LECTIO DIVINA. Opracowanie: Wspólnota Nowe Jeruzalem w Lublinie Przy parafii pw. Świętej Rodziny, Al. Jana Pawła II Lublin,

Transkrypt

1 LECTIO DIVINA Opracowanie: Wspólnota Nowe Jeruzalem w Lublinie Przy parafii pw. Świętej Rodziny, Al. Jana Pawła II Lublin, Strona 1

2 Strona 2

3 1. Lectio: słuchanie Słowa Słowo Boże jest świętą przestrzenią działania Ducha Świętego, jest napełnione Jego natchnieniem. Chodzenie drogą Słowa Bożego jest możliwe tylko dzięki Duchowi Świętemu. To On wypełnia nas Słowem. To On prowadzi nas do przemodlenia Słowa i pokazuje nam jego głębię. Bez Ducha Świętego nikt nie może prawdziwie spotkać się ze Słowem. Nawet jeżeli ktoś doskonale zna egzegetyczne zasady interpretacji Pisma Świętego, język oryginalnych tekstów i techniki czytania Biblii, bez Ducha Świętego nie może prawdziwie spotkać się ze Słowem. I dlatego drogę lectio divina trzeba każdego dnia rozpoczynać od modlitwy do Ducha Świętego, od świadomego spotkania z Duchem Świętym. O co mamy prosić? O te dwie łaski, których sami sobie dać nie możemy. Najpierw mamy prosić Ducha Świętego, aby nas otworzył na Słowo. Wiemy, jak często jesteśmy obciążeni różnymi problemami, mamy zamknięty umysł, psychikę, ukrywamy nasze uczucia. Potrafimy się zaryglować i nikogo do siebie nie dopuszczać. Dlatego mamy prosić Ducha Świętego, aby nas otworzył na Słowo. W słuchaniu Słowa Bożego najważniejszym organem słuchu jest serce. Lectio divina tak naprawdę prowadzi do doświadczenia intymnego spotkania, zjednoczenia ze Słowem osobowym w naszym sercu. Wszystko w lectio divina zmierza ku temu spotkaniu. Lectio jest ściśle powiązane z auditio, czyli ze słuchaniem. Słuchanie jest pierwszym momentem w spotkaniu ze Słowem. Modlimy się także o dar słuchania, które jest związane nie tyle z pracą uszu, co serca. Dlatego bardzo potrzebujemy długiej i cierpliwej modlitwy. Potrzebujemy wzywania Ducha Świętego, aby zstąpił do naszego serca i otworzył serce zatwardziałe, pogłębił płytkie, uspokoił roztargnione i upokorzył zarozumiałe. Prosimy także Ducha Świętego, aby otworzył przed nami Słowo. Ono jest tajemnicą Boga! Tylko Duch Święty, który zna wyżyny Boga samego, może odkrywać przed nami niezgłębione pokłady Słowa Boga. Zgłębianie Słowa będzie trwało do końca naszego życia. Nikt wcześniej nie może powiedzieć, że ostatecznie je zgłębił. Jest ono bowiem w zgłębianiu siebie nieskończone - jak nieskończony jest Bóg. Dlatego do końca życia Słowo może nas zaskakiwać i zadziwiać, nawet to, które czytaliśmy i nad którym medytowaliśmy wiele razy. Słowo otwiera się przed nami jako nowa głębia, niespotykana do tej pory. I nikt nie ma prawa do zamykania i ograniczania znaczenia Słowa. Nikt nie może powiedzieć, że wyczerpał znaczenie Słowa. Więcej, każdy z nas jest powołany w sposób jedyny i niepowtarzalny, zawsze oczywiście w duchu posłuszeństwa Kościołowi, do zgłębiania jednego, niepowtarzalnego Słowa. Tylko Duch może nas prowadzić do poznania prawdy (por. J 16,13). Jezus, ostateczne Słowo, został objawiony przez Ducha i mówi do nas: A Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w Moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem (J 14, 26). Nie wolno więc bagatelizować tego pierwszego momentu w spotkaniu ze Słowem, nie trzeba szczędzić czasu na modlitwę do Ducha Świętego, na wzywanie Go, zwłaszcza w tych dwóch zasadniczych intencjach: by otworzył nas na Słowo i by otworzył przed nami tajemnicę. Nasze okaleczone czytanie Modlitwa do Ducha Świętego podjęta przed czytaniem Słowa uświadamia nam, że wchodzimy w przestrzeń sacrum. Jednocześnie przechodzimy do czytania, które dobrze znamy z codzienności. W tym tkwi nie tylko nasza korzyść, ale i wielka bieda. Jesteśmy okaleczeni złymi nawykami czytania; Strona 3

4 jest ono często niewłaściwe. Przede wszystkim nie chce nam się czytać. Przez tę niechęć do naszego wnętrza usiłuje wejść demon lenistwa. Bada on chwile, w których nie chce się nam czytać. Dzisiejszy człowiek ulega lenistwu i czyta bardzo mało. Nasze czytanie często przybiera styl stosowany przy lekturze gazety. Czytamy wrażeniowo, sensacyjnie, przeglądamy stronice, skupiając wzrok jedynie na tytułach i wybranych fragmentach tekstu. Bywa, że brakuje nam cierpliwości. Czytamy wybiórczo i tylko to, co nam się podoba, to, co lubimy czytać, co nas interesuje. Warto na to zwrócić uwagę, abyśmy mieli świadomość, że te pozornie niewinne obciążenia mogą także pojawić się podczas czytania Słowa Bożego. Gdy bierzemy do ręki Biblię, musimy sobie uświadomić, że wchodzimy w lekturę, która jest jedyna i niepowtarzalna, która nie może wyglądać, jak czytanie książek czy gazet zapisanych ludzkim słowem. Czytanie Słowa jest zawsze wydarzeniem osobowego Spotkania. Czytanie, które uczy słuchania Tradycja starożytnych ojców wypracowała sposoby, które mogą nam pomóc w aktywnym, głębokim słuchaniu podczas czytania Słowa. Mogą nam pomóc pokonywać wady, chociażby lenistwa, smutku, roztargnienia, chciwości. Musimy zawsze, uwzględniając kruchość i słabość naszej natury, znaleźć metodę na swoją słabość i rozproszenie w czytaniu Słowa. Starożytni ojcowie, uwzględniając te przeszkody, podają różne sposoby na aktywne czytanie i głębokie słuchanie Słowa. Być może już je znamy. Chciejmy jednak je przypomnieć i krótko rozważyć. Pierwszy sposób znamy z naszych liturgicznych zgromadzeń. Jest to głośne czytanie Słowa wobec wszystkich. Takie czytanie w sposób naturalny staje się słuchaniem. Przy spotkaniu ze Słowem warto wyczuć i wykorzystać w sobie te zmysły, które są bardziej wyostrzone. Jeden mówi jestem wzrokowcem, ktoś inny zapamiętuje ze słuchu. To bardzo ważne, aby dobrze wykorzystywać te zmysły, które lepiej w nas pracują. Tradycja zwraca także uwagę na sens głośnego czytania Słowa Bożego w samotności. Przy czytaniu prywatnym, indywidualnym, dużą pomocą może być czytanie szeptem, tak że Słowo jest niejako dotykane i smakowane wargami i delikatnie przekazywane do uszu. Czytanie szeptem kryje w sobie pewną głębię. Wprowadza nas ono w klimat doświadczenia podobnego do tego, które przeżył Eliasz. Słowo jest delikatne jak powiew wiatru, jest subtelne, domaga się wewnętrznego skupienia i wyostrzenia słuchu. Zauważmy, że nieraz szepczemy, aby lepiej zrozumieć czytany tekst. Wydaje się, że szept jest najbardziej głośnym i efektywnym czytaniem Słowa. Kolejnym sposobem na uważne czytanie i słuchanie Słowa jest czytanie powolne i-kilkakrotne. Nierzadko mamy wrażenie, że czytając po raz kolejny ten sam tekst, tracimy czas. W starożytnej tradycji powolne i kilkakrotne czytanie miało duże znaczenie. Sprawiało, że człowiek coraz bardziej skupiał swoją uwagę na słowie. Kiedy prowadzimy niezwykle ruchliwy tryb życia, powtarzanie może okazać się dużą pomocą i szkołą cierpliwego słuchania Słowa. Innym sposobem aktywnego czytania jest czytanie, które prowadzi do zapamiętywania. Czynność ta była praktykowana w klasztorach. To zapamiętywanie Słowa ma ogromne znaczenie zwłaszcza dla meditatio. Chodzi o to, aby Słowo wyryło się w sercu. Chodzi o pamięć serca, o zapamiętywanie Strona 4

5 bardziej sercem niż umysłem, mechaniczne. o zapamiętywanie doświadczeniowe, a nie czysto intelektualne, W uważnym czytaniu pomagać może jeszcze inna metoda, a mianowicie przepisywanie Słowa. Stała zasada w klasztorach nakazywała, że pierwszą księgą, którą miał przepisać początkujący mnich, było Pismo Święte. Kiedy sprawdził się w tej praktyce, był uznawany za zdolnego do uważnego przepisywania innych ksiąg. Była to szczególna próba i ćwiczenie uwagi dla pragnącego żyć Słowem. Jeśli wyczuwamy, że przepisywanie Słowa pomaga nam w skupieniu uwagi, warto pozostać przy tej praktyce. Może to być zapisywanie jednego lub kilku słów czy zdań, które okazują się kluczowe dla naszej medytacji. Ostania z proponowanych metod uważnego czytania nazywana jest przez kardynała Martiniego czytaniem z piórem w ręku. Chodzi o to, aby podczas czytania Słowa zaznaczać te wyrazy lub fragmenty tekstu, które nas poruszają, oświecają, niepokoją, utwierdzają. Podkreślamy czasowniki, opisywane gesty, sceny - wszystko po to, aby Słowo ożywiło nasze słuchanie. Wtedy tekst staje się wypełniony naszym życiem, naszymi przeżyciami, poruszeniami, zmaganiami, poszukiwaniami. Bywa, że tekst wielokrotnie czytany, po podkreśleniu przyniesie nam odkrycie nowych treści. Stawiane w nim znaki graficzne stają się dla nas znakami nowego życia, życia na nowo odczytanego przez Słowo. Podkreślenia będą odtąd przywoływały doświadczenia, które nam towarzyszyły, kiedy czytaliśmy Słowo. Mogą się one stać w nas trwałymi śladami doświadczenia, które przeżyliśmy podczas lektury Słowa. W ten sposób tekst z Pisma Świętego będzie krył w sobie znaki naszych przeżyć: daty, uczucia, pytania, poruszenia, wybory. Były to tylko niektóre sposoby pomagania sobie w tym, aby nasze czytanie Słowa było uważne, aby było czytaniem poważnym i głębokim. Głębia słuchania Słowa zależy od naszej zażyłości z Pismem Świętym. Zdobywamy ją powoli, podobnie jak intuicję w odkrywaniu tego, co kluczowe, co jest głównym przesłaniem czytanego tekstu. Do tego potrzeba czasu. Od czego należałoby rozpocząć? Do kogoś, kto jest na początku kontaktu ze Słowem, tradycja mówi: czytaj, czytaj i jeszcze, raz czytaj Słowa! Trzeba wejść w praktykę ciągłego czytania i codziennie czytać jakiś fragment tekstu. Trzeba uczyć się czytania Bożego Słowa, wchodzić w jego klimat, smakować je. Osobisty kontakt ze Słowem Bożym uczy nas wzajemnej zażyłości i rozbudowuje intuicję czytania, pomagającą rozeznawać, co jest w nim kluczowe. W czytaniu Słowa ważne jest również poznawanie znaczenia słów i całych zdań. Ojcowie starożytni podkreślali, że nie ma w Piśmie Świętym ani jednego zdania, ani jednego słowa, które byłoby niepotrzebne. Każde ma jakieś znaczenie, każde jest bardzo ważne. Dlatego trzeba zbierać słowa jak cenne ziarna, bo każde kryje w sobie głęboką treść i może wydać w nas owoce, których nawet się nie spodziewamy. Obfitość zebranego Słowa będzie zależała od naszej wcześniejszej z nim zażyłości. Taką mamy zdolność słuchania i zgłębiania Słowa, jaki kontakt z nim na co dzień. Każdy powinien czytać i zgłębiać Słowo według własnej miary, własnych możliwości. Dla każdego, kto wiernie czyta Słowo, czeka obietnica. Scriptura crescit cum legente - mawiał św. Grzegorz Wielki, to znaczy: Pismo rośnie wraz z czytającym. Tak więc dla dziecka jest jak dziecko, dla młodzieńca jak młodzieniec, dla dorosłego jak dorosły. Pamiętajmy o tym za każdym razem, gdy będziemy rozpoczynać kolejny dzień rekolekcji, zwłaszcza wtedy, gdy słuchając Słowa, będziemy doświadczali naszej bezradności i małości. Najważniejsze jest słuchać je z miłością, a Słowo samo będzie wyostrzało nasz słuch i przygotowywało nas do meditatio. Strona 5

6 Droga lectio divina, ma jeden cel: tak prowadzić do zjednoczenia z Jezusem - Słowem osobowym, aby mogło nas formować, przemieniać, utożsamiać z Nim samym. Tym, co najbardziej charakteryzuje tę drogę, jest klimat modlitwy, duchowego zgłębiania Słowa, które ma przeniknąć całą osobę, prowadzić prosto do naszego serca, a więc do tego miejsca, które jest najważniejszą przestrzenią modlitwy Słowem i zjednoczenia z Bogiem. Serce jest najważniejszym organem słuchu. Według Biblii jest ono epicentrum osoby, jej myśli, pragnień i zamiarów. W sercu rodzą się decyzje i czyny. Do tego miejsca pragnie dotrzeć Słowo. Musimy podkreślić, że lectio - czytanie Słowa, słuchanie Słowa, nie jest celem samym w sobie. Jest pierwszym, bardzo ważnym etapem drogi, ponieważ bez niego niemożliwy byłby dalszy postęp. Jeśli nie usłyszymy Słowa, nie jesteśmy w stanie się z nim spotkać. Jeśli spotykamy się z nim jedynie pozornie, powierzchownie, takie też będzie nasze słuchanie. Niemożliwe jest spotkanie ze Słowem w sercu bez uważnego słuchania. A jednak jest to tylko pierwszy etap. Czytanie i słuchanie Słowa uczy nas postawy szukania tego, co Bóg chce nam objawić. Szukamy dosłownego znaczenia Słowa, którym Bóg mówi do mnie, szukamy jego sensu. Ważne jest obiektywne podejście i zrozumienie czytanego Słowa. Zwróćmy uwagę, że do czytania podchodzimy zawsze z określonym stanem ducha, z przeżyciami, jakie nam towarzyszą w danym momencie. Czasami są one bardzo silne, potrafią zdominować nasze słuchanie, mogą subiektywizować Słowo, które czytamy. Nasz stan ducha zabarwia i interpretuje to, co czytamy. Możemy na przykład czytać z uprzedzeniem, świadomie lub nieświadomie manipulować Słowem. Może się zdarzyć, że będziemy słyszeli to, co chcemy usłyszeć. Dlatego na tym etapie droga lectio divina tak bardzo zwraca uwagę na zrozumienie istoty przesłania, na odnalezienie dosłownego sensu Słowa, a nie tego, co mi się wydaje, iż Bóg mówi do mnie. Zaproszenie do lectio dobrze wyrażają słowa Jezusa z Ewangelii św. Mateusza: Szukajcie, a znajdziecie... (7, 7). Tak oto dochodzimy do drugiego etapu lectio divina. Kto szuka szczerze, otwarcie, kto chce usłyszeć, co mówi Bóg - ten naprawdę znajduje. Jeśli lectio jest szukaniem, to meditatio, do którego przygotowuje nas czytanie, jest znajdowaniem. Meditatio pomaga nam znaleźć głębię Słowa, jego moc i światło. Pomaga nam odnaleźć wewnętrzny smak Słowa. Strona 6