EUROPEJSKI RYNEK UBEZPIECZEŃ WYZWANIE DLA UKRAINY
|
|
- Szczepan Kowal
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Tomasz Bernat Katedra Mikroekonomii Uniwersytet Szczeciński EUROPEJSKI RYNEK UBEZPIECZEŃ WYZWANIE DLA UKRAINY Wprowadzenie Rynek ubezpieczeń, będący częścią rynku finansowego Unii Europejskiej jest jedną z lepiej rozwiniętych branż gospodarki. Występują na nim zarówno znaczne różnice, jak i wiele podobieństw pomiędzy poszczególnymi krajami. Największe różnice dotyczą zakresu funkcjonowania ubezpieczeń w poszczególnych krajach oraz ich skali. Podobieństwa dotyczą z kolei zakresu praw, jakie regulują tym rynkiem oraz ogólnych warunków funkcjonowania. Po przystąpieniu 10 nowych państw do UE w 2004 roku, występujące różnice pogłębiły się. Ich główną przyczyną były (i są nadal) dysproporcje w rozwoju poszczególnych państw (w tym bogactwa społeczeństw) a nie samo zróżnicowanie ubezpieczeń. Ukraina, jako potencjalny kandydat do członkostwa w Unii Europejskiej musi liczyć się z koniecznością dostosowania własnego prawa do standardów Europejskich jak i koniecznością otwarcia w bliższej dłuższej perspektywie swoich rynków w tym rynku ubezpieczeń. W tym kontekście celem pracy jest wskazanie potencjalnych zmian, jakie mogą nastąpić na ubezpieczeniowym rynku ukraińskim w tym zakresie. Podstawą oceny będzie ogólna analiza prawodawstwa unijnego oraz analiza statystyczna rynku ubezpieczeń w Unii Europejskiej (starej 15 państw), ze wskazaniem wybranych tendencji, jakie na nim się uwidoczniły w ostatnich latach. Transformacja gospodarcza a narodziny prywatnego rynku ubezpieczeń Początek lat 90. XX wieku to okres burzliwych przemian społeczno gospodarczych wywołanych odchodzeniem państw bloku socjalistycznego od socjalizmu, rozpadem Związku Radzieckiego i odrodzeniem się państw będących uprzednio republikami ZSRR. Zmiany, jakie następowały rodziły dwie istotne konsekwencje 1. Po pierwsze, odrzucenie systemu socjalistycznego wiązało się z uznaniem jednego generalnego kierunku przemian ekonomiczno-społecznych, jakim była gospodarka rynkowa i społeczeństwo demokratyczne. Po drugie, drogi do wyznaczonego celu były (i są) różne ze względu na wykorzystanie odmiennych mechanizmów, różne sekwencje czasowe poszczególnych przedsięwzięć transformacyjnych, jak i niejednakowe priorytety. Konsekwentne trzymanie się wyznaczonego celu jak i jego wybór decydowały wówczas o tempie przywracania normalności gospodarce i państwu. Jest to wyraźnie widoczne na przykładzie grupy państw bloku socjalistycznego i dawnych republik, jak Polska, Węgry, Litwa czy Estonia, które znacznie bardziej przybliżyły się do gospodarki rynkowej (cokolwiek by to w tych państwach oznaczało) niż państwa, w których reformy były wprowadzane wolno, bez przekonania, lub wręcz widać było tęsknotę władz do dawnych układów, jak Ukraina i Białoruś. Efektem tego jest znacznie niższe tempo rozwoju, problemy z zapewnieniem dostępności do wszystkich dóbr, bieda, itd. Rozwój gospodarczy poszczególnych krajów wpływa na większość rynków, jakie w nich występują. Dotyczy to zarówno branż przemysłowych, usługowych jak i finansowych. 1 Kler J., (2003), Drogi do gospodarki rynkowej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s. 10
2 Europejski rynek ubezpieczeń wyzwanie dla Ukrainy 23 Rynki ubezpieczeniowe nie są wyjątkiem. Ich rozwój jest uzależniony od tempa wzrostu gospodarczego, ale także od inflacji. Ważnym czynnikiem są również postawy społeczeństwa i nastawienie do produktów ubezpieczeniowych. W krajach przechodzących transformacje systemu gospodarczego i politycznego z ustroju socjalistycznego do kapitalistycznego (rynkowego) jest to szczególnie widoczne. Rynki ubezpieczeniowe zmonopolizowane i znacjonalizowane zaczęły transformować się w kierunku otwarcia na konkurencję i wchłanianie kapitałów zagranicznych. Pojawiały się na nich nowe podmioty oferujące nie znane dotychczas produkty. Zmiany, jakie zostały zapoczątkowane transformacją gospodarczą powodowały narastanie wielu problemów i trudnych pytań, związanych z przyszłością tego sektora gospodarki. Główne z nich to 2 : Jak powinna przebiegać transformacja rynku ubezpieczeniowego z sytuacji monopolu państwowego do wolnego rynku konkurencyjnego? Jaka powinna być normalna (lub pożądana) struktura rynku ubezpieczeniowego wziąwszy pod uwagę specyfikę gospodarki określonego państwa? Jak uprzednio gospodarka planowana powinna wziąć pod uwagę ewentualną możliwość wejścia w struktury Unii Europejskiej 3. Postawienie na wolność rynku, dostęp do niego prywatnych i obcych kapitałów wyraźnie pokazuje, jaka droga powinna zostać obrana. Wzorem może być tu rynek ubezpieczeń w Unii Europejskiej, i to zarówno pod względem ilości, jakości i różnorodności produktów jak i pod względem ustawodawstwa. Przykładem państw, które wprowadzały takie zmiany na rynku, choć różnymi drogami, mogą być Polska i Węgry. W nich to najszybciej narodził się wolny i prywatny rynek ubezpieczeń. Kształtowanie rynku ubezpieczeń Funkcjonowanie nowoczesnego rynku ubezpieczeń powinno być oparte na kilku przesłankach, których wdrożenie w prawodawstwie określonego kraju powinno doprowadzić do jego rozwoju. Są to przede wszystkim 4 : konkurujące ze sobą towarzystwa ubezpieczeniowe, rozwinięty system bankowy i rynek kapitałowy oraz sprawdzony system nadzoru ubezpieczeniowego, zapewniający bezpieczeństwo obrotu. W odniesieniu do prawa Unii Europejskiej zasadnicze znaczenie mają odgórne przepisy dotyczące funkcjonowania gospodarki wspólnoty, ustanowione już w Traktacie Rzymskim. Jednolity rynek finansowy oparty jest na realizacji trzech fundamentalnych zasad 5 : 1. Zasady swobody tworzenia podmiotów gospodarczych, 2. Zasady swobody świadczenia usług, 3. Zasady swobody przepływu kapitału pomiędzy krajami. Powyższe zasady obowiązują wszystkie podmioty, chcące funkcjonować w zjednoczonej Europie, nie tylko na rynku finansowym czy ubezpieczeniowym. Każdy, kto chce i ma zdolność finansową może utworzyć swoje własne przedsiębiorstwo. W odniesieniu do ubezpieczeń ważna jest zgoda krajowego organu nadzorującego, na dopuszczenie podmiotu do funkcjonowania na rynku krajowym i przez to wspólnotowym. Swoboda świadczenia usług 6 daje możliwość ubezpieczycielowi, mającemu siedzibę w jednym z krajów UE, do prowadzenia działalności w każdym innym kraju wspólnoty, bez konieczności 2 Dorfman M.S. and K.C. Ennsfellner, (1998), The Coming of Private Insurance to a Former Planned Economy: The Case of Slovenia, IIF Occasional Papers No. 2, Washington, s Dla Polski to pytanie jest już nieaktualne. 4 Krulczak K., (2002), Dostosowanie polskiego prawa ubezpieczeniowego do prawa europejskiego (prawa wspólnotowego), w: Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, tom 4, red. T. Sangowski, Branta, s Ubezpieczenia w Unii Europejskiej, (2002), red. J. Monkiewicz, Poltext, Warszawa, s Ibidem, s. 53.
3 24 Tomasz Bernat uzyskiwania odrębnego pozwolenia i to na takich samych warunkach jak przedsiębiorstwo krajowe. Zasada ta rozciąga się także na podmioty świadczące usługi pośrednictwa na tym rynku, a więc brokerów ubezpieczeniowych, pośredników i multiagentów. Pozwala ona na takie sytuacje jak: sprzedaż polis przez zakład ubezpieczeń w innym kraju, kupno przez klienta polisy w drugim kraju od zagranicznego sprzedawcy czy też kupno na odległość (na przykład przez internet) w odległym kraju. Zasada swobodnego przepływu kapitału daje możliwość nieograniczonego przenoszenia dóbr (kapitału, zysków) za granicę. W odniesieniu do ubezpieczeń, ma w tym znaczeniu również swój udział zasada wolnego obrotu towarami i swobody świadczenia usług. Ubezpieczenia mogą, zatem być swobodnie sprzedawane i realizowane w obrocie wewnątrz wspólnotowym. Na podstawie powyższych ogólnych założeń dopracowane zostały dyrektywy ubezpieczeniowe precyzujące ogólne zasady. Dotyczą one następujących założeń 7 : towarzystwo ubezpieczeniowe jakiegokolwiek państwa członkowskiego powinno mieć swobodę ulokowania swojej firmy w innym państwie członkowskim, uzyskując pozwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w kraju siedziby, zakład ubezpieczeniowy powinien mieć możliwość na prowadzenie takiej działalności na podstawie samego upoważnienia w innym kraju członkowskim, bez potrzeby ubiegania się o pozwolenie, zasady nadzorcze nad działalnością ubezpieczeniową we wszystkich krajach członkowskich powinny być jednakowe, jakkolwiek sam nadzór powinien być sprawowany oddzielnie w każdym kraju członkowskim, powinny zostać ujednolicone w całej Wspólnocie zasady i podstawowe elementy regulacji prawnych odnośnie umowy ubezpieczenia, aby w ten sposób wyeliminować w przyszłości wybór prawa jako elementu walki konkurencyjnej, powinien istnieć niczym nieograniczony przepływ środków finansowych pomiędzy stronami zaangażowanymi w transakcje ubezpieczeniowe. Wdrożenie powyższych zasad umożliwia powstanie zintegrowanego rynku ubezpieczeniowego, z niemal nieograniczoną liczbą przedsiębiorstw, które potencjalnie mogą wykonywać działalność na terenie określonego kraju. Oczywiście sam stopień konkurencji jest istotny dla rynku, jednak ważnym, nie mniej istotnym jego elementem jest strona popytowa, a więc konsumenci ubezpieczeń (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i państwo). O specyfice rynku ubezpieczeniowego decyduje jego silny związek z uwarunkowaniami makroekonomicznymi, tak w sferze gospodarki, jak i polityki oraz prawa, a także liczne powiązania międzynarodowe. Wyraźnie widoczne są również silne więzi rynku ubezpieczeniowego z całością rynku finansowego, powodujące dużą wrażliwość na wahania koniunktury i emocje rynkowe 8. Rynek ten jest również silnie regulowany, co wpływa na zakres i sposób funkcjonowania jego przedsiębiorstw. Rynek ubezpieczeń w Unii Europejskiej posiada silne podstawy działania zarówno w sferze prawnej, wskazanej pobieżnie powyżej, jak i w sferze ekonomicznej. Istnieje, co prawda, rozbieżność pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi (w tym UE 15 i UE+10), jednak widoczne są ogólne tendencje. Zostaną one przedstawione w ogólnym zarysie poniżej. Rynek ubezpieczeniowy w UE i Ukrainie charakterystyka ogólna Rynki państw należących do Unii Europejskiej (15) można uznać za dojrzałe i rozwinięte, ze względu na wieloletnie kształtowanie się ich w warunkach gospodarki 7 Krulczak K., (2002), Dostosowanie polskiego prawa ubezpieczeniowego..., op. cit., s Bariery rozwoju polskiego rynku ubezpieczeniowego, (2000), red. W. Sułkowska, Zamykacze, Kraków, s. 52.
4 Europejski rynek ubezpieczeń wyzwanie dla Ukrainy 25 rynkowej. Jednocześnie, wraz z pogłębianiem się integracji europejskiej, rynki te stawały się jednolite, ze względu na podstawowe swobody decydujące o ich kształcie. Dlatego z tego względu też, można stwierdzić, iż mogą być one wzorem dla rynków rozwijających się jak Ukraiński, czy nawet bardziej rozwiniętych jak Polski czy Litewski. Rynek ubezpieczeń w Europie (UE 15) podlega także zmianom i transformacjom. Tendencje te zostaną przedstawione poniżej, w odniesieniu do kilku głównych sposobów pomiaru i oceny tego rynku. Podstawowym miernikiem prezentującym główne tendencje na rynku ubezpieczeń, jest poziom zebranych składek brutto, który zostanie przedstawiony w trzech ujęciach: jako wielkość łączną oraz z podziałem na dział majątkowy i życiowy. Prezentuje to tabela 1 oraz 2. Tabela 1. Poziom składek brutto w UE 15 w latach , dane w mln USD Ub. życiowe Ub. majątkowe Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Insurance Statistic Yearbook , OECD, Tabela 2. Dynamika zmian poziomu składki brutto w UE 15 w latach , rok poprzedni=100, w % Ub. życiowe Ub. majątkowe Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Insurance Statistic Yearbook , OECD, Rynek ubezpieczeń w Unii Europejskiej (15) rozwijał się różnie w latach Tempo zmian na tych rynkach było jednak przeważnie wzrastające. Szczególnie jest to widoczne dla działu ubezpieczeń życiowych. Obliczając łączną zmianę w całym badanym okresie (od 1994 do 2001) tendencje były następujące. Łączny przyrost w ubezpieczeniach życiowych wyniósł 163%, w ubezpieczeniach majątkowych 105% zaś cały rynek wzrósł o 132 %. Tendencja ta spowodowała przesunięcie się wagi wymienianych działów w kierunku ubezpieczeń życiowych. Prezentuje to tabela 3. Tabela 3. Struktura zebranych składek w podziale na ubezpieczenia życiowe i majątkowe w krajach UE 15, w latach , dane w % Ub. Życiowe 46,63 47,39 49,87 52,43 54,00 57,52 60,71 57,70 Ub. Majątkowe 53,37 52,61 50,13 47,57 46,00 42,48 39,29 42,30 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Insurance Statistic Yearbook , OECD, 2003.
5 26 Tomasz Bernat Jak pokazują dane w tabeli 3 w początkowym okresie na rynku ubezpieczeń przewaga, co do wielkości zbioru składek brutto, należała do ubezpieczeń majątkowych. Z biegiem lat, poprzez znacznie szybsze tempo wzrostu działu ubezpieczeń życiowych nastąpiła zmiana struktury. Zaprezentowane dane, są oczywiście wielkościami łącznymi, dla wszystkich 15 państw. Analizując natomiast strukturę działów w poszczególnych państwach można zaobserwować znaczne zróżnicowanie. Przykładowo w Niemczech ubezpieczenia życiowe zajmują około 40 % a majątkowe 60 %, podczas gdy w Luksemburgu ubezpieczenia życiowe stanowią ponad 85 % wszystkich zebranych składek. Ważne w tym znaczeniu są społeczne postawy i potrzeby oraz rozwój i zapotrzebowanie biznesu na produkty ubezpieczeniowe. Ocena rynku ubezpieczeniowego dokonywana może być również w odniesieniu do wskaźników makroekonomicznych, a w szczególności do PKB. Na tej bazie stworzone są dwa znane wskaźniki: penetracji i gęstości (density). Są one ustalane jako: Penetracja= Składki Brutto/PKB, mierząca udział procentowy zebranych składek w PKB, Gęstość= Składki Brutto / Populacja, oceniająca wielkość zebranych składek w przeliczeniu na jednego mieszkańca danego kraju (tu UE 15). Wielkości tych wskaźników dla krajów UE 15 prezentuje tabela 4. Tabela 4. Wskaźniki gęstości i penetracji w krajach UE (15), w latach , wskaźnik gęstości w USD Gęstość Penetracja 6,9 6,97 7,22 7,53 7,65 8,18 9,22 9,13 Źródło: Insurance Statistical Yearbook , OECD, 2003 Jak pokazują dane w tabeli 4 w obu przypadkach wartość badanych wskaźników powiększyła się. Świadczy to o wzroście rynku ubezpieczeń w stosunku do PKB, gdyż w badanym okresie następował systematyczny wzrost wartości wskaźnika penetracji. Innymi słowy następował wzrost udziału sektora ubezpieczeniowego w gospodarce UE. Zwiększeniu uległy także przeciętne kwoty ubezpieczeń per capita. W badanym okresie wzrost ten wyniósł ponad 35 %. Oceniając to, nawet przez pryzmat inflacji, stwierdzić należy, iż Europejczycy wydawali coraz więcej pieniędzy na ubezpieczenia. Rynek ubezpieczeniowy w UE 15 w badanym okresie systematycznie wzrastał. Jednocześnie następowały na nim zmiany o charakterze strukturalnym, związane z udziałem części życiowej i majątkowej w całości sprzedaży rynku. Wykazane podstawowe mierniki rynku ubezpieczeń powinny stanowić drogowskaz dla rynków rozwijających się, lub też przechodzących transformacje systemowe lub prawne. Może być to podstawa budowy celu zmian na rynku ukraińskim. Jak wygląda jednak rynek ubezpieczeń na Ukrainie? Pomimo wielkości kraju oraz liczby mieszkańców rynek ten jest znacznie gorzej rozwinięty niż w krajach UE czy nawet w Polsce. Poziom składek brutto w porównaniu do Polski i krajów UE 15 przedstawia tabela 6. Dane w tabeli 6 pokazują znaczną dysproporcję pomiędzy wielkością rynku ubezpieczeniowego, mierzoną zebranymi składkami, pomiędzy Ukrainą a Polską i UE 15. W odniesieniu procentowym, zbiór składek na Ukrainie do krajów UE 15 wyniósł około 0,11 % podczas gdy w Polsce około 0,72%. Rynek Ukraiński stanowi jednocześnie około 15 % wielkości rynku polskiego. Jednocześnie bardzo ostro kształtuje się dysproporcja pomiędzy ubezpieczeniami majątkowymi a życiowymi. Te ostatnie stanowią na Ukrainie około 0,5 % całości rynku.
6 Europejski rynek ubezpieczeń wyzwanie dla Ukrainy 27 Tabela 6. Składki brutto w podziale na działy, Ukraina, Polska, UE 15, w mln USD, 2002 r. Kraj Ukraina Polska UE 15 Składki brutto, w tym: Ub. Życiowe Ub. Majątkowe Źródło: Sigma no 8/2003, World insurance 2002: high premium growth in non-lifie insurance, Swiss Re. Niskie również są wskaźniki odnoszące się do rozwoju gospodarki (gęstości i penetracji). Dla Ukrainy, w roku 2002, wskaźniki te kształtują się następująco: wskaźnik penetracji równy 2,01 %, zaś wskaźnik gęstości 17,1 USD. W porównaniu do krajów UE są one oba znacznie niższe. W odniesieniu do Polski zdecydowanie niższy jest wskaźnik gęstości (dla Polski 144,5 USD w 2002 r) jednak penetracja ubezpieczeniowa jest na podobnym poziomie (dla Polski 2,96%). Świadczy to o znacznie mniejszych wydatkach na ubezpieczenia dokonywanych przez obywateli i przedsiębiorstwa ukraińskie, ale i o podobnym udziale składek ubezpieczeniowych do PKB, jak w przypadku Polski. Wnioski Rynki ubezpieczeniowe odgrywają coraz donioślejszą rolę w gospodarkach krajów rozwiniętych gospodarczo. Pokazuje to rosnący udział zebranych składek w stosunku do PKB jak i wzrost wydawanych kwot na zakup produktów ubezpieczeniowych. Rynek Ukraiński, dziś jeszcze niedojrzały, ma szanse na szybki rozwój. Konieczne są jednak jego przystosowania do prawnych standardów funkcjonowania, panujących na świecie i w UE. Dotyczy to przede wszystkim otwarcia rynku na konkurencję, wpuszczenia kapitałów obcych i demonopolizację. Niskie wskaźniki z jednej strony pokazują, słabość tego rynku, zaś z drugiej mówią o potencjalnych możliwościach rozwoju. Szczególnie jest to widoczne w odniesieniu do ubezpieczeń życiowych, których prawie nie ma na Ukrainie. Ta część rynku, jak pokazano rozwijała się w ostatnich latach bardzo dynamicznie na świecie. Podobnie będzie również na Ukrainie. Perspektywy rozwoju są, więc znaczne patrząc z choćby z punktu widzenia potencjału jaki drzemie w społeczeństwie i gospodarce ukraińskiej. LITERATURA: 1. Kler J., (2003), Drogi do gospodarki rynkowej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s Dorfman M.S. and K.C. Ennsfellner, (1998), The Coming of Private Insurance to a Former Planned Economy: The Case of Slovenia, IIF Occasional Papers No. 2, Washington, s Krulczak K., (2002), Dostosowanie polskiego prawa ubezpieczeniowego do prawa europejskiego (prawa wspólnotowego), w: Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, tom 4, red. T. Sangowski, Branta, s Ubezpieczenia w Unii Europejskiej, (2002), red. J. Monkiewicz, Poltext, Warszawa, s Bariery rozwoju polskiego rynku ubezpieczeniowego, (2000), red. W. Sułkowska, Zamykacze, Kraków, s. 52.
Miejsce ubezpieczeń w gospodarce narodowej
14-1-3 Rozkład zboru składki według kontynentów w 1 r. Afryka i Oceania; 3,7 Ameryka Łacińska i Karaiby; 3, Charakterystyka polskiego rynku Azja; 9, Ameryka Północna; 3, Europa; 33,3 Składka przypisana
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowoIntegracja europejska
A 395711 Zofia Wysokińska Janina Witkowska Integracja europejska Dostosowania w Polsce w dziedzinie polityk Polskie Wydawnictw Ekonomiczne Warszawa 2004 Spis treści Od Autorów 11 I. Integracja rynków dóbr,
Bardziej szczegółowoWZROST ŚWIADOMOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ A PERSPEKTYWY ROZWOJU UBEZPIECZEŃ ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ
WZROST ŚWIADOMOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ A PERSPEKTYWY ROZWOJU UBEZPIECZEŃ ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ Bożena Wolińska Warszawa, wrzesień 2003 Rzecznik Ubezpieczonych Aleje Jerozolimskie 44, 00 024 Warszawa,
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. 1.5. Funkcje funduszy inwestycyjnych w gospodarce... 32 1.6. Szanse i zagrożenia inwestowania w fundusze inwestycyjne...
SPIS TREŚCI Wstęp......................................................... 9 Rozdział 1. Pojęcie i istota funduszu inwestycyjnego.................. 13 1.1. Definicja funduszu inwestycyjnego...............................
Bardziej szczegółowoZnaczenie wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski ogółem
Znaczenie wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski ogółem dr Iwona Szczepaniak Konferencja Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja zagraniczna IERiGŻ-PIB,
Bardziej szczegółowoPolska w Onii Europejskiej
A/452928 Polska w Onii Europejskiej - wybrane polityki sektorowe Wydawnictwo SGGW Warszawa 2004 Spis treści Wstęp 9 1. CHARAKTERYSTYKA PORÓWNAWCZA GOSPODAREK POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ 11 1.1. Dynamika
Bardziej szczegółowoNajnowsze tendencje w stymulowaniu inwestycji i pozyskiwaniu inwestorów
POLSKA AGENCJA INFORMACJI I INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH Najnowsze tendencje w stymulowaniu inwestycji i pozyskiwaniu inwestorów Lublin, 17 maja 2010 r. Sytuacja na globalnym rynku inwestycyjnym kończący się
Bardziej szczegółowoEkonomiczna rola ubezpieczeń. Doświadczenia Polski na tle wybranych krajów europejskich
RYSZARD BOCIONG, FRANCISZEK HUTTEN-CZAPSKI Ekonomiczna rola ubezpieczeń. Doświadczenia Polski na tle wybranych krajów europejskich Wielkość rynku ubezpieczeń w Polsce mierzona jako procent PKB rośnie bardzo
Bardziej szczegółowoTrendy w robotyzacji przemysłu w Polsce i na świecie.
Trendy w robotyzacji przemysłu w Polsce i na świecie. Potrzeby rozwojowe światowego przemysłu powodują, że globalny popyt na roboty przemysłowe odznacza się tendencją wzrostową. W związku z tym, dynamiczny
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Bardziej szczegółowoPolski rynek dóbr luksusowych jest już wart prawie 24 mld zł i szybko rośnie
Polski rynek dóbr luksusowych jest już wart prawie 24 mld zł i szybko rośnie data aktualizacji: 2018.12.05 W 2017 roku już blisko 195 tys. Polaków zarabiało miesięcznie powyżej 20 tys. zł brutto, z czego
Bardziej szczegółowoCo warto wiedzieć o gospodarce 2015-06-11 13:56:00
Co warto wiedzieć o gospodarce 2015-06-11 13:56:00 2 Hiszpania pod koniec XX wieku była jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy, kres rozwojowi położył światowy kryzys z końca
Bardziej szczegółowoSystematyka ryzyka w działalności gospodarczej
Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej Najbardziej ogólna klasyfikacja kategorii ryzyka EFEKT Całkowite ryzyko dzieli się ze względu na kształtujące je czynniki na: Ryzyko systematyczne Ryzyko
Bardziej szczegółowoPB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji
PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji Arkadiusz Borowiec Instytut Inżynierii Zarządzania Politechnika
Bardziej szczegółowoKażde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Zaznacz państwa członkowskie starej Unii Europejskiej, które nie wprowadziły dotąd
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Zarządzanie i Finanse Nazwa kierunku kształcenia: Finanse i Rachunkowość Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia
Bardziej szczegółowoTRANSFORMACJA GOSPODARCZA W POLSCE ZAŁOŻENIA I EFEKTY
Prof. dr hab. Maciej Bałtowski Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie TRANSFORMACJA GOSPODARCZA W POLSCE ZAŁOŻENIA I EFEKTY 1. Dlaczego transformacja? 2. Istota transformacji gospodarczej. 3.
Bardziej szczegółowoKonkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy
w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z podstaw przedsiębiorczości klasa 3LO. Wymagania edukacyjne. Uczeń:
Wymagania edukacyjne z podstaw przedsiębiorczości klasa 3LO Wymagania edukacyjne podstawowe ponadpodstawowe Dział I. Człowiek istota przedsiębiorcza zna pojęcie osobowości człowieka; wymienia mechanizmy
Bardziej szczegółowoFinansowanie wdrażania innowacji przez banki
III Forum Gospodarcze InvestExpo Finansowanie wdrażania innowacji przez banki Dr inż. Jerzy Małkowski Związek Banków Polskich Chorzów, 8 kwietnia 2011 r. 1 CZYM JEST INNOWACJA? Efekty wszelkich działań
Bardziej szczegółowoRola państwa w gospodarce
Rola państwa w gospodarce Wykład 7 WNE UW Jerzy Wilkin Pojęcie państwa w ekonomii Państwo jako podmiot gospodarczy; Państwo i rynek jako komplementarne i substytucyjne regulatory gospodarki; Państwo minimalne,
Bardziej szczegółowoTransformacja systemowa polskiej gospodarki
Transformacja systemowa polskiej gospodarki Wykład 12 WNE UW Jerzy Wilkin Główne cele transformacji Przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej Przejście od autorytarnego socjalizmu
Bardziej szczegółowoINWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE
Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE 2009-2011 XXI Raport Roczny Warszawa, 20 grudnia 2011 r. Program seminarium Koniunkturalne i strukturalne wyzwania dla sektora
Bardziej szczegółowoJak zmierzyć rozwoju? Standardowe wskaźniki. Tomasz Poskrobko
Jak zmierzyć rozwoju? Standardowe wskaźniki Tomasz Poskrobko Produkt krajowy brutto (PKB) wartość rynkową wszystkich finalnych dóbr i usług produkowanych w kraju w danym okresie PKB od strony popytowej
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne
WYKŁAD 2 Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne PLAN WYKŁADU Przedmiot makroekonomii Wzrost gospodarczy stagnacja wahania koniunktury Inflacja bezrobocie Krzywa Phillipsa (inflacja a bezrobocie)
Bardziej szczegółowoWybrane akty prawne krajowe i europejskie
Wybrane akty prawne krajowe i europejskie I. Rynek kapitałowy A. Regulacje UE 1. dyrektywa Rady 93/6/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie adekwatności kapitałowej przedsiębiorstw inwestycyjnych j instytucji
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty piąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoKapitał zagraniczny. w województwie lubelskim i Lublinie
Kapitał zagraniczny w województwie lubelskim i Lublinie SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. PODMIOTY Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO... 4 PODMIOTY Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO WG PRZEDZIAŁÓW ZATRUDNIENIENIA...
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII
Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,
Bardziej szczegółowoWpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro
Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro PREZENTACJA WYNIKÓW Wojciech Mroczek Znaczenie strefy euro w światowym handlu 1996-1998 2004-2006 Czy wprowadzenie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11
Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW stacjonarnych drugiego stopnia. Finanse i rachunkowość
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii PLAN STUDIÓW stacjonarnych drugiego stopnia Finanse i rachunkowość Obowiązuje studentów rozpoczynających kształcenie od roku akademickiego 2015/2016
Bardziej szczegółowoTendencje i uwarunkowania biznesu międzynarodowego
Tendencje i uwarunkowania biznesu międzynarodowego Dr Bogdan Buczkowski Katedra Wymiany Międzynarodowej Konferencja organizowana w ramach projektu Utworzenie nowych interdyscyplinarnych programów kształcenia
Bardziej szczegółowoJak zmierzyć rozwoju? Standardowe wskaźniki. Tomasz Poskrobko
Jak zmierzyć rozwoju? Standardowe wskaźniki Tomasz Poskrobko Produkt krajowy brutto (PKB) wartość rynkową wszystkich finalnych dóbr i usług produkowanych w kraju w danym okresie PKB od strony popytowej
Bardziej szczegółowoBezrobocie w okresie transformacji w Polsce. Kacper Grejcz
Bezrobocie w okresie transformacji w Polsce Kacper Grejcz Plan prezentacji: 1. Wprowadzenie 2. Analiza PKB i bezrobocia lat 1990-1998 3. Bezrobocie transformacyjne 4. Prywatyzacja oddolna i odgórna 5.
Bardziej szczegółowoUniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2009/2010 http://www.wilno.uwb.edu.
SYLLABUS na rok akademicki 009/010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr Rok III / semestr VI Specjalność Bez specjalności Kod
Bardziej szczegółowoCel prezentacji: Przedstawienie Unii Europejskiej jako instytucji i jej wpływu na gospodarki wewnątrz sojuszu oraz relacji z krajami spoza UE.
Cel prezentacji: Przedstawienie Unii Europejskiej jako instytucji i jej wpływu na gospodarki wewnątrz sojuszu oraz relacji z krajami spoza UE. Plan prezentacji: 1. Ogólne informacje na temat UE i jej gospodarki
Bardziej szczegółowoPrzekształcenia systemu bankowego. w ostatnim ćwierćwieczu
Przekształcenia systemu bankowego w ostatnim ćwierćwieczu Prof. dr hab. Jerzy Węcławski Sesja naukowo-edukacyjna 25 lat przemian gospodarczych w Polsce UMCS, Wydział Ekonomiczny, Lublin, 15 maja 2014 r.
Bardziej szczegółowoZasada wzajemności w ubezpieczeniach uczelni wyższych. Spotkanie KRASP Warszawa, 3 czerwca 2016 r.
Zasada wzajemności w ubezpieczeniach uczelni wyższych Spotkanie KRASP Warszawa, 3 czerwca 2016 r. Ubezpieczenia majątkowe Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Polski Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych 2 Czym
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Otoczenie gospodarcze Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate? dr Edyta Pieniacka Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 27 listopada 2017 r. Czy zawsze istniały kraje
Bardziej szczegółowoRozwój gospodarczy a przemiany strukturalne w gospodarce
Rozwój gospodarczy a przemiany strukturalne w gospodarce Spis treści: 1. Pojęcie rozwoju gospodarczego i struktury gospodarki...2 2. Podział gospodarki na trzy sektory...2 3. Tendencje zmian trójsektorowej
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW niestacjonarnych zaocznych drugiego stopnia. Finanse i rachunkowość
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii PLAN STUDIÓW niestacjonarnych zaocznych drugiego stopnia Finanse i rachunkowość Obowiązuje studentów rozpoczynających kształcenie od roku akademickiego
Bardziej szczegółowoSeminarium informacyjno naukowe
Seminarium informacyjno naukowe Budownictwo na Lubelszczyźnie w statystyce perspektywy dla nauki Przemiany budownictwa ostatniej dekady w woj. lubelskim na tle kraju w świetle badań statystycznych Zofia
Bardziej szczegółowoDepartament Koordynacji Polityki Strukturalnej. Fundusze unijne. a zróżnicowanie regionalne kraju. Warszawa, 27 marca 2008 r. 1
Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Fundusze unijne a zróżnicowanie regionalne kraju Warszawa, 27 marca 2008 r. 1 Proces konwergencji w wybranych krajach UE (zmiany w stosunku do średniego PKB
Bardziej szczegółowoWykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w.
Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w. Transformacja systemowa w Polsce 1 2 ZACHÓD cz. I Kryzys gospodarki kapitalistycznej
Bardziej szczegółowoPerspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych. Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera
Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera W ostatnich latach ukazało się wiele opracowań poświęconych ocenie wymiany handlowej
Bardziej szczegółowoINWESTYCJE ZAGRANICZNE W SEKTOR UBEZPIECZENIOWY W POLSCE - SKUTKI DLA RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO
Tomasz Bernat Katedra Mikroekonomii Uniwersytet Szczeciński INWESTYCJE ZAGRANICZNE W SEKTOR UBEZPIECZENIOWY W POLSCE - SKUTKI DLA RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO Rynek ubezpieczeniowy w Polsce podobnie jak większość
Bardziej szczegółowoSpis treści: Wstęp. ROZDZIAŁ 1. Istota i funkcje systemu finansowego Adam Dmowski
Rynki finansowe., Książka stanowi kontynuację rozważań nad problematyką zawartą we wcześniejszych publikacjach autorów: Podstawy finansów i bankowości oraz Finanse i bankowość wydanych odpowiednio w 2005
Bardziej szczegółowoWybór promotorów prac magisterskich
Wydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i Rachunkowość studia niestacjonarne Katedry zasilające tzw. minimum kadrowe dla kierunku Finanse
Bardziej szczegółowoMakroekonomia wprowadzenie Produkt i dochód narodowy
Makroekonomia wprowadzenie Produkt i dochód narodowy Wprowadzenie Definicjamakroekonomii Główneproblemymakroekonomiczne Problemagregacji Metodyobliczaniaproduktu krajowegobrutto Cotojestproduktkrajowybrutto?
Bardziej szczegółowoMakroekonomia wprowadzenie Produkt i dochód narodowy
Makroekonomia wprowadzenie Produkt i dochód narodowy Wprowadzenie Definicjamakroekonomii Główneproblemymakroekonomiczne Problemagregacji Wzrostarozwójgospodarczy Wzrostgospodarczyrozumianyjestjakozwiększeniesię
Bardziej szczegółowoSpołeczno-ekonomiczne uwarunkowania poprawy wydajności pracy w polskim przemyśle spożywczym na tle krajów Unii Europejskiej
Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania poprawy wydajności pracy w polskim przemyśle spożywczym na tle krajów Unii Europejskiej mgr Jadwiga Drożdż mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Prezentowany
Bardziej szczegółowoScreening i ranking technologii
Screening i ranking technologii Maciej Psarski Uniwersytet Łódzki Centrum Transferu Technologii Screening i ranking Selekcja idei, technologii, opcji, możliwości, rynków, Na wczesnych etapach rozwoju przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoPrognozy gospodarcze dla
Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej
Bardziej szczegółowoPrzedsiębiorstwo definicja i cele
Przedsiębiorstwo definicja i cele I. Definicja. Przedsiębiorstwo zespół jednostek gospodarujących, których podstawową funkcją gospodarczą jest produkcja dóbr i usług, wymienianych zazwyczaj na rynku, tzn.
Bardziej szczegółowoMiejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej. dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska
Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 10 października 2014 r.
Bardziej szczegółowo- potrafi wymienić. - zna hierarchię podział. - zna pojęcie konsumpcji i konsumenta, - zna pojęcie i rodzaje zasobów,
WYMAGANIA EDUKACYJNE PRZEDMIOT: Podstawy ekonomii KLASA: I TH NUMER PROGRAMU NAUCZANIA: 2305/T-5 T-3,SP/MEN/1997.07.16 L.p. Dział programu 1. Człowiek - konsument -potrafi omówić podstawy ekonomii, - zna
Bardziej szczegółowoKomisja Europejska 10 priorytetów w 10 scenariuszach Jednolity rynek cyfrowy. Sylwia K. Mazur, Scenariusz 2, Załącznik 1
Komisja Europejska 10 priorytetów w 10 scenariuszach Jednolity rynek cyfrowy Sylwia K. Mazur, Scenariusz 2, Załącznik 1 Komisja Europejska informacje ogólne Rola: Wspiera ogólne interesy UE, przedkładając
Bardziej szczegółowoA.Światkowski. Wroclaw University of Economics. Working paper
A.Światkowski Wroclaw University of Economics Working paper 1 Planowanie sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstwa z branży deweloperskiej Cel pracy: Zaplanowanie sprzedaży spółki na rok 2012 Słowa kluczowe:
Bardziej szczegółowoTENDENCJE ZMIAN I DYNAMIKA HANDLU ROLNO- SPOŻYWCZEGO PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ
TENDENCJE ZMIAN I DYNAMIKA HANDLU ROLNO- SPOŻYWCZEGO PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA Mgr Andrzej Kalicki Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych FAMMU
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac licencjackich i magisterskich na kierunku Finanse i rachunkowość
Wydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac licencjackich i magisterskich na kierunku Finanse i rachunkowość Katedry zasilające tzw. minimum kadrowe dla kierunku Finanse
Bardziej szczegółowoSzykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA]
Szykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA] data aktualizacji: 2018.05.25 GfK prognozuje, iż w 2018 r. w 28 krajach członkowskich Unii Europejskiej nominalny
Bardziej szczegółowoWyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski
Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Lubelska Konferencja Spółek Komunalnych, 22.10.2014 Od 20 lat Polska skutecznie goni bogaty Zachód 70.0 PKB
Bardziej szczegółowoJesienna prognoza gospodarcza: stopniowe ożywienie, zewnętrzne ryzyko
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela, 5 listopada 2013 r. Jesienna prognoza gospodarcza: stopniowe ożywienie, zewnętrzne ryzyko W ostatnich miesiącach pojawiły się obiecujące oznaki ożywienia
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich
Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich Promotorzy prac magisterskich Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab. Andrzej GRACZYK (min. 5 osób) Prof. dr hab. Jerzy
Bardziej szczegółowoJEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO. mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki
JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. Ogólne założenia polityki pieniężnej EBC 2. Dywergencja
Bardziej szczegółowoZarządzanie. Firma na globalnym rynku
Europejski Kongres Gospodarczy Zarządzanie. Firma na globalnym rynku 14 maja 2013 Przemysław Stangierski Internacjonalizacja polskich firm jest teraz bardziej istotna niż kiedykolwiek wcześniej Internacjonalizacja
Bardziej szczegółowoIle dzieli Polskę od cudu gospodarczego?
Ile dzieli Polskę od cudu gospodarczego? Andrzej Rzońca Jeremi Mordasewicz Warszawa, 13 listopada 2007 r. 1. Komu służy wzrost gospodarczy? W dłuższym okresie dochody osób najbiedniejszych podążają za
Bardziej szczegółowoTransformacja systemowa w Polsce Plan L.Balcerowicza Dr Gabriela Przesławska
Transformacja systemowa w Polsce Plan L.Balcerowicza Dr Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki Gospodarczej Sytuacja gospodarcza Polski w 1989 r. W 1989
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 21.06.2013 r. Informacje bieżące WYNIKI WSTĘPNE Wyniki finansowe zakładów ubezpieczeń w I kwartale 2013 roku 1 W dniu
Bardziej szczegółowoStudia II stopnia (magisterskie) stacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i Rachunkowość
Studia II stopnia (magisterskie) stacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i Rachunkowość prof. zw. dr hab. Ewa Bogacka-Kisiel systemy bankowe usługi
Bardziej szczegółowoPolski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji
Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Andrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich Szkoła Główna Handlowa Warszawa kwiecień 2009 Wzajemne
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE
2.2.1. CHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE I. REGULACJE PRAWNE Tryb prac nad budżetem jednostki samorządu terytorialnego reguluje ustawa o finansach publicznych
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE PODSUMOWUJĄCE W SPRAWIE NARUSZANIA PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ ZA 2018 R. Streszczenie
SPRAWOZDANIE PODSUMOWUJĄCE W SPRAWIE NARUSZANIA PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ ZA 2018 R. Streszczenie czerwca 2018 STRESZCZENIE SPRAWOZDANIE PODSUMOWUJĄCE W SPRAWIE NARUSZANIA PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac magisterskich
Studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac magisterskich Promotorzy prac magisterskich Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab. Bogusław FIEDOR Prof. dr hab. Andrzej
Bardziej szczegółowoMałgorzata Starczewska-Krzysztoszek
Przedsiębiorstwa 2012 wzrost przy wysokim poziomie ryzyka. Warszawa, 18 stycznia 2012 r Warszawa, 18 stycznia 2012 r. Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek mkrzysztoszek@prywatni.pl Dynamika przychodów w
Bardziej szczegółowoPREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DAR-411/30/03/DL Warszawa, 08.01.2004 r. DECYZJA Nr DAR - 1 /2004 Na podstawie art. 17 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000
Bardziej szczegółowoTrendy i perspektywy ekspansji zagranicznej polskich firm
Trendy i perspektywy ekspansji zagranicznej polskich firm KUKE S.A. Polski ubezpieczyciel należności z przeważającym udziałem Skarbu Państwa 63,31% 36,69% Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka
Bardziej szczegółowoStruktura wydatków na zdrowie Rodzaje ubezpieczeń Rynek ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i Europie Potencjał rozwoju ubezpieczeń zdrowotnych i
Struktura wydatków na zdrowie Rodzaje ubezpieczeń Rynek ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i Europie Potencjał rozwoju ubezpieczeń zdrowotnych i abonamentów medycznych w Polsce Propozycje Ministerstwa Zdrowia
Bardziej szczegółowoEkonomia. zasady prowadzenia gospodarstwa domowego. Oikos dom Nomos prawo
Oikos dom Nomos prawo Ekonomia zasady prowadzenia gospodarstwa domowego EKONOMIA jest nauką o tym, jak jednostki i całe społeczeństwa decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów które mogą mieć także inne,
Bardziej szczegółowoMetody obliczania produktu krajowego brutto (PKB)
Dochód narodowy Spis treści: 1. Sposoby liczenia produktu krajowego brutto... 2 2. Produkt krajowy brutto a dochód narodowy... 3 3. Co naprawdę wyraża dochód narodowy? Dochód narodowy jako wskaźnik dynamiki
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę
Analiza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę 8 maja 2014 Łukasz Zalicki 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4
Bardziej szczegółowoRysunek 1. Miejsce SRT w systemie zintegrowanych strategii rozwoju kraju
STRESZCZENIE STRATEGII ROZWOJU TRANSPORTU Miejsce i rola Strategii Rozwoju Transportu Strategia Rozwoju Transportu (SRT) jest średniookresowym dokumentem planistycznym, który zgodnie z ustawą z dnia 6
Bardziej szczegółowo"Małe i średnie przedsiębiorstwa. Szkoła Główna Handlowa
"Małe i średnie przedsiębiorstwa Szkoła Główna Handlowa Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (sektor MŚP) sektor publiczny i sektor prywatny zrzeszający średnie, małe przedsiębiorstwa oraz mikroprzedsiębiorstwa.
Bardziej szczegółowoDz.U Nr 124 poz z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym 1) (oznaczenie rozdziału 1 i tytuł uchylone)
Kancelaria Sejmu s. 1/5 Dz.U. 2003 Nr 124 poz. 1153 U S T AWA z dnia 22 maja 2003 r. Opracowano na podstawie: t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 477, z 2017 r. poz. 2486. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 20.12.2013 r. Informacje bieżące WYNIKI WSTĘPNE Wyniki finansowe zakładów ubezpieczeń w okresie trzech kwartałów 2013
Bardziej szczegółowoArt. 127 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: 1. Głównym celem ESBC (Eurosystemu) jest utrzymanie stabilności cen.
Jednolita polityka pieniężna EBC, a zróżnicowanie strefy euro mgr Dominika Brózda Plan wystąpienia 1. Ogólne założenia polityki pieniężnej EBC 2. Rozbieżność gospodarek strefy euro, a jednolita polityka
Bardziej szczegółowoZmiany w przemyśle Polski po 1989 roku. Zmiany w przemyśle Polski po 1989 roku
Zmiany w przemyśle Polski po 1989 roku Zmiany w przemyśle Polski po 1989 roku Wstęp Wiesz już, co to jest przemysł i znasz jego gałęzie. Znasz też rewolucje przemysłowe i ich znaczenie dla rozwoju przemysłu.
Bardziej szczegółowoTabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%.
Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie 3.1.1 w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%. Tekst z pracy dyplomowej [3.1.1 ] Indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty szósty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoPARLAMENT EUROPEJSKI
PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 2009 Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów 15.02.2008 DOKUMENT ROBOCZY w sprawie sprawozdania z własnej inicjatywy dotyczącego niektórych aspektów ubezpieczeń komunikacyjnych
Bardziej szczegółowo156 Eksport w polskiej gospodarce
156 Eksport w polskiej gospodarce Eksport w polskiej gospodarce struktura oraz główne trendy Eksport jest coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce. W 217 r. eksport stanowił 54,3% wartości
Bardziej szczegółowoPOŚREDNICTWO W POLSCE B 367992
POŚREDNICTWO W POLSCE B 367992 Wprowadzenie - Wiesława Przybylska-Kapuścińsha 7 1. Sektor bankowy w Polsce - Michał Skopowski 11 1.1. Powstanie sektora bankowego w Polsce 11 1.2. Struktura i podstawy prawne
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 10 W SPRAWIE PRZEMIAN W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM I KSZTAŁCENIA EKONOMISTÓW
Wacław Jarmołowicz Dawid Piątek ROZDZIAŁ 10 W SPRAWIE PRZEMIAN W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM I KSZTAŁCENIA EKONOMISTÓW Wprowadzenie Celem opracowania jest ogólna charakterystyka przemian w tym przede wszystkim
Bardziej szczegółowoSytuacja gospodarcza Polski
Sytuacja gospodarcza Polski Bohdan Wyżnikiewicz Warszawa, 4 czerwca 2014 r. Plan prezentacji I. Bieżąca sytuacja polskiej gospodarki II. III. Średniookresowa perspektywa wzrostu gospodarczego polskiej
Bardziej szczegółowoStudia II stopnia (magisterskie) rok akademicki 2019/2020 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i rachunkowość
Studia II stopnia (magisterskie) rok akademicki 2019/2020 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Finanse i rachunkowość prof. zw. dr hab. inż. Dorota Korenik produkty i usługi finansowe (wykorzystanie,
Bardziej szczegółowoDostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności
Dostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności ci Unii Europejskiej dr hab. Diana Pietruch-Reizes, prof. ŚWSZ w Katowicach IX Krajowe FORUM
Bardziej szczegółowoPREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DDF2-411/34/02/AI/DL Warszawa, 2003.03.21 DECYZJA Nr DDF-15/2003 Na podstawie art. 17 w związku z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
Bardziej szczegółowo