Właściwości toksykologiczne wybranych składników kosmetyków

Transkrypt

1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Właściwości toksykologiczne wybranych składników kosmetyków Henryk Różański Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej Zakład Towaroznawstwa

2 Początki kosmetyki Dążenie natury ludzkiej do piękna datuje się od niepamiętnych czasów. Pierwszym zwierciadłem, w którym człowiek ujrzał swe odbicie było lustro wodne. etymologia, gr. cosmeo, cosmetikas zdobić, upiększać

3 Początki kosmetyki Przeglądając się w nim człowiek mógł zauważyć zarówno wady, jak i korzystne cechy swej urody i już wtedy starał się pierwsze ukryć, a drugie uwypuklić.

4 Początki kosmetyki i toksykologii kosmetycznej Kosmetyka rozwinęła się już przed ponad 6000 lat wraz z początkiem kultury ludzkiej. Pierwsze surowce kosmetyczne: maseczki, perfumy, kosmetyka kolorowa, masaże, kąpiele; miód, kozieradka, węglan sodu, kreda, mleko, olejki eteryczne, glinka, ziemia wulkaniczna, marmur, łupki, mika, jaja, henna, indygo. Starożytny Egipt r. p.n.e. Kosmetyka staje się przejawem wytwornego stylu życia. Wprowadzenie luster miedzianych

5 Początki kosmetyki i toksykologii kosmetycznej Już w starożytnym Egipcie do kosmetyki zaczęto wprowadzać toksyczne składniki, np. biel ołowianą ([PbCO3]2 Pb(OH)2) pigment rozjaśniający cerę, puder; galenit = galena PbS do zaczerniania brwi, rzęs, powiek; cynober HgS

6 Początki kosmetyki Ideał: Nefretete żona egipskiego króla Echnatona

7 Początki kosmetyki Grecy ( r. p. n.e.) stosowali kosmetykę w celu upodobnienia swojego ciała do klasycznego ideału piękna. Ideał: bogini miłości i piękna Afrodyta.

8 Początki kosmetyki i toksykologii kosmetycznej Hippocrates ( r. p.n.e.) upiększał twarze maścią sporządzoną z wątroby jaszczurek, oliwy i wina. Wprowadzono depilatory i nowe barwniki do skóry oraz włosów, środki pudrujące, matujące, ścierające (peeling).

9 Początki kosmetyki i toksykologii kosmetycznej W starożytnej Grecji rozwinięto wiedzę o ziołach kosmetycznych, np. krwawnik, rozmaryn, szałwia. Znaczenie gimnastyki dla urody! Surowce: lanolina, siarczan miedzi, mydło z popiołu bukowego i koziego tłuszczu, czarny węgiel jako tusz, sole kąpielowe perfumowano olejkami, wosk pszczeli pomadka

10 Rzym: wonne kąpiele, balsamy aromatyczne do ciała, szminka, puder, barwniki do paznokci, maseczki chlebowe, mleko do zmywania skóry. Wprowadzono szminki z pereł i puder z krokodylego gnoju. Ideał kobiety: dojrzała, dobrze zbudowana, z odsłoniętymi ramionami, wydatnymi piersiami, fryzowanymi włosami, najlepiej jasnymi lub złocistą peruką.

11 Rozjaśnianie włosów mydłami zasadowymi. Plasterki ozdobne na czoło. Depilatory mechaniczne i chemiczne (siarczek wapnia). Soki roślinne do rozjaśniania cery i włosów, np. z owoców pigwy.

12 Publius Ovidius Naso 43 p.n.e lub 18 n.e.: Niewiasta jak kamienica i od tyłu i od frontu, jeżeli jest zniszczona, dopomina się remontu.

13 Podstawy farmacji, Cold-cream Galena Galen z Pergamonu ( r. n.e.) opracował zasady wyrobu preparatów leczniczych i kosmetycznych (galenowe). Cold-cream krem biały, lekki, odżywczy, chłodzący; olej z oliwek, wosk pszczeli, woda różana.

14 Rozwój kosmetyki Średniowiecze ( r. n.e.): Powstał zawód cyrulika (leczenie ran, usuwanie odcisków, wypalanie parchów, obcinanie włosów, golenie, masaże, wyrywanie zębów). Upadek higieny i kosmetyki. Niemyte ciała smarowano pachnidłami, aby przykryć odór.

15 Rozwój kosmetyki Renesans/Barok: Opracowywano przede wszystkim kosmetyki aromatyczne. Pojawili się liczni sprzedawcy pachnideł. Higiena nadal była na niskim poziomie. Wg Peters B.I r.

16 Rozwój kosmetyki Naturalne włosy (często zawszone) zakrywano perukami. Toksyczne pudry z ołowiem i barem, na mące ryżowej, powodowały liczne wypryski. Zmiany skórne zaklejano jedwabnymi płatkami z jedwabiu. Wg Peters B.I r.

17 Rozwój kosmetyki Ludzie zamożni uważali, że przez pory w skórze woda może wniknąć do wnętrza ustroju i zanieczyścić go. Nieprzyjemny zapach starali się przytłumić perfumami, a zmiany alergiczne i pasożytnicze pudrem i pigmentami.

18 Rozwój kosmetyki Wiek XVIII powrót do naturalności, stroniono od pudru i perfum, natomiast nadal stosowano płatki (muszki, mouches) piękności. W XIX wieku nastąpił powrót do kąpieli. Makijaż był mało rozpowszechniony. Unikano opalania się. Ceniono cerę jasną. Sebastian Kneipp ( )

19 Rozwój kosmetyki W okresie międzywojennym XX wieku rozpoczęła się era przemysłu kosmetycznego. Presje reklamy przemysłu piękności wywarły wpływ na ustalanie typu urody.

20 Wrażliwość na kosmetyki Tolerancja i reakcja na kosmetyki zależy od: składu jakościowego i ilościowego produktu; rodzaju skóry, rasy; aktualnego stanu fizjologicznego; indywidualnej wrażliwości na poszczególne składniki

21 Wrażliwość na kosmetyki 1. Reakcje toksyczno-podrażnieniowe ograniczone do miejsca kontaktu z substancją je wywołującą, pojawia się do 24 h od ekspozycji i szybko mija w razie odstawienia składnika. Najczęściej u ludzi z suchą i cienką skórą, dzieci, osób starszych, cierpiących na atopowe zapalenie skóry, stosujących kortykosteroidy.

22 Wrażliwość na kosmetyki 2. Reakcje alergiczne występują po uprzednim uwrażliwieniu, przy drugim lub trzecim kontakcie a alergenem. Nie ograniczają się do jednego miejsca, uogólniają się, mogą wywołać dychawicę oskrzelową.

23 Wrażliwość na kosmetyki Uczulenie na konserwanty, np. parabeny, quaternium, aldehyd glutarowy, alkohol fenyloetylowy, kwas sorbowy, p-chlorom-krezol.

24 Wrażliwość na kosmetyki Uczulenie na substancje zapachowe: wywołują reakcje fotoalergiczne i alergię kontaktową, np. piżmo syntetyczne w obecności UV wywołuje świąd, czasem pokrzywkę. Berloque-dermatitis - przebarwienia wieloletnie

25 Berloque-dermatitis

26 Wrażliwość na kosmetyki Działanie toksyczne wcieranie permanentne, wdychanie aerozolu, pudru kumulacja w skórze, działanie ogólne. ftalany wnika do gonad, tkanki tłuszczowej, mleka, płodu, uszkadza komórki rozrodcze, cytotoksyczny wobec komórek Sertolego, komórek nadnerczy. Powoduje zanik spermatogenezy! Teratogenny, embriotoksyczny!

27 Wrażliwość na kosmetyki Glikole wszechobecne w kosmetykach, ułatwiają wnikanie do organizmu innych ksenobiotyków. Piżmo syntetyczne działa hepatotoksycznie, kumuluje się w adipocytach. Homosalate, Oktyl Dimethyl PABA zakłócają rozwój, przenikają do mleka, kumulują się, dz. Parahormonalne.

28 Toksykologia kosmetyczna Kremy, płyny do demakijażu, balsamy, mleczka kosmetyczne

29 Mineral oil, Petrolatum, Paraffin Oil, Paraffinum liquidum, Paraffinum solidum Parafina mieszanina węglowodorów nasyconych, otrzymywana z ropy naftowej. Parafina stała Parafina ciekła

30 Mineral oil, Petrolatum, Paraffin Oil, Paraffinum liquidum, Paraffinum solidum Parafina nie jest tłuszczem! To mieszanina węglowodorów pozbawiona właściwości odżywczych i pielęgnujących. Tani surowiec, plastyfikator, rozpuszczalnik. Szkodliwy izolator. Film okluzyjny. Brak biozgodności. Zakłóca wymianę gazową i metaboliczną.

31 Mineral oil, Petrolatum, Paraffin Oil, Paraffinum liquidum, Paraffinum solidum Daje pozorne uczucie natłuszczenia. Komedogenny (zaskórnikotwórczy). Sprzyja bakteriom beztlenowym. Sprzyja powstawaniu zmian ropnych i łojotokowemu zapaleniu skóry Zaburza gospodarkę troficzną skóry. Uniemożliwia absorbowanie cennych składników z kosmetyków. Wyciągi z ziół na parafinie są bezwartościowe, ale tanie. Pogłębia objawy trądziku zaskórnikowego i powstawanie comedones.

32 Mineral oil, Petrolatum, Paraffin Oil, Paraffinum liquidum, Paraffinum solidum - przyspiesza procesy starzenia - utrudnia wydzielanie łoju - zakłóca wydalanie potu i szkodliwych metabolitów Nasila objawy Acne Utrudnia regenerowanie skóry Spowalnia ustępowanie atopowego zapalenia skóry

33 Propylene Glycol - Glikol propylenowy - PG, Xylene Glycol Polyethylene Glycol (PEG) - glikol polietylenowy PEG-20 Gliceryl Laurate, PEG (4-200), Butylene Glycol Rozpuszczalniki innych składników kosmetycznych. Nadaje lepkość kosmetykom. Konserwuje w stężeniu powyżej 15%. Podtrzymujący wilgotność produktów. Tworzą hydrofilowe filmy na skórze. Stabilizują kosmetyki (konsystencja).

34 Propylene Glycol - Glikol propylenowy - PG, Xylene Glycol Polyethylene Glycol (PEG) - glikol polietylenowy PEG-20 Gliceryl Laurate, PEG (4-200), Butylene Glycol Degraduje strukturę naskórka i skóry właściwej. Wysusza i nekrotyzuje naskórek. Wywołuje stan zapalny. Wzmaga wchłanianie składników kosmetyków, w tym toksycznych ksenobiotyków (np. parabenów - przez rozluźnianie struktury tkankowej. Allergic Contact Dermatitis

35 Propylene Glycol - Glikol propylenowy - PG, Xylene Glycol Polyethylene Glycol (PEG) - glikol polietylenowy PEG-20 Gliceryl Laurate, PEG (4-200), Butylene Glycol Sprzyja zapaleniu mieszków włosowych. Nasila objawy zapalenia łojotokowego zapalenia skóry i gruczołów apokrynowych. Wzmaga objawy atopowego zapalenia skóry i dermatitis, eczema. Nasila trądzik różowaty i pospolity. Usposabia do uszkodzeń słonecznych skóry. Może sprzyjać szerzeniu zakażenia w skórze W razie przedostania się do oczu zapalenie spojówek i powiek Kosmetyki glikolowe przeciwwskazane są przy zapaleniu mieszków włosowych

36 Wazelina vaselinum; petrolatum Otrzymywane z ropy naftowej. Podłoże. Efekt okluzyjny. Utrudnia oddychanie skóry. Upośledza swobodne wydzielanie łoju i transpirację. Wprowadzona w 1876 r. przez Kaposiego. Dłużej stosowana powoduje trądzik smarowy.

37 Wazelina vaselinum; petrolatum Nie jest tłuszczem! Nie nawilża! Izoluje skórę. W mieszaninie z barwnikami zatyka pory skóry. Wywołuje metaplazję.

38 Wazelina vaselinum; petrolatum Zdaniem prof. H. Mierzeckiego drażni skórę i ją uszkadza (efekt skóry wazelinowej). Nasila trądzik i łojotokowe zapalenie skóry. Sprzyja zapaleniu mieszków włosowych.

39 Szampony, maseczki, odżywki i lakiery do włosów

40 Żel nawilżający Maseczka kosmetyczna Maseczkakosmetyczna kosmetyczna Maseczka

41 Quaternium, poliquaternium Działanie kondycjonujące Konserwujące Antystatyczne Quaternium-15

42 Quaternium, poliquaternium Wywołują alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (allergic contact dermatitis). Objawy: przesuszenie skóry, złuszczanie naskórka, zaczerwienienie, pieczenie lub świąd, pękanie skóry, sączenie, strupki, niewielkie krwawienia z pęknięć skóry, niekiedy pęcherzyki wypełnione płynem (pokrzywka).

43 Imidazolidinyl urea, Diazolidinyl urea, DMDM hydantoin Bromonitropropane diol, Tris (hydroxymethyl) nitromethane Wydzielają rakotwórczy i drażniący formaldehyd. Działają drażniąco na gruczoły ekrynowe i apokrynowe. Zaburzają czynności gruczołów łojowych i hormonalnych (dokrewnych). U dziewcząt i młodych kobiet niektóre metabolity tego związku wywołują nadmierne owłosienie, podobnie jak dwufenylohydantoina. Indukują stany zapalne skóry. Mogą wzbudzać nowotwory skóry i błon śluzowych DMDM hydantoin

44 Imidazolidinyl urea, Diazolidinyl urea, DMDM hydantoin, Bromonitropropane diol, Tris (hydroxymethyl) nitromethane szampon Konserwanty uwalniające formaldehyd

45 Żele do mycia, mydła w płynie, szampony, płukanki do ust, żele do higieny intymnej

46 Sodium Lauryl Sulfate, Sodium Laureth Sulfate, Ammonium Lauryl Sulfate Sodium Myreth Sulfate, Sodium Lauryl Sulfate = SLS, Sodium Laureth Sulfate = SLE Anionowe związki powierzchniowo czynne. Pianotwórcze. Emulgator. Początkowo używane do mycia samochodów, okrętów, silników, maszyn Obecnie składnik past do zębów, płukanek do jamy ustnej, wszystkich środków oczyszczających skórę.

47 Sodium Lauryl Sulfate, Sodium Laureth Sulfate, Ammonium Lauryl Sulfate Sodium Myreth Sulfate, Sodium Lauryl Sulfate = SLS, Sodium Laureth Sulfate = SLE Wysuszają skórę. Przenikają przez naskórek. Nasilają atopowe zapalenie skóry i wypryski kontaktowe. Powodują alergiczne zapalenie skóry. Często są zanieczyszczone kancerogennymi substancjami.

48 Sodium Lauryl Sulfate, Sodium Laureth Sulfate, Ammonium Lauryl Sulfate Sodium Myreth Sulfate, Sodium Lauryl Sulfate = SLS, Sodium Laureth Sulfate = SLE Uszkadzają osłonki włosów. Szkodliwie działają na skórę i błony śluzowe narządów płciowych. Podrażniają gałkę oczną i spojówki. Zakłócają wydzielanie łoju i potu przez degradujący wpływ na strukturę naskórka. Wywołują łupież. Mogą nasilać łuszczycę i trądzik różowaty.

49 Parabens: Methyl, Ethyl Propyl i Butyl Parabens - parabeny Estry kwasu parahydroksybenzoesowego. Konserwanty. Łatwo penetrują skórę. Przy permanentnym wcieraniu działają ogólnie. Zaburzają wydzielanie hormonów. Allergic contact dermatitis from parabens

50 Parabens: Methyl, Ethyl Propyl i Butyl Parabens - parabeny U mężczyzn działają feminizująco. Mogą wzbudzać nowotwory piersi. Łatwo wchłaniają się do krwi i limfy z szyi, piersi, narządów płciowych i klatki piersiowej. Wywołują dermatitis, eczema, pokrzywkę, świąd. Negatywnie wpływają na zarodek i płód. Nie wolno stosować w ciąży i podczas laktacji.

51 Parabens: Methyl, Ethyl Propyl i Butyl Parabens - parabeny mashedreport.com

52 Pudry, szminki, podkłady, cienie

53 Wybrane składniki kosmetyków kolorowych Biel barytowa BaSO4 Litopon ZnS+BaSO4 Żółcień chromowa PbCrO4+PbSO4 Żółcień kadmowa CdCrO4, CdS Brunat miedziowy CuO Czerwień chromowa Pb(OH)2+ CdS Fiolet kobaltowy Co3(AsO4)2, Co3(PO4)2 Chromoksyd Cr2O3

54 Kosmetyka kolorowa Healthline.com

55 Składniki komedogenne Substancje pobudzające wydzielanie gruczołu łojowego, zapychające ujścia mieszków włosowych, powodujące zwyrodnienie gruczołów łojowych i powstawanie wągrów zaskórników.

56 Składniki komedogenne Kwas olejowy (oleinowy) oleic acid. Mirystynian izopropylu isopropyl myristate. Izostearynian izopropylu isopropyl isostearate. Skwalen squalen. Mieszaniny minerałów z syntetycznymi estrami kwasów tłuszczowych, z wazeliną, parafiną, glikolami.

57 Dezodoranty, antyperspiranty Hamują wydzielanie i wydalanie potu. Działają antybakteryjnie i fungistatycznie. Niektóre nadają zapach.

58 Dezodoranty, antyperspiranty Chlorowodorotlenek glinu (ACH); do 15% Kompleks ACH+glikol propylenowy; do 25% Chlorowodorotlenki glinowo-cyrkonowe; do 5,4% Fenolosulfonian cynku; do 6% Undecylenian cynku (nie jest uregulowany prawnie) Ałun potasowy (nie jest uregulowany prawnie) Dichlorofen Triclosan długo stosowany działa kancerogennie; wywiera wpływ teratogenny! Fentichlor i zabroniony Bitionol Rycynoleinian cynku

59 Dezodoranty, antyperspiranty Podejrzane o kancerogenność, szczególnie w indukowaniu raka piersi z powodu zakłócania funkcji węzłów chłonnych i przepływu limfy oraz przenikaniu składników do tkanki gruczołowej.

60 Filtry szerokozakresowe (przeciwsłoneczne) Pochłaniają promieniowanie słoneczne z zakresu UV-A i UV-B. 1. Benzofenony (Benzophenone) 2. Drometriazole Trisiloxane

61 Filtry szerokozakresowe (przeciwsłoneczne) Photoallergic contact dermatitis

62 Reakcja na krem peelingujący zawierający rtęć Wg I. Rudowskiej, 1982 r.

63 Dziękuję za uwagę Dr H. Rozanski; Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej PWSZ w Krośnie