Systemy wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w łańcuchach wartości drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego

Transkrypt

1 STRESZCZENIE W łańcuchach wartości drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego to głównie małe i średnie przedsiębiorstwa potrzebują wsparcia, aby rozwinąć swoje działania w dobrze prosperujący biznes. Wsparcie zaczyna się od doradztwa skierowanego do właścicieli lasów w zakresie lepszego zarządzania swoimi lasami, prowadzi do potrzeby stosowania zaawansowanych technologii w pozyskiwaniu i przetwórstwie drewna, ponadto istnieje ogromna potrzeba wspomagania współpracy pomiędzy firmami w łańcuchach, jako że obecnie branża ta jest bardzo rozdrobniona. Istnieją środki polityczne, które są głównie dostępne za pośrednictwem funduszy rozwoju wsi i regionów. Niemniej jednak widać, że większość funduszy nie jest kierowana bezpośrednio do leśnictwa. W przypadku małych i bardzo małych przedsiębiorstw leśnych i przemysłu drzewnego dostęp do nich jest stosunkowo trudny, a nawet brak wiedzy na jego temat. Usługi doradcze lub organizacje publiczne pomagają w pewnym zakresie przedsiębiorstwom uzyskać finansowanie, lecz proces ten nie jest jeszcze systematycznie rozwijany w przypadku przemysłu leśnego. Środki i instrumenty pomocowe nie są skoordynowane dla podejścia opartego na łańcuchu wartości. Skupienie zainteresowanych podmiotów wokół łańcuchów oraz w sąsiedztwie granic regionu Bałtyku Południowego w ramach skutecznych łańcuchów wartości stanowi największą szansę dla sektora drewna liściastego w tym regionie. Najważniejszą rekomendacją polityczną jest to, że dostępne zasoby i infrastruktura (np. Szwedzka Agencja Leśna) powinny uzyskać mandat ułatwiający budowanie regionalnej sieci producentów i przetwórców drewna liściastego. Systemy wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w łańcuchach wartości drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego 1. WPROWADZENIE W łańcuchach wartości drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego to głównie małe i średnie przedsiębiorstwa potrzebują wsparcia, aby rozwinąć swoje działania w dobrze prosperujący biznes. Wsparcie zaczyna się od doradztwa skierowanego do właścicieli lasów w zakresie lepszego zarządzania swoimi lasami, prowadzi do potrzeby stosowania zaawansowanych technologii w pozyskiwaniu i przetwórstwie drewna, ponadto istnieje ogromna potrzeba ogromna potrzeba ułatwienia współpracy pomiędzy firmami w łańcuchach, jako że obecnie branża ta jest bardzo rozdrobniona. Badania wykazały, że podniesienie poziomu wiedzy stanowi jedną z najważniejszych inwestycji w przypadku rozwijającego się przedsiębiorstwa. Stąd bardzo ważnym jest, aby wsparcie było dostępne w szerokim kontekście. Celem takiego wsparcia jest zwiększenie wykorzystania drewna liściastego oraz dalszy rozwój łańcuchów wartości opartych na drzewnie liściastym w regionie Bałtyku Południowego. Bardzo duże znaczenie ma sprzyjanie przedsiębiorczości i innowacyjności na poziomie przedsiębiorstw, a także współpraca i budowanie sieci wokół ogniw łańcucha, począwszy od uprawy drzew, poprzez pozyskiwanie i transport drewna po jego przetwórstwo. Istnieją różne poziomy i aspekty wsparcia, a wymieniono je poniżej. 2. POTRZEBA WSPARCIA Wiele przedsiębiorstw w łańcuchu wartości drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego to przeważnie małe i średnie firmy. Taki stan wymaga zasadniczo dużego wsparcia zewnętrznego, ponieważ małe przedsiębiorstwa, szczególnie w branży leśnej i

2 drzewnej są znane z niskiego poziomu innowacyjności. Przeważające małe i mikro przedsiębiorstwa w łańcuchach drewna liściastego wymagają wsparcia, aby mogły odegrać rolę w rozwoju branży drewna liściastego i przekształcenia jej w realne łańcuchy wartości. Oczywiście skala potrzebnego wsparcia jest zależna od sytuacji tej branży w każdym z państw lub regionów. Wspólnym kluczowym czynnikiem jest rozwój kompetencji, ponieważ kompetencje i wiedza są głównymi zasobami rozwoju i oczywiście innowacyjności. Poniżej wymieniono potrzeby wsparcia na rzecz łańcucha lasów liściastych, stanowiące przykłady pochodzące ze Szwecji (SE) i Litwy, które przedstawiono w trzech różnych etapach łańcucha lasów liściastych, którymi są: leśnictwo, pozyskiwanie drewna i transport oraz wstępne przetwórstwo drewna. Potrzeby dotyczące wsparcia w zakresie leśnictwa Podniesienie poziomu wiedzy w zarządzaniu drewnem liściastym (SE). Większe zapotrzebowanie na publiczne finansowanie oraz pomoc w zabieganiu o nie (SE, LT). Stworzenie mapy faktycznie wartościowych drzew liściastych we wszystkich drzewostanach (SE). Budowa sieci, ze szczególnym uwzględnieniem drewna liściastego i właścicieli lasów (SE, LT). ~10% z programu rozwoju obszarów wiejskich na działania w zakresie leśnictwa (dotyczy działań w zakresie leśnictwa w latach w oparciu o finansowanie unijne wraz z współfinansowaniem krajowym) (LT). Założenie nowego lasu na wcześniejszym gruncie rolnym (oraz gruncie opuszczonym) w oparciu o finansowanie unijne wraz z współfinansowaniem krajowym (LT) Pomoc na rzecz inwestowania w maszyny leśne w oparciu o finansowanie unijne wraz z współfinansowaniem krajowym (LT). Unijne fundusze rozwoju obszarów wiejskich wspierające związki właścicieli lasów (LT). Wsparcie gospodarki leśnej w oparciu o finansowanie unijne wraz z współfinansowaniem krajowym (LT). Krajowy program przywracania drzewostanów dębu (LT). Promowanie współpracy i związków rodzinnych właścicieli lasów (LT). Ustanowienie stałych usług edukacyjnych skierowanych do prywatnych właścicieli lasów (LT). Potrzeby dotyczące wsparcia w zakresie pozyskiwania drewna i transportu Programy szkoleniowe, uwzględniające odszkodowanie za utracony czas pracy (SE, LT). Motywowanie podwykonawców do przystąpienia wraz z właścicielami lasów do sieci branżowych (SE). Podniesienie poziomu wiedzy na temat uzyskiwania wsparcia (SE, LT). Wsparcie inwestowania w maszyny specjalistyczne (LT). Uczestnictwo w organizacji zapewniającej współpracę między przedsiębiorcami branży przerobu leśnego drewna liściastego w południowej części regionu Bałtyku Południowego (LT). Lokalne szkolenia na małą skalę, pozwalające zapewnić doskonały poziom działalności przedsiębiorstwom zajmującym się drewnem liściastym (LT, SE).

3 Usługi edukacyjne mające na celu rozwój przedsiębiorstw działających w lasach liściastych oraz wytwarzających produkty pochodzące z takich lasów (LT, SE). Potrzeby dotyczące wsparcia w zakresie wstępnego przetwórstwa drewna Wymiana informacji na poziomie międzynarodowym/krajowym (SE). Krajowe/międzynarodowe sieci biznesowe (SE). Wspieranie specjalistycznych inwestycji (LT). Wspieranie kampanii mających na celu istotne zwiększenie zainteresowania architektów i projektantów ekskluzywnym drewnem liściastym pochodzącym z lasów litewskich (LT). Uczestnictwo w sieci skupiającej tartaki przerabiające drewno liściaste w regionie Bałtyku Południowego (LT). 3. DOSTĘPNE WSPARCIE Przykłady pochodzące ze Szwecji Unijny fundusz rozwoju obszarów wiejskich (ERDF). Program rozwoju obszarów wiejskich (RDP). Inne programy unijne. Leader. Szkolenia. Usługi doradcze. Forest Kingdom, fundusz państwowy SÖDRA, fundusz badań naukowych. Wsparcie finansowe różnego rodzaju. SMF (związek wspierający szwedzkich przedsiębiorców leśnych). Unijny fundusz rozwoju wsi (RDF) oferuje istotne wsparcie na rzecz leśnictwa w większości państw. Jednakże czy i w jakim zakresie leśnictwo jest ich beneficjentem w bardzo dużej mierze zależy od stopnia wdrożenia i wykorzystania środków na poziomie krajowym. Pomiędzy państwami członkowskimi UE występują ogromne różnice. Jednak zasadniczo można powiedzieć, że jak dotąd na poziomie krajowym wykorzystanie funduszy RDF nie dotarło jeszcze do łańcuchów wartości opartych na lasach, co oznacza, że podwykonawcy branż leśnych uzyskaliby wsparcie z funduszy RDF. Zapewnia ono głównie dotacje na rzecz właścicieli gruntów (lasów). Najważniejszymi zasobami budowania wiedzy w małych i średnich przedsiębiorstwach są osobiste kontakty z partnerami biznesowymi i rynkowymi (np. Lewark, 2010). Poza nieformalną nauką w przedsiębiorstwach potrzebne jest także wsparcie zewnętrzne, które wyzwoli faktyczną innowacyjność i rozwój małych przedsiębiorstw. Potrzebne są usługi, które zapewnią wiedzę i wsparcie wewnątrz firm oraz pomoc w firmach dotyczącą nauki (Muller i Doloreux 2007)

4 4. WNIOSKI Zadaniem na szczeblu politycznym jest zbudowanie twórczego, innowacyjnego otoczenia, które sprzyja uczeniu się. Weiss et al Na podstawie bieżącej analizy można wyciągnąć pierwszy ważny wniosek: dostępnych jest wiele działań i instrumentów pomocowych, które pozwalają przedsiębiorstwom w łańcuchach wartości drewna liściastego zwiększyć ich możliwości i wydajność. Niemniej jednak oczywiste są cztery kwestie: Poszczególne działania przypisywane są poszczególnym aktorom. Wsparcie nie jest dobrze skoordynowane pomiędzy poszczególnymi działaniami. Wsparcie nie jest kierowane bezpośrednio do leśnictwa oraz łańcuchów wartości w leśnictwie. Wsparcie rozwoju oraz ułatwienie budowy sieci skupiających aktorów w łańcuchach wartości w leśnictwie będzie najlepszą inwestycją pozwalającą rozwinąć lasy liściaste w dobrze prosperujący biznes. Można ogólnie powiedzieć, że nie ma funkcjonujących systemów wsparcia, natomiast istnieje zestaw odrębnych działań wspierających poszczególnych aktorów. Koniecznie trzeba poświęcić uwagę temu problemowi w szerszym kontekście. Przedsiębiorstwa w łańcuchach wartości drewna liściastego potrzebują wsparcia zarówno finansowego, które pozwoli zainwestować w ich lepszą działalność, jak i strukturalnego poprzez koordynację ich podejścia do zagadnień rynkowych Największym wyzwaniem, a zarazem największą szansą jest skupienie w sieci aktorów z łańcuchów wartości opartych na drzewnie liściastym oraz połączenie wysiłków, by po pierwsze skorzystać z dostępnego wsparcia, a po drugie usprawnić produkcję i marketing produktów w oparciu o odpowiednią wizję. Już wcześniej proponowano, aby działalność w zakresie przerobu drewna liściastego prowadzona była pod rozpoznawalną marką (np. Baltic Wood ( Drewno z regionu bałtyckiego ) lub podobną). Niezbędna jest wspólna wizja podzielana przez aktorów z międzynarodowych łańcuchów operujących w regionie Bałtyku Południowego, aby skupić działania systemów pomocowych na wspólnym celu. O wiele bardziej skutecznym posunięciem może być wspólne przekierowanie dostępnych działań pomocowych na system wsparcia działający na rzecz łańcucha wartości zamiast koncentrowania wysiłków na rozwoju poszczególnych przedsiębiorstw. Skutecznie działająca sieć wymaga infrastruktury i wsparcia. W praktyce oznacza to silne i solidne organizacje, które przejmą odpowiedzialność za utrzymanie funkcjonowania sieci. W przeciwnym razie wystąpi zagrożenie, że sieci te nie przetrwają zbyt długo. Projekt Hardwoods are Good pozwala w doskonały sposób rozpocząć budowanie wizji oraz tworzenie sieci. Niemniej jednak tworzenie aktywnych i działających sieci wymaga odpowiedniego przygotowania, a przede wszystkim infrastruktury, która umożliwi ich funkcjonowanie i utrzymanie. Najważniejszą rekomendacją polityczną jest to, że dostępne zasoby i infrastruktura (np. Szwedzka Agencja Leśna) powinny uzyskać mandat ułatwiający budowanie regionalnej sieci producentów i przetwórców drewna liściastego.

5 W niniejszym dokumencie zebrano informacje pochodzące z badań przeprowadzonych w ramach projektu Hardwoods are good Wspieranie przedsiębiorców łańcucha przerobu drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego. Partnerzy uczestniczący w projekcie zgromadzili dane na temat możliwości wsparcia w Szwecji, Niemczech, Polsce i na Litwie. Pełen raport Systemy wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w łańcuchach wartości drewna liściastego w regionie Bałtyku Południowego dostępny jest w języku angielskim na stronie internetowej projektu: