawców (przesłuchania finałowe trwają tam 3 dni) wśród będzińskich laureatów znaleźli się wszyscy wytypowani przez nas uczestnicy; soliści: Henryk ZAPIÓR i Karol KASPEROWICZ, chór AKORD oraz zespoły RODZINNE SKRZYPKI i VOX EREMI. Wielka to dla nas jako jurorów radość, że cała piątka została przez będzińskich jurorów zauważona i nagrodzona, uzyskując odpowiednio I, dwa II, III miejsca i wyróżnienie. Serdecznie im gratuluję i życzę dalszych artystycznych sukcesów. Równocześnie bardzo się cieszę, że tuchowskie eliminacje, w których uczestniczyłam jako juror, mogą się poszczycić tak wysokim poziomem artystycznym. Ewa Świerczek - juror

10 10 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 IDIIEI T U Z i n i K f l W Y S»mieBU»R >JWEGa CHd^Rll S U K f i E S MIESZ»niE(Gll 22 stycznia 2011 r. Sanktuaryjny Chór Mieszany uczestniczył w X Miechowskim Przeglądzie Pieśni Chóralnej Kolęd i Pastorałek. Przegląd odbywał się w pięknym kinoteatrze Gryf" pod patronatem TVP Kraków. Na ten festiwal jechaliśmy po raz pierwszy, z wielką niewiadomą co do warunków i poziomu imprezy. Byliśmy jednak skoncentrowani i dobrze przygotowani przez naszego mistrza, p. dra Jana Gładysza. Sądzę, że czytelnikom Tuchowskich Wieści" warto przybliżyć nieco Miechów. Jest to malowniczo położone miasto, ok. 40 km od Krakowa i 80 km od Kielc. Prawa miejskie otrzymało w 1290 r. i dzięki działalności zakonników, założeniu przez nich szkoły i napływowi pielgrzymów mogło się rozwijać. Najsłynniejszym jego mieszkańcem jest Maciej Miechowita - lekarz, historyk, rektor Akademii Krakowskiej, a także autor Traktatu o dwóch Sarmatach", pierwszego renesansowego dzieła opisującego geografię i etnografię wschodniej Europy. Kiedy zbliżaliśmy się do Miechowa, z daleka witała nas charakterystyczna wieża zwieńczona hełmem w postaci ogromnej kuli, na której umieszczono monumentalną postać Chrystusa. To wieża bazyliki Grobu Bożego - polskiej Jerozolimy. W 1163 r. rycerz Jaksa przywiózł z pielgrzymki worki z ziemią świętą, które pozostają w bazylice do dzisiaj. Klasztor był przez stulecia łącznikiem ze Świętym Miastem. W ciągu wieków świątynia zmieniała się - ślad zostawiły na niej romanizm, gotyk, renesans, barok. Właśnie w tym ostatnim stylu jest 12 ołtarzy. To niezwykłe miejsce przemówiło do nas przeszłością i wielkością minionych pokoleń pielgrzymów, wśród których byli nie tylko ludzie skromni i biedni, ale też profesorowie uniwersytetów, biskupi i królowie. Bywał też w tym miejscu Karol Wojtyła, który już jako Jan Paweł II ozdobił je tytułem bazyliki mniejszej. Nam też dane było poczuć moc tego miejsca, nasycić się atmosferą sanktuarium, pomodlić się w ciszy bogatego barokowego wnętrza, no i oczywiście zaśpiewać. Zaśpiewać w świątyni wzniesionej przez bożogrobców, w miejscu, które jest świadkiem próśb i nadziei ludzkich od prawie 850 lat. Wracając do festiwalu, pragnę przedstawić zaprezentowany przez nas program. Wykonaliśmy następujące utwory: * W ubogiej stajence" - sł. i mel. Martin Luther, oprac. muz. ks. J. Sienkiewicz, * Nad stajenką gwiazda płonie" - sł. B. St. Kossuthówna, muz. J. Maklakiewicz, * Mizerna cicha" - oprac. J. M. Gładysz, * Zagrały fulorki" - sł. A. Pach, muz. J. Pasierb-Orland, * Ktoś miłowany tu przyjdzie" - sł. J. Pietrzycki. Wystąpiliśmy ostatni i - jak się okazało - z rewelacyjnym efektem. Po raz kolejny sprawdziło się powiedzenie, że ostatni będą pierwszymi. Właśnie nasz chór okazał się najlepszy. Spośród dwunastu uczestników jury festiwalu oceniło nas najwyżej, więc może był to tuzinkowy sukces, co nie znaczy, że powyższy tytuł traci na znaczeniu. Ogła szaniu wyników towa rzyszyły ogrom ne emocje, tym bardziej, że wcześniej wiedzieliśmy o faworycie, którym był Akademicki Chór z AGH w Krakowie. Jednak kiedy po kolejno wyczytywanych miejscach nie słyszeliśmy nazwy naszego chóru, emocje sięgnęły zenitu. Wreszcie padła informacja 0 pierwszym miejscu. Radości nie było końca. Uśmiech i zadowolenie pojawiły sie też na twarzy naszego dyrygenta, toteż z większą swobodą przystąpiliśmy do koncertu laureatów, wykonując jeszcze inne kolędy i pastorałki. Pragniemy serdecznie podziękować wszystkim, którzy w nas wierzyli, wspierali, trzymali kciuki oraz tym, dzięki którym wyjazd doszedł do skutku, a to: Starostwu Powiatowemu w Tarnowie, władzom miasta 1 gminy Tuchów oraz fiymie pana Zbigniewa Kamykowskiego. Bogusław Maciaszek, chórzysta

11 12 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 IfiDiifiertiMflgf Na przełomie starego i nowego roku w naszym miasteczku, nad niekoniecznie spokojną rzeczką", miało miejsce wiele artystycznych wydarzeń, na które chciałbym zwrócić uwagę zgodnie ze starym polskim przysłowiem cudze chwalicie, swego nie znacie". Żaden ze mnie znawca, ale widząc obfitość kolorowych afiszy i słysząc powtarzane zaproszenia w mass-mediach, postanowiłem skorzystać z tej muzycznej oferty, zwłaszcza że do najbliższej filharmonii jest jak na mój czas za daleko i kłopotliwie (dojazd późną porą). Jeszcze przed świętami (16 grudnia) przez cały dzień w sali widowiskowej tuchowskiego DK trwały organizowane po raz 13. przez chórzystów i pracowników tej placówki eliminacje do Ogólnopolskiego Festiwalu Kolęd i Pastorałek w Będzinie. Ze sporej grupy wykonawców (prawie 50) jurorzy wytypowali 2 solistów, chór mieszany, zespół regionalny i zespół młodzieżowy. I co? Pojechali do Będzina i w wielkim finale (jak informowały media) zdobyli odpowiednio pierwsze, dwa drugie i trzecie miejsce oraz wyróżnienie. Dobrze to świadczy nie tylko 0 wykonawcach, o poziomie tuchowskich eliminacji, ale i o jurorach, którzy z tej potężnej dźwiękowej krainy" wybrali najlepszych. Na poświąteczny czas Sanktuaryjny Chór Mieszany przy współpracy z Domem Kultury zaprosił do Tuchowa chór młodzieżowy i zespół muzyki dawnej z Inowrocławia pod kierunkiem Danuty Szymy 1 Izabeli Szyma-Wysockiej. Ich bazą od 27 do 30 grudnia stał się Dom Pielgrzyma (jak to dobrze, że jest takie miejsce), z którego wyruszali na muzyczne podboje" do Tarnowa (kościół bł. Karoliny) i Kąśnej Dolnej (Dworek Paderewskiego). W naszym mieście młodzi artyści dali dwa koncerty: w DK - z dawną muzyką dworską, prezentując w strojach z tamtej epoki śpiewy i tańce oraz grając na dawnych instrumentach. Ten piękny program ukazał w pełni część tego wielkiego kulturowego bogactwa, które posiada Polska, i równocześnie wielki potencjał tkwiący w młodych, pełnych zapału artystach, którzy na scenie pokazali spore umiejętności, śpiewając solowo i w chórkach, zmieniając instrumenty, tańcząc dawne dworskie układy. Cieszyło się moje ucho i radowało oko, bowiem spektakl młodych inowrocławian był zaiste godny uwagi. I co? No właśnie, mam pytanie: gdzie była wtedy nasza młodzież (wolne od szkoły), gdzie wielu tuchowian, dysponujących czasem po południu, skoro do pięknie odnowionej sali widowiskowej na to muzyczne wydarzenie przyjechali goście z Tarnowa i okolic? Pewna rehabilitacja publiczności nastąpiła na wieczornym koncercie kolęd w tuchowskiej bazylice, w którym młodzi artyści zaprezentowali się zgoła z odmiennej strony, pokazali ciekawe brzmienia chóru i radość wspólnego śpiewania. I co? Dobrze, że się tak stało, bowiem zarówno chór, jak i zespół muzyki dawnej w pełni zasłużyli na to, aby ich słuchać. A tak przy okazji - to ciekawy jestem, jakie uczucia towarzyszyły organizatorom (a przede wszystkim chórowi ze swym dyrygentem na czele), którzy nie pierwszy już raz zapraszają nas na ciekawe muzyczne wydarzenia i za każdym razem pewnie się zastanawiają, czy ktoś na nie przyjdzie. Niezapomniany pozostanie dla mnie noworoczny koncert kolęd ( ), na którym po raz pierwszy od wielu lat wspólnie oddawały cześć Nowonarodzonemu sanktuaryjne zespoły chóru i orkiestry. I co? I dobrze, bo to wspólne granie i śpiewanie wypadło urokliwie. Zresztą bardzo ciekawie ułożony był program koncertu, w czym zasługa zapewne tuchowskiego organisty. To wprowadzenie kolędą A wczoraz wieczora, śpiewaną kiedyś po naszych domach, przywołało we mnie wspomnienia sprzed tygodnia, gdy nocną porą szedłem wraz z najbliższymi na pasterkę. Potem były świetnie zestawione i pełne różnorakich klimatów 4 kolędy chóru (Nadstajenką gwiazda płonie, W ubogiej stajence, Mizerna cicha i Zagrały fulorki), po których usłyszeliśmy 3 kolędy w orkiestrowej wersji (Gdy się Chrystus rodzi, Przybieżeli i Wśród nocnej ciszy) w nowych aranżacjach, pomyślanych typowo do grania na koncertach, z ładnie brzmiącymi solami trąbki, saksofonu altowego i tenorowego. Do koncertu zaproszono również słuchaczy, którzy wspólnie z chórem przy akompaniamencie orkiestry śpiewali Wśród nocnej ciszy i Nowy rok bieży. Prawdziwe perełki zostały wykonane przez oba zespoły w ostatniej części koncertu. Najpierw powszechnie znana Cicha noc, opracowana w bardzo oryginalny sposób od solowo zaśpiewanej pierwszej zwrotki (Basia Gładysz) przez wokalny tercet z saksofonem barytonowym po jej chóralne wykonanie. Potem dwie tradycyjne kolędy W żłobie leży i Z narodzenia Pana brzmiące bardzo swojską nutą, tchnące radością i żywą rytmiką, tak że aż nogi same rwały się do tańca. I wreszcie pastorałka Przy onej górze w aranżacji Jana Gładysza, która swą potęgą brzmienia i zmiennymi tempami spięła jak klamrą całość koncertu. Jeśli byłaby jakaś uwaga, to tylko taka, że czasem muzykom dętym grało się zbyt głośno, przez co soliści i chór nie zawsze mogli się przebić. Godnym podkreślenia jest fakt, że na tegorocznym koncercie bazylika była pełna słuchaczy. Bez względu na to, czy z potrzeby ducha i serca, czy z ciekawości, jak to będzie, z pewnością sprawiło to wykonawcom wiele radości. Wszak to, obok co roku zbieranych datków na potrzeby SChM, namacalny dowód naszego uznania dla ich pracy i wysiłku. I chóru i orkiestry. Wyjątkowy charakter i przebieg miał tegoroczny koncert charytatywny dla Stowarzyszenia Rodziców i Przyjaciół Osób Niepełnosprawnych NADZIEJA, rozłożony na 3 niedziele stycznia. Pierwsza (16.01.) to potężne brzmienie 3 orkiestr dętych: parafialnej z Siedlisk Tuchowskich, strażackiej z Żurowej i sanktuaryjnej z Tuchowa. Pięknie się prezentowała każda z nich, przedstawiając urozmaicony koncertowy program od muzyki marszowej, przez popularne melodie z filmów aż do kolęd w wypełnionej po brzegi sali widowiskowej DK. Na zakończenie koncertu połączone orkiestry z wydzielonym z nich małym zespołem dętym zagrały dwie kolędy: Wśród nocnej ciszy i Nowy rok bieży w instrumentacji organisty z bazyliki i pod jego kierunkiem. I co? Okazuje się, że mamy utalentowaną młodzież, dzieci i dorosłych, że ludzi cieszy wspólne działanie, choć czasem trzeba się nieźle napracować, aby to zabrzmiało. A naprawdę było czego posłuchać. Tydzień później dla NADZIEI śpiewały tuchowskie zespoły (Chór Męski i zespół POKOLENIA z par. św. Jakuba Ap., muzykująca rodzina Anny i Jarka Schabowskich i Sanktuaryjny Chór Mieszany), a także zaproszeni do udziału w koncercie studenci - soliści z Akademii Muzycznej w Katowicach: Anna Gaertner, Jadwiga Huber i Michał Gomułka oraz Grekokatolicki Chór Mieszany pod dyrekcją Ludmiły Jakobcovej ze Stropkowa na Słowacji. Urozmaicony repertuar, wciąż zmieniający się wykonawcy sprawiły, że koncertu słuchało się z przyjemnością, począwszy od męskich brzmień przez radość POKOLEŃ, rodzinne zgranie, grekokatolickie klimaty aż do pełni harmonii chóru i wyjątkowość solistycznych głosów, którym

12 12 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 akompaniowała wcześniej śpiewająca B. Gładysz. Z pewnością na uwagę zasługuje słyszany po raz pierwszy w Tuchowie wysoki głos męski (kontratenor). I jeszcze jedno chciałbym wspomnieć: ten tryptyk Miłość", stanowiący część Tuchowskiego oratorium" autorstwa ks. Piotra Sobczaka, katechety z liceum w naszym mieście. Do tych urokliwych i niosących bardzo głębokie przesłanie tekstów muzykę napisał J. Gładysz, a wśród wykonawców, obok chóru, znalazły się dwa bardzo muzykalne rodzeństwa: Basia i Andrzej Gładysz oraz Ala i Andrzej Stanisławczyk. Specjalną rolę miał mały Szymek, który wśród dorosłych artystów czuł się jak przysłowiowa ryba w wodzie. Mały zespół instrumentalny w tryptyku tworzyli: Ala Stanisławczyk - flet, Andrzej Stanisławczyk - gitara klasyczna, Wacław Gogola - gitara basowa i czuwający nad całością znad fortepianu J. Gładysz. Pozostaje żywić nadzieję, że w niedalekiej przyszłości będziemy mogli usłyszeć to oratorium w całości, bowiem - sądząc po aplauzie zgotowanym wykonawcom - nie tylko mnie się ono podobało. I co? Tego jeszcze nie bywało w naszym mieście, aby za jednym razem mieć tyle muzycznych radości. Brawo! Ostatnią niedzielę stycznia swą muzyczną propozycją wypełniły: zespół PAKA BAND pod kierunkiem Bogdana Stefana, grupa taneczna TUCHOWIACZKI prowadzona przez Irenę Głąb oraz zespół wokalny PIĘCIOLINIA Andrzeja Jagody z DK, a także grupa kolędnicza z Kielanowic i zespół instrumentalny złożony z trzech fletów. Z przyjemnością słuchało się zespołów instrumentalnych, z uwagą podziwiało młodych tancerzy, z radością i refleksją odbierało bożonarodzeniowe treści, przekazane przez kolędników z Kielanowic i śpiewającą młodzież. I co? Okazuje się, że w Tuchowie nie można się nudzić, wystarczy tylko wyjść z domu, zostawić telewizor lub gazetę i dowiedzieć się, że młodzi chcą coś robić, to od nas, najstarszych, zależy, jak nimi pokierujemy. Nie bójmy się tego przewodnictwa. Ponadto koncerty te miały wyjątkowy charakter, były charytatywne. Mam taką cichą nadzieję, że dzięki tej muzycznej różnorodności i prowadzonym podczas koncertu aukcjom oraz ofiarnej życzliwości publiczności udało się co nieco uzbierać dla tych, którzy są sprawni inaczej. Z pewnością będzie to dobrze spożytkowany grosz. I jeszcze końcowa refleksja. Skądinąd wiem, że obok tuchowskich występów sanktuaryjne zespoły z powodzeniem koncertowały w Szczucinie i Dąbrowie Tarnowskiej, zaś chórzyści śpiewali jeszcze w Mielcu i w Sobolowie (razem z tamtejszą orkiestrą młodzieżową). Jestem pełen podziwu dla aktywności tych grup. Ileż trzeba mieć w sobie werwy i sił, słowem - pasji, żeby mimo codziennych obowiązków spieszyć na próbę, poddać się" muzycznej obróbce, aby taki niejeden koncert przygotować. Tego nie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić, ale ludzie, którzy tę pasję mają i są dobrze prowadzeni, nie patrzą na stracony na próbach czas", dążąc wytrwale do celu. Dlatego mnie osobiście cieszy fakt, że po tej wpadce z frekwencją na koncercie muzykującej młodzieży z Inowrocławia następne muzyczne programy cieszyły się sporym zainteresowaniem, bez względu na zmieniającą się w poszczególne niedziele pogodę. To bardzo ważne dla wykonawców, bowiem dodatkowo widzą w ten sposób sens swojego wysiłku i trudu. Z całym przekonaniem chcę powiedzieć, że jeśli usłyszymy zaproszenie na koncert lub zobaczymy plakat o tym wydarzeniu informujący, to naprawdę warto wygospodarować trochę czasu, bo z pewnością nie będziemy się nudzili i każda (y) z nas w tej muzycznej propozycji znajdzie coś dla siebie. A panu dyrygentowi i SChM, i wszystkim innym zespołom życzę wytrwałości, dobrych muzycznych inspiracji, udanych koncertów i zawsze licznie czekającej na nich publiczności w nowym, 2011, roku. Za to, co było moim udziałem, bardzo dziękuję i jeszcze raz serdecznie gratuluję. Obserwator M E L A B i m S Z E ^ KAZIMIERZ ŁĄTKA (zmarł r. - 6 dni przed wręczeniem statuetki) ^ za godną naśladowania postawę społecznika Mieszkaniec Lubaszowej. Radny Rady Miejskiej w Tuchowie pięciu kadencji ( ), wybierany znaczną większością głosów. W Radzie był członkiem kilku komisji a ostatnio przewodniczącym Komisji Rewizyjnej. Należał do najbardziej aktywnych radnych, o czym świadczyć może chociażby jego 100 % frekwencja na wszystkich posiedzeniach plenarnych i komisji w całej kadencji. Cierpliwy i konsekwentny w działaniu i - co ważne - skuteczny. Swoją działalność w Radzie traktował jako służbę ludziom. Jako radny miał na uwadze, całą gminę, ale najbliższa była mu Lubaszowa, która wiele mu zawdzięcza. Miał zdolność przekonywania i mobilizowania ludzi do społecznej działalności. Był członkiem rady sołeckiej. Pomagał mieszkańcom wsi, którzy zwracali się do niego w różnych sprawach. Włożył wiele starań w pozyskiwanie funduszy na nowe odcinki dróg, telefonizację, gazyfikację, budowę wodociągów. Sam często nie tylko prace nadzorował, ale także w nich uczestniczył. Członek OSP w Lubaszowej, pełniący odpowiedzialne funkcje w zarządzie jednostki. W wyniku jego starania otrzymała ona samochód gaśniczy. Był współorganizatorem obchodów jej 50-lecia. Szczególny nacisk kładł na propagowanie wiedzy pożarniczej, zwłaszcza wśród młodzieży, organizując liczne konkursy i zawody. Z jego inicjatywy powstała żeńska drużyna młodzieżowa. Od 2006 r. pełni funkcję wiceprezesa Gminnego Zarządu OSP w Tuchowie, podejmując wiele starań w celu rozwoju bazy i infrastruktury straży pożarnych. Zaangażowany w remont i rozbudowę szkoły w Lubaszowej; wynikiem jego starań jest sala do gimnastyki korekcyjnej. Pomagał także sportowcom w swojej wsi, podejmował starania o modernizację boiska sportowego i remont budynku szatni dla sportowców. Jego hasło wyborcze: tyle jestem wart, ile mogę zrobić dla innych" nie było pustym sloganem, w pełni je realizował, a przełożyło się ono na powstanie tego, co służy ludziom dziś i będzie służyło w przyszłości. EWA I ROMAN FLESZAROWIE ^ za promowanie Tuchowa poprzez twórczość artystyczną Artyści plastycy, absolwenci rzeźby (p. Ewa) i malarstwa (p. Roman) Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu; od 1996 r. mieszkańcy Karwodrzy; autorzy wielu dzieł wystawianych (wystawy zbiorowe i indywidualne) w Tuchowie, wielu miastach Polski

13 13 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 i Europy, w tym miastach partnerskich: Saint-Jean de Braye, Illingen, Martfu. Swój związek z naszym miastem dokumentowali wielokrotnie, projektując i realizując: tablicę upamiętniającą pontyfikat Jana Pawła II, umieszczoną na ratuszu; statuetkę honorowego wyróżnienia Melaniusz"; tablice upamiętniającą jubileusz 670-lecia Tuchowa, umieszczoną na ratuszu; medal jubileuszowy; insygnia władz miasta; koncepcję wizualizacyjną odnowienia skweru i pomnika ofiar II wojny przy ul. Daszyńskiego. W dziełach pp. Fleszarów dostrzec można charakterystyczne dla naszego miasta elementy architektury i pejzażu; trafiają one na liczne wystawy i poprzez nie obecny tam jest Tuchów. Są więc pp. Ewa i Roman Fleszarowie promotorami tuchowskiego dziedzictwa kulturowego. WALDEMAR DZIGA ^ za osiągnięcia sportowe w judo Tuchowianin, szkołę podstawową i liceum ukończył w Tuchowie, po czym studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po odbyciu aplikacji pracuje jako sędzia w Sądzie Rejonowym w Tarnowie. Treningi rozpoczął w 1984 r. w tuchowskiej sekcji judo. Trenował tu przez 9 lat systematycznie i wytrwale, czego skutkiem były sukcesy sportowe: srebrny (1988) i złote medale (1989, 1990) w Mistrzostwach Polski Szkolnego Związku Sportowego. W latach był członkiem kadry narodowej juniorów, zdobywając w mistrzostwach Polski brązowe i srebrne medale. W czasie studiów trenował w klubie TS Wisła Kraków. W tym okresie zdobył dwukrotnie srebrny i pięciokrotnie złoty medal w kategorii seniorów w drużynowych mistrzostwach Polski, kilkakrotnie zdobywał także medale w Indywidualnej Lidze Seniorów w Judo. Został powołany do kadry narodowej, trzykrotnie uczestniczył w Drużynowym Pucharze Europy (Austria, Polska, Turcja). W 2000 r. uzyskał stopień mistrzowski - 2. dan. Za wyróżniające wyniki Polski Związek Judo odznaczył go srebrną (2004) i złotą (2009) odznaką PZJ. W czasie swojej sportowej kariery p. Waldemar Dziga był wzorem do naśladowania. Wielokrotnie pełnił funkcję kapitana drużyny. Jest najlepszym przykładem możliwości godzenia sportu z nauką - pod jednym wszakże warunkiem: trzeba wytrwale dążyć do celu. ZYGMUNT BIEM ^ za pracę społeczną na rzecz lokalnego środowiska Mieszkaniec Siedlisk. Długoletni pracownik tamtejszej Spółdzielni Kółek Rolniczych. Od lat 80. do dziś działa w samorządzie wiejskim. Był radnym Rady Miejskiej w Tuchowie i członkiem zarządu w I kadencji. Jest pomysłodawcą wielu inicjatyw społecznych w Siedliskach: budowy ośrodka zdrowia, rozbudowy remizy OSP, budowy wodociągu i gazociągu. Aktywny uczestnik prowadzonych robót głównie poprzez osobiste zaangażowanie w zakup i przywóz materiałów, organizowanie prac w czynie społecznym, pozyskiwanie środków finansowych z różnych źródeł, bezpośredni nadzór nad prowadzonymi budowami, kontrolowanie gromadzonych społecznie środków finansowych (jest biegłym księgowym). Aktywnie uczestniczy w społecznym zespole tworzącym regionalne muzeum w Siedliskach. Jest autorem artykułów w czasopiśmie Siedliszczanin", a także różnych wierszy okolicznościowych. Swoją wiedzą z zakresu księgowości, spraw podatkowych, ubezpieczeniowych, pracowniczych służy chętnie mieszkańcom wsi. Jest prezesem Stowarzyszenia Siedliskie Forum Rozwoju". Bierze czynny udział w uroczystościach patriotycznych i rocznicowych. Jest członkiem chóru parafialnego. PETER BLASKEWITZ ^ za nawiązanie współpracy i promowanie Tuchowa w Niemczech Nauczyciel historii i języka niemieckiego w gimnazjum w Illingen. Odpowiedział pozytywnie na propozycję współpracy z tuchowskim liceum; obydwie szkoły są stowarzyszone w UNESCO. Już wcześniej interesował się kulturą, historią i językiem polskim. W 1994 roku przyjechał do Tuchowa, aby poznać szkołę i miasto, a przede wszystkim mieszkańców. Widocznie wrażenie było pozytywne, bo już w następnym roku przyjechał z grupą

14 14 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 młodzieży. Wówczas podpisano umowę 0 współpracy między szkołami. Odtąd co roku przyjeżdżał z grupą liczącą około 20 osób i nigdy nie miał trudności z zebraniem takiej grupy. Umiał przekonać nie tylko dzieci, ale i rodziców, którzy w ramach rewizyt podejmowali zawsze bardzo serdecznie tuchowską młodzież. Sam propagował polską kulturę, zabierając do naszego miasta różnych nauczycieli ze swej szkoły, a także rodziców. Wynikiem tego było powstanie Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Niemieckiej w Illingen. Polska młodzież jest zafascynowana osobowością p. Petera Blaskewitza; u wielu młodych rozbudził on zainteresowanie kulturą i językiem niemieckim, a nawet powstawały prace licencjackie dotyczące kultury i historii Saarlandu. Ich autorom organizował pobyty w Illingen, spotkania z mieszkańcami, przygotowywał bezinteresownie wiele materiałów dotyczących tego landu, a potrzebnych do napisania tego typu prac. Pomaga nie tylko młodzieży; zorganizował np. pobyt i utrzymanie Sanktuaryjnego Chóru Mieszanego w czasie podróży do Lourdes. We współpracy z władzami gminy podejmował także tuchowską orkiestrę. Jego otwartość i serdeczność, połączone z nieskazitelną uczciwością, sprawiły, że nawiązał w Tuchowie wiele osobistych kontaktów, które podtrzymuje do dziś; jest niezmiennie zainteresowany rozwojem naszego miasta, osiągnięciami młodzieży 1 losami mieszkańców. Podkreśla, że czuje się w Tuchowie jak u siebie. Niewątpliwie zajmuje czołowe miejsce pośród przedstawicieli miast partnerskich Tuchowa. Przemówienie pana Petera Blaskewitza (Vorgesehener Redebeitrag, der infolge Erkältung nur fragmentarisch vorgetragen wurde) Verehrte Anwesende, liebe Freunde, diese Auszeichnung bedeutet für mich eine große Ehre. Dass sie Grenzen überwindet, zeugt von Mut, Stärke und Weltoffenheit, in einer Zeit, in der Politiker von beiden Seiten, deutsche und polnische, mit ungeschickten Worten Irritationen auslösen. Das Danksagen ist wohl meine Pflicht erfolgte die Gründung der Partnerschaft zwischen dem liceum" und dem Illtal-Gymnasium. Bei unseren Besuchen in der Folgezeit waren die Kollegen des liceum" bemüht, uns Einblicke zu ermöglichen in die Geographie und die Historie sowie die Sitten und Gebräuche des Landes. Namentlich genannt seien die Direktoren Frau Maniak und Herr Budzik sowie der polnischerseits Verantwortliche, Jan Gogola, und sein Gefährte Stanislaw Obrzut. Im Rahmen der Städtepartnerschaft verlief ein ähnliches Prozess. In unserer Vorstellung ist Tuchow nicht nur eine liebenswerte kleine Stadt in einem reizenden Hügelland, sondern Tuchow ist zu einem Synonym geworden für Wissen, Erkenntnis und gegenseitiges Verständnis. Mein Dank dafür, dass dies alles möglich war, gehört auch Herrn Bürgermeister und den Leuten auf der politischen Bühne sowie zahlreichen weiteren Bürgern. Gestatten Sie mir noch eine Schlussbemerkung. Ich möchte die Schulpartnerschaft mit einem Schiff vergleichen. Dieses Schiff ist ins Schlingern geraten. Bitte tragen Sie mit allen Kräften dazu bei, dass wieder ruhiges Fahrwasser erreicht wird. Fragen Sie nicht in erster Linie, wer schuld daran sei. Ein Kentern wäre ein bitterer Verlust. Doch ich bin optimistisch. Ich freue mich hier zu sein und bedanke mich sehr herzlich für diese Auszeichnung. (Ubersetzt Lidia Kubit) Przemówienie pana Petera Blaskewitza - tłumaczenie z języka niemieckiego wygłoszone podczas uroczystości wręczenia statuetki Melaniusza Szanowni Państwo! Drodzy Przyjaciele! To wyróżnienie jest dla mnie wielkim zaszczytem. Fakt, że ono przekracza granice w okresie dziejów, w którym politycy z obu stron, niemieccy i polscy, wywołują irytację swoimi niezręcznymi wypowiedziami, świadczy o odwadze, sile i otwartości na J MELANIUSZ Żył w XVII wieku. Proboszcz Tuchowa, Bakałarz, filozof, bardzo mądra głowa, Zwany z łacińska Melaniuszem, Co swoje beneficjum dał na specjalne fundusze. Z funduszu tego korzystać mieli Studenci, co się w Krakowie uczyć chcieli, By potem tu, w Tuchowie, mądrość przekazywali Dla dobra miasta i jego obywateli. Nie wiem, jak długo ten fundusz się ostał, Ale ojciec Melaniusz w pamięci pozostał. Dziś jest zaszczytnym wyróżnieniem statuetka jego Dla ludzi, którzy tu, w gminie, robią coś dobrego. Choć to nie bajka, morał być musi: Może dziś jakiś sponsor na fundusz się skusi, A za lat trzysta jego imieniem Przyszli rajcowie nazwą nowe wyróżnienie. \ świat autorów i organizatorów tej uroczystości. Wyrażenie podziękowań jest zapewne moim obowiązkiem. W 1995 roku nastąpiło podpisanie umowy o partnerstwie pomiędzy liceum a gimnazjum w Illingen. W trakcie naszych wizyt w kolejnych latach, koledzy z liceum starali się zapoznać nas z geografią i historią oraz zwyczajami i obyczajami swojego regionu. Należy wymienić tutaj przede wszystkim dyrektorów panią M. Maniak i pana Z. Budzika oraz odpowiedzialnych ze strony polskiej za wymianę uczniowską pana J. Gogolę i jego kolegę - pana S. Obrzuta. Podobny proces miał miejsce w ramach partnerstwa miast. W naszym pojęciu Tuchów jest nie tylko małym przyjaznym miastem, położonym na urokliwym Pogórzu, lecz stał się także synonimem do potrafić", doświadczyć" i zrozumieć wzajemnie". Moje podziękowania za to, że to wszystko było możliwe, należą się także Panu Burmistrzowi i osobom ze sceny politycznej oraz wielu innym mieszkańcom miasta. Proszę mi pozwolić jeszcze na uwagę końcową. Chciałbym porównać partnerstwo szkół do statku. Statek ten popadł obecnie w stan kołysania. Zwracam się do państwa, abyście, nie pytając, kto jest temu winien, całą swoją mocą przyczynili się do wyprowadzenia go na spokojne wody, by mógł dalej płynąć. Przewrócenie się statku byłoby gorzką stratą. Patrzę jednak z optymizmem w przyszłość. Cieszę się, że tutaj jestem i bardzo serdecznie dziękuję za to wyróżnienie. (tłumaczyła Lidia Kubit) Zygmunt "V Bień r

15 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Rozwadowscy herbu Trąby Gałąź tuchowska Część III _15 Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości na terenach, gdzie ucichły już walki, rozpoczęła się odbudowa kraju zrujnowanego podczas wielkiej wojny światowej. Także Tuchów dźwigał się powoli ze zniszczeń wojennych, których dokonały walczące tu armie, szczególnie w latach 1914 i Oprócz zniszczonych domów w rynku uszkodzona była także apteka. Jednak najbardziej ucierpiała - ufundowana przez hrabinę Rozwadowską - tuchowska ochronka, którą w 1916 roku zaczęto pomału odbudowywać. Pomagali w tym żołnierze ck armii austro-węgierskiej, stawiając rusztowania przy zniszczonym budynku. Najbardziej jednak pospieszyła z pomocą fundatorka ochronki, która - widząc ogrom zniszczeń - nie pozostała obojętna. Hrabina Rozwadowska osobiście czuwała nad remontem zniszczonej podczas wojny ochronki ss. dębickich. Nie tylko odremontowano zniszczony budynek, ale nawet jeszcze rozbudowano o drugie, boczne skrzydło, powiększając go prawie dwukrotnie. W otoczeniu pałacu Rozwadowskich także rozpoczęto odbudowę ze zniszczeń zabudowań dworskich i folwarku. W mieście zaś remontowano zniszczone domy, szczególnie te w okolicach rynku. Powstał również komitet ratunkowy, którego celem była pomoc najbardziej poszkodowanym mieszkańcom miasta. W Tuchowie i najbliższej okolicy pozostało również po walkach dużo wojennych grobów żołnierzy, którzy tu polegli. Już od roku 1916 rozpoczęło się ich porządkowanie oraz tworzenie z prowizorycznych miejsc pochówków prawdziwych cmentarzy wojennych przez wyspecjalizowany oddział grobownictwa. Sporo osób dokonało darowizny gruntów pod cmentarze wojskowe na rzecz ówczesnych władz austriackiej Galicji. Jedną z największych darowizn w okolicach było przekazanie przez hrabinę Ludwikę Rozwadowską łącznie 2480 m^ gruntu. Również Ewa du Laurans, właścicielka majątku na Kozłowie w Bistuszowej, ofiarowała 262 m^ ziemi na ten cel, podobnie jak inni właściciele ziemscy - Jadwiga Chrząstowska z Burzyna (265 m^) oraz Bolesław Bossowski z Bistuszowej (400 m^). W roku 1918 po odzyskaniu niepodległości rozpoczęła się odbudowa państwowości polskiej, zaczęto tworzyć polską administrację oraz Wojsko Polskie, które miało bronić odrodzonej Ojczyzny. Już 1 listopada wybuchły walki polsko-ukraińskie o Lwów - miasto zawsze wierne Rzeczypospolitej. Zostały one sprowokowane przez austriackich zaborców. Lwów czekał na odsiecz, którą na polecenie naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego organizował generał Tadeusz Jordan Rozwadowski, w którego sztabie znaleźli się bracia Jan Władysław i Antoni Rozwadowscy z tuchowskiej gałęzi tego rodu. Nawiązując do tradycji dzielnych przodków, Rozwadowscy od razu wstąpili do powstającego Wojska Polskiego, a nawet mieli poważny udział w tworzeniu odradzającej się armii polskiej. Tymczasem do Lwowa zbliżała się odsiecz, która po 20 listopada dotarła do miasta. W odsieczy i oswobodzeniu Lwowa walczył także Jan Władysław Rozwadowski. Ludwik Theodorowicz, który w tym czasie mieszkał z rodzicami we Lwowie, tak wspominał te wydarzenia: - Na zawsze pozostanie mi w pamięci dzień 21 listopada, dzień nadejścia odsieczy, wycofania się w popłochu wojsk ukraińskich, a dla mieszkańców Lwowa pierwszy dzień prawdziwej wolności i powrót do macierzy polskiej. Jan Władysław, będąc w sztabie generała Wacława Iwaszkiewicza, miał już stopień majora. Wspólnie z pułkownikiem Edmundem Kesslerem - szefem sztabu, pracował nad planem marszu na Kijów. Gotowy już plan major Rozwadowski osobiście dostarczył naczelnikowi Piłsudskiemu, który jednak go odrzucił, chociaż bardzo sobie cenił majora Rozwadowskiego. Potem Jan Władysław odbył kampanię kijowską u boku generała Iwaszkiewicza, a następnie bracia Rozwadowscy dzielnie walczyli w wojnie polsko-bolszewickiej, za co Jan Władysław został odznaczony Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. W 1920 roku, kiedy bolszewicka kontrofensywa podchodziła pod Lwów, Theodorowiczowie wraz z dziećmi wyjechali z kresów i przybyli do Tuchowa. Tu spędzili wakacje, oczekując na dalszy rozwój wypadków na froncie. Mieli nadzieję na oswobodzenie miasta Lwowa i powrót do swego majątku w Niezwiskach. Ten pobyt u babki Rozwadowskiej Ludwik Theodorowicz tak wspomina: - W czasie wakacji, gdy byliśmy u babki w Tuchowie, zabrała nas ona do Krakowa i Częstochowy. W Krakowie mieszkaliśmy w Hotelu Francuskim, który istnieje do dziś Babkę przyjął arcybiskup Sapieha; byłem razem z babką. Zrobił na mnie ogromne wrażenie. Następnie z przewodnikiem, księdzem, którego nam wyznaczył arcybiskup, zwiedzałem Wawel. Dowiedziałem się wtedy, że zamek na Wawelu był zupełnie zrujnowany przez Austriaków, którzy przemienili go na koszary. Dodam, że także Rozwadowscy mieli swój mały wkład w odnowę zamku, fundując cegiełki wawelskie. W 1921 roku cegiełkę nr 904 ufundował: Pułkownik Wiktor Rozwadowski", a w 1922 roku cegiełkę numer Tadeuszowie Jordan Rozwadowscy" oraz cegiełkę numer Melania i Józef Jordan Rozwadowscy". Wymienieni fundatorzy byli spokrewnieni z tuchowską gałęzią rodu Rozwadowskich. W kilka dni później hrabina Rozwadowska wyjechała z dziećmi z Krakowa na Jasną Górę. Ludwik Theodorowicz tak wspominał ten wyjazd: - W Częstochowie mieszkaliśmy w hotelu naprzeciw dworca kolejowego. Rano byliśmy na mszy św., podczas której był odsłonięty cudowny obraz Matki Boskiej. Następnie razem z babką zwiedzałem kościół i część klasztoru oraz pokazano nam skarbiec jasnogórski. W Częstochowie, gdzie w sposób spontaniczny odrusyfikowano miasto, znikały napisy rosyjskie, zmieniano nazwy ulic. Nadal trwała jednak walka o granice II Rzeczpospolitej zakończona ostatecznie wielkim militarnym zwycięstwem w bitwie warszawskiej i podpisaniem traktatu pokojowego w Rydze w 1921 roku. Tymczasem w Tuchowie życie powracało do normy, odbudowano już niektóre domy i sklepy, a także zniszczone zabudowania folwarku hrabiny Rozwadowskiej. Na początku lat dwudziestych do pałacu przybyła hrabina Magdalena Zamoyska - starsza o siedem lat siostra Ludwiki Rozwadowskiej. Była dziedziczką Derewlan koło Kamionki Strumiłowej, dwukrotnie owdowiałą i bezpotomną. Jej pierwszym mężem był Leonard Bogusz, a drugim Jerzy Łodyński. Mieszkała przez pewien czas w tuchowskim pałacu u swej siostry Ludwiki, jednak w wieku 79 lat zmarła w dniu 4 sierpnia 1922 roku. Została pochowana na starym cmentarzu w Tuchowie, gdzie do dziś zachował się jej grób. Poza tym nic więcej o niej niewiadomo. W tym samym czasie ksiądz Jan Fortuna, wielki społecznik, działacz Stronnictwa Katolicko-Ludowego i radny tuchowskiej gminy, zakupił od pani Rozwadowskiej budynek u zbiegu

16 16 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 ulic Daszyńskiego i Zielonej niemal całkowicie zniszczony w czasie wielkiej wojny światowej. W ciągu 3 lat odbudował go i urządził tam sklep, nazywany popularnie składnicą", który potem znakomicie prosperował. Ludwika Rozwadowska odstąpiła także zarządowi miasta, plac pod targowicę i parcelę pod Składnicę Kółek Rolniczych. Do rodziny Rozwadowskich należała też cegielnia w Łęgu koło Zabłędzy. Z początkiem lat dwudziestych Jan Władysław Rozwadowski trafił do 8. Pułku Ułanów księcia Józefa Poniatowskiego. Dał się poznać jako znakomity żołnierz i wybitny oficer Wojska Polskiego. W 1923 roku ppłk Jan Władysław Rozwadowski został wysłany na studia wojskowe dla oficerów do École Supériere de Geurre - Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu. Ukończył ją wzorowo w 1926 roku jako pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego. Podczas pobytu we Francji zdarzało się, że wysyłał do swych znajomych pocztówki wydane w Paryżu z widokiem pałacu i parku dworskiego w Tuchowie. Niewątpliwie podkreślało to jego przynależność do gałęzi tuchowskiej tego rodu i silne związki z pałacem i hrabiną Rozwadowską, która jemu i jego rodzeństwu zastępowała przedwcześnie zmarłą matkę. Okres dwudziestolecia międzywojennego to czas odbudowy państwa i pewnej stabilizacji, a także wielkiej reformy gospodarczej i walutowej autorstwa Władysława Grabskiego. W majątkach ziemskich życie jednak toczyło się swoim własnym rytmem, wyznaczanym codzienną pracą, zwyczajami i obrzędami religijnymi. Tak było też w tuchowskim pałacu, wszystko odbywało się według ustalonych reguł i etykiety dworskiej. Ludwika Rozwadowska była gorliwą katoliczką. W pałacu była kaplica, w której odprawiano msze święte, a hrabina starała się wpoić swej służbie zasady religii i wiary katolickiej. Codziennie więc zbierano się na wspólną modlitwę w kaplicy. Każdą mszę świętą głęboko przeżywano, a śpiew dziewczynek z ochronki, przy akompaniamencie fisharmonii, na której grała hrabina Ludwika, stwarzał dodatkowo podniosły nastrój. W niedzielę zaś hrabina tak układała niezbędne zajęcia i prace, aby wszyscy mogli uczestniczyć w ofierze mszy świętej. Kapelanem w tuchowskim dworze był ks. dr Tomasz Włoch; otaczał on opieką duchowną mieszkańców pałacu i odprawiał msze święte w kaplicy. Zdarzało się również, że zaprzyjaźniony z dworem ksiądz bp Leon Wałęga w czasie wizyt w Tuchowie odwiedzał hrabinę Rozwadowską i także odprawiał msze święte w kaplicy pałacowej. Według kronik klasztornych najczęściej bywało tak po rekolekcjach. Tak oto ksiądz biskup Leon Wałęga 21 marca 1923 roku rano wyjechał na mszę św. do hrabiny Rozwadowskiej i tam został na objedzie. (Kronika, tom III str. 204). Podobnie było też w dniu 16 kwietnia 1924 roku we środę, gdy ksiądz biskup Wałęga, rano pojechał na mszę świętą do hrabiny Rozwadowskiej i był też u niej na objedzie. Kolejny raz wizyta biskupa w pałacu powtórzyła się po rekolekcjach dwa lata później, w marcu 1926 roku. Hrabina Rozwadowska dawała też przykład swym postępowaniem wobec ubogich i chorych. Na święta Bożego Narodzenia zapraszała dwunastu chorych i ułomnych, którym wraz z siostrami usługiwała. Często też odwiedzała siostry służebniczki dębickie w ochronce przy ulicy Zielonej. Ludwika Rozwadowska całkowicie utrzymywała dom sióstr służebniczek, dostarczając w miarę potrzeby niezbędne środki do życia. Do kurii biskupiej w Tarnowie przekazywała także sporo paramentów, które bardzo często robiła sama. Majorowa Rozwadowska w połowie lat dwudziestych propagowała także ideę powstania parafii i budowę świątyni w Siedliskach koło Tuchowa, gdzie był folwark dworski, należący do niej, co w końcu doszło do skutku dopiero w 1933 roku. Od około 1926 roku w pałacu tuchowskim przebywała niemal na stałe bratanica śp. męża hrabiny Ludwiki - Janina z Rozwadowskich Theodorowiczowa. Spędzała niemal cały czas u boku hrabiny Rozwadowskiej. Tymczasem płk Jan Władysław Rozwadowski postanowił się ożenić. Wybranką była siostra jego przyjaciela - Teresa Janota Bzowska herbu Janina. Jednak wybór ten nie przypadł do gustu hrabinie Rozwadowskiej, która stanowczo się sprzeciwiała temu małżeństwu. Uważała, iż panna Bzowska, już nie najmłodszego wieku, nie urodzi Janowi Władysławowi potomków. Jednak on mimo sprzeciwu hrabiny postawił na swoim i ożenił się. Ślub ich był paradny - odbył się w Warszawie, osobiście udzielał go ksiądz kardynał Kakowski. Hrabina Ludwika nie pojawiła się na ślubie, jednak - jak czas pokazał - nie miała racji, sprzeciwiając się temu małżeństwu, gdyż Jan Władysław doczekał się wkrótce męskiego potomka; było to już jednak po śmierci lirabiny Rozwadowskiej. Nastał rok czerwca do Tuchowa powrócił z Warszawy w uroczystej procesji odnowiony obraz Matki Boskiej Tuchowskiej. Procesja wyruszyła z Tarnowa o godzinie szóstej rano pod przewodnictwem księdza biskupa Edwarda Komara. Po przybyciu do Tuchowa, uroczystym przemówieniu i modlitwie przed cudownym obrazem, ksiądz bi-

17 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 skup Edward Komar udał się z wizytą do księdza prałata, a potem do tuchowskiego pałacu, gdzie odwiedził panią majorową Rozwadowską. W sierpniu 1928 roku hrabina Ludwika Rozwadowska podupadła na zdrowiu, a najbardziej było to widoczne na początku miesiąca. W kronice klasztornej z tegoż roku odnotowano: - Dziewiątego sierpnia ojciec minister Jan Biłko jeździł rano do dworu, by zaopatrzyć panią majorową Sakramentami świętymi, gdyż znacznie się jej pogorszyło i lekarze nie robią nadziei, by odzyskała zdrowie. Wzywano do niej z Krakowa asystenta uniwersytetu doktora Siedleckiego internistę i doktora Glazla chirurga, którzy oprócz znacznego osłabienia serca stwierdzili też paraliż żołądkai jelit. Tak więc na swą śmierć hrabina Rozwadowska była już duchowo całkowicie przygotowana. W dziewięć dni później kronikarz zanotował: - 18 sierpnia, pani majorowa bardzo słaba. Dziś o godzinie siódmej ojciec Jaworski odśpiewał Mszę świętą za konających na jej intencję i prawie zaraz, gdy się Msza święta skończyła, umarła kwadrans przed ósmą rano. Rozpoczęto przygotowania do uroczystości żałobnych i zaczęto zawiadamiać wszystkich zainteresowanych o dacie pogrzebu, wyznaczonej na dzień 20 sierpnia. Do Tuchowa przybyli też bracia Rozwadowscy i ich siostry, których hrabina Ludwika wychowywała. W tym czasie Ludwik Theodorowicz kończył studnia na wydziale prawa; wówczas nadeszła wiadomość, że zmarła w Tuchowie jego babka Ludwika - również i on przyjechał na jej pogrzeb. Dnia 19 sierpnia w nocy, po godzinie drugiej przyjechali oo. jezuici z Chyrowa, gdzie mieli zjazd przełożonych. Był to ojciec prowincjał Ciszek, ojciec rektor z Krakowa na Wesołej - Barglewski, ojciec rektor z Chyrowa - Konopna, oraz ojciec rektor ze Starej Wsi - Bury, a z Nowego Sącza - ojciec Wojtoń, przysłany przez superiora tamtejszego ojca Stafi'eja, który sam przybyć nie mógł; był też kleryk Krupa z czwartego kursu. Zaraz udali się na spoczynek do przygotowanych już uprzednio pokoi, gdyż proszono ze dworu byśmy ich przyjęli na noc. Ksiądz Włoch był dzisiaj z pułkownikiem Janem Władysławem Rozwadowskim, by prosić ojca prowincjała naszego z mową pogrzebową, na którą, jak dali poznać, sam tutejszy ksiądz prałat ofiarował się, lecz nie życzyli go sobie, gdyż za życia świętej pamięci hrabiny Rozwadowskiej nie utrzymywał on z dworem dobrych stosunków. Dnia 20 sierpnia około pół do dziewiątej nasze konie zawiozły gości do dworu, poczym wróciły po naszych ojców. Pojechał na pogrzeb prowincjał z ojcem ministrem i ojcem Majgrem, a ojciec Smoroński z ojcami studentami i klerykami poszli już wcześniej do kościoła parafialnego. Razem z naszymi było około trzydziestu księży na pogrzebie. Sam ksiądz biskup ordynariusz Wałęga odprawił kondukt i poprowadził na cmentarz do kaplicy rodowej Rozwadowskich, pod którą zwłoki hrabiny zostały pochowane. Na cmentarzu przemawiał Leszek Zaremba Cielecki właściciel dworu w Ryglicach oraz emerytowany major Włodzimierz Olszewski, były poseł i właściciel dworu w Gromniku, reprezentujący na pogrzebie Związek Ziemian. Potem przemawiał ksiądz Jaroński, dawny wikary z Tuchowa. Po tych mowach ksiądz bp ordynariusz dokonał obrzędu pogrzebowego i zebrani goście żałobni poczęli się pomału rozchodzić^ Pogrzeb był naprawdę wielki, a i ludu na pogrzebie było bardzo dużo, chociaż był to poniedziałek - dzień roboczy. Nasi ojco wie i klerycy powrócili przed pierwszą; przyjechali też ojcowie jezuici, gdyż nie chcieli narzucać się we dworze, ponieważ ich tam osobno nie zaproszono. Jedynie na cmentarzu ksiądz doktor Włoch zwrócił się ogólnie do wszystkich duchownych ze słowami: księża proszeni są do dworu". Zaś cała reszta księży skorzystała z zaproszenia i udała się do pałacu na uroczysty obiad. Bardzo serdecznie wspominano śp. hrabinę Rozwadowską jako wielką dobrodziejkę nie tylko dla klasztoru oo. Redemptorystów, ale też dla naszego miasta, parafi'i i całej okolicy. Warto tu wspomnieć o mniej uroczystych wydarzeniach, o których zawsze pamiętała hrabina - tak było między innymi dziewiątego maja w roku koronacji cudownego obrazu, gdy pani Rozwadowska sprawiła klerykom i juwenistom majówkę, która odbywała się w lesie. Na tę uroczystość przysłała im do lasu cukierków, ciasta, szynki, wina oraz innych jeszcze specjałów^ Taką właśnie hrabinę Rozwadowską zapamiętano w Tuchowie. Na generalnego spadkobiercę Ludwiki Rozwadowskiej i przyszłego dziedzica Tuchowa był przewidziany Jan Władysław Rozwadowski - najmłodszy z pięciorga rodzeństwa. Zgodnie z życzeniem śp. hrabiny, sporządzony przez nią testament został otwarty dopiero w trzy dni po jej pogrze- Portret pośmiertny hrabiny Ludwiki z Zamoyskich Rozwadowskiej - właścicielki Tuchowa _18 bie. Był on jednak dużym zaskoczeniem dla wszystkich spadkobierców. Majątek w Brzozowej koło Gromnika hrabina Rozwadowska podarowała księdzu Włochowi i zarządziła w testamencie, aby ten wszystkie wolne chwile i wakacje mógł spędzać w tuchowskim pałacu. Z tego dobrodziejstwa ksiądz Włoch korzystał w pełni. Wspaniałą willę Sariusz w uzdrowisku w Truskawcu zapisała oo. jezuitom. Połowę majątku w Siedliskach przekazała księdzu bp. Wałędze i kapitule tarnowskiej na utrzymanie seminarium. Zaś swoją generalną spadkobierczynią uczyniła Janinę z Rozwadowskich Theodorowiczową, która otrzymała dożywotnio Tuchów i Siedliska, ale po jej śmierci dobra tuchowskie odziedziczyć mieli Maria i Bronisław Rozwadowscy - dzieci Antoniego. Właścicielem lasu w Siedliskach został Ludwik Theodorowicz, zaś Jan Władysław otrzymał majątki Dębiny i Łówcze, oraz został wyznaczony na egzekutora testamentu. Spadkobiercy przyjęli te zapisy do wiadomości i wymienili ze sobą korespondencję, którą przez lata przechowywał Antoni Rozwadowski. Ciąg dalszy Tomasz nastąpi. Wantuch

18 18 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Wu^am iflf gilffiilb Wielkiej lafoj^ Wybuch I wojny światowej nie wywołał początkowo wśród mieszkańców miasta specjalnego zaniepokojenia. Wszyscy spodziewali się, że działania wojenne będą się toczyć daleko od ich miasta. Jednak już pod koniec lipca sytuacja zaczęła ulegać zmianie. 31 lipca 1914 roku władze ogłosiły powszechną mobilizację, w wyniku której wielu mieszkańców zostało wcielonych nie tylko w skład regularnych jednostek armii austro-węgierskiej, ale także tzw. Obrony Krajowej. Mobilizację rozpoczęły również polskie organizacje niepodległościowe. Już 24 sierpnia 1914 roku z Tuchowa wyjechała do Krakowa drużyna sokola pod komendą Waleriana Młyńca. Wcześniej, 11 sierpnia 1914, w mieście powstał Polski Komitet Narodowy, będący lokalnym oddziałem krakowskiego Naczelnego Komitetu Narodowego (dalej NKN). Na jego czele stanął burmistrz Jakub Janiga. Obok niego w jego skład weszli: January Korytowski (wiceprezes), Emil Maszewski, ks. dr Tomasz Włoch, Wincenty Lasko - notariusz, Tomasz Kowalik, Andrzej Rudnicki (sekretarz komitetu i jego skarbnik). Członkowie komitetu wezwali również mieszkańców Tuchowa i okolicy do składania datków na rzecz Legionów Polskich. Apel ten okazał się bardzo skuteczny. Jak dowodzą zachowane dokumenty, na całym obszarze gminy Tuchów zebrano olbrzymią kwotę 27 tysięcy koron. Zgodnie z zaleceniem władz NKN, komitet tuchowski połączył się 25 VIII 1914 z nowo powstałym w Tarnowie Powiatowym Komitetem Narodowym. W nowej organizacji miasto Tuchów było reprezentowane przez swojego burmistrza dr. Jakuba Janigę. Po początkowych sukcesach wojennych ck armii przyszły niepowodzenia. Kronikarz klasztorny pod datą 1 września pisał o masach uciekinierów przewalających się przez miasto. Już 8 września mieszkańcy miasta usłyszeli dobiegający od wschodu huk dział. Od 19 września przez miasto przeciągały rozbite pod Lublinem oddziały 4. ck armii gen. Auffenberga. Został on zdjęty z dowodzenia, na jego miejsce wyznaczono arcyksięcia Józefa Ferdynanda. Nowy dowódca armii przybył do Tuchowa 26 IX wraz ze swoim sztabem i zakwaterował się w klasztorze. Linia frontu przebiegała wówczas już na przedpolach miasta przez Kielanowice, Bistuszową, Ryglice. W dniach 28 września - 4 października udało się Austriakom odrzucić na krótko Rosjan na wschód. Na polach należących do Rozwadowskich usytuowano obóz wojskowy i piekarnię. Niestety, w mieście pojawiły się dyzenteria i cholera, które pochłonęły kilka ofiar wśród ludności cywilnej i stacjonujących w mieście żołnierzy. Dlatego też władze wojskowe zdecydowały się utworzyć szpital choleryczny i wprowadzić kwarantannę. Sytuację pogarszały ponadto liczne gwałty i rabunki dokonywane tak przez cywilów, jak i żołnierzy. Aby przeciwdziałać tej sytuacji, emerytowany pułkownik ck armii Władysław Rozwadowski w porozumieniu z władzami wojskowymi utworzył w mieście straż obywatelską, której zadaniem było zapewnienie miastu jakiego takiego bezpieczeństwa. 9 listopada 1914 r. w mieście wybuchła panika, spowodowana przerwaniem austriackiej obrony przez Rosjan. Z Tuchowa na wyraźne polecenie namiestnika Galicji Witolda Korytowskiego odjechały lokalne władze z burmistrzem Janigą na czele, poczta oraz żandarmeria. Z miasta widać było łuny płonących mostów w Burzynie, Lubaszowej i Łowczowie. Kronikarz klasztorny zapisał, że jeszcze tego samego dnia także w Tuchowie wieczorem most wysadzono. Huk ogromny, cały dom zatrząsł się w posadach, w kilku pokojach szyby wyleciały. Północną część mostu wysadzono, a resztę zaraz ułani podpalili Pierwsze patrole rosyjskie wkroczyły do miasta ok. 11 listopada. Żołnierze dopuszczali się gwałtów i rabunków. W korespondencji opublikowanej w maju 1915 roku na łamach wydawanego w Krakowie Ilustrowanego Kuriera Codziennego" czytamy, że o ile w Tarnowie i innych większych miastach - Moskale zachowywali się jako tako przyzwoicie - o tyle w małych miasteczkach, gdzie nie było większej komendy hulali prawdziwie po moskiewsku i dali się ludności dotkliwie we znaki. Tak właśnie działo się w Tuchowie. Rabunki, napady, rekwizycje, a przy tym niepewność życia i strach przed jutrem - stale ciążyły na mieszkańcach tuchowskich i okolicznych. Krótko po wkroczeniu do miasta poczęli Moskale rabować domy uciekinierów, sklepy żydowskie, budynki, w których mieściły się urzędy austriackie. Były to jednak rabunki dorywcze i powierzchowne, które przemieniły się w gruntowne po zwycięstwie austriackiego oręża w bitwie pod Limanową, stoczonej w pierwszej połowie grudnia 1914 roku. W mieszkaniach p. Podobińskiej oraz sędziego Augustyńskiego urządzono szpital, przy okazji ogołacając je, z czego tylko się dało. Adwokatowi Iglewskiemu zrabowano cenną bibliotekę oraz kolekcję dzieł sztuki, którą właściciel zamierzał ofiarować do Muzeum Narodowego w Krakowie. Z mieszkań posła Antoniego Matakiewicza oraz doktora Morusa Rosjanie powynosili wszystkie meble na rynek, na fotelach zasiadła starszyzna kozacka, w środku rozniecono ogień i palono meble po kolei. Iście rosyjski sposób ogrzewania się. Jedyną rzeczą, która ocalała z mieszkania tego drugiego, były jego przyrządy lekarskie, ukryte przez aptekarza Foltyńskiego. Również i on padł ofiarą rabunku. Z rodzinnej apteki zrabowano pieniądze oraz część znajdujących się w niej lekarstw. Wobec wyjazdu z miasta burmistrza Janigi władze okupacyjne mianowały burmistrzem miasta Wojciecha Krogulskiego. Obok niego w skład tymczasowych władz Tuchowa weszli także Władysław Foltyński, student Chmielowski oraz geometra Siedmiograj. Ten ostatni odgrywał rolę pośrednika pomiędzy tymczasowymi władzami miasta a władzami okupacyjnymi, jako że dobrze znał język rosyjski. Swojego zaangażowania na rzecz miasta i jego mieszkańców o mało nie przypłacił zesłaniem na Syberię. Carskie władze podejrzewały go bowiem o szpiegostwo na rzecz Austrii. Wkrótce sytuacja uległa zmianie. Po przegranej bitwie pod Limanową Rosjanie rozpoczęli odwrót. Przez Tuchów od początku grudnia 1914 r. uciekały na wschód mniejsze lub większe oddziały rosyjskie. Jednocześnie rozpoczęto budowę umocnionych pozycji w Piotrkowicach pod Tuchowem, na których rosyjscy sztabowcy chcieli zatrzymać atakujących Austriaków. Ostatecznie oddziałom ck armii udało się na krótko odbić samo miasto. Rosjanie pozostali jednak na drugim brzegu Białej. Austriacy ustawili swoje baterie w mieście, obok kościoła św. Jakuba, i rozpoczęli ostrzał pozycji rosyjskich. Zacięty pojedynek artyleryjski trwał aż do 21 grudnia 1914 r. W jego wyniku uszkodzono dopiero co odrestaurowany kościół św. Jakuba oraz budynki stojące w jego pobliżu. Ponadto spłonął budynek miejscowej Komunalnej Kasy Oszczędności. Trzy dni później Rosjanie przeszli do kontrataku i wyparli z miasta oddziały austriackie, z którymi uciekło także wielu mieszkańców. Wprawdzie w styczniu 1915 roku oddziałom ck armii udało się nieco odrzucić Rosjan na wschód, jednak sam Tuchów pozostał w ich rękach. Po walkach z grudnia 1914 roku miasto przedstawiało okropny widok. Wiele domów zostało obróconych w gruzy, w innych urządzono stajnie. Inne, niezniszczone, żołnierze rosyjscy zaczęli rozbierać na opał. W zajętym przez wojsko budynku tuchowskiego

19 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 Sokoła" Rosjanie urządzili cerkiew polową, a w klasztorze zakwaterowano szpital. Opustoszał również kościół parafialny. Ksiądz proboszcz Ignacy Maciejowski opuścił miasto podczas grudniowych walk. Jeden z wikariuszy został powołany do wojska, drugiego aresztowały władze okupacyjne. W kwietniu 1915 r. dowództwo austriackie rozpoczęło intensywne przygotowania do kontrofensywy, której celem było jak najdalsze odrzucenie Rosjan na wschód. 2 maja 1915 roku do ataku w rejonie Gorlic ruszyły oddziały 11. armii złożonej z oddziałów niemieckich i austro-węgierskich, dowodzonej przez niemieckiego generała Augusta von Mackensena. Atak poprzedził huraganowy ogień artyleryjski oraz intensywne bombardowanie lotnicze pozycji rosyjskich. Po ciężkich walkach atakujący zaczęli stopniowo spychać ze swoich pozycji znajdujące się tam oddziały rosyjskie. Jednocześnie do natarcia ruszyli żołnierze 4. armii austro-węgierskiej, których zadaniem było przełamanie frontu rosyjskiego pomiędzy Ciężkowicami a Tarnowem. Wchodzący w skład tej armii IX korpus, zajmujący pozycje w rejonie Gromnika, po ciężkich walkach opanował trudno dostępny grzbiet Rzepiennika Marciszewskiego oraz umocnione pozycje nieprzyjaciela w Jodłówce Tuchowskiej i Chojniku. Tym samym droga na Tuchów została otwarta. 3 maja po ciężkich walkach żołnierze 4. armii stanęli na przedmieściach Tuchowa. 0 losie miasta zadecydowało ostatecznie zdobycie pozycji rosyjskich na wzgórzach przez żołnierzy 24 pułku piechoty honwedów. W godzinach popołudniowych 4 maja, a więc dwa dni po rozpoczęciu ofensywy, do Tuchowa wkroczyły oddziały ck armii. Rosyjskie wojska w panice wycofywały się na wschód, aby już nigdy do miasta i jego okolic nie powrócić. Po odejściu frontu na wschód miasto przedstawiało straszny widok. Korespondent krakowskiego dziennika Nowa Reforma", który je wizytował, napisał, że Rosjanie doszczętnie zniszczyli siedzibę władz miejskich, urządzając tam stajnie. Rezultatem tego było całkowite zniszczenie akt miejskich. Przestały istnieć tak księgi zawierające historię Tuchowa, jak i księgi hipoteczne. Podobny los spotkał mieszczące się w ratuszu archiwum sądowe. Gmach Sokoła" nie został uszkodzony od granatów, ale ręce rosyjskie zostawiły ślady swej kultury. Wewnętrzne urządzenia 1 przyrządy gimnastyczne zostały zupełnie zniszczone. Strych Sokoła" obrócono na miejsce ustępowe, gdy sala była miejscem modlitwy. Budynek ocalał tylko dlatego, że był szpitalem, później cerkwią. Kasyno mieszczące się w tymże samym budynku zostało wewnątrz zniszczone i zrabowane. Ogromne straty w wyniku działań wojennych poniosły także osoby prywatne. Tak było m.in. w przypadku dworu Marii i Władysława Rozwadowskich. W Nowej Reformie" czytamy m.in., że [_] zmienił się on nie do poznania. Zewnątrz widnieją na ścianach i murach ślady po granatach i szrapnelach. Wewnątrz nie ma bogatego urządzenia, bo wszystkie nieruchomości zostały wywiezione w głąb Rosji Niemal zaraz po ustąpieniu Rosjan władze Tuchowa przystąpiły do szacowania strat oraz odbudowy. Zajęła się tym miejscowa OSP. Trzeba w tym miejscu powiedzieć, że również strażacy ponieśli podczas wojny ogromne straty. Rosjanie wywieźli lub zniszczyli mundury i wyposażenie strażackie. Straty jednostki musiały być na tyle duże, że w 1919 r. prezes Władysław Foltyński i naczelnik Wiaźkiewicz zmuszeni byli wydać specjalną odezwę do mieszkańców. Zwracali się w niej o wsparcie, aby móc od nowa zorganizować OSP i odpowiednio ją wyposażyć. Ponadto w mieście zorganizowano Komitet Ratunkowy z burmistrzem Janigą na czele. W jego skład weszli: Jakub Janiga, ks. proboszcz Ignacy Maciejowski, ks. wikariusz Przeworski, Józef Wantuch, Wojciech Krogulski oraz Władysław Foltyński. Komitet zorganizował sprzedaż żywności po niższych cenach dla miejscowych mieszkańców. Ponadto dzięki komitetowi miejscowi rolnicy otrzymali ziarno na siew, a najbardziej potrzebujący - pomoc finansową. Równocześnie w celu przyśpieszenia odbudowy Rada Miasta zdecydowała o stworzeniu w Tuchowie własnej cegielni. Na ten cel, jak podają akta, otrzymano pomoc finansową oraz pomoc w postaci materiałów i sprzętu od ck namiestnictwa. _19 Wojna w mieście i okolicach pozostawiła również innego rodzaju ślady. Wszędzie leżało pełno zniszczonej broni oraz niewypałów, stanowiących ogromne zagrożenie dla mieszkańców. O wiele większym zagrożeniem była jednak możliwość wybuchu epidemii. Wszędzie poniewierały się zwłoki poległych żołnierzy, ofiar kilkumiesięcznych walk. Na skwerach, ogrodach i polach znajdowało się wiele mogił tak poległych żołnierzy, jak i zmarłych w szpitalach, które w różnych okresach znajdowały się m.in. w klasztorze i dworze Rozwadowskich. Niemal zaraz po zakończeniu walk rozpoczęto prace ekshumacyjne przy udziale m.in. rosyjskich jeńców. Prace prowadzone były przez Okręg Grobów Wojennych nr VI. W ich wyniku na terenie dzisiejszej gminy Tuchów powstało 14 cmentarzy wojennych, zaprojektowanych przez Heinricha Scholza, artystę rzeźbiarza pochodzącego z Wiednia. Zaprojektowane przez niego cmentarze są nie tylko miejscem uświęconym krwią żołnierzy walczących tak po jednej, jak i po drugiej stronie, ale też ciekawym elementem architektonicznym lokalnego krajobrazu. W miarę upływu czasu w Tuchowie i okolicy coraz bardziej narastały nastroje niepodległościowe. W całym mieście i okolicy zbierano datki na rzecz legionistów i ich rodzin. Szczególnie uroczyście obchodzono w mieście ogłoszenie tzw. Aktu 5 listopada". Z tej okazji 19 listopada odbyło się w kościele św. Jakuba uroczyste nabożeństwo, po zakończeniu którego odbył się na rynku wielki wiec, na którym przemawiał m.in. ówczesny burmistrz Jakub Janiga. Po jego zakończeniu zebrani przemaszerowali do kościoła NMP Jednak takie uroczystości, jak wspomniana powyżej, nie zdarzały się często. Codzienność była o wiele bardziej prozaiczna. W mieście, tak jak w całej Galicji, życie stawało się coraz trudniejsze. Braki w zaopatrzeniu, wzrost cen artykułów podstawowej potrzeby powodowały, że nastroje ludności coraz bardziej ulegały pogorszeniu. Niektórzy, mimo grożących za to wysokich kar, starali się odnieść korzyść z trudnej sytuacji aprowizacyjnej. Tak, niestety, było również w Tuchowie. W Archiwum Państwowym w Krakowie zachowało się pismo skierowane przez ck Starostwo Powiatowe w Tarnowie do lokalnej komórki kontrwywiadu austriackiego w tym mieście. Czytamy w nim o szajce złożonej z robotników kolejowych, którzy okradali transporty żywności przejeżdżające przez tuchowską stację. O skali procederu najlepiej świadczył fakt, że według informacji starostwa szajka miała okradać blisko 20 wagonów tygodniowo. Szajka, jak czytamy dalej, miała sprzedawać skradzione towary na czarnym rynku po paskarskich cenach. Sytuację społeczno-polityczną w Galicji pogorszyła jeszcze polityka władz austriackich. Na początku lutego 1918 roku został bowiem zawarty traktat brzeski, który przekazywał Ukrainie Chełmszczyznę i Podlasie. W kronice klasztornej zapisano, że decyzja władz wiedeńskich wywołała wielkie przygnębienie w narodzie na zdradziecką Austrię, której Polacy szczególnie w Galicji ufali. W całym kraju odbyło się wiele wieców protestacyjnych. Tak było również w Tuchowie. Wiec odbyty 18 lutego 1918 roku zaczął się wielkim nabożeństwem w kościele parafialnym, po którym ludność miasta udała się przez siedzibę Sokoła". Przemawiali m.in. proboszcz Maciejowski, lekarz dr Machowski, pan Krogulski oraz legionista Brysiewicz. Po każdej mowie śpiewano pieśni patriotyczne, a potem odczytywano słowa przysięgi, że naród do

20 20 Tuchowskie Wieści 1(119)/2011 ostatniej kropli krwi będzie bronił wolności i całości swojej ojczyzny. Po zakończeniu wiecu wszyscy przeszli w procesji do klasztoru. Na szczęście traktat brzeski nie wszedł w życie. Wszystkie znaki na ziemi i na niebie coraz bardziej zwiastowały rychły koniec monarchii austro-węgierskiej. Proces ten uległ zdecydowanemu przyspieszeniu w październiku 1918 r. 27 października 1918 r. zebrani w Krakowie posłowie do parlamentu wiedeńskiego zadeklarowali w uchwale, że ziemie, należące dotychczas do monarchii austro-węgierskiej, wchodzą w skład niepodległego państwa polskiego. Dzień później powołana została w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, w której zasiadali m.in. Tadeusz Tertil i Wincenty Witos. 31 października 1918 r. w Krakowie, żołnierze dowodzeni przez rodowitego tuchowianina, porucznika ck armii Antoniego Stawarza, rozpoczęli rozbrajanie wojsk austriackich. Dzień wcześniej podobne działania zostały podjęte w pobliskim w Tarnowie. Taka była oto sytuacja społeczno-polityczna, w którą wkraczał Tuchów. Podobnie jak tysiące innych miast i wsi, zniszczony, biedny i wyludniony wkraczał z wielkimi nadziejami w nową rzeczywistość - wolnej i niepodległej Polski. dr Tomasz Dudek Przy pisaniu tego tekstu wykorzystano m.in.: akta z Archiwum Państwowego w Krakowie i Tarnowie, dzienniki: Czas", Ilustrowany Kurier Codzienny", Nowa Reforma", Kronikę klasztoru Redemptorystów oraz prace: Jakuba Batora, Stanisława Derusa, Anny Drąg i Aleksandra Kowalika. B e n e d y k a m i prspozytyffaj benedyktyńska] iiwlauchoinfie 1-4Aa=.182H li Rozwój gospodarczy Król Kazimierz Jagiellończyk na prośbę opata Macieja ze Skawiny i konwentu tynieckiego 24 VII 1463 r. pozwolił na dwa jarmarki w Tuchowie: na święto Narodzenia Matki Bożej - 8 IX i na św. Jakuba - 25 VII. Opat Stanisław Baranowski w 1519 r. wyjednał u króla Zygmunta Starego zezwolenie na trzeci jarmark, przypadający na niedzielę po św. Franciszku. W 1621 r. za sprawą opata Stanisława Łubieńskiego doszedł jarmark czwarty - na dzień św. Tomasza (29 XII), w jarmark piąty, przypadający na św. Wojciecha (23 IV). O znaczeniu targu tygodniowego oraz jarmarków świadczy pozytywnie wzmiankowana w 1529 r. tuchowska miara zbożowa, pozwalająca domyślać się w Tuchowie centrum rynku lokalnego. Pierwszy przeor tuchowski był wcześniej przeorem w Tyńcu. Dwaj jego następcy - Jan Sułowski i Jan Piotrowski - zostali wybrani na opatów tynieckich. Fakty te nie mówią wiele, ale pozwalają przypuszczać, że na ludziach tego pokroju tak nowy klasztor, jak i miasto zyskały wiele. Dochodowość Tuchowa w 1458 r. oceniona została na 12 grzywien w stosunku rocznym. Do uposażenia dodać należy eksploatowanie soli w Tuchowie, o którym wspomina dokument lokacyjny Kazimierza Wielkiego z 1340 r. Tuchów zyskał wtedy prawo kopania szybu solnego i prawo czerpania dochodu w wysokości grzywny tygodniowo. Resztę szybów, o ile byłyby na terenie posiadłości klasztornej, król zastrzegł sobie, przyrzekając również grzywnę dochodu dla opata. Początek prepozytury tuchowskiej przypada na czas intensywnego rozwoju folwarku feudalno-pańszczyźnianego w Polsce. Z gospodarką opactw łączyły się klucze dóbr zarządzane z dworów, znajdujących się w centralnej czy znaczącej miejscowości regionu czy zespołu. Często starano się, w celu usprawnienia administracji, tworzyć przy nich, w przypadku dóbr klasztornych, prepozytury. Bardzo odległe dobra puszczano w dzierżawę. Po przejęciu Tuchowa przez benedyktynów zaznaczyła się tendencja do scalania posiadanych tam dóbr. Rolę osady centralnej dla klucza tynieckiego nad Białą przybrał Tuchów. W XV w. według dokumentu króla Kazimierza Jagiellończyka z 1456 r. klasztor posiadał w regionie tarnowskim połowę wsi Rudka, Kargów, Chojnik, Baboniówkę, Siedliska, część Mesznej, Lubaszową, Dąbrówkę, miasto Tuchów, Gromnik, Golankę i Zborowice. Ten stan utrzymał się do początków XVI w. Powstanie i rozwój gospodarki folwarcznej w tym czasie w Polsce podyktowany był wieloma przyczynami. Wiązał się ściśle ze wzrostem koniunktury w Europie Zachodniej na polskie zboże i inne artykuły rolno-hodowlane; z dostrzeganiem i docenianiem przez szlachtę i duchowieństwo większych korzyści materialnych, uzyskiwanych z folwarków; z uzyskaniem przez Polskę w r dostępu do Bałtyku. Na folwarkach uprawiano cztery podstawowe zboża oraz tatarkę, proso, groch, len, konopie, rzepę i mak, a także chmiel. Centrum zarządzania dobrami pozostawał dwór i folwark klasztorny, usytuowany na Przedmieściu Większym (Wyżnym) obok domów przedmieszczan. Miasto posiadało dwa kościoły - Panny Marii i św. Jakuba, 3 kaplice - św. Marka, św. Anny i św. Marii Magdaleny; drewniany ratusz na centralnym placu i takąż zabudowę. W obrębie miasta i przedmieść stały: łaźnia i szpital, młyn nad Białą, stodoły, ogrody i chmielniki, dalej rozciągały się pola. Kolejny, bogato udokumentowany w źródłach, dział gospodarki stanowiło rzemiosło. Poza wspomnianymi młynami czytamy o usytuowanych w rynku jatkach rzeźniczych, piekarskich i prasolnych oraz kramach szewskich i łaźni. Przed 1488 r. istniał w Tuchowie cech szewski, będący jednocześnie bractwem kościelnym. Miasto posiadało cegielnię, lecz wzmianka z 1600 r. ogranicza się tylko do stwierdzenia jej istnienia. W 1581 r. wykazano w Tuchowie kilkudziesięciu rzemieślników różnych kunsztów. Specjalizowano się w szewstwie, tkactwie, rzemiosłach odzieżowych, drzewnych oraz w piwowarstwie. Rzemieślnicy byli opodatkowani na rzecz skarbu państwa, poza tym majstrowie płacili czynsze wójtowi, który rozliczał się z opactwem. Modelem typowego mieszczanina tuchowskiego był rzemieślnik zajmujący się rolnictwem, hodowlą lub handlem albo rolnik, któremu nie były obce zajęcia rzemieślnicze i sprzedaż towarów. Zamożność materialna mieszkańców Tuchowa była źródłem ich aspiracji kulturalnych, ujawniających się w pobożnych fundacjach oraz w trosce o rozwój poziomu oświaty. Klasztor Według pisma papieża Piusa II z 1458 r. prepozytura miała być wspólnotą, w skład której wchodziłby prepozyt, czyli przełożony oraz trzech lub czte rech mnichów. Tak ukonstytuowany klasztor miał prowadzić życie według Reguły św. Benedykta, sprawować opiekę duszpasterską w podległej parafii